مقاله معدن سرب و روی کوشک
معدن سرب و روی کوشک در فاصله 165 کیلومتری شرق یزد و در 45 کیلومتری شمال شرق شهرستان
بافق در عر ض جغرافیایی 31درجه و 40 دقیقه و طول جغرافیایی 55 درجه و45 دقیقه در حاشیه کویر لوت واقع شده است . ارتفاع بلند ترین کوه همجوار معدن از سطح دریا 2302 متر و ارتفاع نواحی ساختمانی و تاسیساتی حدود 2000 متر است . معدن سرب و روی کوشک از دیرباز مورد توجه معدنکاران قدیمی بوده است. آثار کارهابی قدیمی نشان دهنده استخراج کلوخه های پر عیار سرب از رخنمون های شرق معدن که به کوشک قدیمی موسوم است می باشد . طی این مدت استخراج بسیار ساده و با ابزار ساده و بدون استفاده از هر گونه چالزنی و آتشباری بوده است .و بعد از آن دوره مکانیزاسیون شروع شد و استفاده از روش های چالزنی و انفجاری انجام گرفت و میزان کل کنسانتره روی تولید شده در دوره مکانیزاسیون 553000 تن و کنسانتره سرب تولید شده حدود 99000 تن می باشد .استخراج سنگ معدنی روی با عیار 12-10درصد و سرب با عیار 3.5-2.5 درصد از معدن رو باز و زیر زمینی می باشد .
مورفولوژی معدن کوشک شامل دو بخش شمالی و جنوبی است بخش شمالی که شامل سری اصلی معدن است دارای رخساره ای کوهستانی با دره های باریک و بلند است و بخش جنوبی رخساره تپه ماهور است .
زمین شناسی عمومی :
در روی نقشه زمین شناسی ایران ناحیه کوشک در محدوده ای از سنگهای تفکیک نشده پالئوزوئیک که در واقع مخلوطی از رسوبات و ولکانیکها هستند واقع گردیده است این سنگها اساسا" به طرف غرب شیب دارند و با روندغرب شمال غرب در بالای کمربند کانی زایی شناخته شده واقع شده اند که روند آنها در 4 تا 8 کیلومتری غرب معدن بتدریج انحنا میابد . کانی زایی سب وروی به صورت عدسی هایی به اندازه های مختلف بنحو شاخصی در رگه های پیریتی که بطور همشیب با لایه ها قرار گرفته است .
سن سری تشکیلات کوشک:
کنتاکت شرق و شمال شرق آن با آهکهاو دولومیت های میلا با سن کامبرین,گسله است.
کنتاکت غرب و شمال غرب با ماسه سنگهای ژوراسیک(شمشک).
خود سری معدنی دارای سن پرکامبرین بالایی اشکوب وندین است این مطالب با توجه به فسیل های یافت شده در شیل های سیاه سری معدن و نیز سن قدیمی ترین کانسار زایی در ایران بیان شده است.
منشا کانسار کوشک:
نظر بر این است که زمین ساخت پهنه ای همزمان با فاز کوهزایی (آسینتیک ) منجر به تشکیل کمربند آتشفشانی یا جزایر قوسی گردیده است .منشاء کانسار کوشک را ماسیو سولفاید در نظ گرفته اند
وضعیت آب در معدن رو باز:
در معدن روباز به علت پایین بودن سطح ایستابی در فصلهای خشک مشکل زیادی وجود ندارد ولی در نزدیکی های کف معدن میتوان اثر آب را به وضوح دید اخیرا" برای رفع این مشکل از طریق معدن زیر زمینی یک تونل تا کف معدن آورده شده است و آب معدن روباز از طریق این تونل و پمپ به سطح انتقال داده می شود .
معدن زیر زمینی :
معدن زیر زمینی کوشک یکی از بزرگترین معادن زیر زمینی در ایران محسوب می شود که در حال حاضر سنگ معدنی از آن به صورت مکانیزه صورت می گیرد .
روش استخراج کنونی ساب لول استپینگ sub level stopping می باشد .
