پابان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده

پابان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده

چکیده

این رساله در راستای امر خطیر احیای متون، به تصحیح و بررسی نسخه خطی «شرح قصیده الاشباه» مفجّع بصری (ف327هـ)، ادیب، شاعر، کاتب، نحوی و لغوی برجسته عصر عَبَّاسی، از شاعران متعهد شیعه قرن چهارم هجری پرداخته، تا خوانندگان گرامی، با وی و فرهنگ و ادب و شعر و جایگاه شاعر و شرایط زمانه او آشنا گردند. مفجّع بصری در شعر خویش به موضوع اهل بیت (ع) اهتمام ورزیده، و در مظلومیت آنان، غم و اندوه بسیار داشته، که به همین خاطر به این لقب، شناخته شده است.

از ولادت و دوران نوجوانی شاعر، اطلاع بسیاری در دست نیست، که شاید بتوان دلایل سیاسی و مذهبی را علت اصلی این امر دانست.

شخصیت و عقیده مفجّع در هیچ یک از کتب تاریخی و تراجم، به بدی ذکر نشده و تماماً او و جایگاهش را ستوده اند.

همچنین مفجّع حایز جایگاه علمی و ادبی رفیعی در عصر خود بوده، و در غرائب لغات، و نحو، و قرآن و حدیث، و روایت، و تاریخ اسلامی، و شناخت کشورها و اماکن جغرافیایی، به درجه استادی نایل آمد، و شاگردان بسیاری از محضر او بهره مند شدند؛ چنانکه او را قائم مقام ابن درید بصری در تألیف و تدریس معرفی کرده اند. این امر را می توان از اسامی آثار او که بالغ بر 15 اثر می باشد فهمید، اما جای بسی تاسف است که از میان تمامی این تالیفات ارزشمند، فقط رساله «شرح قصیده الاشباه» و بخشی از کتاب «الترجمان فی معانی الشعر»، و قطعه هایی از دیوان او، برجای مانده است.

در مصادر و منابع مختلف، به استادان و شاگردان مفجّع، اشاره چندانی نشده است، که باید اسامی آنان را از لابلای کتابهای مرتبط، استخراج نمود.

دربارة تاریخ وفات شاعر، اختلاف نظر وجود دارد، اما از میان سالهای ذکر شده، سال 327 هجری صحیحتر می باشد، چرا که یاقوت حموی به نقل از «تاریخ ابن بشران»، روایتی را از ابن عبدالمجید بن بشران ذکر کرده، که دقیقاً تاریخ فوت شاعر را نشان می دهد.

دیوان مفجّع بصری مانند سایر شعرای هم دورانش، دربردارنده اکثر فنون شعری مهم، مثل وصف و غزل و رثاء و مدح و هجاء می باشد؛ هر چند که وی در برخی فنون، مانند هجاء، غزل و مدح، و خصوصاً مدح اهل بیت (ع) سرآمدتر می باشد. شعر مفجّع، نیکو و ارزشمند، و حجم بسیاری از آن در مورد ائمه اطهار (ع) است، که از بارزترین و مهمترین نمونه های آن «قصیده الاشباه» شاعر می باشد. مفجّع به صراحت تمام، مذهب امامیه خود را در این قصیده اعلان می کند، چرا که واژه «امامت» در ابیات متعددی از آن آمده، و به آن تصریح گردیده است. در این قصیده، به موضوع ولایت علی (ع) و فضایل حضرت پرداخته شده، و همچنین می توان تسلط شاعر به قرآن و حدیث و روایت و لغت عرب و تاریخ اسلامی را بخوبی در قصیده مشاهده کرد.

درباره نسخه خطی که در این رساله، به تصحیح و شرح و بررسی آن پرداخته شده، باید بگوییم که تنها نسخه موجود، به تصویر شمارة (1290) با عنوان «شرح قصیده الاشباه»، با مضمون مناقب امیرالمومنین علی (ع) و بصورت منظوم، به خط احمد بن نجفعلی امینی تبریزی پدر علامه امینی (ره)، و در شمار نسخه های عکسی کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی موجود می باشد. متن نسخه، شرحی است بر قصیدة الاشباه، که توسط خود مفجّع، انجام شده است. در این قصیدة یائیه، استناد به حدیث نبوی «تشبیه یا اشباه» شده، حدیثی که حضرت علی (ع) را به انبیای اولو العزم (ع) تشبیه نموده، و ناظم در شرح قصیده، با استفاده از روایاتی که از مشایخ خود شنیده،‌ به شرح فضایل و مناقب علی (ع) می پردازد.

