پایان نامه بررسی عوامل اجتماعی مؤثر در افت تحصیلی در میان دانش‌آموزان دختر و پسر در مقطع متوسطه
آموزش و پرورش یکی از قدیمی‌ترین نهادهای اجتماعی است که از بدو تشکیل زندگی گروهی انسان و در پاسخ به نیاز انسانها در روابط متقابل به شکل ابتدایی خود وجود داشته‌است. آموزش و پرورش رسمی از اوایل قرن حاضر به صورت یک نظام فراگیر، ابتدا جوامع پیشرفته و متعاقب آن سراسر جوامع در حال پیشرفت را فرا گرفته است و امروز جامعه‌ای نیست که این نظام نقشی در تحول و پیشرفت آن نداشته باشد. (فومنی، 1382، 13)
قلمرو رشد و فعال شدن استعدادها و توانائیهای آدمی را زمان- مکان(جایگاه) یا شرایط زمانی- مکانی(موقعیت) تعیین می‌کند و جهت می‌دهد. بنابراین تربیتی سودمند و اثربخش خواهد شد که آن شرایط را در نظر بگیرد و با آنها هماهنگ باشد و یا بتواند شرایط نامطلوب را به شرایط مطلوب تغییر دهد. به عبارت دیگر رشد و تکامل و فعال شدن استعدادها و توانائیهای هر شخص، مستلزم وجود سالم: خانواده سالم، جامعه سالم و موقعیت (مجموع شرایط زمانی-مکانی موثر) سالم است و توأم بودن آنها از ضرورتهای آموزش و پرورش موثر و موفق است. (شعاری نژاد،1381، 21).
از بین بردن بی‌سوادی، بی‌کاری، محرومیت و بسیاری از مشکلات و نارسائی‌های دیگر اجتماعی را باید در کارکرد مدرسه جستجو کرد. مدرسه مکانی است که در آن بهتر از هر جای دیگر میراث فرهنگی هر قوم میتواند منتقل شود و استعدادهای بالقوه دانش‌آموزان پرورش یابد و آنان را برای شرکت فعال در جامعه آماده سازد. همچنین مدرسه با پرورش رفتارها و توانائیهایی که مردم برای شرکت در تغییرات و رویارویی با آنها بدان نیاز دارند، راه را برای تجدید حیات اجتماعی هموارتر می‌کند. عدم موفقیت نظامهای آموزش در انجام این رسالت در بسیاری از مواقع به صورت افت یا شکست تحصیلی بروز می‌کند که شامل کیفیت ضعیف یادگیری دانش‌آموزان، تکرار پایه و ترک تحصیل است. افت تحصیلی در کشور ما از پدیده‌های مهم سازمان آموزش و پرورش است که به صورت یک مسأله‌ای مهم درآمده که نظر غالب جامعه‌شناسان و روانشناسان و مربیان تربیتی را به خود جلب کرده است. پدیده‌ای که هرساله مقادیر قابل توجهی از منابع و سرمایه‌های انسانی و اقتصادی جامعه را تلف نموده و آثار مخرب و ناگواری را نیز در حیات فردی، خانوادگی و اجتماعی افراد مردود به جای می‌گذارد. باید به مسأله افت تحصیلی اندیشید، زیرا خسارت ناشی از این پدیده که باعث پژمردگی حیات و سرخوردگی یک انسان و داغ شکستی که برای یک عمر بر روان فرد نقش بسته، با تکرار یک سال یا بیشتر، بهبود نمی‌‌یابد (اظهار ندامت دانش‌آموزان مدارس بزرگسال یا شبانه اعم از دختر و پسر گویای این امر است). ارائه آموزش و پرورش یکسان هم برای همه دانش‌آموزان به رغم تفاوتهای فردی، مسائل و مشکلات عاطفی در خانواده و تفاوتهای اجتماعی، اقتصادی و به خصوص فرهنگی خانوادهها میتواند از عوامل ایجادکننده افت تحصیلی محسوب شود. از آنجا که تفاوت فرهنگی خانوادهها به ویژه مناطق مختلف کشورهای در حال توسعه، غالبا بارز و آشکار است، نظام آموزش و پرورش نمی‌تواند برای همه طبقات اجتماعی کارآیی لازم را داشته باشد.از این رو بسیاری از کودکان و نوجوانان، بخصوص در مناطق محروم به رغم هوش و استعداد از ادامه تحصیل باز می‌مانند.
در این تحقیق سعی شده است تا ریشه‌های جامعه شناختی «افت تحصیلی» در مقاطع متوسطه را در شهرستان آمل تا حد امکان شناخته و همجنین مقایسه‌ای از جهت میزان افت در بین دانش‌آموزان دختر و پسر از سال 1375تا 1383 به عمل بیاید. چرا که شناخت این عوامل و برخورد مدبرانه با آن میتواند کارآیی نظام مزبور را افزایش داده و جاده علم دانش را برای پیمودن نسلهای جوان هموارتر سازد.
