مقاله تغذیه و بهداشت دندان
قسمتی از متن:
اصطلاحات کلیدی:
پوسیدگی دندان در اثر شیشة شیر کودک الگوی پوسیدگی در دندانهای جلوی کودکان دو ساله به بعد که پوسیدگی شیشة شیر پرستاری نیز نامیده میشود از مجاورت بیش از حد مایعات حاوی قند در زمان خواب ناشی می گردد.
سنگریزه calculus - یک سفت شدگی سخت سنگ مانند که در روی دندانها و بوسیلة آهکی شدن پلاک دندانی تشکیل می گردد.
چگونگی و کیفیت پوسیدگی (خاصیت ایجاد پوسیدگی)- خواص پیش برندة پوسیدگی یک غذا
پوسیدگی دندانی- بیماری که در آن اسید تولید شده توسط متابولیسم قندی میکروارگانیسم ها به حملة باکتریها منجر گردیده و باعث کم شدن مواد معدنی مینای دندان و تخریب ساختمان دندان میشود.
عاج دندان- مهم ترین و اصلی ترین بافت آلی دندان که مغز آن را می پوشاند و در تاج توسط مینای دندان و در ریشه ها توسط سیمان پوشیده میشود.
بی دندانی (فقدان دندان)- از دست دادن قسمتی یا کامل دندانهای طبیعی
مینای دندان- ماده ای بسیار سخت غیرآلی سفید، بلورین و متراکم که عاج دندان (دنتین) را پوشانده و محافظت می نماید.
آپاتیت فلوراید- شکلی از یون فلوئور که در عاج و مینای دندان همراه با کلسیم و فسفر تشکیل می گردد.
التهاب فلوراید (fluorosis) - حالتی که از مجاورت مینای دندان با مقادیر فراوان فلوراید ناشی می گردد که با خالهای گچی سفید سطح مینا مشخص می گردد که تا رنگهای قهوه ای پیش روی می نماید و در نهایت بصورت خال خالی تظاهر می نمایند.
لثه- قسمتی از مخاط دهان که تاج های بیرون نزدة دندانها را می پوشاند و دور تا دور گردن آنهایی که بیرون آمده اند را در بر میگیرد:
لثه ها (gums) :
شیار لثه ای- فضای V شکل کم عمق و سطحی اطراف دندان که توسط سطح دندان در یک سمت و در سوی دیگر امتداد اپیتلیوم لثه پیوند خورده است.
رویهم قرار گرفتن دندانهای بالا و پائین در موقع بسته بودن دهان (جفت شدگی)- ارتباط دندانهای متضاد در آرواره های بالا و پایین: جفت شدگی کامل زمانی است که دندانهای جلو و عقب فک بالا و پائین کنار هم قرار می گیرند.
بیماری دور دندانی- التهاب بافت لثه ای با پیامد تخریب ساختارهای استخوانی پایه و سرانجام از دست دادن دندان
پلاک- لایة نازک (Film) بیرنگ و چسبناک میکروارگانیسم ها، پروتئینهای بزاقی، اجزای معدنی و پلی ساکاریدهایی که به دندانها و لثه ها می چسبند.
استرپتوکوک موتانس- یک باکتری دهانی درگیر در تشکیل پوسیدگی دندانی
خشکی دهان ناشی از فقدان ترشح طبیعی- خشکی دهان ثانویه بر ناکافی بودن یا فقدان بزاق
رژیم غذایی و تغذیه نقش مهمی در رشد دندان، استحکام بافت دهان و لثه، قدرت استخوان و پیشگیری و مهار بیماریهای حفرة دهان ایفا می نمایند. رژیم غذائی براساس موارد زیر از تغذیه تمایز یافته است: رژیم غذایی اثری موضعی بر استحکام دندان دارد که نوع، شکل و تکرار غذاها و نوشیدنیهای مصرفی تاثیری مستقیم روی دندانها دارند. تغذیه اثری عمومی و سیستمیک دارد. تأثیر ماده غذائی وارد شده بطور عمومی بر رشد و حفظ حفره دهان اثر می گذارد. بدلیل سرعت آن در میزان برداشت، مخاط دهان بویژه به تغییرات وضعیت مادة مغذی حساس میباشد.
