پایان نامه ارائه الگوریتمی جهت انتخاب رشته برای داوطلبان آزمون ریاضی وفنی با استفاده از تکنیکهای تصمیم گیری چندمعیاره
چکیده
در این پایان نامه تلاش شده است تا به داوطلبان آزمون ریاضی و فنی در رتبه بندی «رشته دانشگاه»های تحصیلی پیش رویشان کمک شود. این پایان نامه به دنبال ارائه یک الگوریتم جهت شناسایی علایق کاربر و رتبه بندی گزینه های وی می باشد. به اختصار می توان گفت که در انتخاب رشته دانشگاه, مثلا «مدیریت دانشگاه شهید بهشتی» ما با انتخاب دو مقوله رشته تحصیلی و دانشگاه مورد نظر مواجهیم. بنابراین با عنایت به این موضوع که داوطلب نیازمند مرتب سازی توامان دانشگاهها و رشته های تحصیلی است، نگارنده تلاش نموده است تا الگوریتمی ارائه نماید که به کمک روشهای تصمیم گیری چند معیاره به شناسایی معیارهای انتخاب رشته و معیارهای انتخاب دانشگاه و محاسبه وزن آنها برای کاربر بپردازد. اگرچه همچنانکه از عنوان پایان نامه پیدا است در این نوشته بنابر ارائه الگوریتم است و اطلاعات ورودی این الگوریتم در واقع خود، خروجی پایان نامه های متعدد آماری می تواند باشد. با این همه سعی شده است تا با تهیه پرسشنامه هایی به صورت پیمایشی در خصوص رتبه بندی معیارها اقدام گردد. لازم بذکر است که دو برنامه رایانه ای به زبان پاسکال و در محیط اکسل با استفاده از این الگوریتم نوشته شده است.
در رتبه بندی دانشگاهها به معیارهای اعتبار علمی دانشگاه، فاصله جغرافیایی از محل زندگی کاربر، اشتراکات فرهنگی و زبانی کاربر با محیط اجتماعی شهری که دانشگاه در آن واقع است، ظرفیتهای اجتماعی دانشگاه و شهر مزبور، وضعیت آب و هوای محل تحصیل و نهایتا دلایل شخصی کاربر جهت ترجیح یک دانشگاه توجه شده است. همچنین در رتبه بندی رشته ها معیارهای علاقه کاربر به رشته ها، بازار کار رشته ها، شانس ادامه تحصیل در هر رشته، متوسط رضایت شغلی و دریافتهای ریالی فارغ التحصیلان سطح بالای رشته ها، استعداد کاربر در رشته های مختلف با توجه به سطح نمره وی در دروس مختلف و نهایتا پرستیژ و جایگاه اجتماعی هر رشته از نگاه مردم مد نظر قرار گرفته است. نگارنده امیدوار است نرم افزار تهیه شده براساس این الگوریتم بتواند به انبوه متقاضیان شرکت درآزمون ریاضی و فنی در زمان محدود چند روزه انتخاب رشته حداقل یک طرح ابتدایی ورتبه بندی اولیه ارائه نماید.
