تحقیق صنایع ادبی بدیع جناس ایهام تشبیه و غیره

تحقیق صنایع ادبی بدیع جناس ایهام تشبیه و غیره

مقدمه

بدیع چیست؟

بدیع چنانکه قدما گفته اند علمی است که از وجوه تعیین کلام بحث می کند و از ما بدیع مجموعه شگردهایی است (با بحث از فنونی) است که کلام عادی را کم و بیش تبدیل به کلام ادبی می کند و یا کلام ادبی را به سطح والاتری (از ادبی بودن یا سبک ادبی داشتن) تعالی می بخشد.

مثلا مهم ترین عاملی که به این کلام سعدی حیثیت ادبی بخشیده است آوردن لفظ (خویش) به دو معنی مختلف است (جناس تام) :

غم خویش در زندگی خور که خویش به مرده نپردازد از حرص خویش

به همین لحاظ اگر به جای یک خویش(قوم) و به جای دیگر(خود) بگذاریم دیگر کلام ادبی نخواهد بود.

همین توجه ذهن به وجود این گونه ارتباطات هنری در بین کلمات است که جنبه های زیبا شناختی کلام را مشخص و برجسته می کند و در خواننده احساس التذاذ هنری به وجود می آورد.

گاهی در کلام عواملی است که می توان در مقام تمثیل به آنها(پارازیت) گفت، بدین معنی که گیرنده را در فهم مستقیم پیام فرستنده دچار اشکال می کند و به عبارت دیگر باعث مکث یا وقفه در روانی کلام می شوند. اما دقت در فهم آن ها منجر به درک حیثیت ادبی کلام می شود. شاعر به جای آن که بگوید شیرین تنها ماند، می گوید: «چو تنها ماند ماه سروبالا» و به جای آن که بگوید از چشمان اشک ریخت، می گوید: «فشاند از نرگسان لؤلؤ لالا» و گاهی شاعر دست به «غریب سازی» می زند و فعلی در طی کلام می آورد که از نظر ارتباط با متمم یا مفعول موجب اعجاب و تعجب هنری می شود.

تاریخچه بدیع

کوشش در تبیین مساله اعجاز قرآن کریم، علمی مانند معانی و بیان و بدیع را به وجود آورد؛ این است که در کتب قدیم این علوم، مثال ها بیشتر از آیات قرآنی است. واضع علم بدیع را عبدالله بن المعتز(متوفی در 296 هجری قمری) ذکر کرده اند که صاحب کتاب «البدیع» است.

معمولا کسانی که در علم معانی و بیان کتابی تالیف کرده اند در بخش پایانی کتاب خود به بدیع نیز پرداخته اند. چنان که در تلخیص المفتاح خطیب قزوینی(متوفی در 739) و مطول و مختصر سعدالدین تفتازانی چنین است.

به طور کلی می توان گفت که بعد از تفتازانی در معانی و بیان و بدیع، سخن و نظم و نسق تازه یی مطرح نشد، چنان که کتب معاصران ما- مانند بسیاری از اسلاف- چونکتاب استاد آهنی صاحب معانی و بیان و شادروان رجائی صاحب معالم البلاغه و مرحوم حسام العلما صاحب در رالادب و غیره همه رونویسی هائی از مختصر و مطول است و تنها حرکت تازه در آن ها آنجاست که از شعر فارسی مثال هایی به مطالب تفتازانی افزوده اند(و این کوشش البته ارزشمند است).

قدیمی ترین کتاب بدیع در زمان فارسی، ترجمان البلاغه رادویانی(قرن پنجم) است و بعد از آن حدائق السحر فی دقائق الشعر رشید و طواط(متوفی در 573) که در غالب مواضع به ترجمان البلاغه نظر داشته است. اما آخرین و مهم ترین کتاب کلاسیکی که در آن نظم و نسقی نو دیده می شود کتاب مستطاب المعجم فی معابیر اشعار العجم شمس قیس رازی است(که ام هم به نوبه خود به حدائق السحر نظر داشته است) و بعد از آن کتب مهمی- مگر یکی دو عنوان – در بدیع فارسی تالیف نشده است.

ایهام

در این روش کلمات موهم معانی مختلف اند (حداقل دو معنی). و ممکن است با آن معانی مختلف؛ با کلمات دیگر کلام، رابطه ایجاد کنند. مصادیق آن عبارتند از:

1. ایهام (= توریه، توهیم، تخییل)

کلمه ای در کلام حداقل به دو معنی بکار رفته باشد:

ز گریه مردم چشمم نشسته در خون است ببین که در طلبت حال مردمان چون است

حافظ

مردم در مصراع دوم به دو معنای انسان و مردمک چشم بکار رفته است ودر هر معنی با کلمات دیگر تناسب دارد:

الف: در معنی انسان با نشستن و حال و طلب مربوط است.

