تحقیق سهم ایران از بازار زعفران
اشاره:
زعفران از محصولات کشاورزی است که از دیرباز در ایران، آسیای صغیر و بخش هایی از اروپا به ویژه یونان شناخته و مصرف شده است. در گذشته مصرف زعفران به عنوان یک گیاه دارویی به لحاظ خواص آن مد نظر بوده، اما امروزه زعفران به لحاظ رنگ، طعم و مزه خوب در صنایع غذایی مصر گستردهای دارد. با این وجود، هنوز زعفران در بسیاری از کشورها شناخته شده نیست و مصرف جهانی آن در حد قابل قبولی نمیباشد.
بازار جهانی زعفران به طور عمد در اختیار شش کشور میباشد که عمدهترین صادرکنندة آن، ایران است. در این مقاله بازار جهانی زعفران را از نظر میگذرانیم و راههای توسعه آن و افزایش صادرات زعفران از سوی کشورهای عرضه کننده به ویژه ایران را بررسی می نماییم.
زعفران از محصولات ارزشمند غذایی است که دارای خواص گوناگون درمانی، طعم و مزه جذاب و . . . است با این وجود بسیاری از مردم جهان هنوز با زعفران آشنا نشدهاند و از این رو تجارت جهانی زعفران در حد محددی میباشد.
اطلاعات دریافتی از شبکه جهانی اینترنت نشان میدهد که در سال 1997 که اطلاعات مدون آن در دسترس میباشد، در مجموع 29 میلیون و 634 هزار دلار زعفران در بازار جهانی مبادله شده است.
سهم ایران در این بازار 55/63 درصد، اسپانیا 13/27 درصد، چین 3 درصد، ایتالیا 68/1 درصد، امارات متحده عربی 26/1 درصد و سوییس 71/0 درصد میباشد. ایران عمدهترین صادر کننده زعفران در جهان در سال 1977 بود. البته در سالهای 2000-1998 نیز همچنان ایران بیشترین سهم را در تجارت جهانی زعفران داشته است. اما اطلاعات آن بر روی شبکه جهانی اینترنت موجود نیست.
آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران نشان میدهد که ارزش صادرات زعفران ایران در سال 1376 (از 21 مارس 1997 تا 20 مارس 1998) به بیش از 14 میلیون دلار رسید. این رقم در سال گذشته (1379) به 5/43 میلیون دلار افزایش یافت که رشدی 210 درصدی را نشان میدهد.
بر اساس اطلاعات دریافتی از شبکه جهانی اینترنت، در سال 1997 اتحادیه اروپا با جذب 27/60 درصد زعفران ایران بوده است. پس از آن سوییس با جذب 30/1 درصد آرژانتین با واردات 13/1 درصد زعفران صادراتی، خریداران عمده دیگر محسوب میشوند.
در بین کشورهای عمده خریدار زعفران در بازار جهانی، پس از اتحادیه اروپا که 62 درصد واردات زعفران جهان را در سال 1997 به خود اختصاص داد. آمریکا با جذب 07/16 درصد. ژاپن با جذب 34/6 درصد. سوییس با جذب 13/6 درصد . آرژانتین با جذب 42/3 درصد. هنگ کنگ با 97/1 درصد. کانادا با 51/1 درصد. سنگاپور با 91/0 درصد، استرالیا با 74/0 رصد و برزیل با جذب 23/0 درصد صادرات جهانی زعفران، از بازارهای عمده وارد کنده این محصول بودند.
...
صادر کنندگان غیر واقعی با تجارت محصول نامرغوب با به بازار زعفران ایران اسیب می رسانند.
اشاره:
جهش در صادرات غیرنفتی، مهمترین هدف سومین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور است. در سالهای اخیر نیز دولت تمهیدات و تسهیلات گوناگونی را برای رشد صادرات غیر نفتی اندیشیده و اعمال کرده که تا حدودی موانع و تنگناهای صادرات را از بین برده است. با این استعدادها و تواناییهای کشور در خصوص حضور در بازارهای خارجی و رشد صادرات به کار گرفته شود.
یکی از محصولات مرغوب صادراتی ایران، زعفران است که در مناطق خشک و نیمه خشک حاشیه کویر و با زحمت فراوان کشاورزان به دست میآید، اما علی رغم مرغوبیت و کیفیت مطلوب زعفران ایران که قیمت در آن در بازارهای جهانی به دلیل حضور صادرکنندگان غیرواقعی یا تجارت محصول نامرغوب، از رشد واقعی برخوردار نبوده و مانع از افزایش درآمدهای ارزی ناشی از صدور زعفران شده است.
خبرنگار نشریه «بررسی بازرگانی» در گفت و گو با آقای جلیل مغازهای، رییس اتجادیه صادرکنندگان کتیرا، صمغ های نباتی، ریشههای گیاهی و دانههای کشاورزی ایران، روند بازار هانی زعفران ، موقعیت ایران در ایران بازار و موانع و مشکلات فراوری رشد صادرات این محصول ارزشمند را جویا شد. با هم ما حصل این گفتگو را می خوانیم.
زعفران ایران از چه زمانی صادر شده است؟
تا آنجا که اطلاع دارم، بیش از 100 سال است که زعفران ایران صادر میشود. البته در آغاز شهرت نداشته و بیشتر به اسپانیا ارسال شده است.
زعفران ایران در آغاز به صورت نامی ناآشنا و به حالت تحفه وارد بازار کشورهای اروپایی شد و در زمان قاجاریه به صورت گمنام و بدون آنکه مبداء آن معلوم باشد. مورد مصرف اروپاییان قرار میگرفت. از آن زمان اعم زعفران ایران به نام خارجیها به فروش می رفت و برگشت پول نداشت.
