مقدمه:
تامین اجتماعی به مفهوم کنونیش نتیجه یک تحول تاریخی طولانی است که با احساس نیاز انسان به امنیت اقتصادی در رویارویی با خطرات اجتماعی آغاز شد سپس این نیاز همگانی با تحول اوضاع اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فکری جوامع انسانی متحول شد تا به وضع کنونی خود رسید که وضع موجود هم فرودگاهی است در مسیر حرکت مداوم آن. انسان در اصل با حاصل دست رنج خود زندگی میکند، لذا کار طریق حفظ وجود اوست بنابراین به هنگام کاهش فرصت اشتغال کار یا از دست دادن قدرت کار، وجود وی در معرض خطر قرار می گیرد.
انسان به میزان ادراک نیاز به کار و خطراتی که قدرت کار یا ادامه آن را تهدید میکند دچار ترس از آینده و نگرانی برای سرنوشت خود میشود. احساس ترس انسان از آینده و نگرانی برای سرنوشت به طور دائم عامل انگیزش وی جهت دستیابی به وسایلی بوده است که بواسطه آنها خود را از خطرات انقطاع کار و نتایج آن از قبیل فقر (تیره روزی) و نیازمندی حفظ کند.
وسایل سنتی:
منظور از وسایل سنتی، مجموعه وسایلی است که انسان آن را قبل از انقلاب صنعتی برای در امان نگهداشتن خود از نیاز و فقر، در صورت انقطاع درآمد به سبب بیماری، پیری، از کار افتادگی یا یکی از این اسباب، بکار گرفته است.
این وسایل عبارتند از: پس انداز، کمک های (معاضدت های) اجتماعی، همیاری متقابل و بیمه خاص و مسئولیت مدنی به عنوان وسیله غرامت ناشی از ضرر کار. پس از بررسی این وسایل درباره ناکارآمدی آنها در محقق ساختن حمایت اقتصادی در مقابل خطرات ناشی از انقلاب صنعتی، سخن خواهیم گفت.
معاضدت اجتماعی Assistance sociale
معاضدت اجتماعی با ارائه هدایا و صدقات به فقرا و تنگ دستان تندستی ایشان را تخفیف میدهد یا به ایشان در برآوردن برخی از نیازها یشان که با امکانات شخصی و محدود خویش توان برآوردن آنها را ندارند، مساعدت میکند.
مساعدت در این مفهوم، قدمتی به قدمت انسان دارد. در هر زمانی و مکانی از دوره های تاریخ، مردمانی وجود داشته اند که به یاری هم نوعان درمانده و مسکین خویش روی آورده اند. هر چند مبانی که این کمک بر آن استوار است حسب تمدن ها و جوامع مختلف است.
تامین اجتمالی در ایران باستان
در سال 1312، هنگام خاک برداری از تخت جمشید، در گوشه شمال غربی صفه، اطاقی پیدا شد که در آن تیغه شده بود- گویا در همان روزگاران. در این اطاق تعداد فراوانی الواح گلی کشف شد که بر روی آنها و در تمام اطراف هر یک نوشته هایی به خط میخی دیده میشد و پس از مطالعات اولیه معلوم شد خط و زبان آنها ایلامی است. در آن زمان، تنها مرکز ایلام شناسی در جهان، دانشگاه شیکاگو، متخصصان برجسته اش یکی پروفسور برستد[1] بود که متاسفانه در همان اوان در گذشته بود و دیگری پروفسور «کامرون». لازم به تذکر است که اساساً حفریات تخت جمشید طبق قراردادی به موسسه شرقی همین دانشگاه واگذار شده بود. تشخیص داده شده است، تعداد 75 لوح دیگر به دست آمد. دو سال بعد، یعنی در سال 1314، با توافقی که با دولت ایران به عمل آمد، این الواح را در صندوق هایی به وسیله کشتی به امریکا فرستادند و در آ«جا مورد مطالعه و بررسی دانشمندان قرار گرفت.
یادداشت های دیوانی موثق.
محقق به هنگام استفاده از این منابع هرگز نگران نیست که مثلاً به ملاحظات سیاسی در منبعی تقلب شده باشد... محقق به هنگام بررسی این سند ها، پیوسته شگفت زده در می یابد که امپراطوری ایران باستان تا چه حد سازمان یافته و از بسیاری جهات «مدرن» بوده است
اکنون می پردازیم به آنچه از این لوح ها به دست آمده است. درباره توجه دستگاه دولتی به زندگی مردم در ابتدا لازم است گفته شود که مهمترین درآمد دستگاه های دولت، در زمان مورد بحث ما، از کشاورزی است و چنانکه میدانیم سرزمین ایران، گر چه از حیث زمین، با وجود کوهستانی بودن، بسیار غنی است و پهناور، از حیث منابع آب همواره و در طول تاریخ گرفتار تنگناهای بسیار شدید بوده است
انتقال
نسبت را شامل بود.
