مقاله گیاه شناسی برنج
قسمتی از متن:
برنج گیاهی یک ساله ، علفی با ساقه های تو خالیو دارای 8تا 12 گره در ساقه های آن می باشد . این گیاه از تیرة گندمیان (gramineae) ، از جنس oryza در آسیا و glabrima در افریقا است . برنج دوجنس یاد شده در بیش از 140 میلیون هکتار از قارة آسیا و دیگر مناطق جهان کشت می شود . گلهای برنج شامل 6 پرچم است ، دانه های سفید رنگش را زبانچة گل ، کاملاً فرا گرفته که « شلتوک » نامیده می شود . ساقه های این گیاه مانند گندم بند بند است و ارتفاع آن تا حدود 5/1 متر می رسد .
سابقة تاریخی
موطن اصلی برنج آسیای جنوب شرقی است . به عقیدة ب.م ژوکوفسکی ، هند ، چین، اندونزی موطن اصلی برنج است . شلتوک به تدریج از از هند و برمه به سایر نقاط جهان راه یافته است . کشت برنج در چین و هند سابقه ای هفت هزار ساله دارد و پس از آن کشورهای تایلند ، فیلیپین ژاپن ، ویتنام ، کرة شمالی و جنوبی ، مالزی ، تایوان در آسیای جنوب شرقی به این مجموعه اضافه می شوند در حال حاضر 90 درصد برنج دنیا در چین ، هندوستان ، ژاپن ، کره ، جنوب شرق آسیا و جزایر مجاور اقیانوس ارام و 10 درصد بقیه در دیگر قاره ها کشت می شود اگر چه آقای نقی بهرامی عقیده دارد که شلتوک برای اولین بار در دورة پادشاهی خسرو انوشیروان (531 تا 579 میلادی ) از هندوستان به ایران آورده شده است لیکن ای . پ . بتر شفسکی مورخ روسی در بحث تاریخ برنج معتقد است « تاریخ کشت و گسترش برنج در ایران به طور کامل تعیین نشده است اما کشت برنج در مقیاس محدود ، در پایان دورة ساسانیان (236 تا 651 میلادی ) و گسترش وسیع آن از قرن 10 میلادی به بعد صورت گرفته است .
بر اساس نظر لائو فو ، کشت برنج در ایران پس از تسلط اعراب به ایران رونق پیدا کرد .
انتشار جغرافیایی برنج در ایران
بیشترین کشت برنج در ایران ، در استانهای شمالی کشور گیلان ، مازندران و گلستان که در اطراف دریای خزر قرار دارند با 71 درصد سطح زیر کشت از کار کشور انجام می گیرد ، و از مراکز کشت و تولید برنج در کشور به حساب می آیند .
علاوه بر استانهای فوق در استان خوزستان ، فرس و اصفهان نیز برنج کشت می شود که کثرت ارقام محلی و اصلاح شده در این سه استان نیز زیاد است . پس از این استانها یازده استان دیگر کشور نیز به کشت برنج اشتغال دارند که جمعاً 7/6 درصد از سطح زیر کشت کل کشور را به خود اختصاص داده اند ولی تنوع ارقام در این استانها قابل توجه نیست و بیشتر از یک یا دو رقم در آنجا کشت نمی شود .
نیاز تغذیه ای برنج
به عقیده ناکاهوشی (nakahoshi 1960) و ریکاریا ( richareia1964) از یک محصول خوب که چهار تن دانه و 3/6 تن کلش در هر هکتار از زمین برداشت می شود حدود 84 کیلو گرم ازت ، 24 کیلو گرم فسفر و 46 کیلو پتاسیم از زمین کاسته می شود که برای تأ مین این مقدار مواد غذایی معمولا از کود استفاده می شود (پور صالح ، 1373). در بررسی کهاز منابع مختلف صورت گرفته مصرف 200ـ 100 کیلو گرم اوره ، 100ـ40 کیلوگرم کود فسفره و 200 ـ 100 کیلو گرم کود پتاسیمی را برای رفع نیاز تغذیه ای توصیه کرده اند .
نقش ازت در گیاه
ازت عنصر مهم و حیاتی برای گیاه به شمار می رود ازت گلو گاه رشد بوده و بیشترین عنصر در اندامهای گیاهی است . ازت عمدتاً به صورت نیترات (no ) و مقداری نیز به شکل آمونیوم جذب گیاه می گردد . نیترات ورودی ، به درون گیاه با مصرف کار حاصل از سوخت و ساز و با دخالت آنزیم های احیاء کننده به ازت آمونیاکی تبدیل می گردد . اسید های آمینه از طریق زنجیرة پیتیدی با یکدیگر پیوند حاصل کرده و پروتوئینها را می سازند . پروتئینهایی که در سلولهای گیاهی به وجود می آیند ، اکثراً جزئ ساختمان آن نبوده بلکه به عنوان آنزیم در سوخت و ساز گیاه از جمله احیای نیترات و ساخته شدن پروتئین دخالت می نمایند ازت علاوه بر شرکت در ساخت پروتئین ها قسمتی از مولکول کلروفیل را هم تشکیل می دهد . یک اتم ازت و چهار اتم کربن در حلقه ای درون کلروفیل جا گرفته اند که ازت از سوئی با اتم های کربن و از طرف دیگر با اتم منیزیم پیوند مشترک دارد لذا کمبود ازت سبب زرد شدن برگهای پیر و در نهایت توقف رشد گیاه می گردد .
در غلات (گندم ، جو ، یولاف و چاودار ) کمبود ازت باعث کوتاه و نزک شدن برگها و ساقه ها می شود . ساقه ها کوتاه و نازک شده و تعدادشان نیز کم می شود و همچنین شاخ و برگ تنک و راست باقی مانده و گیاه پنجه نمی زند و تأ ثیر ازت بر روی خوشه به صورت کوچکی و کمی محصول نمود می کند .