پایان نامه بررسی رابطه بین سرمایه فکری و عملکرد مالی شرکتهای موجود در بازار سرمایه ایران
سازمان ها در حال وارد شدن به اقتصاد مبتنی بر دانش هستند ، اقتصادی که در آن دانش و دارایی های نامشهود به عنوان مهمترین مزیت رقابتی سازمانها شناخته شده است . یکی از اجزای دارایی نامشهود سرمایه فکری می باشد که تاثیر مهمی بر عملکرد و پیاده سازی استراتزیک سازمان دارد از این رو شناسایی ، اندازه گیری و مدیریت سرمایه فکری دارای اهمیت خاصی است و منجر به مشاهده ارزش واقعی سازمان ها می شود.
برای سنجش سرمایه فکری طبقه بندی های مختلفی ارایه شده است که یکی از این طبقه بندی ها توسط پالیک[1] به نام (ارزش افزوده سرمایه فکری)[2] مطرح شده که از سه جزء کارایی سرمایه فیزیکی، کارایی سرمایه انسانی و کارایی سرمایه ساختاری می باشد. در این پژوهش ابتدا براساس مدل (ارزش افزوده سرمایه فکری) ، ارزش سرمایه فکری شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 7 ساله 1380 الی 1386 محاسبه و سپس ارتباط بین مولفه های سرمایه فکری و بازده مالی شرکتها مورد ارزیابی قرار گرفته است. جهت محاسبه عملکرد مالی از هشت شاخص عملکرد مالی مالی در پنج گروه معرف ارزش بازار ، سودآوری، فعالیت ، بازده سرمایه ، مبتنی بر ارزش آفرینی استفاده شده است.در تحقیق حاضر ، روش آماری استفاده شده جهت تجزیه و تحلیل داده ها ، رگرسیون چند گانه و ضرایب همبستگی می باشد. نمونه انتخابی شامل 73 شرکت بصورت پیوسته برای بازه زمانی 7 ساله بوده که اندازه شرکت بعنوان متغیر کنترلی در نظر گرفته شده است.
یافته ها حاکی از رابطه معنادار مثبت بین سرمایه فکری و عملکرد مالی شرکتها و تاثیر مثبت اندازه شرکت بر روی سطوح برخورداری از سرمایه فکری و عملکرد مالی می باشد. باتوجه به این نتایج می توان توجه مدیران ، سهامداران ، سرمایه گذاران و سایر گروه های ذینفع را به منابع و توانمندیهای درون سازمانی جلب و بهره گیری از این مدل برای کسب بازده مالی بالاتر و دسترسی به ارزش واقعی شرکتها ،پیشنهاد کرد.
وازه های کلیدی: سرمایه فکری ،عملکرد مالی ،اندازه شرکت ،رگرسیون چندگانه، بورس اوراق بهادار تهران
مقدمه:
با ورود به اقتصاد دانشی، دانش در مقایسه با سایر عوامل تولید مانند زمین ، سرمایه ، ماشین آلات و... از ارجحیت بیشتری برخوردار شده است . بطوری که در اقتصاد ، دانش به عنوان مهمترین عامل تولید محسوب می شود و از آن به عنوان مهمترین مزیت رقابتی سازمان ها یاد می شود . همچنین با پیشرفت سریع تکتولوژی برتر ، بویژه در زمینه ارتباطات ، کامپیوتر و مهندسـی بیولوژی ، از دهه 70 الگوی رشد اقتصادی جهان بطور اساسی تغییر کرد و به دنبال آن ، دانـش به عنوان مهمتـرین سرمایه جایگزین سرمایه های پولــی و فیزیکی شد (چن و همکاران ،2005،ص388) [3] . یکی از ویژگی های دانش این است که نامشهود است یعنی غیرقابل لمس و غیر محسوس است و ارزشگذاری و اندازه گیری آن خیلی سخت و منمودار است در صورتی که درگذشته سازمان ها با استفاده از روش های حسابداری قادر بودن تا ارزش و اندازه تولید خود را به طور کامل محاسبه کنند ولی امروزه این روش حسابداری دارای کارایی لازم نیستند. دانش به عنوان یکی از مهمترین اجزای دارایی های نا مشهود محسوب می شود اگر در گذشته بیشتر دارایی های سازمان ها مشهود بودند ولی امروزه قسمت اعظم دارایی های سازمان ها نامشهود هستند (سالیوانو همکاران،2002،ص9) [4] .
[1]-Pulic
[2]-Vaic
[3]- Chen et al,2005,p388.
