پایان نامه درباره توبه
الف – معنای لغوی توبه
( توب : ت ، و ، ب ، یک کلمه است ، بر بازگشت دلالت می کند گفته می شود توبه کرد از گناه یعنی بازگشت از آن ) .
« توب . توبه . متاب ، همه به معنی رجوع و برگشتن است . »2
در جایی دیگر آمده :
« التوبة : بالفتح و سکون الواو ، فی اللغة الرجوع »3
توبه : با فتح ( ت ) و سکون ( و ) ، در لغت به معنی بازگشت است .
در لغت نامه‌ی دهخدا نیز به معنی بازگشت آمده است . 4
بزرگان اهل لغت ، در تعریف اصطلاحی توبه ، چنین گفته اند :
« التوبة الرجوع من الذنب »5 توبه به معنی بازگشت از گناه است .
1-ابن فارس ، ابو الحسن احمدبن فارس بن زکریا ، معجم مقائیس اللغة ، ج 1 ، ص 184 .
2- قرشی ، علی اکبر ، قاموس قرآن ، ج 1 ، ص 285 .
3- موسوعة کشاف اصلاحات الفنون و العلوم ، ج 1 ، ص 524 .
4- دهخدا ، علی اکبر ، لغت نامة دهخدا ، ج 5 ، ص 6620 .
5- الف- جوهری،اسماعیل‌بن‌حماد،صحاح‌اللغة،ج1، ص91 . ب- ابن منظور،محمدبن مکرم، لسان العرب ،ج2،ص61
قبول توبه از جانب خداوند
بحث دیگری که مطرح می شود این است که آیا قبول توبه بر خداوند متعال واجب است ؟ یا این که قبول توبه ، تفضّل و کرمی از جانب خداوند است که شامل حال بندة گناهکار شده است ؟
« معتزله معتقدند که قبول توبه بر خدا واجب است و اشاعره معتقدند که خدا توبه بندگان را از روی تفضّل و کرم می پذیرد . »[1]
« نزد علمای شیعه ، اجماع بر این است که پس از توبه ، عذاب برداشته می شود . برداشتن عذاب از باب تفضّل است نه این که بر خدا واجب باشد . » [2]
در کشف المراد آمده است :
« دلیل معتزله براین که قبول توبه را بر خدا واجب می دانند آن است که خداوند تعالی بندة
گناهکار را به عبادت و ترک معاصی مأمور نمود و این دوموجب ثواب است و اگر توبه را نپذیرد موجب عقاب است و جمع میان ثواب و عقاب ممکن نیست پس ناچار باید توبه را قبول کند تا عقاب رفع شود و مکلّف در باقی عمر ثواب کار گردد »[3]
[1] - شیخ بهایی ، اربعین ، ص 328 [2]- حسنی ، علیرضا ، توبه در قرآن و سنت ، ص 144 .
[3] - طوسی ،خواجه نصیرمحمد،کشف المراد،شرح تجریدالاعتقاد ، شرح از جمال الدین علامه حلی،ترجمه وشرح آیت الله شعرانی ، ص590 و 591
آثار توبه
توبه ، به خودی خود ، دارای آثار مثبتی است . کسی که به این عمل مبادرت می کند و به این توفیق بزرگ دست می یابد ، از منزلت و جایگاه رفیعی برخوردار می گردد . اکثر علمای اخلاق هر جا بحث از توبه کرده اند ، به آثار آن نیز اشاره داشته اند .
حال به چند مورد از آثار توبه ، به طور مختصر اشاره می کنیم :
1- محبوبیت در نزد خداوند متعال .
یکی از آثار توبه ، محبوبیت در نزد خداوند است .
خداوند در قرآن می فرماید : « ….. ان الله یحب التوابین و یحب المطهرین »1
خداوند ، توبه کنندگان را دوست دارد ، و پاکان را (نیز) دوست دارد .
