مقاله گیاهان شور
برخی از گیاهان بوته ای متحمل شوری ، قادرند تحت شرایط خاکهای بسیار شور نیز رشد کنند . به عنوان مثال رشد گونه های ،A.cuneata , Atriplex canes cens به ترتیب در شوری 2400 و 3000 (ms/MECE) فقط حدود 2/1 کاهش یافت .
(دریچاردسون و مک کل ، 1980) دور نمای بهره برداری از گیاهان علوفه ای بوته ای خاصی که تحمل شوری بسیار بالایی دارند ، به منظور کشت آن ها در خاکهای شور و به عنوان ابزاری ، برای اصلاح این خاکها به شمار می روند .
تحت شرایط طبیعی ، خاکهای شور دارای پوشش گیاهی از نوع بوته های متحمل شوری هستند .اراضی شوری که برای تولید گیاهان علوفه ای بوته ای مناسب هستند . عبارتند از : مناطق تخریب شده گیاهان نمک دوست طبیعی ، اراضی شور شده در اثر پروژه های آبیاری و مناطقی که به دلیل تغییراتی هیدرولوژیکی دچار شوری ثانویه شده اند. مولفین و محققین بسیاری ، استفاده از گیاهان نمک دوست را ، در تولید غذا ( سامرز ، 1976) و سایر فرآورده ها ( سنگ ، 1970 : مودی ،1974) ،مورد توجه قرار داده اند .دیگر فواید رشد گیاهان مقاوم به شوری، در خاکهای شور شامل : کاهش خطر فرسایش خاک ( جونز ، a 1966) ، کنترل آلودگی (هی ونول هارد ، 1973 ) ، تثبیت شنهای روان ( لی روکس ، 1974) توسعه و بهبود زیستکاه حیات وحش (شام ساوت دینوف ، 1966) و افزایش تنوع اکولوژیکی ، در مناطق لم یزرع میشود . علاوه بر این کشت گیاهان علوفه ای در مناطق کشور ، بدون نیاز به انرژی ورودی اضافی ، مقداری غذا و علوفه تولید خواهد شد که می تواند در سیستمهای کشاورزی و دامداری مورد استفاده قرار بگیرند .
گیاهان علوفه ای بوته ای مقاوم به شوری :
در میان گیاهان علوفه ای بوته ای ، متحملترین گروه نسبت به شوری و غرقابی علف شور ها هستند . که در حواشی دریاچه های شور و با تلاق رشد می کند . این گیاهان ممکن است در معرض مقدار بسیار زیاد شوری ،یا آب ایستادگی قرار گیرند .
علف های شور که شامل جنسهای Halimione ,Rhagodia ,Chenopium , Atripex هستند ، در مناطقی که تحت شرایط غرقاب کمی هستند ، بهتر از خاکهای قلیایی رشد می کنند و توانایی رشد در خاکهای بسیار شور را نیز دارند . بسیاری از گونه های چوبی و چند ساله Atriplex . spp دارای مسیر متابولسیم C4 هستند . علف شور ها از نظر درجه خوشخوراکی متفاوت هستند ، ولی هنگامی که علوفه کمیاب باشد . اکثر آن ها توسط حیوانات چرا کننده مصرف می شوند . یکی از خصوصیات علف شورها رنگ خاکستری برگها به علت تشکیل غذه های نمک ، روی سطح برگ است .
عوامل موثر در استقرار گونه ها :
معمولاَ با حفاظت پوشش گیاهی خاکهای شور در برابر چرا ، رشد مجدد گیاهان بطور طبیعی انجام می گیرد .
کوششهای زیادی برای دست یابی به پوشش گیاهی مناسب ، از طریق کشت بذرهای گیاهان علوفه ای بوته ای مقاوم به شوری انجام شده است . در ینوساوت ولیز غربی ، برای استقرار A.vesicaria .Atriplex nummularia وسایر گونه ها بیش از 30 سال تحقیق و مطالعه و تلاش صورت گرفته است . ( جونز ، a1966 ، بسیاری از محققین دیگر ). در طی انجام آزمایشات عوامل متعددی که استقرار بوته ها را تحت تاثیر قرار می دهند ، شناخته شده و برای بهبود نتایج ، روشهای مختلف بذر کاری ابداع شده است . بطور کلی گیاهانی باید مورد استفاده قرار بگیرند که به خوبی با منطقه سازگار هستند ( گوم ، 1974) مرگ قبل از بلوغ در بوته های استقرار یافته و یا از بین رفتن بعضی گونه ها به مرور زمان ، نشان دهنده سازگاری ضعیف است .