[4] -Sullivan,2002,p9
فهرست
چکیده: 1
مقدمه: 2
فصل اول:کلیات تحقیق
1-1)مقدمه 4
2-1) بیان مسئله تحقیق. 5
3-1) چارچوب نظری. 7
4-1 ) اهمیت وضرورت پژوهش.. 8
5-1) اهداف پژوهش.. 9
1-5-1) اهداف علمی تحقیق. 9
2-5-1)اهداف کاربردی تحقیق. 10
6-1 )فرضیه های تحقیق. 10
7-1) تعاریف واژه ها واصطلاحات پژوهش : 11
فصل دوم :مروری بر ادبیات تحقیق
1-2- مقدمه 16
2-2 ) بخش اول : نظریه های مربوط به سرمایه فکری. 18
1-2-2 ) تعاریف مختلف سرمایه فکری. 20
3-2)بخش دوم : مدل های طبقه بندی سرمایه فکری. 21
1-3-2) ادوینسون و مالونه 22
2-3-2)روس و همکارانش.. 23
3-3-2) بونتیس.. 23
4-3-2) بروکینگ... 24
5-3-2) سویبی. 25
6-3-2) استوارت.. 26
7-3-2) یوستک و همکارانش.. 26
8-3-2) پتی. 27
9-3-2) چن و همکارانش.. 27
10-3-2) پتی و گویتر. 29
11-2-2) هانناس و لوونداهل. 30
12-3-2) طبقه بندی مر و اسچوما 32
13-3-2) لیم و دالیمور. 32
14-3-2) طبقه بندی نورتون و کاپلان. 33
15-2-2) طبقه بندی کنفدراسیون اتحادیه های تجاری دانمارک. 33
4-2)بخش سوم: روش های اندازه گیری سرمایه فکری: 34
1-4-2) طبقه بندی روش های اندازه گیری سرمایه فکری. 34
1-1-4-2) ارزش افزوده اقتصادی: 35
2-1-4-2) کارت نمره متوازن: 35
3-1-4-2) ترازنامه نامرئی: 36
4-1-4-2) کنترل دارایی های ناملموس: 36
5-1-4-2) روش جهت یابی تجاری اسکاندیا: 37
6-1-4-2) شاخص سرمایه فکری: 37
7-1-4-2) نرخ بازده دارایی ها : 38
8-1-4-2) روش تشکیل سرمایه بازار: 38
9-1-4-2) کارگزار تکنولوژی : 39
10-1-4-2) روش سرمایه فکری مستقیم: 39
11-1-4-2) روش های مالی و مراحل اندازه گیری مالی سرمایه فکری: 40
12-1-4-2) مدل مدیریت سرمایه فکری. 40
13-1-4-2) کیوی توبین 42
14-1-4-2) هوش سرمایه انسانی. 43
15-1-4-2) مدل کارگزار فناوری. 43
16-1-4-2)روش ارزشگذاری جامع. 44
2-4-2) ارزیابی تحلیلی – تطبیقی و مدل های سنجش سرمایه فکری. 44
3-4-2) طبقه بندی شیوه های اندازه گیری سرمایه فکری از دید کلاینت و دارن. 46
1-3-4-2) روش های محاسبه مستقیم سرمایه فکری. 46
2-3-4-2) روش های برآورد ارزش بازاری سرمایه 46
3-3-4-2) روش های برگشت دارایی ها 46
4-3-4-2) روش های کارت امتیاز. 47
5-2) نحوه محاسبه سرمایه فکری (با استفاده از مدل پالیک) و شاخصهای عملکرد مالی شرکتها 53
1-5-2) محاسبه سرمایه فکری با استفاده از مدل پالیک. 53
2-5-2) شاخصهای عملکرد مالی. 55
6-2) بخش پنجم: سوابق تحقیق. 65
1-6-2) پژوهش های مشابه انجام شده در داخل. 65
2-6-2) پژوهش های مشابه انجام شده در خارج از کشور. 71
3-6-2) تفاوت تحقیق حاضر با تحقیقات مشابه داخلی. 76
فصل سوم :روش اجرای تحقیق
1-3 )مقدمه 79
2-3) روش تحقیق. 79
3-3) قلمرو تحقیق. 80
4-3 )روش های گردآوری اطلاعات.. 80
5-3 )ابزارگردآوری اطلاعات.. 81
6-3) مدل مفهومی تحقیق. 82
6-3 )جامعه آماری تحقیق. 83
7-3) آزمون فرضیه ها 84
8-3) روش تجزیه و تحلیل داده ها 85
1 -8-3) آزمون همبستگی. 85
2-8-3 )رگرسیون چندگانه 86
3-8-3 ) آزمون نرمال بودن (کولموگروف- اسمیرنوف) 86
4-8-3 ) آزمون خود همبستگی(دوربین –واتسن) 87
5-8-3 )چند هم خطی 87
9-3 )شیوه اندازه گیری متغیرهای پژوهش : 88
