پایان نامه چالش های تجاری سازی محصولات با فناوری بالا
چکیده
امروزه علم نانو که چند دهه بیشتر از پیدایش آن نمیگذرد در حال تبدیل شدن به انقلابی بنیادین است؛ علمی که با قابلیت های بنیادین و ماهیت بین رشته ای خود در کوتاه مدت تمام جنبه های زندگی بشری را متحول خواهد ساخت و گواه این امر سرمایه گذاری قدرت های برتر جهان در این حوزه از فناوری است. کشورمان ایران دارای جایگاه نهم در حوزۀ فناوری نانو و رتبۀ هشتم به لحاظ تولید علم در این حوزه در دنیاست، لکن ارزش این تولیدات علمی زمانی است که بتوان آنها را به محصولات مورد نیاز بازار تبدیل نموده و به فروش رسانید؛ در غیر این صورت تمامی تلاش های صورت گرفته و زمان و هزینۀ صرف شده توسط مجموعۀ بزرگی از عوامل همگی به هدر خواهد رفت. به همین جهت نگارنده در این تحقیق برآن است تا چالش های اثرگذار بر تجاری سازی محصولات در حوزۀ نانومواد و تجهیزات را مورد بررسی قرار دهد.
کلمات کلیدی: چالش های تجاری سازی، صنایع هایتک، فناوری نانو، نانومواد، تجهیزات
پاره ای از متن
یکی از حوزه های نوظهور در عرصۀ علم و فناوری که امروزه از رشد روزافزونی برخوردار است فناوری نانو میباشد. فناوری نانو یک فناوری عام و فراگیر یا به عبارت دیگر میان رشته ای است که در بسیاری از تکنولوژیهای دیگر کاربرد داشته و در بسیاری از آنها ایجاد تحول می کند. از جمله اثرات مثبت این فناوری می توان به موارد ذیل اشاره داشت:
ü اثرات چشمگیر بر رفاه و زندگی مردم
ü اثر قابل توجه فناوری نانو بر امنیت و دفاع
ü تأثیرگذاری آن بر حفظ محیط زیست
امروزه از نانو همچون سایر انقلاب های کشاورزی و صنعتی گذشته به عنوان یک انقلاب صنعتی جدید یاد میشود؛ چرا که از پتانسیل دگرگون سازی در ابعاد مختلف اجتماعی، فردی، اقتصادی و سیاسی برخوردار است. به گونه ای که متخصصین امر آن را به «چاه نفتی برای آینده» تشبیه کرده اند.
سرمایه گذاری های هنگفت کشورهای بزرگ همچون امریکا و ژاپن بر روی این صنعت نوپا نیز حکایت از آن دارد که در جامعۀ امروز حتی رفاه پیشرفته ترین اقتصادها نیز در معرض ریسک قرار گرفته و تنها راه برای مهار این وضعیت به دست گرفتن اقتصادهای دانش بنیان و تعامل موفقیتآمیز با همگرایی علوم و تکنولوژی خواهد بود (Lindstone, 2011)؛ چرا که دیگر تولید ثروت در دنیای مدرن با ابزار کهنه امکان پذیر نیست.
از دیگر سو با در نظر گرفتن این نکته که کشور ما دارای اقتصادی وابسته به نفت است و نفت نیز از منابع طبیعی فناپذیر به شمار می رود و امروزه با وجود تحریم ها شرایط اقتصادی کشور رو به دشواری رفته است، لزوم پرداختن به صنایع دانشی وابسته به اندیشۀ توانمند نیروی انسانی غنی موجود در کشور بیش از پیش نمایان میگردد.
داده های بدست آمده از پژوهش با استفاده از تکنیکهای ذیل مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت:
فناوری نانو
نانوتکنولوژی که دربرگیرندۀ ایجاد و دستکاری مواد ارگانیک و غیرارگانیک تا سطح مولکولی و نانویی است، یک فناوری در حال ظهور و توانمند ساز می باشد که میزان زیادی توجه را در جوامع صنعتی و علمی به خود جلب نموده است؛ این واژه چتری برای طیف وسیعی از علوم و تکنولوژی های گوناگون می باشد(Oriakhi,2004).
