مقدمه
اصطلاح «نظریه ذهن» را اولین بار پریماک و وودورف درسال 1978 درمقاله ای تحت عنوان «آیا شامپانزه نظریه ذهن دارد؟» مطرح کردند. در این مقاله، اصطلاح نظریه ذهن به توانایی شناختی اشاره دارد که اجازه می داد هر فرد بداند که دیگران افکار منحصر به خود دارند که می تواند از افکار آن فرد و یا حتی با واقیعت، متفاوت باشد (حسن زاده، محسنی، افروز، حجازی، 1386). به عبارت دیگر نظریه ذهن توانایی شناختی ویژه ای برای درک حالتهای ذهنی دیگران می باشد (تسوریا ، کوبایاکاوا ، کاوامورا ، 2011). این توانایی را در مقالات گوناگون به اسامی گوناگون آورده اند، همچون ذهنی سازی ، ذهن خوانی ، موضع هدفمند ، کشف عامل ، شناخت اجتماعی می باشد. به عبارت ساده تر نظریه ذهن کودک را قادر می کند تا رفتار، عمل و فعالیت افراد را پیش بینی وتبیین کند (میکاییلی و آدینه، 1391). این توانایی به ما این امکان را می دهد که در اجتماع وتعامل با دیگران همانند بازیگر شطرنج، اندیشه ها، باورها، گرایش ها و هدف های دیگران را در ذهن خویش بازنمایی کنیم و واکنش مناسب بدهیم (بارون و کوهن ، 1989).
مهارت اجتماعی رفتارهای اکتسابی جامعه پسندی است که فرد را قادر می کند که آن گونه با دیگران در تعامل باشد که واکنش مثبت آنها را بر انگیزد و از واکنش منفی آنها اجتناب ورزد (وهاب، شهیم، جعفری، زنجانی، 1391). و یا مهارت اجتماعی فرایند مرکبی است که فرد را قادر می سازد به گونه ای رفتار کند که دیگران او را با کفایت تلقی کنند (محرمی، 1390). با توجه به بحث های گوناگون می توان گفت که نظریه ذهن و مهارت اجتماعی به گونه ای باهم می تواند در ارتباط باشد. به گونه ای که طی بررسی های زیادی به وجود ارتباط این حوزه ها باهم اذعان شده است. کودکان معلول واستثنایی به دلایل نقایص جسمی و محرومیت های ناشی از آن اغلب قادر به ایجاد رابطه اجتماعی و متقابل با بزرگسالان و همسالان نیستندکه سازگاری عاطفی و اجتماعی آتی آنها را با دشواری روبرو می کند (شهیم، 1381). اکلسنین (2006)خاطر نشان می کند افرادی که دارای کمبودهای در مهارت های اجتماعی می باشند اغلب آنها توسط دیگران طرد می شوند که می تواند این امر موجب فراهم شدن مشکلات روانی شود که حتی در بزرگسالی نیز ماندگار باشد. یکی از گروههای استثنایی که دارای مشکلات زیادی در مهارت های اجتماعی هستند کودکان ناشنوا و کم شنوا می باشد به گونه ای که بررسی ها فراوانی سطوح پایین مهارت های اجتماعی درکودکان ناشنوا را گزارش کرده اند (بیابانگرد،1384؛ به پژوه، صالحی،1379؛ به پژوه، غباری، حجازی، خانزاده،1384؛ به پژوه،1391). بنابراین باید اذعان کرد که شنوایی یکی از مهم ترین حواس ادمی است وآسیب های شنوایی، بسیاری از سازگاری های انسان بامحیط را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب تاخیر در فرایند تحول می شود(به پژوه و صالحی،1379). ناشنوایی یک تجربه نامتشابهی است که طبیعت به فرد ناشنوا داده است به دلیل همین آسیب افراد ناشنوا در دنیای سرتاسر محرومیت (صدا، زبان، مراودات اجتماعی) رشد می کند به دلیل مشکلات مهارت اجتماعی این کودکان، در معرض خطر تنهایی قرار دارند(کاترین، فورد ، 2006). به راستی چرا کودکان ناشنوا در مهارت های اجتماعی کمبودهای را دارند؟ با توجه به اهمیت مهارت اجتماعی و نظریه ذهن در زندگی هر فردی به ویژه کودکانی که دارای ناتوانی های ویژه هستند، بررسی این حوزه ها مهم به نظر می رسد. اولین بار بارون -کوهن (1989) با بررسی نشانه های رفتاری کودکان اوتیسم علاقه به بررسی آسیب شناختی نظریه ذهن را ایجاد کرد. بعد از آن سیلی از تحقیقات آغاز شد. درسال 1995 برای اولین بار پترسون و سیگل طی گزارشی اعلام کردند که کودکان ناشنوادارای والدین شنوا در عملکرد نظریه ذهن ضعف هایی دارند، که بعد از آن بررسی نظریه ذهن کودکان ناشنوا افزایش پیدا کرد که اکثریت قریب به اتفاق یافته های همسویی را ارایه می دهند تعدادی از پژوهش ها ارتباط بین نظریه ذهن با پیامدهای اجتماعی (رفتار اجتماعی و دیگر شاخص های شایستگی) را اندازه گرفته اند (عارفی، 2010). ساری (2012) به این نتیجه رسیده است که مشکلات اجتماعی و ارتباطی را در افراد با استفاده از نظریه ذهن می توان تبیین کرد. در بررسی هایی، رضوی، لطیفیان،
فهرست مطالب :
عنوان صفحه
فصل اول: چارچوب پژوهشی
مقدمه 2
بیان مسئله 4
اهمیت و ضرورت تحقیق 8
متغیرهای پژوهشی 10
متغیر مستقل: برنامه آموزش نظریه ذهن 10
تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها 10
تعریف نظری نظریه ذهن 10
تعریف عملیاتی نظریه ذهن 10
تعریف نظری کودکان ناشنوا 11
تعریف عملیاتی کودکان ناشنوا 11
تعریف نظری مهارت اجتماعی 11
تعریف عملیاتی مهارت اجتماعی 11
فصل دوم: پیشینه تحقیق
منشاء نظریه ذهن 13
سن اکتساب نظریه ذهن 15
نظریه های نظریه ذهن 15
رویکردهای نظری 15
نظریه های تحولی پیرامون تبیین تحول نظریه ذهن 16
نظریه نظریه 16
نظریه پودمانی 18
نظریه شبیه سازی 19
نظریه ذهن کودکان ناشنوا 20
درمان مبتنی بر ذهنی سازی 22
مهارتهای اجتماعی 23
انواع مهارت های اجتماعی 25
تاثیر خانواده در رشد اجتماعی 26
اثر همسالان در رشد اجتماعی: 26
مهارت های اجتماعی در کودکان ناشنوا 26
پیشینه پژوهشی 30
منابع فارسی 53
منابع انگلیسی 57