پایان نامه واقع گرایی
اصطلاح «واقع‌گرایی» در فلسفه عام و فلسفه حقوق دارای معانی گوناگون و گاه متعارض است، چندانکه خواننده از معانی متعدد آن به شگفتی می‌آید. برای مثال، مکاتب حقوق طبیعی با تأکید بر حقوق از پیش موجود که با ابزار عقل کشف می‌شود، در زمره مکاتب واقعگرا می‌آید و از سوی دیگر، با اعتقاد به آرمان عدالت که راهنمایی حقوق را در دست دارد، مکتبی
ایده‌آلیستی به شمار می‌رود. معنی واقع‌گرایی در مکتب «واقع‌گرایی آمریکایی» نیز تنها با معنی آن در زبان روزمره قرابت دارد و این مکتب را به اعتبار این که قواعد حقوقی از پیش موجود را نفی می‌کند، می‌توان در گروه مکاتب نامگرا آورد. از سویی، باید دانست که مکاتب فکری فلسفه حقوق، در واقع، امتداد مکاتب فلسفی است و به همین دلیل، تشتت و پراکندگی معانی «واقع‌گرایی» از فلسفه عام به فلسفه حقوق نیز کشیده شده است.
در این رساله هدف اعمال اصطلاح فلسفی واقع‌گرایی در زمینه فلسفه حقوق بوده است و تلاش شده تا معانی گوناگون آن تشریح و ابهامی که از این رهگذر پدید می‌آید، زدوده شود.
به همین دلیل است که این رساله به صورت مباحثی شگفت‌انگیز و و در عین حال جالب،
جلوه می‌کند.
رساله حاضر به چهار فصل تقسیم گردیده که از آن میان سه بخش به معانی عمده و مشخص واقع‌گرایی در فلسفه حقوق اختصاص یافته است. فصل نخست و آغازین نیز به مباحث عمده فلسفه عام و فلسفه حقوق همچون هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی می‌پردازد که دانستن آن برای درک مباحث پیچیده‌تر فصول اصلی لازم است.
فصل دوم به مسأله «کلیات» و اختلافات واقع‌گرایان و نامگرایان در دوران قرون وسطی و تأثیر آن بر فلسفه حقوق می‌پردازد. از دیدگاه واقع‌گرایان، کلیات دارای واقعیت عینی و مابازا خارجی در عالم واقع است، در حالی که نامگرایان آن را جز نامهای ساخته ذهن که فاقد هرگونه مابازا در عالم واقع است، نمی‌دانند. نتیجه این اختلاف به طور عمده در مباحث راجع به حقوق طبیعی و اثبات‌گرایی حقوقی پدیدار می‌شود. به همین ترتیب، این بحث در مسایل مربوط به حقوق بشر نیز اهمیت فراوان دارد، چندانکه واقع‌گرایی در تأیید آرمان حقوق بشر نقش اساسی ایفا می‌کند.
در فصل سوم، دیدگاههای واقع‌گرایان و ضد واقع‌گرایان مورد بحث قرار گرفته است. فصل چهارم و آخر نیز به واقع‌گرایی در برابر «ایده‌آلیزم» می‌پردازد. باید دانست که ایده‌آلیزم گاه در معنای «تصورگرایی» و گاهی دیگر در معنای «آرمان‌گرایی» به کار می‌رود. نامگرایی و
ضد واقع‌گرایی در فصلهای دوم و سوم، در حقیقت نوعی ایده‌آلیزم در معنای نخست است. در فصل پایانی نیز ایده‌آلیزم در معنای دوم مد نظر قرار گرفته است.
از ویژگیهای این رساله پرداختن به دیدگاههای نمایندگان هر یک از مکاتب فلسفی است. همچنین سعی شده تا با وفاداری به عنوان رساله، همه‌جا «واقع‌گرایی» هسته اصلی بحث باشد و چنانکه می‌بینیم این واژه در عناوین تمام فصلها تکرار گردیده است.