تجاری سازی
برای تجاری سازی تعاریف مختلفی مطرح شده است؛ شاید ساده ترین تعریفی که بتوان برای آن ارائه داد این جمله باشد: حرکت از سمت تحقیقات به توسعۀ فناوری و تولید و فروش(Crawley,2007) و یا ماکسیم ساختن اثرات تجاری و منافع مالی عایده از تکنولوژی(Commercialization handbook,2005). همچنین در تعریفی دیگر آن را فرایند یا چرخۀ معرفی یک محصول یا شیوۀ تولید به بازار دانسته اند. آغاز حقیقی حیات یک محصول آخرین مرحله از توسعۀ یک محصول است و مرحله ای است که بیشترین پول صرف تبلیغات، ترفیع فروش و دیگر تلاش های بازاریابی خواهد شد. باید توجه داشت این مفهوم با فروش، بازاریابی یا توسعۀ کسب و کار اشتباه گرفته نشود؛ فرایند تجاری سازی دربرگیرندۀ سه جنبۀاساسی است:
ü قیف (غربال گری): به منظور دستیابی به بقای بلند مدت بسیار حیاتی است که ایده های زیادی را مد نظر داشته باشیم تا بتوانیم یک یا دو محصول یا کسب و کار را از میان آنها انتخاب نماییم.
ü این پروسه فرایندی چند مرحله ای است که هر مرحله دارای اهداف و معیارهای خود می باشد.
ü ذینفعان اصلی که مشتمل بر مشتریان نیز می باشند می بایست شامل گردند(Vijay,1997).
محصولات با فناوری بالا
محصولاتی هستند که خریداران آنها دارای نیازهای مشخص می باشند، به اطلاعات زیادی نیاز دارند و دارای زبان مشترک می باشند. محصولات با فناوری بالا به سه گروه تقسیم می شوند که عبارتند از : محصولات فنی، محصولات مورد علاقه و محصولات قابل نمایش (ابراهیمی، 1380).
مالکیت معنوی
مالکیت معنوی به حق و حقوقی ابلاغ می شود که یک اثر خلاقانه ، نوآوری و یک اعتبار کسب و کار را حفظ میکند؛ اینگونه مالکیت ها در حالت طبیعی دارای سند و یا نوشتۀ مکتوبی نمی باشند که متعلق بودن آن را به فرد خاصی اثبات کنند ( قاسم زاده، 87 ).
حق اختراع
حق اختراع یکی از هشت مؤلفۀ استاندارد مالکیت معنوی است؛ حق اختراع حقی را به مخترع می دهد تا از محصول خود هر گونه استفاده تجاری نماید و بتواند از لحاظ مادی نیز نتیجه زحمات خود را گرفته و دیگران را از استفادۀ تجاری، فروش و یا تغییر آن در یک دورۀ زمانی محدود باز دارد . این مدت زمان 20 سال است؛ یعنی به مدت بیست سال پس از ثبت اختراع توسط مخترع کس دیگری حق استفاده تجاری از آن محصول را ندارد (قاسم زاده، 87 ). مالکیت های معنوی به ماشین آلات، دستگاه ها، مواد، فرایند ها و بهبود هر یک از این ها تعلق میگیرند (Commercialization handbook,2005).
