مقاله در مورد آزادى دینى در نهج‏ البلاغه

مقاله در مورد آزادى دینى در نهج‏ البلاغه

مقاله در مورد آزادى دینى در نهج‏ البلاغه

آزادى چیست؟

آزادى در مکاتب مختلف بنا بر نوع انسان‏شناسى و جهان بینى آن مکتب تعاریف گوناگونى دارد. مکاتب مختلف گاه آزادى را مطلق فرض کرده‏اند و گاه انسان را فاقد هرگونه آزادى معرفى مى کنند. بدون تردید اسلام به منزله یک مکتب حیات‏بخش، که ضامن سعادت دنیا و آخرت پیروان خویش است، نمى تواند درباب «آزادى» و حدود آن سخنى نگفته باشد .
براى یافتن جایگاه آزادى در این نظام فکرى و سیاسى، باید مفاهیمى وابسته به این مفهوم را مورد توجه قرار دهیم؛ چرا که غفلت از این کلى نگرى و شمول‏ نگرى موجب درک نادرست این مقوله مهم و حیاتى خواهد شد .
بهترین روش جوابگویى به سؤالهایى که در مورد آزادى مى شود مراجعه به منابع مهم اسلامى بخصوص کتاب نورانى نهج‏البلاغه مى باشد .

اثبات آزادى انسان

در ابتداى مبحث، به بررسى نوع آفرینش انسان از دیدگاه حضرت على علیه‏السلام مى پردازیم و مى خواهیم به این سؤال پاسخ دهیم که خداوند مبناى آفرینش انسان را چه قرار داده است؟ آیا او را موجودى آزاد آفریده یا موجودى مجبور؟ اگر آزاد است، این آزادى محدود است یا غیر محدود؟
حضرت در خطبه اول نهج البلاغه اینگونه بیان مى کنند: ثم أسکن سبحانه ادم دارا أرغدَ فیها عیشتهُ، و امن فیها معلّقهُ...؛ «خداوند متعال آدم را در مکانى که وسایل عیش و آزادیش فراهم بود، جاى داد و جایگاه او را ایمن گردانید...»1
در این خطبه، حضرت داستان آفرینش انسان را بیان مى کند. انسان در داخل بهشت آزاد آفریده شد و خداوند به او فرمود که در این بهشت آزاد هستى، تمام وسایل راحتى و آزادى براى زندگى تو فراهم است؛ سپس خداوند مى فرماید: اى آدم و حوا ! شما آزادید تا از تمام نعمتهایى که در بهشت برایتان نهاده‏ام استفاده کنید؛ ولى هرگز به این درخت نزدیک نشوید که از ستمکاران خواهید شد. پس خداوند عل‏یرغم تمام آزادیهایى که در اختیار انسان قرار داده بود، محدوده‏اى براى او قرار داد که از آن محدوده جلوتر نمى توانستند بروند؛ و آن بدین معنى است که انسان در بهشت آزاد مطلق آفریده نشد، و خداوند حدودى براى او قرار داد که از آن تجاوز نکند .