فهرست مطالب
عنوان..........................................................................................صفحه
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1) بیان مساله و اهمیت موضوع...................................................................................2
1-1-2) عنوان تحقیق..............................................................................................3
1-3) تعریف مساله........................................................................................................3
1-4) اهداف تحقیق........................................................................................................3
1-5) پیشینه تحقیق ......................................................................................................4
1-6) سوالات تحقیق...................................................................................................13
1-7) روش شناسی ( متدولوژی ) تحقیق.......................................................................14
1-7-1) روش تحقیق.............................................................................................14
1-7-2) نوع تحقیق...............................................................................................14
-7-13) جامعه تحقیق..........................................................................................15
7-1-4) نمونه تحقیق...........................................................................................15
7-1-5) روش نمونه گیری....................................................................................15
-18) محدوده (قلمرو) تحقیق .....................................................................................18
1-9) روش مدلسازی...................................................................................................18
1-10) فرضیه ها.........................................................................................................18
1-11) مراحل و گام های اصلی تحقیق ........................................................................19
1-12) محدودیت های تحقیق......................................................................................20
1-13) واژه های کلیدی..............................................................................................20
فصل دوم: ادبیات موضوع تحقیق
2-1) مقدمه...................................................................................................................23
2-2) انواع حالتهای تصمیم گیری ...................................................................................24
2-3) رویکرد کمی در تصمیم گیری...........................................................................25
2-3-1) روشهای تصمیم گیری چند هدفه (MODM) ...........................................26
2-3-2) مدلهای تصمیم‌گیری چند شاخصه...........................................................26
عنوان..........................................................................................صفحه
2-4) روش مجموع ساده وزین (SAW) .......................................................................27
2-5) روش Topsis .............................................................................................28
2-6) فرآیند تحلیل سلسله مراتبیAHP...........................................................................29
2-6-1) ناسازگاری در تحلیل سلسله مراتبی...............................................................31
2-6-2) کاهش ناسازگاری بعنوان شرط لازم نه کافی................................................32
2-6-3) اصول فرایند تحلیل سلسله مراتبی .............................................................33
2-6-4) مزایای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی............................................................34
2-6-5) بحث در معنی اهمیت نسبی و ناسازگاری ......................................................35
2-6-6) گامهای اصلی در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی.................................................37
2-6-7) ساختن سلسله مراتبی .....................................................................................38
2-6-8) معایب AHP...............................................................................................44
2-7) تکنیکهای MCDM در این تحقیق...........................................................................45
فصل سوم: طراحی الگوریتم
3-1) شناسایی اجزای مساله.............................................................................................48
3-1-1) شناسایی معیارهای انتخاب رشته................................................................48
3-1-2) شناسایی معیارهای انتخاب دانشگاه............................................................51
3-1-3) شناسایی رشته های دانشگاهی...................................................................55
3-1-4) شناسایی دانشگاهها...................................................................................56
3-2) رتبه بندی (اولویتبندی) رشته ها...........................................................................57
3-2-1) رتبه بندی رشته ها براساس معیار «علاقه»...................................................58
3-2-2) رتبه بندی رشته ها براساس معیار «کیفیت اشتغال».......................................62
3-2-3) رتبه بندی رشته ها بر اساس معیار «استعداد»...............................................67
3-2-4) رتبه بندی رشته ها بر اساس معیار «شانس ادامه تحصیل».............................71
3-2-5) رتبه بندی رشته ها بر اساس معیار «پرستیژ» یا «جایگاه اجتماعی».................74
3-2-6) تلفیق معیارهای انتخاب رشته و رتبه بندی رشته ها.....................................75
3-3) رتبه بندی دانشگاهها............................................................................................76
3-3-1) رتبه بندی دانشگاهها بر اساس معیار «اعتبار علمی».....................................77