فهرست مطالب
مقدمه. 2
1-1 بیان مسئله. 2
2-1 اهمیت و ضرورت موضوع. 3
3-1 گزاره های تحقیق.. 5
4-1 فرضیه های تحقیق.. 5
5-1 اهداف تحقیق یا نتایج مورد انتظار 5
6-1 روش کلی تحقیق.. 5
1-6-1 قلمرو مکانی- جامعه تحقیق... 5
2-6-1 قلمرو زمانی تحقیق... 5
3-6-1 روش نمونه گیری و تخمین حجم جامعه. 6
4-6-1روشهای گردآوری داده ها و ابزار مورد استفاده برای آن.. 6
5-6-1 روشهای تحلیل داده ها 6
6-6-1 موانع و محدودیتهای تحقیق... 7
7-6-1 چارچوب کلان نظری تحقیق... 7
7-1 نقشه راه 8
8-1 شرح واژه ها و اصطلاحات تحقیق.. 8
فصل دوم. 10
مقدمه. 11
فصل دو در یک نگاه 12
بخش اول.. 13
1-2 تجارت و تجاری سازی.. 13
1-1-2 اهمیت تجاری سازی... 16
2-1-2 مراحل تجاری سازی... 16
2-2 تکنولوژی: مفهوم و اهمیت... 18
1-2-2 طبقه بندی انواع تکنولوژی... 19
2-2-2 فناوری های پیشرفته: تعریف و اهمیت.... 19
3-2-2 صنایع فناوری پیشرفته. 19
4-2-2 صادرات صنایع هایتک..... 20
5-2-2 صادرات محصولات هایتک در ایران.. 20
6-2-2 مقایسه ای میان دو فناوری انقلابی قرن بیست و یکم: نانوفناوری و فناوری اطلاعات... 21
7-2-2 چالش های تجاری سازی تکنولوژی در کشورهای در حال توسعه. 21
1-7-2-2 چالش های تجاری سازی تکنولوژی در ایران.. 22
8-2-2راهکارهای تجاری سازی ابداعات... 22
9-2-2 فرایند تجاری سازی نانو. 24
10-2-2 چالش های تجاری سازی در صنایع هایتک و نانو. 25
1-10-2-2 موانع موفقیت نانوفناوری در انگلستان.. 25
2-10-2-2 چالش های تجاری سازی در کشور ژاپن... 26
3-10-2-2 چالش های تجاری سازی نانو در امریکا 26
11-2-2 اقدامات مؤثر در زمینۀ تجاری سازی فناوری نانو. 27
1-11-2-2اقدامات انجام گرفته در راستای تجاری سازی نانوتکنولوژی در ایالات متحده. 28
2-11-2-2 تجاری سازی نانومواد کربنی در ژاپن... 28
3-11-2-2 روند و اقدامات تجاری سازی در ایران.. 28
3-2 طبقه بندی چالش‌های تجاری سازی نانوفناوری... 30
1-3-2چالش‌های زیرساختی... 30
2-3-2چالش‌های تحقیق و توسعه (R&D) 35
1-2-3-2 انواع تحقیقات و پتانسیل آنها در ایجاد ارزش مالی... 36
2-2-3-2نقش ایده های کاربردی... 38
3-3-2چالش نیروی انسانی... 40
4-3-2 چالش نیاز بازار. 43
1-4-3-2 ریسک های مرتبط با نانوفناوری... 44
5-3-2 چالش‌های مـالی... 45
1-5-3-2سرمایه گذاری خطر پذیر. 45
2-5-3-2 تأمین مالی در امریکا 47
4-2 مدل مفهومی تحقیق.. 48
بخش دوم. 49
5-2 درآمدی بر نانوفناوری.. 49
1-5-2 تاریخچه و اهمیت.... 51
پایگاه اطلاعاتی نانوورک 52
1-1-5-2 مروری بر تاریخچۀ نانوفناوری در ایران.. 52
2-5-2 سازمان های مرتبط با فناوری نانو در ایران.. 54
1-2-5-2 مؤسسۀ خدمات فناوری تا بازار (کریدور) 55
3-5-2 کاربردهای نانوفناوری در کشورهای در حال توسعه. 55
1-3-5-2 کاربردهای نانوتکنولوژی در ایران.. 57