زمانیکه رژیم غذائی و تغذیه بر حفرة دهانی تأثیر می نمایند، تأثیر معکوس آن یعنی اثر حفرة دهانی بر مواد غذایی و تغذیه قوت می گیرد، وضعیت حفرة دهانی بر توانانی آن بر رژیم غذائی کافی و متعاقب آن تعادل ماده غذایی تأثیر می گذارد. بیماریهای دندانی به فراتر از پوسیدگی دندان گسترش می یابند. از دست دادن دندان یا ادنتولیسم (edentulism) در حدود 40% افراد بالای 65 سال روی میدهد و میتواند تأثیر مهمی بر ورود غذا بگذارد. بیماری اطراف دندانی شایع در بزرگسالان، لثه ها را تخریب نموده و ممکن است بر استحکام و ثبات دندان اثر نماید. پوسیدگی دندان با الگوهای متفاوتی در گروههای سنی مختلف روی میدهد. در حالیکه مجموع شیوع تخریب در ایالات متحده از 60 به 40% کاهش یافته است، انهدام ریشه و تاجی در جمعیت بزرگسال و سالخورده افزایش یافته است.
سرطان دهان که اغلب به طور ثانویه با ورود توتون و الکل روی می دهد، میتواند اثری مهم و قابل توجه بر توانایی خوردن داشته باشد. سرطان دهان با نیاز افزایش یافته به کالری (انرژی) و مادة غذایی با کار سینومای دهانی ترکیب شده است.
علاوه بر این بیماریهای اولیه حفرة دهانی، بیماریهای حاد و مزمن بسیار دیگری که جای زخم (sequelae ، سلکها) دارند بر توانایی خوردن اثر می گذارند. بیماری قندی (دیابت) که به طور ضعیف مهار شده میتواند به سندرم انهدام دهان، کاندیدیازیس و خشکی دهان ناشی از فقدان ترشح طبیعی (Xerostomia) منجر گردد که آنها یکی پس از دیگری قدرت خوردن و اشتهای به غذا به خطر می افتد. تظاهرات دهانی بیماریهای سرکوب کنندة ایمنی نظیر AIDS (سندرم کمبود ایمنی اکتسابی) نیز بر اشتهای به غذا، خوردنیها و نیازهای مادة غذایی اثر می گذارند.
عوامل تغذیه ای در رشد دندان: رشد اولیه دندان از 2 تا 3 ماهگی دورة جنینی آغاز می گردد. معدنی شدن در حدود 4 ماهگی این دوره آغاز میشود و در تمام مدت سالهای اولیة دورة نوجوانی ادامه می یابد. بنابراین مواد غذائی مادری دندانهای بیرون آمده را با مواد مناسب ساختمانی کمک نماید. جدول 1-26 اثرات کمبود مواد غذایی بر رشد دندان را شرح میدهد. تصویر 1-26 بخشهای یک دندان را نشان میدهد.
دندانها با معدنی شدن یک پروتئین زمینه ای (ماتریکس) تشکیل می گردند. در عاج (دنتین dentin) پروتئین بصورت کلاژن که به ویتامین C برای ساخته شدن طبیعی بستگی دارد معرفی گردیده است. تنها 05/0% از مینای دندان شامل پروتئین است که در شکل مشابه کراتین میباشد و بنابراین بمنظور تشکیل آن به ویتامین A نیازمند است. ویتامین D برای روند رشد دندان اساسی و بنیادین میباشد که کلسیم و فسفر به شکل هیدروکسی آپاتیت بلورین در آن رسوب کرده اند.