شایان ذکر است که ابیاتی جعلی، پیرامون ابوطالب (ع) و پدر ابراهیم (ع) و ادعای کافر بودن ایشان، در این نسخه به چشم می خورد، که با مذهب مفجّع منافات دارد، و با دلایل محکم و متقنی قابل رد می باشد.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده 1

مقدمه 3

فصل اول: زندگانی مفجع بصری و بررسی شرح حال او

1-1 نام و لقب و کنیه 7

1-2 ولادت و نوجوانی 11

1-3 شخصیت و مذهب 12

1-4 جایگاه علمی – ادبی 14

1-4-1 آشنایی با قرآن و حدیث 16

1-4-2 روایت شعر 22

1-4-3 آشنایی وی با مکانهای جغرافیایی 25

1-4-4 آگاهی او از لغت عربی 30

1-5 آثار 34

1-6 استادان وی 40

1-7 شاگردان و راویان شعر و اخبار او 43

1-8 وفات 48

فصل دوم: دیوان مفجع و اغراض شعری آن

2-1 مضامین اصلی دیوان 51

2-1-1 مدح 54

2-1-2 هجاء 57

2-1-3 غزل 60

فصل سوم: شرح قصیده الأشباه

3-1 معرفی نسخه خطی «شرح قصیدة الأشباه للمفجّع البصریّ» 63

3-2 صفحاتی از نسخه خطی (صفحه عنوان، اول و آخر) 70

3-3 تصحیح نسخه خطی 73

3-4 بررسی و شرح و ترجمه قصیده الاشباه 151

3-5 انتحال برخی ابیات قصیده الاشباه 270

ملخّص الرسالة بالعربیة 281

فهرست منابع و ماخذ 283

چکیده انگلیسی 302

خرید فایل

پایان نامه صورخیال درچهل قصیده از قصاید دیوان مسعودسعدسلمان

پایان نامه صورخیال درچهل قصیده از قصاید دیوان مسعودسعدسلمان

قسمتی از متن:

اوضاع اجتماعی فرهنگی زمان مسعودسعدسلیمان

بیش ازورود درشرح حال واحوال مسعود سعدسلمان این شاعر خاص درآنجا که دوره حیات اومقارن باروزگارغزنویان بوده است لازم است به اختصار، ازتحول این سلسه یادی بکنیم بنابرین ازدوره غزنوی ان قسمت که پیش از روزگاراین شاعر است برسبیل مقدمه ذکرمی گردد.

دولت غزنوی:

دولت غزنوی با ظهور التبکین غلام نوح سامان درسال351شروع شد ودرایام سلطنت سلطان مسعود به اوج وتعالی خود رسید ووارث دولتهای گذشته چون آل بویه وآل زیاروسامانیان وملوک دیگرشد.

قدرت وضعف:

دولت غزنوی ریشه ملی ونژادی نداشت وتکیه او به قوه سپاهی بودکه ازنژادهای مختلف واقوام گوناگون فراهم می آمد- مثل عشایرغوری وافغانی وهندیان پنجاب وسایرطوایف ایرانی بود-وتا زمانی که سلطانی ، لشکرکش داشتند ، سپاهیان عظیم براوگرد می آمد وچون زمان اوبه پادشاهی بی کفایت می رسید ، قدرتشان روبه زوال می نهاد زیرا که از نژادخوب پشتیبانی نداشتند وتکیه آنها بربیگانگان نژادی بود.

جانشینان محمود. پس از وفات سلطان محمود منازعات دو پسرش محمدومسعود وقتل جماعتی از سران دولت غزنوی را ضعیف کرد سلطان مسعود در سال 421 به تخت پادشاهی نشست پادشاهی بزرگوار و دلیر بود اما تند خویی و شرابخوارگی عقل او را ضعیف وزبون کرد و توسط غلامانش کشته شد کوتاهی دوره سلطنت پادشاهی چون محمد- مجدود- مسعودثانی- عبدالرشید- طفرل و...که درمدت بیست آمدند و رفتند برای ضعف دولت غزنوی دلیل کافی بود.

