بخشهایی از متن مقاله:
3-4- فرم بنا
خصوصیات کلی فرم بنا در این مناطق به قرار ذیل است :
الف-ساختمانها بصورت حیاط مرکزی و نیمه درون گرا
ب-حداکثر استفاده از سایه و کوران هوا
ج-ارتفاع اتاقها زیاد و پنجره ها بلند و کشیده
د-ایوانها وسیع و مرتفع
ه- عدم وجود زیرزمین
و.طاقها غالباً مسطح
ه-در این کناره اکثر ساختمانها نیمه درون گرا هستند و اطاقها در اطراف یک حیاط مرکزی قراردارند . فرق عمده این ساختمانهای حیاط مرکزی با ابنیه مشابه در مناطق فلات مرکزی ایران در این است که با وجود آنکه این ساختمانها درون گرا می باشند ، ولی ارتباط آنها با فضای خارج کاملا بسته نیست و پنجره های بلند و مرتفع و ایوانهای وسیع رو به فضای کوچه و یا میدان در طبقات دوم و خصوصاً سوم ساختمان دارند . (اشکال 8-4و11-4) . دلیل این امر بدین لحاظ است که به منظور استفاده از تهویه دو طرفه هوا در داخل اتاق و کاستن از شدت گرما ، با باز کردن پنجره های رو به حیاط از یک طرف و پنجره هایی روبه کوچه از طرف دیگر این تهویه صورت می گیرد . همچنین هنگام عصر و غروب که از شدت آفتاب کاسته می شود ، اهالی در ایوانهای خارجی رو به دریا می نشینند و از جریان بادی که بین دریاو ساحل وجود دارد لذت می برند .
ایوان در این منطقه از سایر نواحی از ایران بزرگتر است و فضای بسیار مهمی در ساختمان محسوب می شود . در فصول گرم که مدت آن حدود نیمی از سال است ، اغلب فعالیت های روزمره در داخل ایوان انجام می شود ، زیرا در ایوان هم تهویه به خوبی صورت می گیرد و هم در زیر سایه قرار دارد . خانه های مسکونی در این بندر همانند خانه های مسکونی در سایر اقلیمهای ایران ( به جزء اقلیم معتدل و مرطوب جنوب دریای خزر ) به صورت حیاط مرکزی است یعنی حیاط در وسط خانه و اطاقها در اطراف آن می باشد
(شکل 14-4 ) . در اینجا نیز مانند سایر مناطق ، خانه اغنیا از چند حیاط به نامهای بیرونی ، اندرونی و خدمات تشکیل شده است . حیاط بیرونی مختص افراد نا محرم ، مردان ، مهمانان مرد خانه و بالاخره تجارتخانه مرد خانه است. این حیاط و اتاقهای مجاور آن بزرترین و بهترین قسمت ساختمان میباشد . بخش اندرونی مختص افراد محرم می باشد و معمولا زنان و دختران خانه و اقوام نزدیک در این قسمت هستند . بعضی از خانه های بزرگتر حیاط سومی داشته اند به نام حیاط خدمات که مخصوص خدمه و احیاناً نگهداری طیور و چهارپایان بوده است و مختصر تر و ساده تر از سایر قسمت های خانه است.
عملکرد های گوناگون این خانه نه تنها به وسیله حیاطهای مختلف تقسیم می شود ، بلکه در هر حیاط نیز طبقات مختلف خانه دارای عملکرد های متفاوتی است .
همانگونه که ذکر شد به دلیل بالا بودن سطح آبهای زیر زمینی و رطوبت بسیار زیاد هوا ، زیر زمین در این خانه ها وجود ندارد . لذا ساختمان از طبقه همکف شروع می شود که این طبقه مخصووص امور خدماتی و انبار است . دلیل این امر بدین لحاظ است که چون حیاط این خانه ها نسبتا کوچک و ارتفاع دیوارها زیاد است ، در این طبقه امکان دسترسی به نور مستقیم آفتاب وجود ندارد و همیشه در سایه و نمدار می باشد . به علاوه اغلب کف و دیواره‌های آن رطوبت زمین را بالا کشیده و نمناک است . رطوبت سنگین هوا نیز در سطح حیاط وجود دارد و به دلیل محصور بودن کامل حیاط از چهار طرف ، این رطوبت تهویه نمی شود . علاوه بر این ، در این خانه ها بدلیل محرمیت ، پنجره رو به بیرون در طبقه هم کف وجود ندارد و تهویه هوا در داخل اتاقها به سختی صورت می گیرد . لذا این طبقه که اهمیت کمتری دارد و ارتفاع آن نیز نسبت به طبقات فوقانی کمتر است ( شکل 15-4) ، محل نگهداری مایحتاج خانواده می باشد و اگر تجارتخانه آقای خانه در همین منزل باشد ، که اغلب این طور بوده ، مال التجاره نیز در همین طبقه نگهداری می‌شده است. آشپزخانه و آب انبار نیز در همین طبقه می باشد .