از مسائل مهم جامعه ما افت تحصیلی دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی است. پدیده‌ای که مانعی جدی برای رسیدن به اهداف عالی آموزش و پرورش به حساب می‌آید. موضوع تحقیق حاضر «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر افت تحصیلی دانش‌آموزان مقطع متوسطه (دختر و پسر) در شهرستان آمل است. هدف اصلی پژوهش حاضرشناخت عوامل اجتماعی مؤثر بر افت تحصیلی دانش‌آموزان و ارائه راهکارهای صحیح بر اساس ارزشها و هنجارهای ملی و دینی برای بهبود این وضعیت است. روش تحقیق ما پیمایشی و جامعة آماری ما مجموع دانش‌آموزان دختر و پسری است که در خرداد ماه 1383 نتوانستند کارنامه قبولی دریافت کنند. شیوه نمونه‌گیری در تحقیق حاضر، نمونه گیری طبقه ای متناسب از نظر حجم بوده و بر اساس آن 178 دانش‌آموز به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. از میان رویکردهای مختلف جامعه‌شناسی در مورد افت تحصیلی، رویکرد تضاد به عنوان رویکرد اصلی در چارچوب نظری انتخاب شد که بر اساس آن رویکرد، مدل کلی تحلیل رسم شده و تحقیق صورت گرفت. در تحقیق حاضر متغیر وابسته ما افت تحصیلی بود که متغیرهای مستقل زیادی بر آن تأثیر داشت ولی چهار متغیر عمده انتخاب شده و بر اساس آن چهار فرضیه کلی بدین گونه مطرح شد. بین پایگاه اجتماعی - اقتصادی خانواده، سطح تحصیلات خانواده، عدم انسجام و گسیختگی روابط در خانواده و نگرش فرد نسبت به آینده شغلی خود با افت تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد. بررسی هر چهار فرضیه از طریق ضریب همبستگی تای کندال صورت گرفت که نتایج آنها بدین گونه است. فرضیه اول یعنی بین پایگاه اجتماعی - اقتصادی خانواده با افت تحصیلی با اطمینان 99 درصد و سطح خطای کمتر از 1درصد و فرضیه دوم یعنی بین سطح تحصیلات خانواده و افت تحصیلی با اطمینان 99 درصد و سطح خطای کمتر از 5 درصد و فرضیه سوم یعنی بین عدم انسجام و گسیختگی روابط در خانواده با افت تحصیلی با اطمینان 99 درصد و سطح خطای کمتر از 1 درصد نشانگر رابطه بین سه متغیر اصلی مستقل بیان شده با افت تحصیلی بود ولی در آزمون فرضیه چهارم هیچ رابطه آماری معناداری بین نگرش فرد نسبت به آینده شغای با افت تحصیلی وجود ندارد. جهت شناخت میزان و شدت همبستگی میان مجموعه متغیرهای مستقل و متغیر وابسته از تحلیل رگرسیون چند متغیره وبرای شناخت اثرات مستقیم و غیر مستقیم متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته یعنی افت تحصیلی از روش تحلیل مسیر استفاده شده است که در روش تحلیل رگرسیون سطح تحصیلات خانواده (با ضریب تأثیر 18/0) و در روش تحلیل مسیر (با مجموع ضریب مسیر (21/0) بیشترین تأثیر را بر متغیر وابسته یعنی افت تحصیلی داشته است.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات
1-1- مقدمه............................................................................................................. 2
1-2- بیان مساله....................................................................................................... 3
سوال اصلی تحقیق.......................................................................................... 6
1-3- اهمیت وضرورت تحقیق.................................................................................. 8
1-4- اهداف تحقیق.................................................................................................. 12
فصل دوم : ادبیات تحقیق.......................................................................................... 12
2-1- پیشینه تحقیق.................................................................................................. 12
2-1-1- پیشینه تحقیق درجهان.................................................................................. 14
2-1-2- پیشینه تحقیق درایران................................................................................... 17
2-2- مفهوم آموزش وپرورش................................................................................... 20
2-3- جامعه شناسی آموزش وپرورش........................................................................ 21
2-4- هدف جامعه شناسی آموزش وپرورش............................................................... 22
2-5- نظام جدید آموزش وپرورش درایران................................................................ 24
2-6- نظام آموزش وپرورش جمهوری اسلامی ایران................................................... 26
2-7- آموزش وپرورش دوره متوسطه......................................................................... 29
2-8- افت تحصیلی.................................................................................................. 34
2-9- عوامل افت تحصیلی........................................................................................ 48
2-10- بررسی افت تحصیلی وعوامل موثر درآن درچند کشور خارجی......................... 48
2-11- دلایل ترک تحصیل در منطقه خاورمیانه........................................................... 51
2-12- افت تحصیلی درچند کشور پیشرفته صنعتی وشیوه های مقابله با آن................... 51
2-13- مقابله با افت تحصیلی درکشورهای آسیا واقیانوس آرام.................................... 51
2-13-1- اقدام های سازمانی.................................................................................... 51
2-13-2- اقدام های تربیتی ...................................................................................... 52
2-13-3- اقدام های انگیزشی ومادی......................................................................... 52
2-13-4- مشارکت اولیاء وجامعه محلی..................................................................... 52
2-13-5- اقدامهای غیر رسمی................................................................................... 53