سلطان ابراهیم واولادش:سلطنت ابراهیم بن مسعود بن محمود دوره جدیدی ازتاریخ سلسله غزنوی محسوب می شود از نتایج تاریخی تسلط این دولت بازکردن راه هندوستان بر روی دول اسلامی بود. ودین اسلام وزبان فارسی و فرهنگ ایرانی را رایج کرد.

زندگانی مسعود سعد

خاندان او:

اصل مسعود سعد از همدان است:

گر دل به طمع بستم شعرست بی عضاعت وراحمقی کردم اصل ازهمدانست¹

نیاکانش درزمانی که آوازه شوکت دولت غزنوی برخاست به غزنین آمده ودر سلک عمال آن دولت محسوب شدند.مسعود دراین باره می گوید:

((بنده زاده ی این دولتم به هفت تباره))²

که مراد اوفقط بیان قدمت خدمت خانواده اوبه خاندان غرنوی بود پدرش سعد مدت شصت سال جزعمال دولتی بوده است.

شصت سال تمام خدمت کرد پدر بنده سعدبن سلمان

گه به اطواف بودی از عمال گه به درگاه بودی از اعیان³

سعد سلمان علاوه برقدرت در استیفا در شاعری نیزتوانمند بود: که مسعود ددرباب فضل وکمال پدراین گونه می گوید:

سعد سلمان راهیان داد است از براعت که سعد را سلمان[1]⁴

ودر جای دیگر فضل همه نیاکان خودرا ستوده است.

اگر رئیس نیم یا عمید زاده نیم ستوده نسبت واصلم زدوده فضلاست⁵

از این ابیات بی می بریم که خانواده مسعود کانون دانش وذوق وشعر بوده است

مولد مسعود: مسعود در شهر لاهورتولد یافته است که مسعود درجایی فظاب به شهر لاهورمی گوید: ((تا این غریز فرزند ازتو جداشده است))⁵

ولادت مسعود: سال تولد اودر هیچ جا ذکرنشده است سال تولد اورابین سنوات 438 تا 440 مردد شمرده اند ، در آن زمان ، لاهور شهر بزرگ ایالت پنجاب هندوستان ، ناحیه ای سرسبز و فراخ نعمت و مرکز سیاست و علم بود و نیز قرارگاه فرمانروایان و عاملان دولت غزنوی به شمار می رفت .

مسعود ، در همین شهر ، در حدود 440 هجری و در زمان شاهی مودودبن مسعود ، از مادر زاده شد . شاعر در تمام عمر به این زادگاه عشق ورزید .، و خدو را فرزند آنجا خوانده است ، سالها بعد ، مسعود در گوشه ی زندان ، با لحنی پر از اشتیاق و درد ، از این وطن یاد و با او درد ودل می کند .

ای لاهور ولیک بی من چگونه ای بی آفتاب روشن ، روشن چگونه ای

زندگانی مسعود سعد :

زمان حیات مسعود سعد ، مصادف با عهد سلطنت شش تن از پادشاهان غزنوی بوده است در زمان عهد پادشاهی فرخ زاد ، طفلی بیش نبوده است ، و شاعر ما در آغاز سلطنت سلطان ابراهیم دوازده سال بیشتر نداشت و چهل و دو سال از زندگی خود را که بهترین ایام عمر و اوج شاعریش بود در زمان همین پادشاه گذرانید .

مدت سلطنت ملک ابراهیم ، چهل و دو سال طول کشید ، زمان طولانی سلطنت این پادشاه ، موجب قوام کارها شد ، و با درایت و حسن کفایتی که داشت شالوده سلطنت متزلزل غزنوی را از نو استوار کرد . آبرویی برای آن دولت تحصیل نمود . در سال 463 ه.ق ، که مسعود به سی سالگی رسیده بود سیف الدوله محمود ، پسر بزرگ سلطان ابراهیم ، از جانب پدر به فرمانروایی هند برگزیده شد ، این شاهزاده نیز ، به رسم پدران خود به جنگ با هندوان کافر پرداخت ، شهرها گرفت و قلعه ها گشاد .

خلیفه لقب منیع امیر المومنین را به او داده بود .

مسعود سعد ، که بیش از آن هم به دستگاه این شاهزاده اختصاص داشت به مدح او پرداخت بسیاری از قصاید دوره ی جوانی شاعر ما ، در ستایش این شاهزاده و شرح جنگها و پیروزی های او سروده شده است و این شعرها ، از چاشنی درد و شکایت خالی است و بیشتر ستایش محض است .

