پایان نامه مقایسه دیدگاه های امنیتی بین المللی ( از پایان جنگ سرد تا زمان حال )
قسمتی از متن:
وحشت امریکا و شوروی سابق از دستیابی کشورهای کوچک از اواخر سالهای 1960 و با شروع انقلاب بیوتکنولوژیک آغاز شد،چون بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک می توانست دستیابی به سلاح های مخر تبربیولوژیک و گسترش به سایر کشورها را آسانتر کند. آقای مالکوم داندو در مورد بیوتکنولوژی و گسترش سلاح بیوتکنولوژیک این گونه نتیجه گیری می کند:«آیا امکان جنگ بیولوژیک در قرن 21 وجود دارد؟ بلی،چون طبق گزارشات در سال 1991 امریکا مبلغ 1/1 میلیارد پوند از تجارت محصولات بیوتکنولوژی سود برد و این سود در سال 2000 به 28 میلیارد پوند می رسد.روسها بدلیل اینکه در این دوران درگیر مسائل داخلی ناشی از پایان جنگ سرد و فروپاشی بلوک شرق بودند در صد کمی از این تجارت پرسود را به خود اختصاص دادند. این امر نشان دهنده رشد 40 درصد سالانه این محصولات می باشد. این تکنولوژی می تواند در جهان گسترش یابد،لذا شانس استفاده از سلاح بیولوژیک در قرن آینده اعم از جنگ یا تروریسم و یا خرابکاری اقتصادی بیشتر می شود.(داندو،1372، 78).
لازم به توضیح است که امریکا خواستار جدایی معاهدات بیولوژیک شیمیایی بوده و شوروی سابق بیشتر به ادغام این دو موضوع در قالب یک کنوانسیون تمایل داشت. بالاخره پس از دو سال ، شوروی به دو دلیل عمده با پیشنهاد آمریکا موافقت کرد. یکی به دلیل سیاست تنش زدایی [1]و دیگر اینکه از دستیابی کشورهای کوچک به سلاح های بیولوژیک جلوگیری شود.(Dernont, Ibid,191) .
بالاخره برژنف در تابستان 1972 توافق کشورش را با کنوانسیون خلع سلاح های بیولوژیک اعلام نمود.با حمایت جمعاً بیست کشور درطول سالهای 1975 تا 1972 و تصویب قوه مقننه این کشورها، این کنوانسیون قانونیت یافته و به مورد اجرا درآمد. از بین کشورهایی که برنامه آشکار سلاح بیولوژیک داشتند، فقط امریکا بین سالهای 1972 تا 1975 ظاهراً دست به تخریب انبارهای سلاح بیولوژیک خود با صرف 14 میلیون دلار بودجه زد. با وجود اینکه معلوم شده بود کشور انگلستان در طول جنگ، میکروب سیاه زخم را در جزیره گرونیارد آزمایش کرده است، این کشور سکوت اختیار کرد. همچنین شوروی با وجود بکارگیری این سلاح در جنگ، صحبتی از ذخایر خود به میان نیاوردند. این امر نشان می دهد که عدم دستیابی کشورهای در حال توسعه به این سلاح برای امریکا و روسیه مهمتر از دستیابی کشورهای پیشرفته صنعتی بوده است. در این باره نظارت بعضی از دانشمندان امریکایی و روسی بر این بود که سلاح بیولوژیک می تواند در عملیات خرابکارانه یا در جنگ های کوچک به سهولت به کار رود. به بیان آنان تصمیم در به کارگیری این سلاحها نه بر اثر تجزیه و تحلیل عملیاتی ،بلکه می تواند در لحظات غیرعقلانی به کار گرفته شود. پس از پایان جنگ سرد و فروپاشی شوروی در سال 1991 تا وقوع حوادث 11 سپتامبر 2001 بحث اصلی در این دوران اشاعه سلاحهای بیولوژیک و شیمیایی در کنار سلاح های هسته ای می باشد که به یک معضل اصلی تبدیل شده بود دو سال پس از نابودی ابر قدرت شرق یعنی در سال 1993 رژیم جامعی تحت عنوان کنوانسیون منع سلاح های بیولوژیک (BWC) بوجود آمد،در جهت جلوگیری از اشاعه و تکثیر سلاحهای بیولوژیک و مرگبار که هم ایالات متحده امریکا و هم کشور نوپای فدراتیو روسیه در آن زمان به عضویت آن در آمدند،اگر چه روسیه و امریکا از اعضای اصلی این کنوانسیون هستند اما آنها دارای عظیم ترین ذخایر تسلیحات بیولوژیک هستند هم روسیه که دنباله رو شوروی سابق در این عرصه تسلیحاتی است و هم ایالات متحده بیشترین نگرانی که دارند دستیابی کشورهای یاغی به این تکنولوژی خطرناک می باشد این دو کشور هدف اصلی شان پس از جنگ سرد افزایش می توان تسلیحات بیولوژیک خود و ممانعت از دستیابی کشورهای جهان سوم به این فن آوری می باشد. (غریب آبادی،همان،68) حال به بررسی کنترل سلاحهای بیولوژیک در چارچوب سازمان ملل متحد و کنفرانسهای بازنگری و دلایل رد کنفرانس پنجم بازنگری از سوی آمریکایی می پردازیم.