بنابراین مى توان اینطور نتیجه گرفت که وقتى آزادى انسان در بهشت محدود بوده، آزادى او در دنیا محدودتر خواهد بود. اصل آفرینش انسان مبناى آزادى است. آزادى نیز محدود به حدود و قیودى دارد که رعایت آن بر انسان واجب است. و سرپیچى از آن به ضرر وجود انسان خواهد بود .
پس انسانى که اصل آفرینش او بر اساس آزادى است، بنابر دلایلى پس از هبوط به این کره خاکى نیز آزاد است؛ ولى نه آزادى مطلق بلکه آزادى محدود .
انّ اللّه سبحانه أمر عباده تخییرا، و نهاهم تحذیرا، و کلّف یسیرا، و کم یکلّف عسیرا و أعطى على القلیل کثیرا و لم یعص مغلوبا، و لم یطع مکرها.... ؛ «خداوند سبحان بندگانش را امر کرده به اختیار، و نهى فرموده با بیم و ترس (از عذاب)، و تکلیف کرده به آسان و دستور نداده به کار دشوار، او کردار اندک را پاداش بسیار عطا فرموده و او را نافرمانى نکرده‏اند از جهت اینکه مغلوب شده باشد و فرمانش را نبرده‏اند از جهت اینکه مجبور کرده باشد...»2
امر و نهى بندگان نشانه اختیار و آزادى آنهاست؛ بدین معنى که به انسانها حق انتخاب داده شده است .
همچنین حضرت بیان مى کنند که خداوند کارهاى آسان را براى آنها قرار داده تا خود با میل و رغبت به سوى آن بروند و نه با اجبار؛ زیرا اگر وظایف انسان از حدّ طاقت و قدرت او خارج بود، بسیارى از انسانها با میل و رغبت، فرامین الهى را انجام نمى دادند و فقط بر اساس قوانین، وظایف خود را انجام مى دادند .
و بالاخره نکته دیگرى که از سخن حضرت استنباط مى شود و نشانه آزاد بودن فرد است، پاداش و جزاى اخروى است؛ این مطلب خود نشانگر آن است که انسان آزاد است که عمل نیکى را انجام دهد و در قبال آن پاداش بگیرد و یا اینکه از آن سرباز زند و مجازات شود. چون هیچگاه انسان را بخاطر کارى که مجبور بوده و آن را انجام داده پاداش نمى دهند و یا به سبب عدم انجام آن، او را مجازات نمى کنند؛ پاداش و جزا زمانى معنا مى یابد که انسان آزاد باشد از بین دو راه، راه صحیح را انتخاب کند تا مستحق پاداش شود و یا راه خطا را انتخاب کند تا مستحق جزا شود .
حضرت در نامه‏اى به مالک اشتر مى فرمایند: أمره بتقوى الله... و أمره أن یکسر نفسه عند الشهوات... ؛ «امر مى نماید او را به پرهیزکارى و ترس از خدا... و او را امر مى فرماید که نفس خود را هنگام شهوات و خواهشها فرو نشاند»3
فاجتنب ما تفکر أمثاله، و بتذل نفسک فیما افترض الله علیک...؛ «دورى کن از کارى که نظایر آن را نپسندى، و نفس خود را به آنچه خدا به تو واجب گردانیده وادار به امید پاداش و ترس از کیفرش...»4

