پایان نامه بررسی جامعه شناسی نفاق از دیدگاه قرآن در 298 صفحه ورد قابل ویرایش
مقدمه
موضوع پژوهش
بیان مسئله
هدف و ضرورت
فصل دوم : ادبیات پژوهش
بیان مفاهیم
مقدمه
مفهوم سیستم
مفهوم فراگیر سیستم اجتماعی
مفهوم رفتار behavior
مفهوم عمل(action) ، عمل اجتماعی(social acion) و تعامل اجتماعی(ntraction)
گروه اجتماعی social group
هنجار (norm)
توجه مجدد به چهارچوب عمل
تعریف کنش اجتماعی
عناصر کنش اجتماعی
کنش متقابل
نقش اجتماعی
سنخ اجتماعی
نظام اجتماعی
فرایند دو گانه نظام اجتماعی
قشر اجتماعی
نظامهای قشر بندی اجتماعی
مفهوم نفاق
پیشینه تحقیق
اخلاق در قرآن
سیمای نفاق در قرآن
پیامبر و منافقین
دشمنان دوست نما
علائم و نشانه های منافق
منافق و منافقین
اسلام مکتب مبارز و مولد
اخلاق از دیدگاه قرآن و عترت
نفاق یا کفر پنهان
فرهنگ واژه اخلاق در قرآن
سی و دو سخنرانی پیرامون سوره حشر
گذری بر سوره حشر
مصباح الشریعه
رساله قلع الغیبه
نبوغ حافظ شیرازی
فصل سوم : روش تحقیق
روش پژوهش
تحلیل درونی
خصیصه ذهنی
تحلیل بیرونی
نتیجه
فصل چهارم: یافته های پژوهش
مقدمه
بخش اول
بخش دوم
بخش سوم
تعاملات منافقان با پیامبر و مؤمنان ،منافقان و کافران
تعاملات منافقان با پیامبر (و مؤمنان)
تعاملات منافقان با یکدیگر
تعاملات منافقان با کفار
فصل پنجم
تحلیل داده ها
بررسی کنشهای فرهنگی منافقان
تعاملات فرهنگی
پیامبر – منافقان
مومنان – منافقان
کافران – منافقان
کنشهای منافقان در برابر مؤمنان
کنشهای فرهنگی منافقان با منافقان و کافران
بررسی کنشهای اجتماعی منافقان
تعاملات اجتماعی
پیامبر – منافقان
منافقان – پیامبر
منافقان – مومنان
کنشها و تعاملات اجتماعی منافقان در رابطه با پیامبر و مؤمنان
کنشهای اجتماعی منافقان
تعاملات اجتماعی منافقان
تعاملات اجتماعی منافقان
کنشهای سیاسی منافقان در رابطه با نظام سیاسی
کنشهای سیاسی منافقان در رابطه با دشمنان نظام اسلام
تعاملات سیاسی
بررسی کنشهای اقتصادی منافقان
تعاملات اقتصادی
خاتمه
تذکر دادن و دعوت به ایمان
اعراض کردن و حذر کردن
طرد کردن
تهدید به مجازات
مماشات ( تحمل کردن )
فهرست منابع و مآخذ
فرهنگ و نظام اجتماعی –سیاسی اسلام ،در جریان رشد و پویایی خویش همواره در معرض خطراتی بوده و می باشد . باتوجه به تاریخ اسلام و متون دینی می توان دریافت ،گاهی خطراتی که از درون فرهنگ و نظام اسلامی را در معرض آسیب قرار داده است با اهمیت تر از تهدیداتی است که ازبیرون با آن مواجه بوده است . بنابراین در صورت موفقییت نیروهای خطرساز درونی، ضربه های کاری تری وارد می آورند .
توضیح اینکه: با دقت در مشاهدات اجتماعی چنین نتیجه گیری می شود که برخی انسانها بر شخصیت واقعی خویش روکش ایمان کشیده و دینداری را ابزاری جهت دنیا محوری خود قرار داده اند ، و چون از بیشتر راهکارهای اجتماعی نظام اجتماعی –سیاسی جامعه اطلاع دارند و می توانند مشکلاتی جدی در مسیر رشد و پویایی فرهنگ اسلامی ایجاد کنند .در فرهنگ دینی به اینگونه افراد منافق گفته می شود .