اثرات اصلاحات بر تامین اجتماعی
نظر به این که اصلاحات اقتصادی و تحولات اجتماعی اثرات متفاوتی در مناطق شهری و روستایی داشت، تحلیلی مجزا برای این مناطق ضروری است.
تحولات شهری
در سال 1988، حدود 125 میلیون نفر زیر پوشش نظام بیمه کار قرار گرفتند که این تعداد، به استثنای واحد های کشاورز دولتی (هشت میلیون نفر) بقیه مناطق شهری را شامل میشد، و شاغلین واحد های دولتی و تعاونی ها را در بر می گرفت. یک تا دو نفر از اعضای خانواده و نیز 22 میلیون افراد بازنشسته را نیز باید به این فهرست اضافه کرد.
افراد مجرد که به واحد های دولتی وابسته نبودند، در محدوده شهری زیر پوشش بیمه قرار نداشتند. این شاغلین مستقل، وابستگان به بخش خصوصی و شاغلان پاره وقت را شامل میشد.
بهره گیری از مزایای تامین اجتماعی در ارتباط با حفظ محل اشتغال، نقش پر اهمیتی در زندگی شهری ایفا میکنند به همین دلیل، افراد محل اشتغال خود را در واحد های دولتی تا حد امکان حتی در صورت فعالیت در بخش خصوصی به طور کامل قطع نمی کردند. با هدف دستیابی به امتیازات رفاهی، دارندگان شغل حتی در شرایط فعالیت بدون دستمزد، محل اشتغال خود را از دست نمی دادند با این که اشتغال مستقل فرصت های کسب درآمد مناسب را امکان پذیر می سازد، حفظ شرایط اشتغال در واحد های دولتی، امکانات رفاهی چون واگذاری مسکن، مراقبت های درمانی کودکان، و بازنشستگی سالمندان را تضمین میکرد.
تحولات در نظام تامین و رفاه اجتماعی
ایالات متحده امریکا
مقدمه
آگاهی از کوشش های جهانی برای استقرار نظام های تامین اجتماعی و مطالعه و بررسی فرآیند تاریخی پیدایش و تحولات این نظام ها در کشور های مختلف و نیز شناخت مبانی و ساز و کار های این دگرگونی ها بستر ارزشمندی برای فعالیت های پژوهشی در مقوله تامین اجتماعی در کشور فراهم میکند. البته این امر به معنای الگو برداری صرف و پیروی بدون تحلیل از آنچه در سایر کشور ها انجام گرفته نیست، بلکه مطالعاتی از این دست این امکان را فراهم می آورد تا با مقایسه ای تحلیلی مبانی نظری و نیز روش شناسی پژوهشی در زمینه تامین اجتماعی شناخته شود و اصولی ترین روش برای تشخیص مسائل و تنگناها و مناسب ترین شیوه های بومی برای برون رفت از آنها تعیین و به کار گرفته شود.
مطالعه و تفحص در نظام تامین اجتماعی ایالات متحده آمریکا، که واژه تامین اجتماعی را نخستین بهار در جهان در قانونی تحت همین عنوان که به سال 1935 از سوی کنگره به تصویب رسید مطرح کرد و سابقه تحولات آن از لحاظ قدمت تاریخی این نظام و پراکندگی و گستردگی جغرافیایی و جمعیتی ایالات متحده آمریکا و نیز ساختار اقتصاد آزاد حاکم بر آن، میتواند یافته های ارزشمندی به دست دهد.
برنامه های حمایتی
هر گاه فرد به دلیل فقدان سابقه کار و کسب درآمد حائز شرایط استفاده از مزایای تامین اجتماعی نباشد یا مزایای دریافتی وی از طریق تامین اجتماعی بسیار ناچیز باشد، تحت پوشش برنامه حمایتی درآمد مکمل قرار میگیرد. هر چند مجری برنامه حمایتی درآمد مکمل نیز اداره تامین اجتماعی است، به افراد تحت پوشش این برنامه از محل مالیات تامین اجتماعی و صندوق های تامین اجتماعی پرداخت نمیشود بلکه منابع مورد نیاز از محل درآمد های عمومی دولت تامین میگردد.