پایان نامه مبانی، اصول و راهکارهای منع برچسب زنی در دادرسی کیفری کودکان و نوجوانان معارض قانون
چکیده
رعایت حریم خصوصی کودکان و نوجوانان به منظور پرهیز از بدنام کردن آنها و اجتناب از الصاق عناوین مجرمانه بر کودک و نوجوان،از مبانی مهمی همچون جلوگیری از ایجاد شخصیت مجرمانه در طفل و نیز پیشگیری از ارتکاب مجدد جرم توسط وی،برخوردار است.اهمیت پرهیز از بدنام نمودن طفل و نوجوان مرتکب بزه به دلایل پیش گفته و هر چه مصون تر نگاه داشتن وی از فرآیند دادرسی رسمی از جمله دستاوردهای نظریه ای است که با عنوان "برچسب زنی "یا "انگ زنی " در قلمرو جرم شناسی شناخته می شود.این نظریه،نتایج مثبت و قابل توجهی برای نظام عدالت کیفری اطفال و نوجوانان بهمراه داشته است و آموزه های آن توسط مجموعه ای از اصول مشترک و اختصاصی دادرسی های کیفری کودکان و نوجوانان همچون اصل برائت،فردی کردن مجازات ها و یااصل تامین منافع عالیه کودک،حضوری تلقی کردن دادرسی و نیز قابل تجدید نظر بودن آراء دادگاه های اطفال بوسیله مرجع صادر کننده حکم،تضمین می گردد.با عنایت به نتایج منفی و زیانبار الصاق عناوین مجرمانه بر کودک و تثبیت این القاب در پی تماس مداوم و طولانی مدت نوجوان با نظام عدالت کیفری،طیف گسترده ای از راهکارها و اقدامات همچون تعلیق تعقیب،تعویق صدور رای و یا تعلیق اجرای مجازات،در کلیه مراحل رسیدگی به جرائم اطفال و نوجوانان،از مقطع پلیسی و انتظامی تا مرحله دادسرا و دادگاه ونیز پس از اتمام محاکمه،توصیه می شوند که در اسناد بین‌المللی حقوق کودکان و بعضا،مقررات داخلی کشورمان مورد اشاره قرار گرفتند و رعایت آن ها الزامیست.ضمن اینکه بسیاری از این روش ها همچون پیش بینی پلیس و دادسرای ویژه اطفال و نوجوانان بااجرائی شدن لایحه قانون آئین دادرسی کیفری به نظام حقوقی ما خواهند پیوست.در پایان نامه حاضر مجموعه این مبانی،اصول و نیز روش های مورد استفاده در کلیه مراحل دادرسی های اطفال و نوجوانان که با هدف پرهیز از برچسب زنی مجرمانه بر آنان،قابل توجه بوده و بکار گرفته می شوند،مورد بحث و بررسی قرار خواهند گرفت.
کلید واژگان: کودک و نوجوان، برچسب زنی، دادرسی کیفری کودکان و نوجوانان
مقدمه
لزوم احترام به حریم خصوصی افراد و مصونیت از مداخلات نابجا در زندگی شخصی آنان از جمله حقوقیست که به صرف انسان بودن،صرفنظر از عرضیاتی چون جنس،زبان،رنگ پوست و یا تابعیت،باید برای هر فرد منظور شود.اهمیت احترام به حریم و حدود افراد تا به آنجاست که ماده 12اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب 1948 بصراحت بر آن تاکید می نماید و مقرر می دارد:
هیچ کس نباید در معرض مداخله خودسرانه در زندگی شخصی،خانواده،خانه یا مکاتبات خود قرار گیرد و یا اینکه شرف و آبروی او مورد تعرض قرار گیرد.هر کس حق دارد که از حمایت قانون در برابر چنین مداخله ها و تعرض هایی برخوردار گردد.
قسمتی از متن
مبانی منع برچسب زنی در دادرسی کودکان و نوجوانان
واژه مبنا در لغت بمعنی شالوده ، اساس و بنیاد است .[1] وقتی از مبنای موضوعی صحبت می کنیم به چرایی یا بعبارتی علت آن نظر داریم و در واقع بدنبال منابع حیاتی تغذیه کننده آن موضوع هستیم .
برای مثال وقتی میگوئیم مبنای حقوق چیست ، یعنی چرایی حقوق یا به تعبیر دیگر ، حقوق به عنوان یک مجموعه قواعد ، به چه علت لازم الاجرا بوده و باید مورد احترام قرار گیرد ؟ دو پاسخ گوناگون که به این پرسش داده می شود یکی عدالت و دیگری قدرت حکومت همانا مبنای حقوق را بیان می کنند .[2]
در واقع منظور از مبنا چرایی و علت و جودی یک مسئله است.
با این توضیح ، مبنای منع بر چسب زنی یعنی :
چرا نباید برچسب زد ؟
پاسخ این پرسش شامل شکل گیری شخصیت مجرمانه در کودک و نوجوان بر چسب خورده و افزایش احتمال تکرار جرم توسط کودک و نوجوان وی،همان چرایی (مبنا) منع بر چسب زنی است که در این گفتار به آنها خواهیم پرداخت.