فهرست مطالب
| |
چکیده. 1
دیباچه. 3
مقدمه. 5
فصل نخست) حقوق و واقعیت... 10
بخش نخست) حقوق و هستی‌شناسی.. 10
گفتار نخست) هستی‌شناسی.. 11
گفتار دوم) هستی‌شناسی حقوقی.. 12
بخش دوم) حقوق و معرفت‌شناسی.. 14
گفتار نخست) معرفت‌شناسی.. 14
گفتار دوم) معرفت‌شناسی حقوقی.. 20
بخش سوم)حقوق و واقع‌گرایی.. 27
گفتار نخست) واقع‌گرایی.. 28
گفتار دوم) واقع‌گرایی حقوقی.. 34
فصل دوم) از واقع‌گرایی تا نامگرایی.. 38
بخش نخست) واقع‌گرایان و نامگرایان.. 39
گفتار نخست) دیدگاهها و ثمره نزاع. 40
مبحث نخست) دیدگاههای دو گروه. 40
مبحث دوم) ثمره نزاع. 42
گفتار دوم) فلاسفه واقعگرا و نامگرا 46
الف
| |
مبحث نخست) سقراط، افلاطون و ارسطو. 47
مبحث دوم) جان دانز اسکاتوس و ویلیام اوکامی.. 51
مبحث سوم) توماس هابز و دیوید هیوم. 53
مبحث ششم) هانس وایهینگر. 59
بخش دوم) مفهوم‌گرایی و نقد دیدگاهها 61
گفتار نخست) مفاهیم حقوقی: بازگشت به بحث واقع‌گرایی و نامگرایی.. 62
مبحث نخست) نقد واقع‌گرایان.. 65
مبحث دوم) نقد نامگرایان.. 69
گفتار دوم) فواید و محدودیتهای مفاهیم حقوقی.. 72
مبحث نخست) فواید مفاهیم حقوقی.. 72
مبحث دوم) محدودیتهای مفاهیم حقوقی.. 73
مبحث نخست) دیدگاههای مکتب مفهوم‌گرا 75
مبحث دوم) تلاشهای هوفلد. 75
مبحث سوم) جایگاه فعلی و نقد مکتب مفهوم‌گرا 77
بخش سوم) حقوق آمریکا، اسکاندیناوی و ایران.. 78
گفتار نخست) حقوق آمریکا 78
مبحث نخست) فلسفه حقوق.. 79
مبحث دوم) رویه قضایی.. 87
گفتار دوم) حقوق کشورهای اسکاندیناوی.. 90
مبحث نخست) واقعیت و مفاهیم حقوق.. 92
| |
مبحث دوم) ارزش‌شناسی مکتب واقع‌گرایی اسکاندیناوی.. 97
گفتار سوم) حقوق ایران.. 103
مبحث نخست) واقع‌گرایی.. 103
مبحث دوم) نامگرایی.. 108
فصل سوم) از واقع‌گرایی تا ضد واقع‌گرایی.. 110
بخش نخست) واقع‌گرایان و ضد واقع‌گرایان.. 112
گفتار نخست) دیدگاههای دو گروه. 112
مبحث نخست) در فلسفه علوم. 114
مبحث دوم) در فلسفه اخلاق.. 119
مبحث سوم) در فلسفه حقوق.. 121
گفتار دوم) ثمره نزاع و نقد دیدگاهها 125
گفتار سوم) فلاسفه واقعگرا 129
مبحث نخست) مایکل مور. 129
مبحث سوم) رونالد دورکین: 137
بخش دوم) واقع‌گرایی و ضد واقع‌گرایی: فلسفه کانت... 139
گفتار نخست) دیدگاههای کانت... 140
گفتار دوم) ثمره دیدگاه کانت... 143
گفتار سوم) کانت و انقلاب در معرفت‌شناسی.. 144
گفتار چهارم) موافقان و مخالفان دیدگاههای کانت... 146
بخش سوم) اصول فقه اسلام. 147
|
گفتار نخست) حسن و قبح ذاتی.. 148
گفتار دوم) تخطئه و تصویب... 150
بخش چهارم) واقع‌گرایی، ضد واقع‌گرایی و نامگرایی.. 152
گفتار نخست) واقع‌گرایی.. 152
گفتار دوم) نامگرایی.. 154
گفتار سوم) ضد واقع‌گرایی.. 154
فصل چهارم ) از واقع‌گرایی تا آرمان‌گرایی.. 156
بخش نخست ) سابقه تقسیم‌بندی و معانی ایده‌آلیزم حقوقی.. 157
گفتار نخست ) سابقه تقسیم‌بندی.. 158
گفتار دوم ) معانی ایده‌آلیزم حقوقی.. 161
بخش دوم ) ریشه‌های فلسفی بحث... 164
گفتار نخست ) در فلسفه عمومی.. 164
گفتار دوم ) در فلسفه حقوق.. 167
بخش سوم ) مکاتب واقعگرا و ارزشگرا 169
گفتار نخست) مکاتب واقعگرا 170
گفتار دوم) مکاتب ارزشگرا 176
- حقوق طبیعی نومدرسی.. 179
- فلسفه حقوقی لئون دوگی.. 180
- مکاتب دیگر. 180
نتیجه‌گیری: 181
|