1- کنترل سلاح های بیولوژیک در چارچوب سازمان ملل متحد:
پس از تشکیل سازمان ملل متحد در سازمان 1945 ،مسأله خلع سلاح بیولوژیک در چارچوب این سازمان تازه تأسیس، پیگیری شد.
اجلاس عمومی این سازمان در 24 ژانویه 1949 ،کمیسیونی را برای بررسی مشکلات ناشی از ابداع سلاح های اتمی و ارائه پیشنهادات خاص برای امحای سلاح های هسته ای ملی و سایر سلاح های کشتار جمعی ،تأسیس نمود و بدین ترتیب ،برای اولین بار اصطلاح کشتار جمعی توسط سازمان ملل متحد ارائه گردید.
در 19 آوریل 1954 ،کمیسیون خلع سلاح ملل متحد تصمیم گرفت کمیته ای فرعی را تشکیل دهد تا براساس قطعنامه 28 نوامبر 1935 مجمع عمومی، پیشنهادات تفضیلی راجع به خلع سلاح را مورد بحث و بررسی قرار دهد. کمیته فرعی مذکور که متشکل از ایالات متحده امریکا و شوروی سابق، و همچنین کانادا، انگلستان و فرانسه بود در طول نشست های خود پیشنهادات، پیش نویس قطعنامه ها، یادداشت ها و مقالات کاری متعددی را در خصوص منع سلاح های کشتار جمعی ارائه نمود که برخی از آنها راجع به سلاح های بیولوژیک بود.(Frank,1997,226-7).
وزیر امور خارجه انگلستان در 17 دسامبر 1959 برنامه خلع سلاح کامل تحت کنترل مؤثر بین المللی را پیشنهاد نمود. از جمله اهداف آن برنامه،می توان به منع تولید سلاح های هسته ای،شیمیایی، بیولوژیک و سایر سلاح های کشتار جمعی و استفاده از آنها اشاره کرد. برنامه خلع سلاح عمومی و کامل که از پیشنهاد بریتانیا نشأت گرفت، توسط کشورهای دیگر نظیر شوروی سابق و امریکا مورد حمایت قرار گرفت.
در 8 آوریل 1960 ، پنج کشور کمونیستی شوروی سابق، بلغارستان، چکسلواکی سابق، لهستان و رومانی ،سندی را با عنوان اصول اساسی خلع سلاح عمومی و کامل که در آن منع سلاح ها و موشک های هسته ای، شیمیایی و بیولوژیک ، توقف تولید و انهدام ذخایر آنها مطرح شده بود، به کنفرانس خلع سلاح ارائه نمودند.[2]
در 7 دسامبر 1967 ،نماینده دولت مالت در بیست و دومین نشست مجمع عمومی، پیش نویس قطعنامه ای را تقدیم کرد که خاطر نشان می کرد که کمیته خلع سلاح 18 دولت،مسائل مربوط به استفاده از سلاح های شیمیایی و بیولوژیک و رادیولوژیک را با هدف بازنگری ،روز آمد و جانشین کردن پروتکل 1925 ژنو، یک مسئله فوری تلقی کند. پیش نویس قطعنامه مذکور از کمیته می خواست در صورت لزوم ،کمیتة فرعی را برای هدف مذکور تشکیل دهد و از دبیر کل ملل متحد می خواست تا گزارش دقیق در مورد ماهیت و آثار احتمالی سلاح های شیمیایی،بیولوژیک و رادیولوژیک موجود و عوارض اقتصادی و بهداشتی استفاده از سلاح مذکور را ضمن توجه خاص به دولتهایی که از موقعیت ایجاد و تأمین روشهای جامع حفاظتی برخوردار نیستند،تهیه نماید.
