پروژه اوپک
قسمتی از متن:
اوپک تشکیل شد تا منافع کشورهای صادر کننده نفت را در مقابل کمپانی ها که قمیت ها را کنترل می کردند و آنها را چندین بار تنزل داده بودند حفظ کنند.
اوپک در 1960 بوجود آمد، گر چه فکر اتحاد در چارچوب چنین سازمانی یک شبه خلق نشده بود چنین فکری ذهن کارشناسان و سیاستمداران کشورهای صادر کننده نفت را سال ها قبل از آن بخود مشغول داشته بود. ما کوشش خواهیم کرد تا شرایط و وقایع قبل از تشکیل اوپک، که راه را برای ایجاد آن هموارکرد بیان کردیم. سپس عوامل مستقیم و غیرمستقمی را که به تاسیس این سازمان انجامید، مورد بحث قرار دهیم. فکر ایجاد سازمای برای کشورهای عربی صادر کننده نفت درذهن موسسین اتحادیه عرب از سال 1945 وجود داشته است. اما مسئولان امر در آن زمان باین حقیقت واقف بودند که تاثیر هر گونه تشکیلاتی از این نوع، مادام که ایران و ونزوئلا دو کشور بزرگ تولید کننده نفت را در بر نگیرد، محدود خواهد بود. در 1949 یک واقعه مهم درقسمت دیگری از جهان، بنام ونزوئلا اتفاق افتاد. بدین معنی که در آن کشوریک مطالعه اقتصادی مربوط به نفت ونزوئلا که توسط معاون یکی از بانکهای مهم تهیه شده بود منتشر شد. دراین مطالعه نویسنده توجه همگان را به مزایا و امتیازات نفت خاور میانه در مقام مقایسه و رقابت با نفت ونزوئلا جلب نموده و سه اقدام را به شرح ذیل پیشنهاد کرد:
الف) پائین آوردن قیمت نفت ونزوئلا با تغییر جهت سیاست دولت
ب) از میان برداشتن اصل شرکت در سود را که سال قبل معرفی شده بود و
ج) متوقف کردن اعطای مزایای بیشتر اجتماعی و اقتصادی به کارگران ونزوئلاتی.
این مطالعه ضربه سنگینی بر افکار عمومی ونزوئلائی ها داشت و منجر به آن شد که دولت اصل ایجاد هم آهنگی سیاست نفتی اش را با سیاست دولت های خاورمیانه ای تولید کننده نفت ارزان مورد بررسی قرار دهد، تا از بهره برداری کمپانی های نفتی از نفت خاورمیانه بمنظور مقابله با قوانین مالیاتی ونزوئلا جلوگیری نماید. در سپتامبر 1949 دولت ونزوئلا یک هیئت نمایندگی سه نفری را برای یک دیدار رسمی از عربستان سعودی، ایران، مصر، عراق ، کویت و سوریه اعزام داشت، تا امتیازات ایجاد سیاست های نفتی هم آهنگ را باین کشورها گوشزد نموده وآنها را از سودی که میتوانند با اتخاذ اصل شرکت در سود بدست آورند کاملاً آگاه سازد.
این اولین فرصتی بود که در آن یکنواخت کردن کوششها در میان کشورهای صادرکننده نفت با دید هم آهنگ کردن موقعیت هایشان و حل مسائل مشترکشان مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.
اولین دبیر کل اوپک، فوآد روحانی، در بیان اقدام ونزوئلا می گوید که ونزوئلا تصمیم گرفت تا به کشورهای صادرکننده نفت درخاور میانه نزدیک شود تا در منطقه ای که بسرعت براهمیتش افزوده می شد بجای رقبا، متحدینی بدست آورد.
در 1953 واقعه مهم دیگری به سوی ترکیب و هم آهنگی سیاست های نفتی بوقوع پیوست. در 29 ژوئن آن سال بین عراق و عربستان سعودی موافقت نامه ای به امضاء رسید که بر طبق آن طرفین اطلاعات نفتی خود را مبادله نموده و جلسات مشورتی مکرر و منظمی را درباره سیاست های نفتی بر پا می داشتند.
پس از آن یک دوره رکود و بدون فعالیت پیش آمد تا آنکه در 1957 مجمع اقتصادی اتحاد عرب قطعنامه ای را تصویب کرد که بموجب آن دعوت به یک کنگره نفتی شده بود تا در فوریه 1958 در قاهره تشکیل شود. اولین کنگره نفت عربی در پایتخت مصردر آوریل 1959، بجای تاریخی که کارشناسان عرب تعیین کرده بودند تشکیل شد. در این کنگره یک هیئت نمایندگی 19 نفری ونزوئلائی و یک هیئت نمایندگی چهار نفری ایرنای حضور بهم رسانیدند. تصمیمات مهمی دراین اولین کنگره اتخاذ گردید که تصمیم مشترک و جبهه واحد هیئت های نمایندگی کشورهای تولیدکننده نفت در مورد تقاضاهایشان، از جمله اصلاح اصل شرکت در سود 50-50 به نفع کشورهای میزبان را منعکس می کرد. قطعنامه نظر هیئت های نمایندگی را دائر بر آنکه هیچ تغییری در زیربنای قیمت ها نباید بدون مشورت با کشورهای تولیدکننده بعمل آید، منعکس کرد. هم چنین بر طبق قطعنامه خواسته شده دولت های شرکت کننده در کنگره ایجاد یک مجمع مشورتی عمومی را مورد مطالعه قرار دهند تا کار تبادل نظر آنها را در مورد مسائل عمومی شان و از آن جمله حفظ و حراست منابع نفتی، تولید، صدور و دیگر موضوعات تسهیل کند.