...
2-3-6-طاق و گنبد
همانگونه که قبلاً ذکر شد ، به دلیل کمبود چوب در فلات مرکزی
ه:بازشوها کوچک
و:ایوانها و حیاط ها کوچک
ز:دیوارها نسبتا قطور
خانه های سنتی در این نواحی نیز مانند مناطق مرکزی ایران به صورت حیاط مرکزی احداث می شوند . منتهی در اینجا اطاقهای واقع در سمت شمال حیاط از سایر قسمتها بزرگتر و وسیعتر است و تالار یا اطاق اصلی نشیمن خانه در همین سمت واقع می باشد . این مطلب به دلیل استفاده از تابش مستقیم و حرارت آفتاب در زمستان است و چون فصل تابستان عمدتا کوتاه و دمای هوا نسبتاً معتدل است ، از سمت جنوب ساختمان کمتر استفاده می‌شود . اتاقها جنوبی و در بعضی از خانه ها اگر اتاقهای شرقی و غربی نیز وجود داشته باشد ، اکثراً جهت انبار و فضاهای خدماتی مانند اتاق خدمه و یا سرویس های بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد . این خانه ها اغلب دارای زیر زمین با سقف کوتاه ، در زیر قسمت زمستان نشین هستند که در تابستان به خاطر آنکه هوای آن نسبتا خنک است . جهت سکونت اهل خانه می باشد . در شهر همدان به زیر زمین « سیزان » می گویند و در بعضی از خانه ها که مسیر قنات و یا شعبات آن از زیر ساختمان رد می شود ، سیزان توسط چند پله به چشمه که محل برداشت آب از قنات است و از کف سیزان پایین تر واقع شده ، مرتبط می باشد (شکل 4-5) .
از آنجاییکه هوا در اغلب مواقع سال سرد و یا بسیار سرد است ، لذا اکثر فعالیت های روزمره در داخل اتاقها صورت می گیرد . به همبن دلیل ابعاد حیاطها در این نواحی قدری کوچکتر از مناطق فلات مرکزی ایران است و عمق ایوانها نیز از مناطق جنوبی کشور به مراتب کمتر می باشد .
در اکثر شهرهای مناطق سرد سیر ، همانند مناطق گرم و خشک ایران ، کف حیاط ساختمانها یک الی یک و نیم متر پایین تر از پیاده رو است تا آب انبار واقع در زیر زمین نمود . البته پایین تر بودن ساختمان از سطح معابر باعث حفظ حرارت درون ساختمان نیز می شود ، زیرا زمین مانند یک عایق حرارتی اطراف خانه را احاطه کرده و مانع تبادل حرارت بین ساختمان و محیط اطراف می شود . به طور کلی در مناطق سرد باید حداکثر کوشش صورت گیرد که سطح تماس بنا با سرمای خارج کمتر باشد تا حرارت کمتری به خارج نفوذ کند . لذا احجامی نظیر مکعب و مکعب مستطیل که نسبت سطح بیرونی آنها به حجم داخل بنا کم می باشد ، جهت این ناطق مناسب است . قطر زیاد دیوارها و بازشوهای نسبتاً‌کوچک نیز به جلوگیری از تبادل حرارتی بین داخل و خارج بنا کمک می کند . قطر زیاد دیوار که از مصالح بنایی است خود به عنوان منبع ذخیره حرارت عمل می کند و در طی روز که افتاب به آن می تابد و گرم می شود ، کماکان گرمای خود را در شب حفظ کرده و به تعدیل دمای داخل ساختمان کمک می کند .
...
توجه!!
این فایل بصورت جامع در 79 صفحه میباشد که در سایت های دیگر با 54 صفحه با همین قیمت به فروش میرسد.