مقاله آشنایی مقدماتی با برنامه ریزی و توسعه منابع آب وباران
ضرورت برنامه ریزی و توسعه منابع آب
آب دارای نقش بسزایی به عنوان یک عنصر کلیدی درتوسعه اجتماعی واقتصادی هرکشورمی باشد وبلحاظ نیازبخشهای کشاورزی وصنعت به آب وتوسعه آن ورشد جمعیت ومضافا کمبود منابع آب درکشورِِ، لزوم برنامه ریزی وتوسعه منابع آب درچهارچوب یک طرح جامع آب کاملا احساس می شود.
باتوجه به اینکه کشورماجزء مناطق خشک ونیمه خشک بوده وآب به عنوان یک منبع کمیاب محسوب می گردد برای جلوگیری ازاینکه کمبود آب مانعی دررشد اقتصادی واجتماعی کشور ایجاد نماید، ضرورت دارد که مد یریت وبرنامه ریزی وبه همراه آن توسعه وبهره برداری منابع آب بهبود یابد وبالطبع وجود یک برنامه جامع آب در چارچوب سیاستهای کلی اقتصادی ، اجتماعی وزیست محیطی کشور نقش مهمی در استفاده بهینه از منابع اب در جهت اهداف توسعه کشور ایفا خواهد نمود .
امروزه موضوع الودگی محیط ز یست ابهابصورت مساله بسیار جدی در آمده است و کشورهایی که دچار کمبود منابع آب هستند بصورت حاد تری با این مشکل روبرو خواهند بود.
طرحهای توسعه منابع آب میتوانند بترتیبی به حل مشکلات فوق پرداخته و از طریق برنا مه ریزی سنجیده ، تلاشها و منابع تخصیص یافته به این منظور را سامان دهند.
به نحوی که با توجه به اثرات وسیع و دامنه دار اجرای طرحهای توسعه منابع آب بر جامعه ، میتوان با انتخاب راه برد های مناسب و اجرای به موقع طرحهای تکمیلی در جهت اهداف توسعه حرکت نمود.
که در بخش بعدی ، اهداف کلی برنامه ریزی و توسعه منابع آب مختصرا بیان خواهد شد.
اهداف کلی برنامه ریزی و توسعه منابع آب
مهمترین اهداف کلی و نهایی برنامه ریزی و توسعه منابع آب را می توان بشرح زیر برشمرد
الف – رشد اقتصادی :
از طریق افزایش ظرفیت تولیدی و ارزش تولیدات اقتصادی و درامد سرانه ، رشد اقتصادی بوجود می اید .
د راین زمینه توجه به نقش محوری تامین اب در افزایش تولید کشاورزی و جنبه های زیست محیطی و بهداشتی آن حائز اهمیت ویژه ای است .
ب- ثبات و امنیت اقتصادی :
ثبات و امنیت اقتصادی از طریق تامین نیازهای اساسی زندگی برای جامعه فراهم می گردد.در این زمینه میتوان به چند مورد عمده اشاره نمود :
*امنیت شغلی برای کشاورزان مخصوصا با توجه به نوسانات درآمد سالانه کشاورزی دراثر تغییرات جوی و قیمت ناعادلانه بازار
*تامین اشتغال برای روستاییان از طریق بهره برداری وسیعتر و متراکمتر از اراضی قابل آبیاری که این مکان در فعالیتهای وابسته میتواند چشمگیرتر نیز باشد .
تامین آب مکفی و مناسب جهت شرب و مصارف خانگی و عمومی بمنظور ارتقاء سطح زندگی.*
*رفع یا کاهش خسارتهای جانی و مالی طغیان رودخانه ها و ایجاد احساس ثبات و امنیت جانی و مالی .
ج- توازن اقتصادی :
توازن اقتصادی از طریق تویع متعادل درآمد بین ساکنین یک منطقه و توسعه اقتصادی منابع عقب افتاده کشور تامین می گردد.
در مورد توزیع متعادل درآمد روستاییان با اجرای طرح های تامین آب کشاورزی و توسعه اراضی مزروعی و واگذاری آن به افراد بی زمین و کم زمین می توان اقدام نمود.
در مورد توسعه مناطق عقب افتاده کشور و نیز روستا ها در مقام مقایسه با شهر ها تامین آب مکفی جهت توسعه و ایجاد منابع درآمد در بخشهای مختلف کشاورزی صنعت و خدمات کنترل طغیان تولید انرژی لازم برای فعالیتهای اقتصادی و ... در اغلب موارد میتوان منشاء اقدامات مهمی باشد.
د- استقلال اقتصادی:
استقلال اقتصادی از طریق خود کفای در تامین مواد غذایی تامین درآمدهای ارزی و صرفه جویی در هزینه های ارزی تقویت می شود.
در این زمینه افزایش تولیدات کشاورزی می توانند نقش عمده ای بعهده داشته باشند
زمینه های مختلف برنامه ریزی و توسعه منابع آب
بر اساس بررسی نیازها و مصارف عمده آب و وضعیت منابع آب در زمان حال و آینده طرحهای توسعه منابع آب شکل می گیرد و میتوان لیست فعالیتهای عمده آبی را بشرح زیر بیان نمود:
تامین مصارف خانگی وشهری وصنعتی
آبیاری وزهکشی وتامین نیازهای کشاورزی
کنترل سیلاب
تنظیم وکنترل کیفیت آب
حفظ حیات وحش آبزیان
مدیریت حوضه آبریز
حال بصورت خیلی مختصر بشرح فعالیت های آبی مذکور می پردازیم.
مصارف خانگی ، شهری و صنعتی
الف – مصارف خانگی و شهری :
میزان آب مورد نیاز فعلی و برای مصارف خانگی و شهری معمولا از طریق دستگاههای اجرایی و مسئول شهرها و شهرستانهااخذ می شود . براورد و یا تخمین نیاز آبی برای مصارف خانگی بر اساس مطالعات اجتماعی و اقتصادی در باره رشد آتی جمعیت صورت می گیرد.
قاعدتا اطلاعاتی که در برآورد ها ارائه می شود شامل :
محل ، نوع مصرف، نیاز آبی نا خالص ، دبی مورد نیاز در شرایط حد اکثر مصرف ، مصرف خالص ،کیفیت ، مقدار و محل تخلیه پسابها و آبهای برگشتی، می گردد.
برای بررسی و تعیین تقاضای آب شهری در آینده ، بایستی رشد جمعیت درمنطقه ای که تحت پوشش شبکه قرار می گیرد و همچنین مصرف سرانه آتی را اساس کار قرار داد و مصرف سرانه اب به عواملی نظیر سطح زندگی مردم ، آداب و رسوم اجتماعی و عادات منطقه ، سهولت دسترسی به آب ، میزان آب موجود و قابل دسترس ، شرایط اقلیمی و آب و هوایی ، تعرفه ای جاری و نیز زمینه های اقتصادی و فرهنگی اهالی منطقه بستگی دارد.