حدود آزادى

بدیهى است که انسان در عین آزادى، براى ساختن اندامهاى روانى خویش و تبدیل محیط طبیعى به‏صورت مطلوب خود و فراهم کردن آینده مطلوبش، محدودیتهاى فراوانى دارد و آزادى او، یک آزادى نسبى است، یعنى آزادى انسان در داخل یک دایره، محدود است، و در داخل همین محدودیت، مى تواند آینده‏اى سعادت‏بخش یا سیاه و تاریک براى خود انتخاب کند.5
آزادیهاى انسان خواسته یا ناخواسته، از چند جهت محدود مى شود؛ و او در عین اینکه نمى تواند رابطه‏اش را کاملاً با این موارد قطع کند، لکن برایش این امکان وجود دارد که تا حدود زیادى به حکم نیروى عقل و علم از یک طرف و نیروى اراده و امام از سوى دیگر، تغییراتى در بعضى از این عوامل ایجاد کند و آنها را با خواسته‏هاى خویش منطبق سازد و خود، مالک سرنوشت خویش گردد.6
از جمله عواملى که آزادى فرد را محدود مى کند و انسان مى تواند تا حدّى خود را از قید آن برهاند، عوامل اجتماعى مى باشد. حضرت در یکى از خطبه‏هاى خود در مذمت مردم شهر بصره چنین مى فرماید: و المقیم بین اظهُرکُم مرتهنّ بذنبه و الشّاخص عنکم متدارک برحمة من ربّه؛ «هرکه در میان شما اقامت کرده، در گرو گناه خود بوده و کسى که از میان شما بیرون ر فته، رحمت پروردگارش را درک کرده»7
حضرت در این خطبه تأثیر عوامل اجتماعى بر روى افراد را بیان مى کند، ایشان مى فرماید: هرکس در بین اهل بصره زندگى کند، در معرض گناه خواهد بود؛ در واقع منظور حضرت از بیان این نکته این است که در آن محیط اجتماعى عواملى وجود دارد که آزادى انسان را در قبال انجام اعمال نیک محدود مى کند. انسان در چنین محیطى که شرایط براى انجام اعمال خداپسندانه فراهم نیست، تا حدودى محدود است. و در واقع در جامعه‏اى که افرادش به راحتى مرتکب گناه مى شوند، صحیح زندگى کردن سخت است، ولى غیر ممکن نیست، چرا که در این جوامع، محدوده آزادى انسان تنگتر مى شود ولى از بین نمى رود .
منابع:
1ـ آزادى ابراز عقیده یا اهانت به توده‏ها: ابو حسین، ترجمه احمد بهپور، تهران، انتشارات مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامى، پاییز 71، چاپ اول
2ـ آزادى از دیدگاه استاد مطهرى: حسین یزدى، تهران، انتشارات صدرا، فروردین 79، چاپ اول
3ـ آزادى و ضرورت: جون رابینسون، تهران،1357، چاپ اول
4ـ آسیب‏شناسى دینى از منظر مرتضى مطهرى: سید مهدى جهرمى و محمد باقرى، تهران، نشر هماهنگ، سال 78ـ77، چاپ دوم
5ـ ترجمه و شرح نهج البلاغه: علینقى فیض الاسلام، تهران
6ـ جاذبه و دافعه على علیه‏السلام : مرتضى مطهرى، تهران، انتشارات صدرا، بهمن 76، چاپ 25
7ـ صحیفه نور: امام خمینى رحمه‏الله ، مرکز مدارک فرهنگى انقلاب اسلامى، تهران، ا نتشارات شرکت سهامى چاپخانه وزارت ارشاد اسلامى، بهمن 61
8ـ فربه‏تر از ایدئولوژى: عبدالکریم سروش، تهران، چاپ طلوع آزادى، اسفند 78، چاپ 6
9-مؤسسه تنظیم آثار امام: تهران، انتشارات مؤسسه تنظیم آثار امام خمینى، 1371، چاپ اول

خرید فایل

تحقیق در مورد روش‏شناسى فهم متون دینى

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب *   فرمت فایل :Word ( قابل ویرایش و آماده پرینت )    تعداد صفحه41   روش‏شناسى فهم متون دینى میزگرد : آیة‏الله محمدتقى مصباح، دکتر مهدى گلشنى و حجة‏الاسلام محمود رجبى، اشاره : مساله فهم متون دینى و شیوه‏ها و معیارهاى آن از جمله مسائلى است که توجه بسیارى از متفکران را در عصر حاضر به خود مشغول داشته است. برخى بر این باورند که فهم این متون بیرون از توان بشر است، برخى نیز با رد این نظر، بر آنند که با توجه به فلسفه نزول این متون - یعنى، هدایت‏بشر - محال است که آن‏ها را از حوزه فهم انسان خارج بدانیم. فهم متون دینى چه شروطى دارد؟ روش‏ها و معیارهاى فهم آن کدام است؟ و... در این میزگرد، در حضور سروران ارجمند، جناب استاد آیة‏الله محمدتقى مصباح، دکتر مهدى گلشنى و حجة‏الاسلام محمود رجبى، به بحث نشسته&rl ...

