مقاله نکاتی پیرامون استاندارد و کارشناسی آثار پاپیه‌ماشه (لاکی روغنی)
مقدمه
پاپیه‌ماشه اساساً واژه‌ای فرانسوی است و در فرهنگ لغت به معنی کاغذ فشرده شده آمده است و معمولاً به اشیاء مقوایی که سطح آنها به وسیله مینیاتور تزیین و با لاک مخصوصی پوشش یافته است اطلاق می‌شود. این هنر در گذشته با نام نقاشی روغنی یا لاکی (یا لاکی روغنی) مشهور بوده است.
مضامینی که معمولاً بر روی اشیاء روغنی به خصوص قلمدان، جلد و قاب آیینه، نقاشی می‌شود عبارتند از گل و مرغ، تذهیب و تشعیر، صورت‌سازی، منظره، صحنه‌های بزم و رزم، شکار، مساجد و ابنیه، داستانهای شاهنامه، حیوانات و خلاصه زندگی روزمره مردم در حالات مختلف. بین نقاشی ایران و هنر پاپیه‌ماشه ارتباط مستقیم وجود دارد. وجود هنر نقاشی در ایران پیش از خلفای عباسی ثابت می‌کند که نه تنها این صنعت از خارج به ایران نیامده بلکه در سرزمین ایران از باستان معمول بوده و در دوره‌های مختلف به ممالک همجوار مانند امپراتوری روم شرقی و کشورهای اسلامی و هندوستان و ترکستان نیز نفوذ کرده و در آن ممالک آثار زیادی از خود به یادگار گذاشته است.
تعاریف و اصطلاحات
1- روغنی سازی: کلیه مصنوعاتی از جنس مقوا، کاغذ و چوب که بر سطح آنها بوم‌سازی انجام و پس از نقاشی روغن‌کاری شده باشد در زمره آثار روغنی‌سازی شده
قرار دارد.
2- بدنه: اصطلاحاً به زیرساختی گفته می‌شود که از جنس خمیر کاغذ یا کاغذ فشرده تهیه می‌شود.
3- بوم: اصطلاحاً به ساخت و ساز و تزئیناتی که قبل از نقاشی بر روی آثار روغنی ایجاد می‌شود، اطلاق می‌شود که به 9 دسته: بوم روغنی، بوم لعابی، بوم مرغش، بوم
ته طلایی، بوم زرافشان، بوم زرک، بوم کشف (لاک پشتی)، بوم موجی و بوم ابری تقسیم می‌شود.
4- رنگ جسمی: رنگهای غیر شفاف که حالت پوشانندگی دارند.
5- رنگ روحی: رنگهای شفاف که پس‌زمینه دیده می‌شود.
6- واشور: در نقاشی روغنی از آنجا که سطح کار روغنی است، رنگها به سطح آن نمی‌چسبند. برای رفع این مشکل پارچه نرمی را به محلول رقیق از سریشم و شیره انگور آغشته کرده و بر روی سطح کار می‌مالند. به این عمل «واشور کردن» می‌گویند.
7- مهره کردن: به منظور تثبیت کاغذها بر روی هم در هنگام ساخت مقوای
زیر ساخت، شیء صیقلی مانند سنگ عقیق یا یشم را در جهات مختلف بر سطح کار
مالش می‌دهند. در صورت در دسترس نبودن سنگهای فوق از هر شیء صیقلی دیگر نیز می‌توان استفاده کرد.
ویژگی‌ها
1- ویژگی‌های مواد اولیه:
1-1- زیر ساخت یا بدنه: به طور معمول جهت تهیه زیرساخت که می‌بایست محکم، یکنواخت و صاف باشد معمولاً از خمیر کاغذ یا کاغذ فشرده استفاده می‌شود. ضخامت
زیر ساخت باید متناسب با مورد مصرف انتخاب شود.
1-2- چسب: چسب مورد مصرف سریشم است.
1-3- روغن کمان: روغن کمان، روغنی پوشش دهنده و جلا دهنده است، این روغن از ترکیب دو ماده سندروس (صمغ نوعی درخت کاج) و روغن بزرک به نسبت‌های 1 به 1 یا 1 به 2 یا 1 به 3 بسته به نظر و نتیجه‌ای که هنرمند انتظار دارد به وسیله حرارت
ترکیب شده و پس از قوام آمدن استفاده می‌شود. لازم به ذکر است امروزه به جای این روغن از روغن جلا استفاده می‌شود.
1-4- رنگ: رنگهای مورد استفاده از سه منشاء طبیعی تهیه می‌شود: رنگهای معدنی، رنگهای گیاهی و رنگهای حیوانی.
1-4-1- رنگهای معدنی به سه دسته تقسیم می‌شود:
الف- رنگهایی که به صورت مستقیم از معادن به دست می‌آید، مانند: لاجورد، زرنیخ، گل ماشی و سبز سیلو
ب- رنگهایی که بوسیله تغییرات شیمیایی به صورت رنگ مورد نظر درمی‌آید، مانند: سفیداب، سرنج و سبز زنگاری.
ج- رنگهایی که هم به صورت معدنی و هم به وسیله ترکیبات شیمیایی ساخته می‌شود، مانند شنگرف و اخرا.
1-4-2- رنگهای گیاهی: مانند نیل، عصاره ریوند، روناس و ...
1-4-3- رنگهای حیوانی: مانند قرمز دانه.
رنگها را پس از ساییدن در میان دو سنگ به نام «سن سنگ و بالا ساب» تا حدی که بسیار نرم شود،
- ویژگی‌های ابزار کار
2-1- سوهان: وسیله‌ای است فلزی که برای ساییدن لبه‌های مقوای آماده شده جهت گرد کردن لبه‌ها از آن استفاده می‌کنند.
2-2- گزن: وسیله‌ای است شبیه چاقو که لبه تیزی دارد و برای بریدن مقواها در تهیه زیرساخت به کار می‌رود.
2-3- پرس: عبارت است از وسیله‌ای که لایه‌های کاغذ تازه برچسب خورده را با آن تحت فشار قرار می‌دهند تا ورقه‌های کاغذ خوب به یکدیگر بچسبند.
2-4- زه: برای برطرف کردن پرزهای کاغذ از آن استفاده می‌شود.
2-5- کاغذ سمباده: جهت صاف و صیقلی کردن پشت و روی زیرساخت استفاده می‌شود.
ویژگی‌های ساخت
3-1- تهیه زیر ساخت: ساخت زیر ساخت یا بدنه برای مصنوعات مختلف متفاوت است.
3-1-1- مقوا: مقوا را به سه طریق می‌سازند: الف: چلواری، ب- خمیری، ج- کاغذی. و.........