نماینده مالت در 12 دسامبر 1967 در کمیته اول مجمع عمومی اعلام کرد که پروتکل ژنو اگر چه روشهای جنگ بیولوژیک را منع می کند ولی تنها روشهای محدودی را شامل می شود و خطرناکترین عوامل میکرو ارگانیک را که ممکن است در جنگهای بیولوژیک مورد استفاده قرار گیرد،تحت پوشش قرار نمی دهد. نگاه آن منحصر به استفاده از باکتریها در جنگ است و از این رو،استفاده از آنها در زمان صلح برای مقاصد خصمانه را منع نمی کند.
در طول مباحث خلع سلاح در سال 1968 ، اساساً مسأله به سلاح های بیولوژیک و شیمیایی محدود بود. منع سلاح های بیولوژیک و شیمیایی به عنوان یکی از مهمترین تدابیری تلقی شد که باید پس از انعقاد پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای NPT ،پیگیری شود. در اول ژوئیه 1967 ،اتحاد جماهیر شوروی(سابق) پیشنهاد کرد کمیته ای از 18 دولت برای خلع سلاح، راهها و روشهای تضمین پایبندی کلید دولتها به پروتکل 1925 ژنو را بررسی نماید.
در پی آن ،کمیته 18 دولت برای خلع سلاح، دستور کار موقتی را تصویب کرد که در میان تدابیر غیر هسته ای،بحث جنگ شیمیایی و بیولوژیک را در بر می گرفت. در 16 ژوئیه 1968 ،نماینده انگلستان در کمیته مذکور با عقیده برخی از دولتها که در حوزه جنگ شیمیایی و بیولوژیک، جهانشمولی عضویت در پروتکل 1925 ژنو را برهر چیز دیگر ضروری تر می دانستند، مخالفت نمود.
انگلستان در 6 اوت 1968 یک سند کاری به کمیته 18 دولت برای خلع سلاح ارائه کرد. در بند سوم سند مذکور مشکلات اعمال تدابیر بازرسی و نظارت بر فعالیتهای بیولوژیک یادآوری شده و بر این اساس در بند 4 ،انعقاد سریع یک معاهده جدید در مورد منع روشهای جنگ بیولوژیک که تنها مکمل پروتکل 1925 ژنو بودن بدون آنکه جایگزین آن شود، پیشنهاد گردید.
هنگام بحث و بررسی سند پیشنهادی انگلستان، نماینده انگلستان اعلام کرد که به جای کلمه بیولوژیک از کلمه میکرو بیولوژیک استفاده می کند، زیرا انسان را نیز می توان یک عامل بیولوژیک تلقی کرد. (غریب آبادی،همان 75-74)
در 28 اوت 1968 ،کمیته 18 دولت برای خلع سلاح پذیرفت که انتصاب یک گروه از کارشناسان برای مطالعه آثار استفاده احتمالی از سلاح های شیمیایی و میکروبی توسط دبیر کل را به مجمع عمومی پیشنهاد کرد و توصیه نماید.
در 20 سپتامبر 1968 براساس قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد دبیر کل سازمان ، گروه مشورتی 14 نفره کارشناسان را برای کمک به وی در تهیه گزارش مذکور منصوب نمود. گزارش مذکور در اول ژوئیه 1969 منتشر شد. این گزارش مورد استقبال کنفرانس کمیته خلع سلاح[3] و مجمع عمومی قرار گرفت و به عنوان مبنای برای مذاکرات راجع به سلاح های شیمیایی و میکروبی تلقی گردید.
