تحقیق پیرامون خطبه همام،صفات متقین در 9 صفحه ورد قابل ویرایش
از خطبه های امیرالمومنین علی (ع) است که یکی از از اصحاب بنام همام که مرد عابدی بودبه آن حضرت (ع) رسید ، و پرسید: یا امیرالمومنین (ع) اوصاف متقین (پرهیزکاران) را برای من بیان فرما. مانند آنکه آنانرا ببینم. امیرالمومنین(ع) در پاسخ تامل و درنگ فرمود (زیرا مصلحت در تاخیر جواب بود) و سپس آنرا بطور اجمال بیان فرمود:
1- ای همام تو خود از خدا بترس و نیکوکار باش که (خداوند در قرآن سوره 16 آیه 128 می فرماید) خدا با پرهیزکاران است. (بر تو لازم است که تقوا و ترس از خدا را شعار خویش قرار دهی و کار نیکو انجام دهی، و بیشتر از این بر تو لازم نیست.)
2- خداوند سبحان هنگام آفرینش خلق از طاعت و بندگیشان بی‌نیاز و از معصیت و نافرمانی آنها ایمن بود، زیرا معصیت گناهکاران او را زیان ندارد، و طاعت فرمانبرداران سودی به او نمی رساند. (بلکه از طاعت و نهی از معصیت سود بردن بندگان است.) پس روزی و وسائل آسایششان را بین آنها قسمت نموده، و هر کسی را در دنیا (با حکمت و مصلحت) در مرتبه‌ای (که سزاوار او دانست از قبیل فقر و غنا، خوشی و بدی و..) قرار داد.
3- پرهیزکاران در دنیا دارای فضیلتهایی هستند (از دیدگان برترند، زیرا) گفتارشان از روی راستی است (برای رضای خدا سخن می گویند) پوشا کشان میان رو(افراط و تفریط در زندگیشان نیست) و رفتارشان (بین مردم) به فروتنی است. زیرا در قرآن سوره 17 آیه 37 می فرماید : از روی تکبر بر زمین راه مرو که تو هرگز نمی‌توانی (به پاهایت) زمین را بشکافی ، و هرگز از جهت درازای (گردن کشی) به کوهها نمیرسی.
4- از آنچه که خداوند بر ایشان روا نداشته چشم پوشیده‌اند (حرامی مرتکب نمی شوند) و بعلمی که آنانرا سود رساند گوش فرا داشته‌اند (از سخنان بیهوده که موجب خشم خدا و رسول (ص) می شود دوری می نمایند، چناچنه در قرآن سوره 25 آیه 72 می فرماید: بندگان برگزیده حق کسانی هستند که در مجالس لهو و لعب و جاهائیکه سخنان باطل نادرست گفته و یا کارهای زشت بجا می‌آورند حاضر نمی‌شوند).
در سختی و گرفتاری چنانند که دیگران در آسایش و خوشی (بقضای الهی تن داده بآنچه که خدا خواسته راضی و خوشنوندند).
5- خداوند در نظر آنان بزرگ است و غیر از او (هر چه هست) در دیده آنها کوچک و یقین و باورشان به بهشت مانند کسی است که آن را دیده که اهل آن به خوشی بسر میبرند، و ایمانشان به آتش مانند کسی است که آنرا دیده و می‌داند که اهل آن گرفتار عذابند.
6- دلهایشان اندوهناک است، و (هم از) آزارشان ایمن باشند. (زیرا منشاء آزار هر گناه حب دنیاست که آنان نسبت به آن بی میل هستند) و بدنشان (بر اثر روزه و عبادت و قناعت و بندگی بسیار) لاغر است، و خواسته‌هایشان (در دنیا) اندک است. (بیشتر از آنچه به ناچاری به آن نیاز دارند نمی طلبند) و نفسهایشان با عفت و پاکیزگی است. (پیرو شهوات نیستند).
7- چند روز کوتاه (دنیا) را به شکیبایی بسر میبرند و در پی آسایش همیشگی (نعمت بی‌پایان بهشت) هستند. این کردار تجارتی است پرفایده که پروردگارشان برای آنها فراهم نموده(چون آنان خود را برای عبادت و بندگی آماده ساخته، خداوند هم راه وصول بسعادت ترا به آنها نشان داد) دنیا به آنان روآورد (کالا و آرایش خود را به آنان جلوه داد) آنان از آن روگردانیدند (از آن چشم پوشیدند) و آنها را اسیر و گرفتار نمود و آنها جانشان را فدا کردند (بسختیهای آن تن دادند) و خود را از آن رهاندند.
8- چون شب شود (برای نماز) برپا ایستاده آیات قرآن را با تامل و اندیشه می خوانند ، و با خواندن و تدبر در آن اندوهگین می‌شوند و بوسیله آن به درمان درد خویش کوشش می‌کنند (با خواندن و عمل بقرآن چاره رهایی از روز رستاخیز را میآبند) پس هرگاه به آیه‌ای برخوردند که امیدواری در آن است (پاداش نیکوکاران را بیان می کند) به آن طمع مینمایند و با شوق به آن نظر می‌کنند مانند آیه“که پاداش را می‌بینند ، و هرگاه به آیه‌ای برخوردند که در آن ترس و بیم است (از کیفرهای بد) گوش دلشان را می‌گشایند.
آیات مربوط به متقین در قرآن
| سوره | آیه |
| 2 | 2 ، 66 ، 180، 194، 241 |
| 3 | 76،115،133،138 |
| 5 | 27،46 |
| 7 | 128 |
| 9 | 4،7،36،44،123 |
| 11 | 49 |
| 15 | 45 |
| 19 | 85،97 |
| 21 | 48 |
| 24 | 34 |
| 25 | 74 |
| 26 | 90 |
| 28 | 83 |
| 38 | 28،49 |
| 39 | 57 |
| 43 | 35،67 |
| 44 | 51 |
| 45 | 19 |
| 50 | 31 |