مقاله بررسی آناتومی و جنین شناسی چشم در 49 صفحه ورد قابل ویرایش
آناتومی و جنین شناسی چشم
paul Riordan. Eva, FRCS, FCO phth & Khalid F. Tabbara, MD
الف- آناتومی طبیعی
کاسه چشم (THE ORBIT)
(شکلهای 1-1 و 2-1)
حفره کاسه چشم شبیه هرمی چهارضلعی است که راس آن در عقب واقع شده است. دیواره های داخلی راست و چپ کاسه چشم موازی اند و توسطی بینی از هم جدا شده اند. در هر کاسه چشم (اربیت) دیواره های داخل یو خارجی زاویه ای 45 درجه تشکیل می دهند، در نتیجه زاویه بین دو دیواره خارجی قائمه میشود. شکل اربیت را به گلابی ای تشبیه می کنند که عصب بینایی (optic nerve) دم آن را می سازد. قطر محیط قدامی قدری کوچکتر از ناحیه بلافاصله پشت لبه است، بنابراین حاشیه محافظ محکمی را می سازد.
حجم اربیت فرد بزرگسال تقریبا 30 ml است و کره چشم فقط در حدود یک پنجم این فضا را اشغال میکند عمده فضای باقیمانده را چربی و عضله اشغال می کنند.
حد قدامی حفره اربیت را سپتوم پیشانی در پایین با سینوس فکی و در سمت داخل با سینوسهای پرویزنی و پروانه ای (spenoid) مرتبط است. ضربه مستقیم به کره چشم براحتی موجب آسیب کف نازک اربیت میشود که بصورت ترک برداشتن (شکستگیblowout) شود و محتویات اربیت را گرفتار کند. خوردگی سقف اربیت (مانند نوروفیبروماتوز) ممکن است موجب ضربانهای آشکار کره چشم شود که از مغز منتقل میشوند.
سقف اربیت عمدتا توسط صفحه اربیتال استخوان پیشانی تشکیل میشود غده اشکی در حفره اشکی واقع در ضلع قدامی خارجی سقف قرار دارد. در خلف ، بال کوچک استخوان اسفنوئید که کانال اپتیک را در خود جای می دهد، سقف را کامل میکند.
دیواره خارجی توسط شیار کاسه چشمی فوقانی از سقف جدا میشود این شیار بال کوچک استخوان پروانه ای را از بال بزرگ جدا میکند. قسمت قدامی دیواره خارجی توسط سطح اربیتال استخوان زیگوماتیک (گونه ای) تشکیل میشود که محکم ترین قسمت اربیت استخوانی است. لیگمان های آویزان کننده (suspensory) تاندون پلکی خارجی، و لیگان های گونه ای بوسیله بافت همبندی به دگمه اربیتال خارجی متصل میشوند.
کف اربیت بوسیله شیار اربیتال تحتنای از دیواره خارجی جدا میشود. صفحه اربیتال ماگزیلا، قسمت بزرگ مرکزی کف اربیت را می سازد که بخش اعظم شکستگی های blowout در آنجا اتفاق می افتد. زایده پیشانی ماگزیلا از سمت داخل و استخوان زیگوماتیک از سمت خارج لبه تحتانی اربیت را کامل می کنند. زایده اربیتال استخوان گام مثلث کوچکی ازقسمت خلفی کف اربیت می سازد. حدود دیواره داخلی کمتر مشخصند. استخوان پرویزنی بسیار نازک است اما در جلو که به استخوان اشکی (lacfrimal bone) می رسد، ضخیم میشود. بدنه استخوان پروانه ای (sphenoid b.) خلفی ترین بخش دیواره داخلی را می سازد، و زایده گوشه ای (angular) استخوان پیشانی بخش فوقانی ستیغ اشکی خلفی را می سازد. بخش تحتانی ستیغ اشکی خلفی از استخوان اشکی تشکیل میشود. ستیغ اشکی قدامی به آسانی از طریق پلک قابل لمس است و از زایده پیشانی استخوان ماگزیلا ساخته می شو، ناودان اشکی بین دو ستیغ قرار دارد و حاوی کیسه اشکی (lacrimal sac) است.
نوک اربیت (orbital apex)
شکل (3-1)
نوک اربیت مدخل تمام اعصاب و عروق چشم و مبدا تمام عضلات خارج چشمی بجز مایل تحتانی است. شیار کاسه چشمی فوقانی (superior orbital fissure) بین بدنه و بالهای بزرگ و کوچک استخوان پروانه ای قرار دارد. (trochlear) از بخش خارجی شیار عبور میکنند که خارج از حلقه zinn قرار دارد. شاخه های فوقانی و تحتانی عصب اکولوموتور را بدوسنس و اعصاب نازوسیلیاری از پخش داخلی شیار و از داخل حلقه زین می گذرند. عصب اپتیک و شریان افتالمیک از کانال اپتیک عبور می کنند که آنهم در داخل حلقه زین قرار دارد. ورید افتالمیک تحتانی ممکن است از هر یک از بخشهای شیار اربیتال فوقانی عبور کند از جمله بخش مجاور بدنه اسفنوئید که پایین و داخل تر از حلقه زین قرار دارد. ورید افتالمیک تحتنای ممکن است ازهر یک از بخشهای شیار اربیتال فوقانی عبور کند از جمله بخش مجاور بدنه اسفنوئید که پایین و داخل تر از حلقه زین قرار دارد. ورید افتالمیک تحتانی اغلب پیش از خروج ازاربیت به ورید افتالمیک فوقانی می پیوندد.