4-5-2 مروری بر نانومواد. 58
1-4-5-2 نانومواد قابل دسترس امروزی... 59
جدول 4-2) لیستی از نانومواد قابل دسترس..... 59
5-6-2 کاربردهای تجهیزات... 62
1-5-5-2 اقدامات انجام شده در جهت تجاری سازی تجهیزات... 65
6-5-2 میزان سرمایه گذاری در نانوتکنولوژی و نانومواد. 65
جمع بندی.. 67
فصل سوم. 68
مقدمه. 69
3-1 روش تحقیق.. 70
1-1-3 بررسی پژوهش با توجه به پیاز فرایند پژوهش..... 70
2-1-3 طبقه بندی تحقیق بر مبنای هدف... 71
3-1-3 طبقه بندی تحقیق بر مبنای روش.... 71
4-1-3 نوع پژوهش از نظر زمان.. 71
5-1-3 نوع پژوهش از نظر اجرا یا نحوه جمع آوری داده‌ها 72
2-3 قلمرو تحقیق.. 72
1-2-3 قلمرو موضوعی... 72
2-2-3 قلمرو زمانی... 72
3-2-3 قلمرو مکانی... 72
3-3 جامعه آماری.. 72
4-3 دلایل انتخاب جامعه آماری.. 73
5-3 نمونه و روش نمونه گیری.. 73
6-3 روش گردآوری داده‌ها و اطلاعات.. 73
1-6-3 مطالعات کتابخانه ای... 74
2-6-3 مطالعات میدانی... 74
7-3 ابزار گردآوری داده‌ها 75
1-7-3 مقیاس و طیف ابزار اندازه گیری تحقیق... 75
جدول 1-3) شکل کلی و امتیاز بندی سؤالات... 76
8-3 جدول تعریف عملیاتی.. 76
9-3 اعتبار و پایایی ابزار اندازه گیری پژوهش.... 80
1-9-3 روایی( اعتبار) ابزار پژوهش..... 80
1-1-9-3 روایی صوری... 80
2-1-9-3 روایی محتوا 80
2-9-3 پایایی (قابلیت اعتماد)ابزار پژوهش..... 83
10-3 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 84
1-10-3 تحلیل عاملی تأییدی... 84
نتیجه گیری.. 86
فصل چهارم. 87
1- 4 مقدمه. 88
2-4 بررسی توصیفی مشاهدات.. 88
3-4 تحلیل استنباطی یافته‌ها 91
1-3-4 آزمون نرمال بودن مولفه های الگو. 91
2-3-4 نتایج تحلیل عاملی تاییدی (بارهای عاملی) 92
3-3-4 بررسی ضرایب روایی و پایایی... 94
4-3-4 تحلیل عاملی... 95
1-4-3-4 آزمون کفایت نمونه گیری... 96
4-4 برآورد مدل تحقیق... 96
5-4 بررسی فرضیه های تحقیق.. 98
4-4 آزمون تحلیل واریانس فریدمن.. 102
5-4 مقایسه میان صنایع نانومواد و تجهیزات.. 103
1-5-4 مقایسۀ زیرشاخص ها در دو صنعت نانومواد و تجهیزات... 104
6-4 تحلیل جانبی: تاثیر زیر مقیاس ها بر تجاری سازی محصولات.. 111
7-4 نتیجه گیری.. 115
مقدمه. 117
1-5 مروری کلی بر تحقیق.. 117
2-5 خلاصه نتایج و تحلیل یافته ها 119
3-5 مقایسۀ مدل مبتنی بر یافته های تحقق و مدل مفهومی تحقیق.. 120
1-3-5 مقایسۀ نتایج به دست آمده میان شرکت های نانومواد و شرکت های تجهیزات... 122
4-5 مقایسه با سایر پژوهش های انجام گرفته در این زمینه. 122
5-5 پیشنهادها و راهکارها (براساس فرضیات تحقیق) 127
6-5 محدودیت های تحقیق.. 131
7-5 پیشنهادات برای تحقیقات آتی.. 132
منابع و مآخذ. 133
منابع فارسی... 133
منابع لاتین... 135
پیوستها......................138