پایان نامه اطعمه و اشربه معمول و مرسوم مردم در عصر عباسیان
چکیده:
در آغاز حکومت عباسیان به دلیل آنکه دست‌اندرکاران حکومت اسلامی، بعد از دودمان نژادپرست بنی‌امیه روی کار آمدند و ملل مختلف با زبانها و فرهنگهای متفاوت وارد حوزه اسلامی شدند، مسائل اجتماعی و از آن جمله اطعمه و اشربه تحولی عظیم پیدا کرد.
موضوع تحقیق اطعمه و اشربه معمول و مرسوم مردم در دوره عباسیان از ابتدا تا سال 656(ه.ق) است و روش کار به صورت کتابخانه‌ای و بهره‌برداری از منابع موجود و استفاده از نظرات محققین بوده و پژوهش حاضر شامل معرفی باب فقهی و آداب دینی اطعمه و اشربه (حلال و حرام)، تجارت و بازرگانی و محصولات آن دوره، ادیان گوناگون و تأثیر آنها بر روی اعراب بخصوص در باب خوردنیها و آشامیدنیها، جشن‌ها و اعیاد اسلامی، رسوم دارالخلافه در این رابطه، غذای اعراب و انواع مختلف آن، وسایل و ظروف طبخ غذا و... می‌باشد.
در عصر جاهلیت و صدر اسلام، اغلب مردم عرب از غذاهای ساده‌ای استفاده می‌کردند اما پس از اسلام، سبک غذاها تغییر پیدا کرد. یکی از دلایل این تغییر ، تماس آنان با ملل دیگر بخصوص ایرانیان بود. مهمترین تأثیرگذاری از جانب ایرانیان بود که برخی خلفا حتی در رعایت آداب شاهانه از پادشاهان قدیم ایران مانند اردشیر و بهرام‌گور متابعت می‌کردند.
در باب شراب نیز یهودیان و بخصوص مسیحیان، اثرگذار بودند. مسیحیان در جشنهای خود از شراب استفاده می‌کردند و حتی در برخی دیرها آن را تهیه و به فروش می‌رساندند و مشترک بودن محل زندگی آنان با مسلمانان باعث استفاده از شراب در بین برخی مسلمانان شد.
نتیجه اینکه در پژوهش حاضر، انواع اطعمه و اشربه معمول و مرسوم در دوران عباسیان مورد بررسی و تحقیق قرار داده شد و مباحثی از جمله اغذیه حرام و حلال و انواع اشربه و اطعمه و تأثیر ملل مختلف مخصوصاً ایرانیان بر نوع و سبک غذاهای اعراب و تأثیر ادیان گوناگون بخصوص مسیحیان بر اشربه(مشروبات الکلی)، براساس منابع و مآخذ موجود نوشته شده است.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده .................................................................................................................................................................................. و
مقدمه ................................................................................................................................................................................... ک
هدف از پژوهش .................................................................................................................................................................. م
فصل اول: کلیات
معرفی منابع ......................................................................................................................................................................... 2
فصل دوم: آراءاسلام در باب تغذیه .................................................................................................................................. 10
1- فلسفه غذا خوردن و آراءمعصومین علیهم السلام در این رابطه ................................................................................ 12
زیان های ظاهری و باطنی پُرخوری .................................................................................................................................. 14
فایده‌های ظاهری و باطنی کم خوری ................................................................................................................................ 19
2- آداب سفره و غذا خوردن وآراء معصومین علیهم السلام در این رابطه ................................................................... 20
الف) آداب غذا خوردن ..................................................................................................................................................... 21
ب) آداب سفره .................................................................................................................................................................. 24
3- آداب آشامیدن .............................................................................................................................................................. 25
- آب .................................................................................................................................................................................. 25
- شیر .................................................................................................................................................................................. 26
- عسل ................................................................................................................................................................................ 27
- سرکه ............................................................................................................................................................................... 27
آداب آشامیدنیها از نظر معصومین علیهم السلام .......................................................................................................... 28
4- غذاها و آشامیدنی های حرام ....................................................................................................................................... 29
از محرماتی که در اینجا مورد بحث قرار می‌گیرد ............................................................................................................ 31
الف- خمر ........................................................................................................................................................................ 32
خمرازدیدگاه آیات و روایات ........................................................................................................................................... 33
انواع خمر و حکم آنها ...................................................................................................................................................... 37
ب- خون ............................................................................................................................................................................ 38
ج- گوشتهای حلال و حرام .............................................................................................................................................. 38
خوردن محرمات در وقت اضطرار .................................................................................................................................... 40
فصل سوم: اوضاع اجتماعی، اقتصادی و مذهبی عصر عباسیان
1- پیشینه بازرگانی و تجارت در بین اعراب قبل از اسلام و در صدر اسلام ................................................................ 43
2- محصولات .................................................................................................................................................................... 46
3- بغداد و بازارهای آن در عصر عباسیان ........................................................................................................................ 55
شکل بازارها ....................................................................................................................................................................... 66
نقش زنان در بازارها ........................................................................................................................................................... 67
4- تأثیر ادیان بر تجارت اسلام ........................................................................................................................................ 68
5- جشن ها ........................................................................................................................................................................ 80
جشنهای دینی اسلامی ....................................................................................................................................................... 80
جشن های محلی ................................................................................................................................................................ 84
فصل چهارم: آداب و رسوم معیشت در عصر عباسی