نفاق مشکلی است که اسلام از ابتدای ظهور با آن مواجه بوده است و در قرآن و روایات جزء های آن بارها مورد تأکید قرار گرفته است . از اینرو بهترین روش جهت رفتار شناسی و درنتیجه کنترل این قشر از جامعه برسی متون مذهبی و دینی است که در این برسی ارجحیت با قرآن می باشد.بنابراین با توجه به خطرهایی که از ناحیه این گروه جامعه را تهدید می کند، شناخت کنش های منافقان در عرصه های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی می تواند به شناخت ساخت نظام کنش منافقان و روابط اجتماعی آنها در عرصه های مختلف و تعیین چگونگی واکنش منافقان نسبت به قضایای مختلف، کمک کند . بنابراین سعی ما در این پژوهش این است که با توجه به آیات قرآن از ویژگی های این گروه و راه های کنترل خطرات آنها آگاه شویم و سپس تحلیلی جامعه شناسانه از نوع رفتار و عملکرد منافقان ارائه دهیم. علاوه بر این استخراج مفاهیم اجتماعی قرآن پیرامون موضوع مورد پژوهش از نکات مثبت پژوهش می باشد .
در پایان برخورد لازم می دانم از دفتر تبلیغات اسلامی که امکان این پژوهش را برای این جانب فراهم آورد ،همکاری خوب و صمیمانه گروه علوم اجتماعی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان ،ناظر محترم جناب حجة السلام والمسلمین دکترغلام رضا صدیق اورعی که علاوه بر نظارت بر پژوهش ،در نظرات ایشان نهایت و همکار کوشا و صبورغیر قابل انکار است، سرکار خانم نرگس اصفهانی، نهایت تقدیر و تشکر را داشته باشم و موفقیت گروهی و فردی این بزرگواران را از خدای منان آرزو مندم
موضوع پژوهش:
‹‹ جامعه شناسی نفاق در قرآن ›› موضوع تصویب شده برای این پژوهش است . با مشورتی که در یک نشست کوتاه با جناب اقای دکتر رفیع پور داشتم ، ایشان این عنوان را قابل نقد می دانستند و پیشنهاد ایشان تغییر موضوع بود . پس از چندی که مقداری از پژوهش انجام شد و برای تأیید و اظهار نظر به ناظر محترم تقدیم شد ، با توجه به موضوع تصویب شده، ایشان کار ما را بر شناسایی سنخ اجتماعی منافق و صورت کنش متقابل این سنخ در قرآن ››متمرکز کردند .
بیان مسئله:
انسان موجودی است نفع طلب و اساس همه کنشهای بشری جلب منفعت و دفع ضرر می باشد ولی مصداق نفع و طلب بر اساس باورها و ارزشها متغییر است . شاید به همین دلیل از کنشگران مختلف براساس باورهای متفاوت و ارزشهای گوناگون ، در مسئله گروهی ، کنشهای متفاوتی صادر می شود . عده ای کنشهایشان ابزاری صرف ،بعضی دیگر ارزشی صرف و جمعی نیز ابزاری، ارزشی است .منافقان را می توان دسته ای دانست که کنشهای آنان ابزاری صرف بوده و جهت جلب منفعت بیشتر از هر وسیله ای استفاده می کنند ، یکی از این ابزار تظاهر به پایبندی به فرهنگ عمومی جامعه و ایجاد تضاد میان اقشار و دسته های مختلف اجتماعی و حداکثر استفاده از تضاد موجود است .
کفار نیز از همین ویژگی برخوردار بوده و برای به دست آوردن حداکثر منفعت از هیچ عملی رویگردان نیستند ، یکی از کارهای آنان کاهش همبستگی و ایجاد تضاد، در جامعه اسلامی است . این مهم در صورتی محقق می شود که کفار بتوانند با دسته هایی از جامعه اسلامی که دارای باور و ارزشی مشترکی هستند به وحدت منافع رسیده و جهت دستیابی به این هدف در تعامل مستمر باشند .