درسالهای 70-1969 ، بحث بررسی مستقل یا مشترک سلاح های شیمیایی و بیولوژیک به طور وسیع در کنفرانس کمتر خلع سلاح و ملل متحد مطرح شد. ایالات متحده امریکا با ارائه استدلالهای مختلف از بررسی مستقل آنها حمایت کرد، ولی اتحاد جماهیر شوروی سابق و شماری از دولتهای غیر متعهد با ارائه استدلالهای دیگر با تفکیک مزبور به مخالفت برخاستند. در 19 دسامبر 1969 ،اتحاد جماهیر شوروی ،چکسلواکی،مجارستان، لهستان، رومانی و مغولستان پیش نویس کنوانسیون سلاح های شیمیایی و بیولوژیک را به بیست و سومین نشست مجمع عمومی تقدیم نمودند.نگاه مشترک پیش نویس مزبور به سلاحهای شیمیایی و بیولوژیک ،از دیدگاههای شوروی و بلوک شرق و جنبش عدم تعهد نشأت می گرفت. در 23 اکتبر 1970 ،تغییرات دیگری در پیش نویس سوسیالیستی کنوانسیون صورت گرفت. (ممتاز،1377،22-21) در 16 مارس1971 ،نماینده سوئد مدلی را برای معاهده جامع منع سلاح های شیمیایی و بیولوژیک ارائه نمود که پس از مخالفتهای ایالات متحده امریکا و به ویژه تغییر موضع ناگهانی اتحاد جماهیر شوروی سابق و هم پیمانان آن در 30 مارس 1971 ،نهایتاً اندیشه بررسی مستقل سلاحهای شیمیایی و بیولوژیک به کنفرانس غالب شد.
بدین ترتیب ،نهایتاً معاهدة منع گسترش، تولید و ذخیره سازی سلاح ها باکتریولوژیک (بیولوژیک) و سمی و انهدام آنها(BWC) در 1972 منعقد گردید. این معاهده دارای یک مقدمه و 14 ماده می باشد.
[1] detente
[2] Disarmament conference doc, TNCD/4
[3] در زمستان 1969 ،اعضای کمیته 18 دولت برای خلع سلاح گسترش یافت . ژاپن و مغولستان به همراه آرژانتین ،مجارستان یوگسلاوی سابق ،هلند،مراکش و پاکستان در 17 اوت به آن پیوستند. در 26 اوت 1969 ،کمیته 18 دولت تصمیم گرفت که به کمیته خلع سلاح تغییر نام دهد و نام کمیته را به کنفرانس کمیته خلع سلاح تغییر دهد.
چکیده
فصل اول : کلیات پژوهش
۱- طرح مسئله
۲- سئوال اصلی
۳ – سئوالات فرعی
۴ – فرضیه اصلی
۵ – قلمرو تحقیق
۶ – روش تحقیق
۷ – متغیرها
۸ – انگیزه انتخاب موضوع
۹ – اهداف انتخاب موضوع
۱۰ – بررسی ادبیات موجود
۱۱ – تعریف مفهومی متغیرها
۱۲- تعریف مفاهیم کلیدی
۱۳- ساختار تحقیق
فصل دوم : آخرین موج از تئوریهای روابط بین المللی ؛ نظریه رژیم های بین المللی
مقدمه
گفتار اول : اهمیت و جایگاه رژیم های بین المللی
الف – ساختار گرایان
ب – پیروان گروسیوس
ج – ساختار گرایان تعدیلی
گفتار دوم : بنیان های مفهومی و تئوریک رژیم های بین المللی
الف – بنیان های مفهومی رژیم های بین المللی
ب – اجزاء تشکیل دهنده رژیم های بین المللی
ج – ویژگی های رژیم های بین المللی
د – انواع رژیم های بین المللی
ه – گروه بندی رژیم های بین المللی
و – رژیم های رسمی سیاستگذار و عملیاتی
ی – عوامل موثر در تشکیل رژیم های بین المللی و رویکردهای نظری
گفتار سوم : دلایل به وجود آمدن مشکلات تغییرات ،
و نیز نقش و کارکرد رژیم های بین المللی
الف – مشکلات ماهوی و بنیادین رژیم های بین المللی
ب – مشکلات ساختی و شکلی
ج – مشکلات تصمیم گیری و تصمیم سازی
د – نقش و کارکرد رژیم های بین المللی
ه – جایگاه حقوقی رژیم های بین المللی
و – پارادایم های تحلیلی رژیم های بین المللی
ی – علل و عوامل موثر در تغییر رژیم های بین المللی
نتیجه گیری
فصل سوم : رژیم های امنیتی بین امللی و مقایسه دیدگاه های دیدگاه امریکا و روسیه
مقدمه
گفتار اول مفهوم امنیت ، بازدارندگی ، کنترل تسلیحات و خلع سلاح
الف – مفهوم امنیت
ب – باز دارندگی و مراحل مختلف مسابقه تسحیلاتی امریکا و روسیه (شوروی سابق)
ج – کنترل تسلیحات و خلع سلاح
۱ – کنترل تسلیحات و خلع سلاح در پس از جنگ سرد
۲ – کنترل تسحیلات و خلع سلاح پس ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱
گفتار دوم : دیدگاه های امریکا و روسیه نسبت به قرار دادهای ABM و طرح سپر دفاع ملی
موشکی NMD
الف – گفتگوهای محدودیت سلاح های استراتژیک
۱ – قرارداد سالت یک
۲ – قرار دادسالت دو
۳ – قرار دادهای استارت یک ، دو ، سه
۴ – قرار داد سورت
ب – سیستم دفاع ملی موشکی NMD و دیدگاههای موافقین و مخالفین آن
۱ – سیستم دفاع ملی موشکی NMD و واکنش روسیه به آن.