1- اطعمه و اشربه خلفا و وزراء دولت عباسی ................................................................................................................ 93
آداب المائده،آداب سفره .................................................................................................................................................. 108
2-شرابخانه ها ................................................................................................................................................................... 117
شربت خانه(خزانةالشراب) ............................................................................................................................................... 120
شرابکده ها ........................................................................................................................................................................ 123
3- مجالس شراب ............................................................................................................................................................. 126
استعمال حشیش ................................................................................................................................................................ 135
تریاک ................................................................................................................................................................................. 136
فصل پنجم: تغذیه در عصر عباسی
ادویه و خوشبوکننده ها .................................................................................................................................................... 138
اجزای خوشبوکننده .......................................................................................................................................................... 140
ظروف و وسایل آشپزخانه ............................................................................................................................................... 141
غذای اعراب ...................................................................................................................................................................... 154
خوراکهای گوشتی ............................................................................................................................................................. 156
ماهی و خوراکهای آن ....................................................................................................................................................... 163
خوراکهای گیاهی .............................................................................................................................................................. 165
خوراک تنگدستان ............................................................................................................................................................. 170
خوراکهای مشترک توانگران و تنگدستان ....................................................................................................................... 174
از غذاهایی که با استفاده از خرما درست می شد ........................................................................................................... 175
روغن وپیه ......................................................................................................................................................................... 176
نان ...................................................................................................................................................................................... 177
برنج ................................................................................................................................................................................... 182
مشاغل مربوط به اغذیه ..................................................................................................................................................... 184
بهای خوراکی .................................................................................................................................................................... 185
قیمتها در زمانهای عادی .................................................................................................................................................... 187
بهای اجناس در آشوبهاوکمیابی ....................................................................................................................................... 188
کارکنان آشپزخانه ............................................................................................................................................................. 193
هزینه آشپزخانه سلطنتی ................................................................................................................................................... 194
نوشیدنیها در این دوره ...................................................................................................................................................... 198
نوشیدنیهای حلال و حرام ................................................................................................................................................ 199
شیر و محصولات آن ........................................................................................................................................................ 202
آب ..................................................................................................................................................................................... 204
شیرینیها و حلویات ........................................................................................................................................................... 205
مواد شیرین‌کننده .............................................................................................................................................................. 208
نقل ..................................................................................................................................................................................... 210
ترشی‌ها و چاشنی‌ها .......................................................................................................................................................... 211
میوه .................................................................................................................................................................................... 212
زمان‌بندی غذاها ................................................................................................................................................................. 216
پرهیز و علوم غذایی ......................................................................................................................................................... 217
نگاهداری و حفاظت ......................................................................................................................................................... 220
سوخت ............................................................................................................................................................................... 223
نتیجه‌گیری ......................................................................................................................................................................... 225
فهرست منابع ..................................................................................................................................................................... 227
چکیده انگلیسی ................................................................................................................................................................. 239