10-3 ) متغیر های تحقیق : 97
فصل چهارم :تجزیه و تحلیل داده ها
1-4) مقدمه 99
2-4 )شاخص های توصیفی متغیرها 100
3-4) روش آزمون فرضیه های تحقیق. 102
1-3-4) بررسی اعتبار مدل. 103
4-4) تجزیه و تحلیل فرضیه های تحقیق. 104
1-4-4) بررسی فرض نرمال بودن متغیرهای وابسته: 105
2-4-4) تجزیه و تحلیل فرضیه اول: 106
1-2-4-4 )آزمون فرضیه فرعی اول : 107
2-2-4-4) آزمون فرضیه فرعی دوم : بین مولفه های سرمایه فکری و نسبت Tobin q شرکت از شاخصهای ارزش بازار رابطه وجود دارد. 111
3-2-4-4 )آزمون فرضیه فرعی سوم : بین مولفه های سرمایه فکری و نسبت ارزش بازارهر سهم به عایدی(P/E) شرکت از شاخصهای ارزش بازار رابطه وجود دارد. 114
4-2-4-4) آزمون فرضیه اصلی اول : ارتباط معنی داری بین مولفه های سرمایه فکری وشاخصهای ارزش بازار بعنوان شاخص عملکرد مالی شرکت وجود دارد. 119
3-4-4)فرضیه اصلی دوم : ارتباط معنی داری بین مولفه های سرمایه فکری ونسبت سودآوری بعنوان شاخص عملکرد مالی شرکت وجود دارد. 120
4-4-4 )آزمون فرضیه اصلی سوم : ارتباط معنی داری بین مولفه های سرمایه فکری و نسبت های فعالیت بعنوان شاخص عملکرد مالی شرکت وجود دارد. 124
5-4-4) آزمون فرضیه اصلی چهارم: ارتباط معنی داری بین مولفه های سرمایه فکری و نسبتهای بازده سرمایه بعنوان شاخص عملکرد مالی شرکت وجود دارد. 128
1-5-4-4) آزمون فرضیه فرعی چهارم: بین مولفه های سرمایه سرمایه فکری و شاخص ROE از معیارهای بازده سرمایه رابطه وجود دارد. 128
2-5-4-4 )آزمون فرضیه فرعی پنجم : بین مولفه سرمایه سرمایه فکری و شاخصASR از معیارهای بازده سرمایه رابطه وجود دارد . 132
3-5-4-4) نتیجه آزمون فرضیه اصلی چهارم : ارتباط معنی داری بین مولفه های سرمایه فکری و نسبتهای بازده سرمایه بعنوان شاخص عملکرد مالی شرکت وجود دارد. 136
6-4-4 )آزمون فرضیه اصلی پنجم:ارتباط معنی داری بین مولفه هایسرمایه فکری و شاخص مبتنی برارزش آفرینی EVAبعنوان معیارنوین عملکرد مالی شرکت وجود دارد. 137
7-4-4 )آزمون فرضیه اصلی ششم : بین اندازه شرکت بامیانگین سرمایه فکری و عملکرد مالی رابطه معنی داری وجود دارد. 142
8-4-4 )خلاصه نتایج آزمون فرضیه ها 144
فصل پنجم :نتیجه گیری و پیشنهادات
1-5 )مقدمه 146
2-5) ارزیابی و تشریح نتایج آزمون فرضیه ها طبق شرایط متغیرها 146
1-2-5 )نتیجه فرضیه فرعی اول 147
2-2-5) نتیجه فرضیه فرعی دوم 147
3-2-5 )نتیجه فرضیه فرعی سوم 148
4-2-5 )نتیجه فرضیه اصلی اول. 149
5-2-5 )فرضیه اصلی دوم 149
6-2-5) نتیجه فرضیه اصلی سوم 150
7-2-5)فرضیه اصلی چهارم 150
8-2-5 )نتیجه فرضیه فرعی چهارم 151
9-2-5)فرضیه فرعی پنجم 151
10-2-5) نتیجه فرضیه اصلی چهارم 152
11-2-5 )نتیجه فرضیه اصلی پنجم 152
12-2-5 )نتیجه فرضیه اصلی ششم: 153
3-5 )نتیجه گیری کلی تحقیق. 154
4-5) پیشنهادهایی مبتنی بریافته های تحقیق. 154
5-5 )پیشنهادهایی برای تحقیق های آتی. 155
6-5 )محدودیت های تحقیق. 155
پیوست ها
پیوست الف) اسامی شرکتهای نمونه انتخاب شده و میانگین سرمایه فکری محاسبه شده: 158
پیوست ب) خروجی های آماری از نرم افزار SPSS. 161
منابع و ماخذ
منابع فارسی: 174
منابع لاتین: 176