(شکل های 4-1 تا 6-1)
خونرسانی شریانی اصلی اربیت و ساختمانهای آن از شریان افتالمیک تأمین میشود که اولین شاخه اصلی قسمت داخل جمجمه ای شریان کاروتید داخلی است. این شاخه از زیر عصب اپتیک عبور میکند و آن را در مسیر کانال اپتیک تا اربیت همراهی میکند. اولین شاخه داخل اربیتی، شریان مرکزی شبکیه است که در 8 تا 15 میلی متری زیر کره چشم وارد عصب اپتیک میشود. سایر شاخه های شریان افتالمیک عبارتند از شریان اشکی (lacrimal a.) که غده اشکی و پلک فوقانی را مشروب می کند؛ شاخه های عضلانی به عضلات مختلف اربیت؛ شریانهای مژگانی کوتاه و بلند؛ شریانهای پلکی داخلی (medial palpebral a.s) به هر دو پلک و شریانهای سوپرا اربیتال و سوپرا تروکلئار. شریانهای مژگانی خلفی کوتاه مشیمیه و بخشهایی از عصب اپتیک را مشروب می سازند. دو شریان مژگانی خلفی بلند، جسم مژگانی را مشروب می سازند و با یکدیگر و با شریانهای مژگانی قدامی آناستوموز می یابند تا حلقه شریانی اصلی عنبیه را تشکیل دهند. شریانهای مژگانی قدامی از شاخه های عضلانی به عضلات رکتوس جدا میشوند. آنها به قدام صلبیه اپی اسکلرا، لیمبوس، و ملتحمه خون می رسانند و در حلقه شریانی اصلی عنبیه شرکت می کنند. قدامی ترین شاخه های افتالمیک در تشکیل قوسهای شریانی پلک ها نقش دارند که از طریق شریان فاسیال با گردش خودن کاروتید خارجی ارتباط برقرار می کنند.
عضله بالا برنده پلک فوقانی
levator palpebral
superioris muscle
عضله بالا برنده پلک فوقانی از یک تاندون کوتاه از سطح زیرین بال کوچک استخوان پروانه ای، در جلو و بالای سوراخ اپتیک شروع میشود. این تاندون با مبدا عضله رکتوس فوقانی که در زیر آن است درهم می آمیزد. این عضله که بخشی از آن عضله صاف است (عضله مولر) همراه با نیام خود، بخش مهمی از توکشنده پلک فوقانی را می سازند. بخش پلکی عضله حلقوی چشم به عنوان متضاد آن عمل میکند.
دو انتهای نیام بالا برنده را شاخهای داخلی و خارجی آن می خوانند. شاخ داخلی ظریف است و در پایین به درز پیشانمی – اشکی و نیز به لیگامان پلکی داخلی متصل میشود. شاخ خارجی از بین بخشهای کاسه چشمی و پلکی غده اشکی می گذرد و به توبرکل کاسه چشم و لیگامان پلکی خارجی متصل میشود.
غلاف عضله بالابرنده پلک در پایین به عضله رکتوس فوقانی می چسبد. سطح فوقانی، در پیوستگاه شکم عضله و نیام، نوار ضخیمی می سازد که در داخل به قرقره و در خارج به دیواره کاسه چشمی خارجی وصل می شود، این نوار لیگامان مانع ckeck ligaments عضله را می سازد. آن را لیگامان ویتنال whitnall نیز می گویند.
عضله بالابرنده توسط شاخه فوقانی عصب سوم جمجمه ای عصب دهی میشود. خونرسانی آن توسط شاخه های عضلانی خارجی شریان افتالمیک انجام میشود.
اعصاب حسی پلک از شاخه های اول و دوم عصب سه قلو (V) جدا میشوند. اعصاب کوچک اشکی، فوق کاسه چشمی ، فوق قرقره ای، و بین خارجی lateral nasal منشعب از شاخه افتالمیک عصب پنجم اند. اعصاب زیر کاسه چشمی، صورتی وجنه ای zigomaticofacial و گیجگاهی وجنه ای zygomat icotemporal منشعب از شاخه فکی (دوم) عصب سه قلو هستند.
عروق خونی پلک ها از شاخه های پلکی داخلی و خارجی شریانهای افتالمیک و اشکی جدا میشوند. آناستوموزهای بین شریانهای پلکی داخلی و خارجی، قوسهای تارسی را می سازند که در بافت حفره ای فوق عضلانی قرار دارند.
تخلیه وریدهای پلک از طریق ورید افتالمیک و وریدهایی که به پیشانی و گیجگاه تخلیه میشوند صورت میگیرد. این وریدها بصورت شبکه های جلو و خلف تارسی ترتیب یافته اند (شکل 6-1).
عروق لنفاوی بخش خارجی پلک ها به گره های لنفاوی جلو گوش preauricular و بناگوشی parotid می ریزند. عروق لنفاوی بخش داخلی پلک ها به گره های لنفاوی تحت فکی submandibular تخلیه میشوند.