خشکی ،چرا ، وحمله حشرات علل از بین رفتن گیاه Atriplex , nummularia در بخش کولا به نیوساوت ولیز شناخته شده اند ، در حالی که گونه A. vesicaria در همین محل به خوبی باقی مانده است . ( کانینگ هام ، 1974) در استرالیایی غربی ، بازرسی مناطق تحت آزمایش در خاکهای شور ، برای مدت 12 سال تغییر برتریهای گونه ها را در طول زمان نشان داد . گونه های Atriplex halimus ،A.canescens ،A.lentiformis در سالهای اول بخوبی رشد کردند ، ولی در سال نهم بمراتب ضعیفتر از گونهA.ammicola بودند .
آب مهمترین عامل استقرار گیاهان علوفه ای بوته ای مقاوم به شوری است . مقدار پراکنش فصلی برف و باران و سرنوشت آب هنگامی که به زمین می رسد ، همه عواملی هستند که استقرار و بقای این گیاهان را به طریق مختلف ، تحت تاثیر قرار می دهند .
به بذر گونه های Atriplex براکته هایی چسبیده اند که حاوی مواد ممانعت کننده از جوانه زنی هستند ، این مواد که در آ.ب قابل حل هستند ، عمدتاَ کلرو سدیم و مواد صابونی هستند . در این گونه ها ، به بذر و پوسته های همراه آن ، میوه اطلاق می شود. در بذرهایی که مراحل نمو آن ها بطور کامل طی نشده است ، برکته ها کامل نمیشوند .دامنه تغییرات میزان پر شدن دانه ها بسیار وسیع است و به عنوان مثال در گونه های Atriplex nummalaria ، بین 10 تا 84 درصد ( جونز ،1968) ، در گونه A.canescens بین 49 تا 93 درصد ( اسپر لینگ فیلد ،1974) و در A.halimus بین 5/43 تا 5/91 درصد ( کولر و همکاران ، 1958)تغییر می کند . همچنین جوانه زدن بذرهایی که دارای باله هستند نیز ،ممکن است تا حد زیادی تغییر کند مثلاَ میزان جوانه زنی در گونه A.canescens بین 34 تا 80 درصد ( اسپرینگ فیلر ، 1964) و در بذرهای A.nummularia از 2 تا 62 درصد متغیر است ( جونز ، 1968) میوه های A.tripLex spp حاوی مواد ممانعت کننده محلول در آب هستند . مقدار این ترکیبات در حدی است که می تواند بر فرآیند جوانه زنی تاثیر بگذارد . یا حتی آن را متوقف کند .
درصد جوانه زنی در گونه های آتریپلکس ، در درجه حرارتهای پایین کم بود و در دامنه در درجه حرارتهای بالاتر بطور چشمگیری افزایش داشت . همچنین بین گونه های مختلف Atriplex نیز اختلافات معنی داری ملاحظه گردید . بطوریکه درصد جوانه زنی دو گونه ، A.glauca , A.nmmularia در درجه حرارتهای بالاتر از 8-15 درجه سانتی گراد کاملاّ افزایش داشت ، ولی در گونه های A.amnicola , A.Lentiformis مقدار افزایش کمتر بود این دو گونه هنگام که دما از 4 به 8 افزایش یافت ، عکس العمل خوبی داشتند و درصد جوانه زنی آن ها افزایش چشمگیری داشته است.
سیستماتیک گیاه آتریپلکس :
Subkingdom : tracheobionta
Superdivision : spermatophyta (seed plant)
Division : magnoliophyta (flowering plant)
Class : magnoliopsida (dicotyledons)
Subclass: caryophyllidae
Order : caryophyllaes
Family : chenopodiaceas
Genus : atriplex (salt bush)
آتریپلکس یا اسفناج وحشی گیاهای است از تیره اسفناجیان و از جنس آتریپلکس و دارای حدود 200 گونه متعدد و مختلف .
