تحقیق انواع سیستم های زهکشی
هر سیستم زهکشی به طور معمول شامل مجموعه ای از زهکشهای زیر زمینی و زهکشهای سطحی است . زهکشهای زیر زمینی، شبکه ای از زهکشهای روباز، مزرعه یا لوله های زیر زمینی است که مستقیما آب مازاد را از مزارع و قطعات زراعی جمع آوری و به سمت سیستم زهکشهای روبازی هدایت می کند که این آبها را از منطقه خارج می سازد.
زهکشهای اخیر باید امکانات مطمنی را برای تخلیه جریان زهکشهای زیر زمینی بوجود آورد . شبکه زهکشهای موجود در هر سیستم زهکشی را می توان در سه گروه طبقه بندی نمود .(2-2) .
زهکشهای مزرعه یا ترالها ، که نوسانات سطح آب زیر زمینی را کنترل می کند و در بعضی موارد ممکنست رواناب سطحی را نیز جمع آوری نماید .
زهکشهای جمع کننده : جریان زهکشهای مزرعه به زهکشهای جمع کننده تخلیه می شود که به عنوان انتقال دهنده آب عمل می نماید . در بعضی موارد ممکنست این زهکشها ، جریانهای سطحی را نیز دریافت و تخلیه نماید .
زهکشهای اصلی : جریان آب زهکشهای جمع کننده به زهکشهای اصلی تخلیه شده و از این طریق به سمت تخله گاه انتهایی منطقه هدایت می شود در بعضی موارد ممکن است شبکه زهکشهای اصلی خود مشتمل بر مجموعه ای از زهکشهای درجه یک و دو زهکشهای فرعی و جانبی باشد .
برای اینکه سیستم زهکشی بتواند بخوبی عمل نماید ، بایستی شرایط بگونه ای فراهم گردد که جریان آب آن بتواند به آسانی تخلیه شود .
در مناطقی که سطح آب رودخانه با دریاچه ی محل تخلیه ی زه، آبها، گاهگاه و یا بطور پیوسته بالاتر از سطح آب در زهکشهاست، تحقق این امر ممکن نمی باشد. در این شرایط اتصال زهکش به محل تخلیه معمولا از طریق دریچه های یک طرفه صورت می گیرد. تا زمانیکه سطح آب در تخلیه گاه به اندازه کافی پایین است دریچه باز بوده و جریان تخلیه می شود ، و هر گاه سطح آب در تخلیه گاه بالا باشد دریچه بسته می شود .
چننانچه سطح اب به طور پیوسته بالا باشد، استفاده از پمپ برای تخلیه ضرورت می یابد. گاهی برای جلوگیری از پخش سیلاب لازم می شود تا در گرداگرد اراضی زهکشی شده خاکریزهایی احداث شود . در هلند اراضی سواحل کم عمق در یا که بوسیله احداث خاکریزهای آب بند استحصال شده و تحت کنترل کامل یک سیستم زهکشی قرار دارد، بنام پولدر نامیده می شود .
سیستم زهکشهای زیر زمینی ممکنست شامل یک یا همه انوع زیر باشد:
-زهکشهای روباز مزرعه : ترانشه ها یا انهار زهکشی
-زهکشهای لوله ای : شامل لوله های پلاستیکی ، سفالی یا بتنی ، که در عمق معینی در زیر زمین نصب می شود .
-زهکشهای لانه موشی : مجاری پوشش نشده زیرزمینی .
جنبه های مختلف طراحی ، اجرا و عملکرد لوله های زهکشی در فصول آینده مورد بحث قرار می گیرد و در این بخش سایر انواع زهکشها بطور متصر شرح داده می شود .
ترانشه ها :
ترانشه ها معمولا آنها کم عمیقی است که به موازات هم حفر می گردد و به مثابه زهکشهای زیر زمینی عمل می نماید .
عمق آنها تا 6/0 متر زیر زمین سطح زمین می رسد . از ترانشه ها می توان برای زهکشی در خاکهای پیت (آلی) یا خاکهای رسی متورم شونده استفاده نمود . مثال خاص در این زمینه ، کاربرد موقتی ترانشه ها برای احیاء اراضی در پولدرهای ایسلمیر واقع در هلند می باشد . در این عملیات قبل از اینکه زهکشهای زیر زمینی احداث گردد ، از ترانشه های کم عمق برای تخلیه زه و آبها آماده شده زیر زمین استفاده می شود .
شکل (2-3-کاربرد موقتی ترانشه ها در پولدرهای ایسلمیر هلند طی دوره احیاء اراضی
(Schultz,1988- Schultz,Verhoeven,1987)
انهار زهکشی را می توان به منظور های گوناگون و در طرحهای مختلف احداث نمود ،اگر عمق آنها حدود 1/5-1 متر زیر سطح زمین باشد ،می تواند همانند زهکشهای زیرزمینی عمل نماید . در این صورت فواصل و عمق آنها با کمک همان فرمولهائی که برای طراحی سیستم های زهکشی لوله ای بکار برده می شود تعیین می گردد.اگر نهر های زهکشی جمع کننده باشد،فواصل آنها به وسیله پارامتر هایبی ا زقبیل اندازه مزارع یا طول زهکش های مزرعه تعیین می شود. در الراضی مسطح با شبکه زهکشی های منفرد ،فواصل انهار غالبا در حدود 200 تا 500 متر است.سطح آب در انهار جمع کننده می باید زیر عغمق تخلیه زهکشهای لوئله ایذ حفظ شود. چنانچه ظرفیت تخلیه مورد نیاز و نوع خاک شناخته شده باشد ،مقطع عرضی،شیبهای جانبی،شیب طولی و سازه ها ،برای زهکشهای جمع کننده و زهکشهغای جمع کننده و زهکشهای اصلی با روش مشابهی محاسبه و منتقل می گردد. محاسبه برای تعیین ابعاد مورد نظر رد انهار زهکشی غالبا به مقداری آنچنان کوچک منتج می شود که از نظر اجرا و نگهداری نا متعارف و غیر عملی است و بدین سبب در عمل ابعاد انهار زهکشی از حدود معینی کمتر کرفته نمی شود . شکل 2-4 مقطع عرضی تیپ یک نهر زهکشی را نشان می دهد.
اندازه های و ابعاد مقطع بشرح زیر است.
عرض کف (b) : 5/0 متر
عمق (D) :به گونه ای محاسبه می شود که سطح آب حدود 5/0تا
4/0متر زیر محل ریزش و زهکش های لوله ای باشد .
شیب جانبی (Z) : خاکهای رسی : 5/0 : 1و75/0 : 1
خاکهای ماسه ای : 5/1 : 1 تا2:1
موقعیت انها با در نظر گرفتن عوامل متعددی تعیین و انتخاب می شود در بعضی موارد انهار جمع کننده به عنوان محدوده بین مالکیت های اراضی نیز عمل می کند، لیکن در هر حال این انهار می بایستی در پست ترین قسمت اراضی احداث شود تا حداقل حفاری را لازم داشته باشد .