در تفسیر نمونه ذیل آیه شریه ، آمده است :
« ذکر طهارت و توبه ، در کنار یکدیگر ، در آیة فوق ممکن است ، اشاره به این باشد که طهارت، مربوط به پاکیزگی ظاهر و توبه اشاره به پاکیزگی باطن است .
این احتمال نیز وجود دارد که طهارت در این جا به معنی آلوده نشدن به گناه بوده باشد ، یعنی خداوند ، هم کسانی را که آلوده به گناه نشده اند دوست دارد و هم کسانی که بعد از آلودگی توبه کنند و در زمرة پاکان در آیند.»2
« از رسول خدا (ص) سوال شد ، منظور از این که توبه کننده حبیب خداوند است چیست ؟
حضرت در جواب فرمودند : حبیب آن کسی است که سراغ آن چیزی که دوست او ، از آن
بدش می آید نمی رود .
بنابراین یکی از فواید توبه این است که شخص توبه کننده به درجاتی دست می یابد ، تا این که دوست خدا می شود . »[1]
امام صادق (ع) می فرماید :
« ان الله یفرح بتوبته عبدة المومن اذا تاب کما یفرح احدکم بظالته اذا وجدها .»[2]
همانا خداوند با توبة بندة خود شاد می شود ، هرگاه بنده توبه کند . چنانچه یکی از شما هنگام یافتن گمشدة خود شاد می شود .
2- تبدیل گناه به حسنه
به واسطة توبه ، نه تنها تاریکی گناه برطرف می شود بلکه نور طاعت جایگزین آن می شود . توبه نه‌تنها شویندة گناهان است ، بلکه تبدیل کنندة گناهان به حسنات نیز هست . این نهایت لطف خداوند و بیان کنندة یکی از بهترین فضیلت های توبه است .
خداوند در قرآن پیرامون تبدیل گناهان به حسنات می فرماید :
« الا من تاب و امن و عمل عملاً صالحاً فاولئک یبدل الله سیئاتهم حسنات و کان الله غفوراً رحیماً»[3]
1- سوره بقره ، آیه 222 2- مکارم شیرازی ، ناصر ، تفسیر نمونه ، ج 2 ، ص 144 .
[1] - کاشانی ، محسن ، محجه البیضاء و تهذیب الاحیاء ، ج 7 ، ص 87 .[2] - کلینی ، ابی جعفر محمدبن یعقوب اسحاق ، الاصول من الکافی ، ج 2 ، ص 436 .
[3] - سوره فرقان ، آیه 70
راه های ثبوت سحر
سحر به واسطة بینه و اقرار ثابت می شود ، ثبوت سحر با یک بار اقرارکردن ممکن است ولیکن ممکن است که دو بار اقرار کردن در آن معتبر شناخته شود. 3 روایتی که از رسول گرامی اسلام نقل شده است ، صراحت دارد در این که سحر به واسطه شهادت شاهدان نیز قابل اثبات است .
در روایت آمده است :
سئل رسول الله (ص) عن الساحر ، فقال : اذا جاء رجلان عدلان فشهدا بذلک فقد حل دمه 4.
از رسول خدا سوال شد درمورد سحر کننده ، پس رسول خدا فرمود : هنگامی که دومرد عادل
شهادت دهند به سحر ، خون ساحر حلال خواهد بود .
نقش توبه در کیفر ساحر
در روایتی از حضرت علی (ع) نقل شده است :
« من تعلم شیئاً من السحر کان آخر عهده بربه وحده القتل ألا أن یتوب » 1
کسی که چیزی از سحر بیاموزد پایان عهدش با خدا خواهد بود ، و حد او قتل است مگر آن که توبه کند .
شهید ثانی می گوید:
« و لو تاب الساحر قبل أن یقام علیه الحد سقط عنه القتل »
اگر ساحر پیش از آن که حد بر او جاری شود ، توبه کند ، کشته نخواهد شد . 2