پایان نامه تأثیر اعجاب انگیز تغذیه با شیر مادر بر سلامت مادر و کودک
«چکیده»
در چند دهه اخیر اطلاعات علمی گسترده‌ای در مورد تغذیه با شیر مادر منتشر شده است. تأثیر اعجاب انگیز تغذیه با شیر مادر بر سلامت مادر و کودک، رشد و بقای کودک، کاهش مرگ و میر، ارضای نیازهای عاطفی کودک، احساس امنیت او و نیز صرفه جویی اقتصادی در بعد خانواده و در بعد کشوری، سازمانهای بین‌المللی را بر آن داشته که با مشورت و جلسه‌های متعدد و از راههای گوناگون، برای ترویج تغذیه با شیر مادر تلاش کنند. (11)
سازمان جهانی بهداشت و یونیسف، تغذیه انحصاری شیرخواران با شیر مادر را برای مدت 6 ماه توصیه می‌کنند. به این معنی که در 6 ماه اول زندگی، نوزادان فقط از شیر مادر تغذیه شوند و حتی آب و یا مایع دیگری به آنها داده نشود. (21) اما در سراسر جهان تعداد معدودی از نوزادان برای بیش از چند هفته اول به طور انحصاری با شیر مادر تغذیه می‌شوند. (88)
«مقدمه»
کلیه سازمانهای مهم ملی و بین‌المللی بهداشت و گروههایی که با تغذیه مادر و کودک سر و کار دارند، تغذیه با شیر مادر را برای نوزادانی که به موقع متولد شده اند[1]، توصیه می‌کنند. دلیل این امر آن است که شیر مادر بهترین انتخاب برای شیردهی نوزاد است و حاوی حدود 200 ماده می‌باشد که توسط غدد شیری در پاسخ به تقاضای نوزاد و مکیدن او تولید می‌شود. (13)
در مهر ماه سال 1369 در محل سازمان ملل متحد، ترویج تغذیه با شیر مادر به عنوان یکی از اهداف مهم به تصویب رسید. سپس در مرداد ماه سال 1370 در ایتالیا برنامه‌ای تدوین گردید مبنی بر اینکه مادران شیرده باید بتوانند تا 6 ماهگی نوزاد را فقط با شیر خود و بعد به همراه تغذیه کمکی تا 2 سالگی شیر دهند. (11) در این رابطه، توصیه آکادمی کودکان امریکا این است که نوزادان باید به مدت 4 تا 6 ماه فقط از شیر مادر تغذیه شوند. (13)
[1]- Full term
آناتومی پستان
الف- طرز تشکیل پستان:
غدد پستانی، ساختار اختصاصی می‌باشند که به صورت واحدهای لوله‌ای ترشّحی نسبتاً ساده‌ای از غدد عرق هستند. در حدود سی و پنجمین روز از تکامل جنینی، با ضخیم شدن لایه مالپیگی روی سطح جانبی شکمی، سینه‌ها شروع به تکامل یافتن می‌کنند. پستانها یا غدد شیری، اندامهای فرعی دستگاه تولید مثلی در زن می‌باشند. رشد پستانها از زمان تولد تا موقع بلوغ متوقف می‌ماند. در زمان بلوغ تحت اثر هورمون استروژن و به میزان کمتر هورمونهای دیگر مانند هورمون رشد، انسولین، کورتیزون، هورمون تیروئید و هورمون پرولاکتین، پستان رشد می‌نماید. بعد که تخمک‌گذاری در زن شروع می‌شود، هورمون پروژسترون نیز که در این موقع ترشّح می‌شود به رشد بیشتر پستان کمک می‌کند. پس پستانها به طور قابل توجّهی بعد از دوران بلوغ رشد می‌کنند ولی حالت عملکردی[1] کامل رشد آنها پس از دوره حاملگی روی می‌دهد. اما به طور کلی پستانها در مرد به صورت یک شکل توسعه نیافته می‌باشند. (9)
[1]- Functional
- جعفری، لیمو و نعناع از جمله موادّی هستند که در مقادیر زیاد، شیر مادر را کاهش می‌دهند. (39)
- مادر شیرده اگر مجبور باشد دارو مصرف کند که البته با تجویز پزشک او می‌باشد، حتماً باید داروی خود را به صورت خوراکی و بلافاصله بعد از شیردهی مصرف کند و تا چند ساعت بعد از مصرف آن دارو، شیر ندهد. (49)