و در همه آنها ، سخن از شجاعت و بخشندگی ممدوح و دشمن شکنیهای اوست .

در این ایام ، که شاید ده تا دوازده سال طول کشیده باشد ، شاعر روزگار خوشی دارد ، املاک پدرش را سرپرستی می کند و خود دارایی سرشاری اندوخته است ، همه به دور او جمع اند ، در کنار پدر پیر و فرزندانش آرامشی دارد ، حتی در جنگها همراه با امرا و سپهسالاران شرکت کرده ، اظهار دلیری و مرد افکنی می کند :

کند شد مرگ را زمن دندان تیز شد رزم را زمن بازار

و در جای دیگر می گوید :

به یکی حمله من افتادی خیل دشمن زشش هزار به دست

همین روح سلحشوری و رزمجویی شاعر و حضورش در میدانهای جنگ ، به او امکان داده بود که از صحنه های جنگ ، تصویری بس زنده و گویا بسازد و نبرد رزم آوران را با مهارتی هر چه تمامتر ، وصف کند .

در شهر لاهور ، برای خود قصر شکوهمندی ساخته بود به دیگر شاعران و مردم مال می بخشد وصله می دهد ، بزرگان و صاحب منصبان را با قصاید آبدارش می ستاید؛

در همین زمان ، حسودان و بد اندیشان بر او حسد بردند و تهمت زدند ، و بخت او فرو خفت ، دشمنان حقیر که برخی او را ابوالفرج رونی و برخی رقیب او را شدی را نام می برند – کار او را ساختند و نخست در لاهور ، به تصرف املاک پدری او همت گماشتند ، سیف الدوله محمود ، شاعر ما را مورد بی مهری قرار داد و بر او خشم گرفت و علت خصومت مسعود و راشدی ، رقابت در مداحی بود . خلاصه کید حادثان سبب شد که تقصیر جزیی مسعود ، در نظر سلطان ، بزرگ جلوه کند ، شاعر ما برای شکایت به دربار غزنین شتافت اما بدخواهان ، او را چنان در نزد پادشاه غزنوی متهم کرده بودن که سلطان ابراهیم نه تنها روی خوش به او نشان نداد بلکه فرمان به زندانی کردن وی داد . زندانی که مدت ده سال از بهترین ایام عمر مسعود را در پشت دیوارهای سنگی و سر به فلک کشیده ی خود ، تباه کرد . این ده سال در زندانهای دهک و سو و نای سپری شد .

---

[1] - قصیده ص مسعود سعد تصحیح رشید یاسمی 3- قصیده ص 426 همان 5- قصیده ص 493 همان

2- قصیده ص 375 همان 4- قصیده ص 56 همان

خرید فایل

پایان نامه تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده

این فایل در قالب ورد و قابل ویرایش در 283 صفحه می باشد.   پایان نامه برای دریافت درجه دکتری (Ph.D) گرایش: زبان و ادبیات عرب فهرست مطالب چکیده ۱ مقدمه ۳ فصل اول: زندگانی مفجع بصری و بررسی شرح حال او ۱-۱ نام و لقب و کنیه ۷ ۱-۲ ولادت و نوجوانی ۱۱ ۱-۳ شخصیت و مذهب ۱۲ ۱-۴ جایگاه علمی – ادبی ۱۴ ۱-۴-۱ آشنایی با قرآن و حدیث ۱۶ ۱-۴-۲ روایت شعر ۲۲ ۱-۴-۳ آشنایی وی با مکانهای جغرافیایی ۲۵ ۱-۴-۴ آگاهی او از لغت عربی ۳۰ ۱-۵ آثار ۳۴ ۱-۶ استادان وی ۴۰ ۱-۷ شاگردان و راویان شعر و اخبار او ۴۳ ۱-۸ وفات ۴۸ فصل دوم: دیوان مفجع و اغراض شعری آن ۲-۱ مضامین اصلی دیوان ۵۱ ۲-۱-۱ مدح ۵۴ ۲-۱-۲ هجاء ۵۷ ۲-۱-۳ غزل ۶۰ فصل سوم: شرح قصیده الأشباه ۳-۱ معرفی نسخه خطی «شرح قصیدة الأشباه للمفجّع البصریّ» ۶۳ ۳-۲ صفحاتی از نسخه خطی (صفحه عنوان، اول و آخر) ۷۰ ۳-۳ تصحیح نسخه خطی ۷۳ ۳-۴ بررسی و شرح و تر ...

تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)تعداد صفحات148   فهرست مطالب عنوان صفحه فصل اول : کلیات چکیده.2مقدمه 31-1بیان مسئله……………………………………………………….. ..4 1-2اهمیت پژوهش………………..……………………………………….51-3اهداف پژوهش. ………………………………………………………..61-4سوالات پژوهش……………………………………&hellip ...

تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)تعداد صفحات257       فهرست مطالبعنوان صفحه چکیده 1مقدمه 3فصل اول: زندگانی مفجع بصری و بررسی شرح حال او1-1 نام و لقب و کنیه 71-2 ولادت و نوجوانی 111-3 شخصیت و مذهب 121-4 جایگاه علمی – ادبی 14 1-4-1 آشنایی با قرآن و حدیث 161-4-2 روایت شعر 22 1-4-3 آشنایی وی با مکانهای جغرافیایی 25 1-4-4 آگاهی او از لغت عربی 301-5 آثار 341-6 استادان وی 401-7 شاگردان و راویان شعر و اخبار او 431-8 وفات 48فصل دوم: دیوان مفجع و اغراض شعری آن2-1 مضامین اصلی دیوان 512-1-1 مدح 542-1-2 هجاء 572-1-3 غزل 60فصل سوم: شرح قصیده الأشباه3-1 معرفی نسخه خطی «شرح قصیدة الأشباه للمفجّع البصریّ» 633-2 صفحاتی از نسخه خطی (صفحه عنوان، اول و آخر) 703-3 تصحیح نسخه خطی 733-4 بررسی و شرح و ترجمه قصیده الاشباه 1513-5 انتحال برخی ابیات قصیده الاشباه 270ملخّص الرسالة بالعربیة ...

تصحیح نسخه خطی «شرح قصیده الأشباه مفجّع بصری» و ترجمه اصل قصیده

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)تعداد صفحات304   فهرست مطالبعنوان صفحه چکیده 1مقدمه 3فصل اول: زندگانی مفجع بصری و بررسی شرح حال او1-1 نام و لقب و کنیه 71-2 ولادت و نوجوانی 111-3 شخصیت و مذهب 121-4 جایگاه علمی – ادبی 14 1-4-1 آشنایی با قرآن و حدیث 161-4-2 روایت شعر 22 1-4-3 آشنایی وی با مکانهای جغرافیایی 25 1-4-4 آگاهی او از لغت عربی 301-5 آثار 341-6 استادان وی 401-7 شاگردان و راویان شعر و اخبار او 431-8 وفات 48فصل دوم: دیوان مفجع و اغراض شعری آن2-1 مضامین اصلی دیوان 512-1-1 مدح 542-1-2 هجاء 572-1-3 غزل 60فصل سوم: شرح قصیده الأشباه3-1 معرفی نسخه خطی «شرح قصیدة الأشباه للمفجّع البصریّ» 633-2 صفحاتی از نسخه خطی (صفحه عنوان، اول و آخر) 703-3 تصحیح نسخه خطی 733-4 بررسی و شرح و ترجمه قصیده الاشباه 1513-5 انتحال برخی ابیات قصیده الاشباه 270ملخّص الرسالة بالعربیة 281فهرست مناب ...

دانلود نسخه خطی قصیده عربی منسوب به امام علی(ع) مشهور به الملحمه

در اینجا می توانید نسخه خطی و نایاب یکی از قصاید منسوب به حضرت امیر المؤمنین را که به ملحمه مشهور است دانلود کنید. پی دی اف اسکن شده. ...

دانلود کتاب منطق المشرقیین و قصیده المزدوجه فی المنطق از ابن سینا چاپ نایاب 1910مصر

این دو کتاب ارزشمند از شیخ الرئیس ابو علی سینا به زبان عربی تالیف شده در اینجا می توانید چاپ نایاب 1910 میلادی این دو اثز را دانلود کنید. پی دی اف. اسکن شده. ...

دانلود کتاب منطق المشرقیین و قصیده المزدوجه فی المنطق از ابن سینا چاپ نایاب 1910مصر

این دو کتاب ارزشمند از شیخ الرئیس ابو علی سینا به زبان عربی تالیف شده در اینجا می توانید چاپ نایاب 1910 میلادی این دو اثز را دانلود کنید. پی دی اف. اسکن شده. ...