ب: در معنی مردمک با گریه و چشم و خون و دیدن مربوط است.

مقدمه ...................................................................................................................1

فصل اول

روش تسجیع ...........................................................................................................16

1- سجع متوازی ....................................................................................................16

سجع و زبان عربی ...................................................................................................16

فصل دوم

روش تجنیس .........................................................................................................19

الف- روش تجنیس در سطح کلمه ........................................................................20

1-جناس تام ..........................................................................................................20

2- جناس مرکب ..................................................................................................21

3- جناس مضارع ..................................................................................................22

5- جناس زاید ......................................................................................................22

الف- جناس مطرف یا مزید: .................................................................................22

ب- جناس وسط ...................................................................................................24

ب- جناس اختلاف مصوت بلند و کوتاه : .............................................................25

ب- روش جناس در کلام .....................................................................................26

فصل سوم

روش تکرار .........................................................................................................28

1- تکرار واک : ..................................................................................................28

الف- همحروفی : ..............................................................................................28

ب: همصدائی : ....................................................................................................29

- تکرار هجا ........................................................................................................30

3- تکرار واژه .....................................................................................................30

الف- ردالصدر الی العجز ...................................................................................30

ب- ردالعجز الی الصدر.......................................................................................30

ج- تشابه الاطراف .............................................................................................31

د- التزام یا اعنات ...............................................................................................31

ه- تکرار یا تکریر................................................................................................32

و- طرد و عکس یا تبدیل و عکس .....................................................................32

4- تکرار عبارت یا جمله....................................................................................33

ارزش تکرار.......................................................................................................33

فصل چهارم

تفنن یا نمایش اقتدار ..........................................................................................35

1- حذف یا تجرید ............................................................................................35

2- توشیح یا موشح ...........................................................................................35

3- واسع الشفتین ...............................................................................................35

4- واصل الشفتین .............................................................................................36

- جامع الحروف ...............................................................................................36

6- رقطا ............................................................................................................36

7- خیفا ...........................................................................................................36

9- ذولغتین .......................................................................................................36

8- فوق النقاط و تحت النقاط ...........................................................................36

فصل پنجم

روش تشبیه..........................................................................................................37

1- مبالغه و اغراق و غلو.....................................................................................37

الف- بیانی........................................................................................................37

ب- حماسی .....................................................................................................37

ج- بدیعی .........................................................................................................38

روش تناسب......................................................................................................39

1- مراعات النظیر (=تناسب، مواخات، توفیق، تلفیق، ائتلاف): .........................39

2- جناس کلمات هم خانواده .........................................................................40

الف- جناس پسوند...........................................................................................40

ب- جناس ریشه.................................................................................................40

3- جابجائی صفت (انحراف در صفت)...........................................................40

فصل ششم

ایهام...................................................................................................................42

2. ایهام تناسب: .................................................................................................44

3. استخدام.........................................................................................................45

فصل هفتم

تعلیل و توجیه.....................................................................................................48

1- حسن تعلیل...................................................................................................48

2- مذهب کلامی .............................................................................................50

3- دلیل عکس..................................................................................................51

4- سوال و جواب ............................................................................................51

خاتمه در بدیع معنوی.......................................................................................52

: 1- تجرید........................................................................................................52

2- مشاکلت .....................................................................................................52

3- لغز یا چیستان ..............................................................................................52

4- معما............................................................................................................53

5- هزل و مطایبه ..............................................................................................53

6- حسن مطلع و حسن مقطع............................................................................53

فهرست ماخذ

خرید فایل

پایان نامه تشبیه در دیوان عمعق بخارایی

پایان نامه تشبیه در دیوان عمعق بخارایی

قسمتی از متن:

تعریف مسأله و بیان سؤالهای اصلی تحقیق :