- مادر شیرده باید حداقل دوز ممکن را مصرف کند و همیشه از مصرف دارو با اثر قوی خودداری کند. همچنین باید موارد استفاده و عوارض جانبی اجزای تشکیل دهنده فرمولاسیون داروها را قبل از مصرف بداند. (49)
- قبل از اینکه مادر شروع به انجام کارهایی برای افزایش میزان تولید شیر خود نماید، باید مطمئن شود که واقعاً میزان شیر او کم است. (39)
- مادران شاغل باید در محیط کار خود همواره شیر خود را بدوشند تا تولید شیرشان کم نشود و در تعطیلات آخر هفته نیز سعی کنند که استراحت کنند و همواره فرزندشان را در آغوش بگیرند و شیر دهند. (39)
شیر مادر به عنوان یک بستر مناسب برای پرورش باکتریها عمل می‌کند. بنابراین مادر شیرده باید موارد زیر را رعایت نماید. 1- از گرمای مرطوب مانند دوش استفاده نماید. 2- مواردی که ممکن است مانع جریان درست و راحت شیر شوند را شناسایی و حذف نماید، بنابراین از زیرپوش سفت و محکم یا پمپ کردن پستان با وسیله‌ای که نوک سینه را فشار می‌دهد و ممکن است آن را زخم کند، اجتناب کند. (39)
برای کاهش آلودگی در شیر مادر، مادران شیرده باید موارد زیر را رعایت نمایند:
1- هرگز مادر شیرده نباید در معرض رنگ سربی قرار گیرد.
2- ماهی یا غذاهای دریایی از آبهای آلوده را مصرف نکند.
3- هرگز دود استنشاق نکند.
فهرست
| چکیده |
|
| مقدمه |
|
| فصل اول: کلیات |
|
| 1-1- آناتومی پستان | 1 |
| 1-2- بافت شناسی پستان | 5 |
| 1-3- فیزیولوژی پستان | 10 |
| 1-4- تاریخچه کشف هورمون پرولاکتین و شرح اعمال آن در شیردهی از دیدگاه بیولوژی سلولی | 13 |
| الف- تاریخچه کشف پرولاکتین | 13 |
| ب- مهار عمل پرولاکتین | 14 |
| ج- محرکهای پرولاکتین | 14 |
| د- اعمال پرولاکتین از دیدگاه بیولوژی سلولی | 14 |
| هـ ارزیابی پرولاکتین | 15 |
| و- نقش پرولاکتین در لاکتوژنز | 15 |
| 1-5 شیر مادر، محتویات و فواید آن | 16 |
| الف- آغوز (کلستروم) | 16 |
| ب- بررسی تفاوت آغوز و شیر موقتی | 17 |
| ج- محتویات و فواید شیر مادر | 17 |
| 1-6- تغذیه با شیر مادر | 19 |
| الف- ناکافی بودن شیر مادر | 20 |
| ب- موارد قابل توجه در طی شیردهی | 22 |
| ج- جلوگیری از بارداری در زمان شیردهی | 24 |
| د- از شیرگیری | 25 |
| 1-7- اثرات شیر مادر بر سیستم‌های گوناگون بدن نوزاد | 25 |
| الف- تأثیر شیر مادر بر استخوان سازی نوزاد | 25 |
| ب- تأثیر شیر مادر بر رشد و تکامل سیستم عصبی نوزاد | 26 |
| ج- تأثیر شیر مادر بر سیستم ایمنی نوزاد و حمایت ایمونولوژیک غیر قابل جایگزینی آن | 26 |
| د- تأثیر شیر مادر بر تعادل وزن، قد و رشد نوزاد | 27 |
| هـ تأثیر شیر مادر بر سیستم تنفسی نوزاد | 27 |
| و- تأثیر شیر مادر بر سیستم قلب و عروق نوزاد در سالهای آتی زندگی | 28 |
| ز- تأثیر شیر مادر بر سیستم گوارشی نوزاد | 28 |
| ح- تأثیر شیر مادر بر سیستم شنوایی نوزاد | 28 |
| ط- تأثیر شیر مادر بر کاهش میزان کم خونی نوزاد | 29 |
| ی- تأثیر شیر مادر در پیشگیری از دیابت نوع 2 | 29 |
| ک- تأثیر تغذیه با شیر مادر بر مننژیت ناشی از هموفیلوس آنفلوآنزا | 29 |