تحقیق در مورد مردمسالارى دینى از دیدگاه شهید مطهرى

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب *   فرمت فایل :Word ( قابل ویرایش و آماده پرینت )    تعداد صفحه33   فهرست مطالب   مقدمه تبیین مردم‏سالارى[1] مردم صاحب راى کیانند؟ «مردم‏سالارى لیبرال‏» و «مردم‏سالارى دینى‏» «آزادى‏» و «انتخاب‏» دو شاخصه مهم مردم‏سالارى مقبولیت جهانى دموکراسى و مردم‏سالارى یکه‏تازى لیبرال دموکراسى مردم‏سالارى دینى، بدیل مردم‏سالارى لیبرال شهید مطهرى و پذیرش مردم‏سالارى با شاخصه‏هاى آن بازخوانى اندیشه رهبران انقلاب، از اهمیت ویژه‏اى برخوردار است; زیرا هر انقلابى داراى مراحلى است و نخستین و مهم‏ترین مرحله، قیام فکرى و فرهنگى علیه نظام حاکم است . رهبران انقلاب و داعیه‏داران قیام و اصلاح، ابتدا باید بطلان، ...

مقاله تأثیر دستاوردهاى جدید علمى و کلامیِ مسیحیت بر حوزه مباحث دینى

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*   فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)   تعداد صفحه:43 فهرست و توضیحات: مقدمه تجزیه و تحلیل تأثیر دستاوردهاى جدید علمى و کلامیِ مسیحیت بر حوزه مباحث دینى اسلام، علم و کلام مسیحیت حقائق العلم والآیات الدالة علیها من کتاب اثرالقرآن من تحریرالعقل البشرى از عبدالعزیز جاویش، کشف الاسرار النورانیة القرآنیة فیما یتعلق بالأجرام السماویة والأرضیة از محمد بن احمد اسکندرانى، اعجاز القرآن فى علم طبقات الارض از محمد محمود ابراهیم، الفلک والقرآن از محمد توفیق صدقى، القرآن والطب الحدیث از عبدالعزیز اسماعیل، معجزة القرآن فى وصف الکائنات از حنفى احمد، الاسلام فى عصرالعلم از محمد احمد العمرلوى، من الآیات الکونیةو العوالم الأخرى از محمد الفندى، من الآیات العلمیة واللّه والعلم الحدیث و القرآن والعلم الحدیث از عبدالرزاق نوفل، القرآن والعلم از احمد سلیمان، من ...

مقاله در مورد مردمسالارى دینى از دیدگاه شهید مطهرى

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب *   فرمت فایل :Word ( قابل ویرایش و آماده پرینت )    تعداد صفحه:32        فهرست مطالب     مردمسالارى دینى از دیدگاه شهید مطهرى مقدمه تبیین مردم‏سالارى[1] مردم صاحب راى کیانند؟ «مردم‏سالارى لیبرال‏» و «مردم‏سالارى دینى‏» «آزادى‏» و «انتخاب‏» دو شاخصه مهم مردم‏سالارى مقبولیت جهانى دموکراسى و مردم‏سالارى یکه‏تازى لیبرال دموکراسى مردم‏سالارى دینى، بدیل مردم‏سالارى لیبرال شهید مطهرى و پذیرش مردم‏سالارى با شاخصه‏ هاى آن توجه به مقبولیت اندیشه مردم‏سالارى مردم‏دارى تیمارى ممنوع! تاکید بر شاخصه آزادى مخالف منابع                 بازخوان ...

تحقیق در مورد مردمسالارى دینى

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب *   فرمت فایل :Word ( قابل ویرایش و آماده پرینت )    تعداد صفحه:32        فهرست مطالب     مردمسالارى دینى از دیدگاه شهید مطهرى   مقدمه   تبیین مردم‏سالارى[1]   مردم صاحب راى کیانند؟   «مردم‏سالارى لیبرال‏» و «مردم‏سالارى دینى‏»   «آزادى‏» و «انتخاب‏» دو شاخصه مهم مردم‏سالارى   مقبولیت جهانى دموکراسى و مردم‏سالارى   یکه‏ تازى لیبرال دموکراسى   مردم‏سالارى دینى، بدیل مردم‏سالارى لیبرال   شهید مطهرى و پذیرش مردم‏سالارى با شاخصه‏هاى آن   توجه به مقبولیت اندیشه مردم‏سالارى   مردم‏دارى تیمارى ممنوع!       ...