عمعق بخارایی از شاعران سبک خراسانی است که 55 درصد از بیت های اشعار او خالی از تشبیه اند و بقیه بیت ها هر کم به طور میانگین 75/1 تشبیه دارند. این توزیع نابرابر و تراکم تشبیهات در 45 درصد ابیات به دلیل دلبستگی عمعق به زمینه های روایی است.از 657 تشبیه موجود در دیوان عمعق، 462 تشبیه (38/64 درصد) از نوع حسی به حسی، 102 مورد (53/15 درصد) حسی به عقلی، 63 مورد (59/9 درصد) تشبیه عقلی به حسی، 21 مورد (19/3 درصد) وهمی و 9 مورد (37/1 درصد) عقلی به عقلی است. با وجود آنکه غلبه با تشبیهات حسی است اما سیر صعودی تشبیهات عقلی در اشعار او بسیار چشمگیر است.ضمناً مشبه به 545 مورد از تشبیهات او حسی است. مشبه به، پایه ای ترین عنصر در فرآیند تصویرگری شعر است زیرا هم در تشبیه و هم در استعاره، طرز نگرش شاعر به موضوع را مینماید، اگر تغییری در دیدگاه و ایدئولوژی جامعه و به تبع آن شاعر ایجاد شود در مشبه به و وجه شبه نمود می یابد و موجب تغییر آن میشود.در بیشتر تشبیهات عمعق ادات تشبیه و وجه شبه ذکر شده اند. از میان ادات بسامد «چو» و ترکیبات آن بالاست. چون وجه شبه ارتباط میان دو طرف تشبیه و هنر شاعر در کشف این ارتباط را نشان می دهد. عمعق جهت تاکید بر عرصه شبه و برجسته کردن آن و جلوگیری از احتمال گمراهی شنونده در یافتن ارتباط میان «مشبه» و «مشبه به» کوشش وافری در ذکر وجه شبه دارد.تشبیه مرکب و جمع در دیوان عمعق نسبت به همعصران خیلی زیاد است.در بخش استعاره، از میان انواع استعاره علاقه عمعق به همچنین استعاره مصرحه مجرد بیشتر است.همچنین استعاره مکنیه را بیشتر به صورت اضافه می آورد.اسناد مجازی پس از تشبیه و استعاره، از ابزارهای مهم شاعری عمعق هست و موجب تحرک و پویایی شعر او شده است.از میان انواع کنایه، بسامد کنایه بیشتر است.عمعق به انواع مجاز مرسل نیز توجه دارد ولی این توجه به گونه ای نیست که موجب تشخیص و برجستگی این آرایه در شعر وی گردد.عمعق عناصر صور خیال خود را بیشتر از میان عناصر دینی و اشرافی بر می گزیند از این رو،ز نوعی تقدس و تجمل و اشرافیت را در تصاویر شعر او می بینیم.اگر هر قصیده را شامل دو بخش تغزلی و مدحی بدانیم، میان عناصر محور عمودی هر بخش با تصاویر شعری آن بخش تناسب و هماهنگی کاملی وجود دارد. عمعق از علوم متداول عصر خود آگاه بود. قصاید او مشحون به انواع صنایع است و این دلیل واضحی بر اطلاع کامل او از علوم و فنون ادبی است. او بر احوال اجرام سماوی هم اطلاع داشت. همچنین از مفردات قرآنی فراوان و ترکیبات عربی موجود در کلام او معلوم می شود که از ادبیات عرب با اطلاع بوده است. علاوه بر این، از اشعار او نشانه های اطلاع وی از فلسفه و علوم نیز به دست می آید. (صفا، 1314، ص 410)عمعق در تشبیه دستی توانا دارد و اهمیت او از آن جهت است که در این امر جانب حس را بیشتر می گیرد. تشبیهات وی از حیث عقلی یا حسی بودن طرفین، گاه مختلف است و اغلب حسی ولی مبتنی بر وهم و به عبارت دیگر تشبیه خیالی است. او در تشبیه، بسیار دقیق است و در تشبیهات وی لطف و قدرت و دقت فکری بسیار مشاهده می شود. دیوان او مشتمل بر قصاید و رباعیات و بعضی قطعات است؛ ولی از مجموع هفت هزار بیت که به او نسبت داده اند تنها 614 بیت باقی مانده است. (صفا، 1372، ج 2، ص 39). لغات مهجور نیز در دیوان عمعق کم نیست؛ واژه هایی مثل کمرا، دروا، مارا، فاوا، کاشه (عمعق، ص 195). برهون، بورک، کسک (همان، ص 198) سیان (همان، ص 199) زنده، کت، کاسانه (همان، ص 201) و ... .

خرید فایل

دانلود تحقیق در مورد “ استعاره یا تشبیه ”

دانلود تحقیق در مورد “استعاره یا تشبیه” تعداد صفحات: ۹ فرمت: Word ...