همانطور که گفته شد در حال حاضر روش استخراج سنگ معدنی ساب لول استپینگ (احداث طبقات فرعی) است در این روش ماده معدنی خرد شده و از کار گاه خارج می شود در این حالت ابعاد کارگاه خیلی بزرگ بوده و بزرگترین بعد آن در جهت شیب لایه ها می باشد بمنظور جلوگیری از ریزش دیواره و سقف کارگاهها بین آنها ستونهایی از ماده معدنی بر جای گذاشته می شود که در زمان مناسب باز یابی می شوند .
نحوه کنترل کیفیت در آزمایشگاه شیمی :
نمونه هایی که از کار خانه یا معادن آورده می شود در این مکان مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند که بسته به کار مورد نیاز مواد را از نظر عناصر سرب و روی وآهن تجزیه و تحلیل می کنند یا نمونه را به به صورت کلی فول آنالیز می کنند و میزان تمام عناصر را بدست می آورند روش کار به این صورت است که نمونه هایی که از کار خانه یا معادن آورده می شود ابتدا آن را در هاون به خوبی پودر میکنند و سپس در اتو کلاو گذاشته و خوب خشک می کنند سپس از آن به میزان 5 میلی گرم وزن کرده و بر می دارند
در این مرحله به آن اسید کلریدریک اضافه می کنند و بعد دوباره روی هیتر می گذارند تا سرد شود در مرحله بعد به آن اسید نیتریک و پر کلریک هر کدام 1.5 سی سی اضافه می کنند بعد می گذارند بر روی هیتر تا بخارش را از دست بدهد و سپس به آن اسید کلریدریک 1:1 به میزان 1.5 سی سی اضافه می کنند دو باره می گذاریم بجوشد و سپس می گذاریم سرد شود بعد به آن استات آمونیوم برای تغیر رنگ و خنثی کردن اسید میزنیم و سپس آن را با آب مقطر به حجم می رسانیم سپس با دستگاه spectra-100 که با هوا و گاز استیلن کار می کند نمونه ها را آنالیز می کنیم کار این دستگاه به این صورت است که ابتدا به اصطلاح لامپ یا کاتد مورد نظر آن عنصر را در مسیر قرار می دهیم و بعد شعله گاز استیلن و هوا را روشن میکنیم دستگاه محلول را با سرعت خاصی میکشد و وارد دستگاه می کند ودر سه مرحله الکترون برانگیخته می شود جهت تغییر سطح انرژی مقداری از نور را جذب می کند این جذب نور عاملی برای تعیین غلظت است و در نهایت میزان غلظت را به صورت یک سری از دیاگرام ها رسم می کند.
چغارت در 13 کیلومتری شمال و شمال شرقی بافق قرار دارد در 120- 130 کیلومتری جنوب شرقی یزد واقع شده است . آب و هوای گرم وخشک داردکه مینیم وماکزیمم درجه حرارت در آن 8- و 47 درجه سانتیگراد می باشد . ریزش جوی منطقه خیلی کم تبخیر بسیار زیاد وپوشش گیاهی درآن عمدتا گیاهانی هستندکه با مناطق کویری سازگار هستند . ارتفاع آن از سطح دریا حدود 1286 متر اندازه گیری شده است .
سال 1340 دهه اکتشاف این کانسار بوده است که با قراردادی که بین شرکت ملی ذوب آهن ایران و تکنواسپورت روسیه بسته شد اکتشاف از معدن آغازگردید . در شهریور 1350 عمل بهره برداری از معدن آغاز شده است .
چغارت یک معدن توده ای و به شکل سرتبر و یا خمره شکل است که در حالت دو بعدی شبیه تخم مرغ می باشد . این معدن طولی درحدود 700- 800 متر و عرض 200- 400 متر و ضخامت یا عمق کانسار بین 400- 700 متر اندازه گیری شده است .
از لحاظ کانی شناسی می توان به شاخصه اصلی آن یعنی مگنتیت اشاره کردکه در شرایط آبگیری به کانی های دیگری نظیر هماتیت و ماتیت تبدیل می شود . از انواع دیگر کانی های چغارت می توان به سری های آمفیبول- کوارتز- آپاتیت وکانی های دیگر اشاره کرد .