3-3-2) رتبه بندی دانشگاهها براساس معیار «ظرفیتهای اجتماعی»............................79
3-3-3) رتبه بندی دانشگاهها بر اساس معیار «دلایل شخصی»..................................80
3-3-4) رتبه بندی دانشگاهها بر اساس معیار «اشتراک زبانی»...................................80
عنوان..........................................................................................صفحه
3-3-5) رتبه بندی دانشگاهها براساس معیار شرایط آب و هوایی..............................81
3-3-6) رتبه بندی دانشگاهها براساس معیار بعد جغرافیایی......................................82
3-3-7) تلفیق معیارهای انتخاب دانشگاه و رتبه بندی دانشگاهها..............................82
3-4) رتبه بندی « رشته دانشگاه»ها ..............................................................................83
3-4-1) اهمیت نسبی رشته و دانشگاه نسبت به هم................................................84
3-4-2) تعیین نمره نسبی خام هر یک از رشته دانشگاهها .......................................86
3-4-3) تعیین نمره نسبی نهایی هر یک از رشته دانشگاهها......................................87
فصل چهارم: پیاده سازی الگوریتم در خلال یک مطالعه موردی
4-1) مقدمه......................................................................................................................90
4-2) ورود اطلاعات....................................................................................................91
4-3) تشکیل ماتریسهای مربوط به امتیازدهی رشته ها.....................................................92
4-3-1) تشکیل بردار متناظر با معیار «علاقه»...........................................................92
4-3-2) تشکیل بردار متناظر با معیار «کیفیت اشتغال»..............................................93
4-3-3) تشکیل بردار متناظر با معیار «استعداد»......................................... .............97
4-3-4) تشکیل بردار متناظر با معیار «پرستیژ».......................................................102
4-3-5) تشکیل بردار متناظر با معیار «شانس ادامه تحصیل»....................................106
4-3-6) تشکیل بردار متناظر با ارزش نسبی هر یک از معیارهای انتخاب رشته.........................112
4-3-7) تشکیل بردار متناظر با ارزش نسبی رشته ها..............................................113
4-4) تشکیل ماتریسهای مربوط به رتبه بندی دانشگاهها................................................115
4-4-1) تشکیل بردار متناظر با معیار «اعتبار علمی»...............................................115
4-4-2) تشکیل بردار متناظر با معیار«ظرفیتهای اجتماعی».......................................117
4-4-3) تشکیل بردار متناظر با معیار«دلایل شخصی»..............................................118
4-4-4) تشکیل بردار متناظر با معیار«اشتراک فرهنگی»...........................................119
4-4-5) تشکیل بردار متناظر با معیار «شرایط آب و هوایی»....................................121
4-4-6) تشکیل بردار متناظر با معیار «بعد جغرافیایی»............................................122
4-4-7) تشکیل بردار متناظر با ارزش نسبی هر یک از معیارهای انتخاب دانشگاه.....................129
4-4-8) تشکیل بردار متناظر با ارزش نسبی دانشگاهها...........................................130
4-5) تشکیل بردار متناظر با امتیاز دهی خام رشته دانشگاهها.........................................133
4-6) تشکیل ماتریس وجود و عدم وجود «رشته دانشگاهها» .....................................139
4-7) تشکیل ماتریس امتیازدهی نهایی رشته دانشگاهها..................................................143
عنوان..........................................................................................صفحه
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1) مقدمه................................................................................................................156
5-2) مزایا و نقاط قوت الگوریتم.................................................................................156
5-2-1) رفع پیچیدگی ........................................................................................156
5-2-2) تسریع در فرایند انتخاب رشته ...............................................................157
5-2-3) افزایش دقت...........................................................................................157
5-2-4) توان کمی سازی.....................................................................................158
5-2-5) سازگاری................................................................................................159
5-2-6) توان تلفیق معیارها..................................................................................159
5-2-7) توان تکرار فرایند تا رسیدن به نتیجه مطلوب............................................159
5-3) معایب و نقاط ضعف الگوریتم ............................................................................160
5-3-1) احتمال خطا در تطبیق ترجیحات کیفی با مقادیر عددی..............................160
5-3-2) تعدد سوالات ........................................................................................160
5-3-3) مساله خاص در رتبه بندی برخی از رشته دانشگاهها..................................161
5-4) پیشنهادات.........................................................................................................162
5-4-1) غنی سازی نمره استعداد هرداوطلب برای هر رشته....................................162
5-4-2) رتبه بندی دانشگاهها بر اساس ظرفیتهای علمی .....................................162
5-4-3) انتخاب یکصد رشته دانشگاه از فهرست مرتب شده رشته دانشگاهها......................163
منابع ........................................................................................................165
ضمائم
پرسشنامه شماره یک....................................................................................................172
پرسشنامه شماره دو......................................................................................................174