آنچه در خارج از کنگره اتاق افتاد بمراتب از وقایع داخل کنگره مهم تر بود. در فواصل بین جلسات ملاقات ها و مباحثات فراوانی بین آقایان رهبران نفتی بزرگ ترین کشورهای صادر کننده نفت تشکیل می شد و این ملاقات ها منتج به ایجاد «یک تعهد اخلاقی» بین سران هیئت های نمایندگی و از جمله ونزوئلا و ایران گردید. نتایچ مطالعات و اصول مذاکرات قاهره که در این تعهد اخلاقی گنجانده شدند، زیربنای تاسیس اوپک را بوجود آوردند. قدم مهم دیگر در راه بوجود آمدن اوپک، تهیه پیش نویس موافقت نامه عرب مصوب مارس 1960 یعنی شش ماه قبل از تشکیل سازمان، بوسیله یک کمیته فرعی انجمن اقتصادی اتحادیه عرب بود. ماده سوم انی موافقت نامه باین می دارد که کشورهای تولید کننده نفت عربی سیاست های نفتی شان را در میان خود هم آهنگ سازند و اینکه هیچ عاملی نمی تواند با توجه به نفع مشترکشان و اوضاع بازار جهانی آنها را از هم آهنگ بودن و یگانگی با دیگر کشورهای تولید کننده نفت نظیر ایران و ونزوئلا باز دارد.
بر مبنای این توصیه ها، ملاقاتی بین عبدالله طریقی، مدیر کل وقت امور نفتی عربستان سعودی و پرز آلفونسو، وزیر نفت ونزوئلا در سیزدهم می واقع شد. اعلامیه ای که پس از این ملاقات منتشر شد، کشورهای تولیدکننده را برای دفاع از حقوق مشروعشان به اتخاذ یک سیاست نفتی واحد دعوت می کرد. در همان زمان، اعلامیه فکر ایجاد اوپک را به خارج عرضه داشت. درخلال دهه قبل از تاسیس اوپک عراق و عربستان سعودی مشتاق ترین کشورها برای هم آهنگ کردن سیاست های نفتی و ایجاد یک اتحاد بین کشورهای صادرکننده نفت بودند. گر چه ونزوئلا برای آنکه بتواند با کمپانی های نفتی در یک جبهه متحد مقابله کند فکر هم آهنگی سیاست های نفتی را پیش گامی کرد این عملش از ترس برای رقابت با نفت خاورمیانه سرچشمه می گرفت و ناشی از علاقه اش به ایجاد مستحکمی از آن کشورها در برابر کمپانی های عظیم نفتی نبود.
مهم ترین علل غیرمستقیمی که راه را برای تاسیس اوپک هموار کردند میتوانند به ترتیب ذیل خلاصه شوند:
فهرست مطالب
عنوان صفحه
قسمت اول : تشکیل اوپک و ترکیب آن
بخش 1- کشورهای صادر کننده نفت به هم می پیوندند
علل مستقیم و غیرمستقیم اتحاد................................................................................. 1
فهم روزافزون مسائل نفتی........................................................................................ 4
فعالیتهای داخل اتحادیه عرب..................................................................................... 4
وقایع نفتی در اوایل دهه 50....................................................................................... 5
فعالیت های ونزوئلا.................................................................................................... 6
اهداف اوپک................................................................................................................ 9
یک دنیای بدون اوپک................................................................................................. 14
بخش 2- زیربنای اوپک
زیربنای داخلی اوپک.................................................................................................. 17
کنفرانس..................................................................................................................... 17
هیئت رئیسه................................................................................................................ 19
دبیرخانه..................................................................................................................... 21
عضویت در اوپک....................................................................................................... 25
اعضاء اوپک............................................................................................................... 29
ابوظبی........................................................................................................................ 30
الجزایر........................................................................................................................ 34
ایران........................................................................................................................... 37
عراق........................................................................................................................... 38
کویت.......................................................................................................................... 39
لیبی............................................................................................................................. 40
قطر............................................................................................................................. 42
عربستان..................................................................................................................... 42
ونزوئلا....................................................................................................................... 43
نیجریه........................................................................................................................ 45
قسمت دوم- سیاست و روش اوپک
بخش 1- اوپک و قیمتهای نفت
تثبیت قیمتهای نفت...................................................................................................... 45
مطالعه و بررسی قیمتها و درآمدهای نفتی................................................................ 47
بازگشت قیمتها........................................................................................................... 47
تقاضا برای یک سیستم تولید نسبی........................................................................... 48
محدود تخفیف برای کمپانی های مستقل.................................................................... 50
افزایش بهای نفت ...................................................................................................... 52
تکامل سیستم قیمت.................................................................................................... 63
بخش 2- نقش اوپک در بهبود سایر شرایط
بهره مالکانه ............................................................................................................... 72
حذف هزینه های بازاریابی......................................................................................... 78
بالا بردن سطح مالیات بردرآمد................................................................................. 79
مسائل پولی................................................................................................................ 81
سقوط ارزش دلار آمریکا.......................................................................................... 82
حفظ ثروت نفت.......................................................................................................... 84
بخش 3- اوپک و مسئله سهیم شدن
قدمهای نخستین به سوی سهیم شدن........................................................................ 86
قرارداد شرکت........................................................................................................... 92
مزایای سهیم شدن..................................................................................................... 96
نتیجه ......................................................................................................................... 101