2-14- افت تحصیلی درغرب وشیوه های مبارزه باآن.................................................. 53
2-14-1- افت تحصیلی وعوامل فردی....................................................................... 53
2-14-2- افت تحصیلی وکمبود خانوادگی................................................................. 54
2-14-3- افت تحصیلی وعوامل درون مدرسه............................................................ 55
2-15- شیوه های برخورد با پدیده افت تحصیلی درغرب............................................ 56
2-15-1- روشهای ترمیمی وجبرانی مقابله با افت تحصیلی......................................... 56
2-15-2- روشهای تغییر وتحول بنیادی مدرسه........................................................... 56
2-16- روشهای اصلاحی ودرمان آموزش وپرورش.................................................... 58
گرایش اول تامل آموزش وپرورش جبرانی ، کلاسهای تطبیقی ، آموزش متقابل و خدمات حمایتی در مدرسه است.
2-16-1- آموزش وپرورش جبرانی........................................................................... 59
2-16-1-1- برنامه های متنوع جبرانی........................................................................ 59
2-16-1-2- اثرات آموزش وپرورش جبرانی.............................................................. 60
2-16-2- خدمات حمایتی........................................................................................ 61
2-16-2-1- خدمات حمایتی در فرانسه..................................................................... 61
2-16-2-2- خدمات حمایتی در بلژیک : کلاسهای تطبیقی.......................................... 62
2-16-3- آموزش متقابل........................................................................................... 63
2-16-4- جنبشهای مبارزه با نابرابریها........................................................................ 64
2-16-5- آموزش خانواده......................................................................................... 66
2-16-6- پیوند خانه ومدرسه.................................................................................... 68
2-16-7- پروژه های محلی ومنطقه ای مبارزه با افت تحصیلی..................................... 69
2-17- بررسی مساله افت تحصیلی وارائه راه حلهای پیشنهادی در ایران....................... 72
2-18- خسارتهای ناشی از شکست تحصیلی درایران.................................................. 77
2-19- راه حلهای پیشنهادی واجرایی........................................................................ 78
2-20- روش دیگر جلوگیری از افت تحصیلی............................................................ 79
2-21- رویکردهای جامعه شناسی به آموزش وپرورش................................................ 83
2-22- مفاهیم کلیدی................................................................................................ 93
2-23- چارچوب نظری تحقیق.................................................................................. 98
نقد وبررسی رویکردهای جامعه شناسی به آموزش وپرورش
2-24- مدل تحلیلی تحقیق........................................................................................ 105
2-25- فرضیه های تحقیق......................................................................................... 106
مدل تحلیلی عوامل اجتماعی موثر بر افت تحصیلی
2-26- تعاریف نظری وعملیاتی مفاهیم...................................................................... 108
فصل سوم : روش شناسی تحقیق............................................................................... 117
3-1- جامعه آماری................................................................................................... 117
3-2- شیوه برآورد حجم نمونه................................................................................... 118
3-3- روش نمونه گیری............................................................................................ 119
3-4- واحد وسطح مشاهده....................................................................................... 120
3-5- شیوه جمع آوری اطلاعات............................................................................... 121
3-6- اعتبار وپایایی.................................................................................................. 122
3-7- روش تجزیه وتحلیل داده های آماری................................................................ 123
3-8- محدودیتها...................................................................................................... 123
فصل چهارم : نتیجه گیری ویافته های تحقیق
4-1- نتایج توصیفی................................................................................................. 128
4-2- نتایج همبستگی ها........................................................................................... 143
4-3- نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیره....................................................... 151
4-4- نتایج حاصل از تحلیل مسیر............................................................................. 154
فصل پنجم : نتیجه گیری وپیشنهادات
5-1- خلاصه نتایج حاصل از توصیف داده ها............................................................. 159
5-2- خلاصه نتایج حاصل از تبیین داده ها................................................................. 160
5-3- پیشنهاد ها...................................................................................................... 166