3 ناصر کاتوزبان،مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران،(تهران:انتشار،1385)،ص19.
فهرست
مقدمه.......................................................................................................................................1
1-بیان مساله..............................................................................................................................2
2-اهمیت و چرایی تحقیق ....................................................................................................................4
3-پیشینه تحقیق.............................................................................................................................4
4-پرسش های تحقیق............................................................................................................................5
5-فرضیه های تحقیق..............................................................................................................................6
6-اهداف تحقیق.........................................................................................................................................6
7-روش تحقیق........................................................................................................................................7
8-سازمان دهی تحقیق......................................................................................................................7
فصل اول:مفاهیم، تاریخچه و مبانی منع برچسب زنی در دارسی کودکان و نوجوانان..9
گفتار اول: مفاهیم ....................................................................................................................11
الف ـ مفهوم کودک و نوجوان ...............................................................................................................11
ب-انواع کودک و نوجوان ...........................................................................................................12
1-کودکان و نوجوانان در معرض خطر ................................................................................12
2-کودکان و نوجوانان بزهدیده.............................................................................................13
3-کودکان و نوجوانان معارض قانون ..................................................................................13
ج ـ برچسب زنی ...................................................................................................................14
دـ دادرسی کیفری کودکان و نوجوانان ..............................................................................................15
گفتار دوم: تاریخچه ............................................................................................... 16
گفتار سوم: مبانی منع برچسب زنی در دادرسی کودکان و نوجوانان ..........................19
الف ـ شکل گیری شخصیت مجرمانه در کودک و نوجوان برچسب خورده..................... 20
ب ـ افزایش احتمال تکرار جرم توسط کودک و نوجوان برچسب خورده ....................... 22
فصل دوم: اصول حاکم بر دادرسی کودکان و نوجوانان در راستای احتراز از برچسب زنی .... 25
گفتار اول: اصول مشترک ...................................................................................... 28
الف ـ اصل برائت ............................................................................................................. 28
ب ـ اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها ............................................................................ 31
ج ـ اصل تناسب جرایم و مجازات ............................................................................................ 33
د ـ اصل فردی کردن مجازات ها .............................................................................................. 37
1-فردی کردن تقنینی ..........................................................................................................38
2-فردی کردن قضایی ...........................................................................................................40
3-فردی کردن اجرایی ...........................................................................................................42
ه ـ اصل تساوی سلاح ها......................................................................................................... 43
و-اصل قابل اعتراض بودن احکام......... ...................................................................................46
گفتار دوم: اصول اختصاصی ................................................................................... 47
الف ـ اصل تأمین منافع عالیه کودک ...................................................................................... 47
ب ـ اصل عدم مداخله .......................................................................................................... 48
ج ـ اصل مخدوش بودن اراده .................................................................................................... 51
د ـ اصل تدریجی بودن مسئولیت کیفری ............................................................................. 53
ه ـ اصل غیرعلنی بودن دادرسی ............................................................................................... 56
و ـ اصل حضوری تلقی کردن دادرسی..................................................................................... 59
ی-اصل قابل تجدید نظر بودن آراء دادگاه های اطفال توسط مرجع صادرکننده حکم...60
فصل سوم: راهکارهای پرهیز از برچسب زنی در دادرسی کیفری کودکان و نوجوانان......... 63
گفتار اول :منع برچسب زنی در مرحله پیش از محاکمه.............................................................. 65
الف ـ اقدامات قضازدایی پلیس اطفال و نوجوانان ................................................................ 65
1ـ اخطار............................................................................................................... 69
2ـ اخذ تعهد به عدم تکرار جرم.............................................................................. 71
3ـ معرفی به مراکز حمایتی و درمانی .....................................................................72
ب ـ دادسرای کودکان و نوجوانان و قضازدایی ...................................................................... 73
1ـ تعلیق تعقیب ........................................................................................................ 76
2ـ میانجیگری ............................................................................................................ 80
3 ـ لزوم استفاده از قرارهای جانشین بازداشت موقت و بکارگیری آن به عنوان
آخرین راهکار................................................................................................................ 82
ج ـ لزوم سریع بودن تحقیقات مقدماتی.................................................................................. 86
گفتار دوم:پرهیز از برچسب زنی در مرحله محاکمه و پس از آن ............................. 88
الف ـ لزوم تخصصی شدن دادگاه اطفال و نوجوانان.. ........................................................... 88
ب ـ تصمیمات دادگاه کودکان و نوجوانان با هدف قضازدایی............................................. 92
1ـ سپردن کودک و نوجوان به والدین یا سرپرستان قانونی............................. 92
2ـ تعویق صدور رأی.................................................................................................. 93
3ـ تعلیق اجرای مجازات........................................................................................... 95
4ـ اعمال مجازاتهای اجتماعی................................................................................. 96
5ـ آزادی مشروط ................................................................................................... 100
ج ـ مراقبت بعد از خروج ......................................................................................................... 102
نتیجه گیری و پیشنهادها........................................................................................ 106
فهرست منابع .................................................................................................................113