۲ – پیامدهای استقرار سیستم دفاع ملی موشکیNMD
۳ – اثرات سپر دفاع ملی موشکی بر کنترل تسلیحات
ج – طرح سپر دفاع ملی موشکی NMD و حادثه ۱۱ سپتامبر
گفتار سوم : رژیم بین المللی کنترل و مهار موشکی MTCR و نظامنامه موشکی ICOC
الف – رژیم مهار و کنترل فناوری مشکی MTCR
ب – دلایل کارایی و عدم کارایی رژیم کنترل و مهار فن آوری موشکیMTCR
ج – ایجاد نظام نامه یا کردار نامه موشکی ICOC
د – رژیم کنترل صادرات تسلیحات و دیدگاه های روسیه و امریکا
گفتار چهارم : کنوانسیون های منع سلاح های بیولوژیک و منع سلاح های شیمیایی
CW – BWC
الف – کنوانسیون منع گسترش ، تولید و ذخیره سازی سلاح های بیولوژیک ( BWC)
ب – کنوانسیون ممنوعیت کاربرد سلاح های شیمیایی (CWC
گفتار پنجم : دو رژیم امنیتی خلع سلاح هسته ای جهان (CTBT, NPT
الف – نگاهی به مبانی نظری انرژی هسته ای
ب – آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA )
ج – معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای ( NPT )
د – رژیم امنیتی منع جامع آزمایشات هسته ای(CTBT )
گفتار ششم : رﮊیم امنیتی ناتو ، رﮊیم کنترل تسلیحات متعارف (CFE ) و بحث سامانه دفاعی موشکی در لهستان و چک
الف – رﮊیم امنیتی بین المللی ناتو ، ارزیابی جایگاه آن در محیط امنیت بین المللی
ب – سپر دفاع موشکی در لهستان و چک و شکاف در رﮊیم امنیتی
ج – رﮊیم کنترل تسلیحات متعارف یا نیروهای متعارف در اروپا (CFE )
نتیجه گیری
فصل چهارم : نگرش امریکا و روسیه به پرونده هسته ای ایران
مقدمه
گفتار اول : تاریخچه روابط هسته ای ایران و امریکا پس از انقلاب
الف – سیر تعاملات ایران و آمریکا در خصوص مسائل هسته ای
ب – استراتژی سیاست خارجی امریکا در دوره بوش پسر در قبال ایران
گفتار دوم : دیپلماسی هسته ای امریکا در قبال ایران
الف – برنامه هسته ای ایران از دید امریکا
ب – سیاست های امریکا برای مقابله با برنامه های ایران
گفتار سوم : اتهامات ایالات متحده علیه فعالیتهای هسته ای ایران
الف – اتهامات فنی
ب – تحلیل اقتصادی
گفتار چهارم : سیاست خارجی ایران و روسیه در قبال یکدیگر
الف – زمینه های همکاری ایران و روسیه
ب – زمینه های همکاری اقتصادی در سطح جهانی
گفتار پنجم : تغییر نگرش روسیه در خصوص پرونده هسته ای ایران از حالت بازی با ایران تا رأی مثبت به قطعنامه بر علیه ایران
نتیجه گیری
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
پیوست ها و ضمائم :
پیوست (الف ) گاه شمار هستهای در سال ۱۳۸۵
پیوست (ب ) سیر برنامه اتمی ایران در سال ۱۳۸۶
کتابنامه
الف ) کتب فارسی
ب ) مقالات فارسی
ج ) نشریات فارسی
د ) جزوات درسی
و ) پایان نامه ها و رساله ها
ه ) منابع اینترنتی و خبر گزاری ها
ی ) منابع انگلیسی
چکیده انگلیسی