از طرفی مؤمنان در تعاملاتشان بر پایبندی به دین تأکید دارند ،تعاملات منافقان و مؤمنان با تأکید بر تظاهر به پایبندی دین صورت می گیرد تعاملات منافقان با کافران با تأکید بر تظاهر به عدم پایبندی به دین تحقق می یابد. کفار نیز در تعاملاتشان بر عدم پایبندی به دین تأکید دارند . از همینرو احتمال دستیابی منافقان به اهدافشان بیشتر از کفار است .
نتیجه تظاهر به پایبندی به دین در جامعه دینی ،زمینه سازی دستیابی افرادی به ثروت ، قدرت و منزلت می باشد که کنشهایشان ابزاری صرف بوده و نگرش آنها به معنویات نگرشی منفی است. دستیابی افراد به ثروت ، قدرت و منزلت از این شیوه کم کم سبب می شود تظاهر به پایبندی به دین ،جایگزین پایبندی به دین شده و در دراز مدت میان مؤمنان شکاف ایجاد کند و جامعه دینی را به نابودی بکشاند .
- دشمنان دوست نما1:
در پیشگفتار نویسنده تضاد و کشمکش را جزء لاینفک جامعه دانسته و تضاد را عامل پیشرفت جوامع می داند . وی دشمنان را به دو قسمت تقسیم نموده است : دشمنان آشکارا و دشمنان پنهان که به ظاهر با جامعه همراهند ولی در اصل مخالف آنها هستند درادامه توضیح می دهد که منافقین در مدینه به وجود آمدند و بخاطر فشار اکثریت به ظاهر ایمان آورده اند . در قسمت بعد نویسنده به سؤال منافق کیست پاسخ داده است :
کلمه منافق ، مشتق از نفاق است و کسی را که ظاهر و باطن او یکی نباشد ، و به اصطلاح دوجور و «دو رو »باشد منافق می گویند . افرادی که بخاطر اغراض شخصی با مرام و تز یک اکثریت قاطع مخالف باشند و تا آنجا که شراءط اجازه می دهد کارشکنی کنند ولی از ترس جمعیت و یا طمع در منافع فعلی ، به دوستی و یگانگی تظاهر نمایند .در همینجا نویسنده سعی نموده است دسته های منافقان را از یکدیگر تفکیک نماید
1-عده ای برای درخطر افتادن منافعشان با پیامبر اسلام مخالفت می کردند(همچون عبدالله بن ابی)
2- برخی از ابتدای مهاجرت پیامبر به مدینه ، به اسلام ایمان آوردند و مردم را به اسلام دعوت کردند ولی چون امتیازات و عناوین اجتماعی آنها پس از اسلام از بین رفت ، تغییر روش داده و به حزب منافق پیوستند ( مانند ابن عامر که در قبل از اسلام پیشوای گروهی از اهل کتاب بوده است )
3- گروهی پس از فتح مکه ، به عضویت حزب منافقان در امدند ، آنان همان دشمنان سر سخت اسلام بودند . آنها پس از انتشار اسلام ، تظاهر به اسلام کردند ولی کینه و عداوت خود را در دل داشتند ( ابوسفیان و فرزندان اموی )
4- افراد دو دل که نه به سوی اسلام می رفتند و نه به سوی کفر .
در ادامه به یکی از صفات منافقان « دروغگویی » اشاره کرد و در توضیح آن آورده است که اینان کفرشان را در دلشان نهان کرده و ایمان را آشکار می کنند و آنچه را بر زبان جاری می کنند در دل به آن اعتقاد ندارند
در فصل سوم به آثار شوم نفاق اشاره کرده و معتقد است از آنجا که منافق ظاهری دوستانه دارد بیشتر می تواند ضربه بر پیکر جامعه وارد کند بدون اینکه به او گمان بد برده شود وی با استناد به روایات این نوع دشمنان را خطرناکترین دشمنان اسلام می داند .
علائم و نشانه های منافق :
1- دارای قیافه های حق بجانبند ( ظاهر اسلامی و زیبا دارند ).
2- پشت هم انداز و خوش گفتارند ( برای اینکه دروغشان آشکار نشود پر شور و حرارت سخن می گویند ).
3- مانند چوبهایی به دیوار تکیه داده شده اند . ( برای دین بی فایده هستند و سخنان پیامبر در آنها تأثیری نداشته و انعطاف پذیری در برابر حوادث ندارند ).
4- از هر حادثه ای می ترسند ( از هر حرکت مسلمانان می ترسند ).