در چند سال اخیر چند گونه از گیاه به ایران وارد شده که از خود سازگاری چشمگیری نشان داده اند . از آنجمله اند گونه های زیر 1 :
At. Halimus
At. Lentiformis
آتریپلکس گیاه بوته ای چوبی است که به عنوان طرح کلی به شکل راست و مدور است ، با ساقه های سفت و شکننده . پوست نازک دارند و به صورت فشرده قرار گرفته اند و شاخسار زیادی دارند .
در بعضی گونه ها ممکن است شاخه های جانبی دارای اسپاین باشند . اگر چه آتریپلکس در شکل فیزیولوژی و دیگر ویژگی های دارای تغییر زیادی است ( گوناگونی زیادی دارد )
اکوتیپ های این گیاه در سرعت رشد ، برگ ریزی زمستانه ، مقاومت نسبت به خشکسالی و سرما و خوشخوراکی متفاوت هستند.
کمترین رنج ارتفاع این گیاه یک فوت (3/0 متر ) و بیشترین مربوط به گیاهانی نیمه چوبی در جنوب dakota است که بیشتر از 10 فوت ( 3 متر) ارتفاع دارند .
آزمایشات عادی باغبانی اختلافات زیادی را در ارتفاع و دیگر ویژگی های گیاهی درون جمعیت این گیاه نشان داد که اساساّ تحت تاثیر ژنتیک بودند .
رنج طول برگ ها 8/0 تا 2 اینچ (5-2 سانتیمتر ) است .
برگهای جوان با فلس پوشیده شده اند تا در مقابل از دست دادن آب محافظت شوند. برگ های بالغ دارای کرک های بیرونی هستند که نمک را متمرکز و ترشح می کنند و در مناطق شور برگها پوشیده از یک پوسته نمکین یا شوره می شوند .
این گیاه در آب و هوای گرم همیشه سبز است ولی در آب و هوای سرد زمستان برگ ریزی دارد . ( خزان می کند)
گل های نر دارای سنبله هایی به عرض 3-2 میلی متر هستند و پانیکول گل های ماده از 2 تا 16 اینچ ( 40-5 سانتی متر ) طول دارند .
میوه ها دارای اتربکولی به طول 3/0 تا 4/0 اینچ (1-8/0 سانتی متر ) و دارای براکته هایی به طول 4/0 تا 1 اینچ ( 9 تا 25 میلی متر مربع ) هستند .
Fourwing Saltbush تنها گونه ای است که میوه هایش به صورت ژنتیکی دارای 4 بال بزرگ هستند .
دانه ها درون اتریکول قرار دارد و در زمان پراکندگی هم از اتریکول جدا نمی شوند .
اندازه دانه تقریباّ 2×1 میلی متر است و 17 تا 20 دانه بر روی هر میوه قرار دارد .
سیستم ریشه ای شامل ریحه اصلی و ریشه های کوچک جانبی غذا دهنده است که لایه های بالای خاک را اشتغال کرده اند و اگر خاک اجازه بدهد ریشه اصلی اغلب بیشتر از 20 فوت ( 6 متر ) توسعه پیدا می کند .
در بیابان های جنوبی کالیفرنیا ریشه های گیاه Fourwing Saltbush در فاصله 40 فوت ( 12 متر ) دورتر از بوته در زیر سطح خاک دیده شد .
گلهای این گیاه به وسیله باد گرده افشانی می کنند .
آتریپلکس زندگی طولانی دارد . کرت های دائمی درون آزمایشگاه بیابانی نزدیک Arizona و Tucson نشان داد که بقاء و ماندکاری بوته ها تقریباَ 29 سال است و مجموعه های عکس درون پرونده های Grand Canyon نشان داد که آتریپلکس برای بیشتر از 100 سال زنده می ماند .
معمولاَ آماس شدن جوانه ها از بهار آغاز می شود و با افزایش طول ساقه ها در اواسط تا اواخر بهار ادامه پیدا می کند و جوانه زنی دانه ها هم در همان هنگام رخ می دهد .