| 1-8- فواید شیردهی بر مادر شیرده | 29 |
| 1-9- مقایسه محتوای شیر مادر با شیر گاو | 30 |
| 1-10- محتوای شیر خشک و مضرات آن در مقایسه با شیر مادر | 31 |
| 1-11- خطرات شیرخشک | 34 |
| 1-12- موارد منع شیردهی | 34 |
| 1-13- مادران شیرده شاغل | 35 |
| 1-14- تأثیر الکل بر شیردهی | 36 |
| 1-15- تأثیر سیگار بر شیردهی | 38 |
| 1-16- بیماریهای پستان | 39 |
| 1-16-1- ناهنجاریهای رشد پستان | 39 |
| 1-16-2- ترشّحات غیر طبیعی پستان | 39 |
| 1-16-3- غدد پستان | 40 |
| 1-16-4- ترک و زخم نوک پستان، راههای پیشگیری و درمان | 42 |
| 1-16-5- پدیده رینود | 43 |
| 1-16-6- حساسیت موضعی پستان | 44 |
| 1-16-7- تورم و پرخونی پستان | 45 |
| 1-16-8- التهاب پستان | 46 |
| 1-16-9- آبسه پستان | 46 |
| 1-17- شیردهی و داروها | 46 |
| 1-17-1- فاکتورهای مؤثر در ترشّح دارو و ورود آن به داخل شیر | 47 |
| 1-17-2- مکانیزم انتقال داروها به داخل شیر | 48 |
| 1-17-3- دسته داروها بر حسب مضر یا بی ضرر بودن در طی شیردهی | 48 |
| 1-17-3-1- دسته داروهای بی‌ضرر در طی شیردهی | 48 |
| 1-17-3-2- دسته داروهایی که در طی شیردهی کمتر ایمن هستند | 51 |
| 1-17-3-3- دسته داروهایی که در طی شیردهی خطرناک هستند | 52 |
| 1-17-4- موارد قابل ذکر در مورد مصرف داروها در طی شیردهی | 53 |
| 1-17-5- دم کرده‌های گیاهی بی‌ضرر در طی شیردهی | 54 |
| 1-17-6- اشعه X و اسکن‌ها در طی شیردهی | 65 |
| فصل دوم: محرکهای شیردهی (گیاهی و شیمیایی) |
|
| 2-1- گیاهان داروئی محرک شیردهی | 66 |
| 2-2- قطره گیاهی شیرافزا | 81 |
| 2-2-1- مواد مؤثره گیاهان موجود در قطره شیرافزا | 81 |
| 2-2-2- فارماکولوژی | 82 |
| 2-3- محرکهای شیمیایی: داروهای محرک شیردهی | 93 |
| 2-3-1- متوکلوپرامید، دارویی با عارضه جانبی شیرافزایی | 93 |
| فصل سوم: بررسی آماری و نتایج |
|
| 3-1- مطالب جمع‌آوری شده حاصل از نظریات 200 پزشک (متخصص زنان، اطفال و ماما) | 100 |
| 3-1-1- بررسی معیارهای پزشکان در مورد سنجش کافی بودن میزان شیر مادر | 100 |
| 3-1-2- بررسی علل ناکافی بودن میزان شیر مادر | 100 |
| 3-1-3- موارد ذکر شده به منظور افزایش شیردهی در درجه اول | 100 |
| 3-1-4- بررسی آمار بدست آمده از پزشکان (بر حسب درصد) | 101 |
| 3-1-5- علل تجویز فرآورده های خوراکی متوکلوپرامید | 101 |
| 3-1-6- علل تجویز قطره شیر افزا | 101 |
| 3-1-7- علل عدم تجویز فرآورده های خوراکی متوکلوپرامید توسط آن دسته از پزشکان که آنرا تجویز نمی‌کنند | 101 |
| 3-1-8- علل عدم تجویز قطره شیرافزا توسط آن دسته از پزشکان که آنرا تجویز نمی‌کنند | 102 |
| 3-1-9- سایر موارد دارویی تجویز شده به منظور افزایش شیر مادر | 102 |
| 3-2- ترسیم نتایج حاصل به صورت جدول و نمودار ستونی | 103 |
| 3-3- استفاده از روش آماری مجذور خی | 104 |
| 3-4- آزمون فرض صفر و مقابل و ترسیم جدول فراوانی‌های مورد انتظار بر اساس آن | 104 |
| 3-5- فرمول مجذور خی و محاسبات | 105 |
| فصل چهارم |
|
| بحث و نتیجه‌گیری | 106 |
| خلاصه انگلیسی | 108 |
| فصل پنجم: مراجع |
|