از حدود 40 سال پیش، زعفران ایران در بازارهای اروپای شناخته شد و جزو کالاهای لوکس است و مورد مصرف افراد پولدار میباشد.
آیا صادرات زعفران ایران فقط به کشورهای با درآمد سرانه بالا صورت میگیرد؟
کشور خاصی زعفران ایران را خریداری نمیکند، اما بخش اعظم زعفران صادراتی ایران به کشورهای اروپایی که در آنجا شناخته شده است. صادر می شود. مصرف زعفران در کشورهای اروپایی مانند اسپانیا، ایتالیا و فرانسه از تمامی کشورها بیشتر است. آلمان و انگلستان هم مقداری زعفران ایران را خریداری میکنند، اما خرید آنان کمتر از سه کشور یاد شده است.
اسپانیا از دیرباز صادر کنندة زعفران بوده است، اما چند سالی است که از جرگه تولید کنندگان زعفران در سطح وسیع، خارج شده است. اما زعفران ایران را خریداری کرده و در بستهبندی های کوچک وارد بازارهای مصرف میکند.
به چه دلایلی اسپانیا از جرگه تولید کنندگان زعفران خارج شده است؟
...
پایان نامه اقتصاد زعفران
مقدمه
زعفران یکی از گیاهان استثنایی است که در عین نیاز به آب کم، از بازده اقتصادی بسیار بالایی برخوردار بوده و علاوه بر اشتغالزایی فراوان و جلوگیری از مهاجرت روستاییان مناطق کم آب، قدرت ارزآوری شایان توجه این محصول، سالیانه دهها میلیون دلار درآمد ارزی را به دنبال دارد. ایران اولین و بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده زعفران است که در دهههای اخیر به علت کوتاهی در امر صادرات و بهبود کیفیت و بازاریابی رقبای ایران در بازار جهانی، عملکرد بهتری داشتهاند. صادرات زعفران با توجه به مزیت نسبی ایران در تولید این محصول و ارزآوری آن از اهمیت زیادی برخوردار است[1].
پارهای از مناطق کشور ایران با تنوع وسیع آب وهوایی، در زمینه تولید برخی از محصولات کشاورزی از مزیت نسبی قابل توجهی برخوردارند. شرایط ویژهای که از لحاظ جغرافیایی در مرکز و جنوب خراسان وجود دارد، از قبیل کویری بودن، کیفیت نامناسب آب و فقر زمین از نظر عناصر غذایی مورد نیاز گیاه و روشهای سنتی تولید محصولات کشاورزی از عواملی است که رشد کشاورزی را در این مناطق محدود کرده است. در بین گیاهان زراعی، زعفران گیاهی است که توانسته است با خصوصیات ویژهی خود مسئله کمآبی مناطق مذکور را تحمل نماید و با داشتن بازده اقتصادی بالا، موجبات دلگرمی و ماندگاری بهرهبرداران را فراهم کند، لذا با توجه به صادراتی بودن زعفران و رقابتهای موجود در سطح جهانی در زمینه رشد بازار، زعفران نیاز به تحقیقات اقتصاد کشاورزی در مورد بازاریابی و صادرات زعفران روزبه روز محسوستر میشود[2].
تاریخچه
پیشینهی تاریخی زعفران ایران حاکی از کشت و تولید فراوان و همچنین صادرات زیاد این محصول زراعی سنتی است، به طوریکه بعضی از شهرهای ایران به لحاظ تولید مرغوب و فراوان شهرتی فراوان کسب کرده بودند.
در عصر قاجار که دورهی شکستهای نظامی و اقتصادی کشور بود، قسمتهایی از نقاط زعفرانخیز ایران در ایالت آران که بعدها روسها آن را آذربایجان شوروی نامیدند، از کشور جدا گردید. در همین دوره در قسمتهای زعفرانخیز خراسان، زراعت این محصول با ناکامی مواجه بود، زیرا مصرف داخلی زعفران کشور به لحاظ فقر عمومی بسیار اندک و صادرات آن به خارج کشور به سبب بیتوجهی دولت به امر بازرگانی خارجی و نداشتن شبکه راهها، ناچیز بوده و این در حالی است که قیمت تمامشده زعفران و نرخ فروش آن در بازار در مقایسه با سایر کالاهای مصرفی خوراکی بسیار نازل بوده است.
رکورد صادرات زعفران در اواخر قاجاریه، تا جایی است که میزان آن در مقایسه با کالاهای دیگر بسیار ناچیز به نظر میآید، بطوریکه سدیدالسلطنه (کبابی) طی گزارشی که از ارزش صادرات بندرعباس در سال 1328 ه.ق. میدهد، در حالی که 21230 تومان سبزیجات و 53272 تومان انغوزه و 27592 تومان گل سرخ و 100681 تومان پنبه و 6993 تومان روناس و غیره از این بندر به مقصد خارج صادر شده است، فقط 95 تومان زعفران از این بند صادر شده است که اگر صادرات از راه خشکی را هم رقمی در همین حدود به حساب آوریم و یا دو سه برابر منظور کنیم، باز هم رقم بسیار ناچیزی به دست میآید.
چارلز در کتاب خود از صدور زعفران از راه تبریز خبر داده، اما میزان آن را مشخص نکرده است[3].
تولید و تجارت جهانی این محصول همواره در دست ایرانیان بوده است، اکنون نیز استان خراسان بیشترین و مرغوبترین زعفران جهانی را تولید میکند، گرچه در نواحی زعفرانخیز گذشته ایران تلاشهای موفقیتآمیزی در جهت تجدید زراعت این محصول آغاز شده است که به نوبهی خود نویدگر آیندهی درخشانتری برای زعفران در بازار جهانی نیز است[4].
میزان تولید زعفران
میزان تولید جهانی زعفران در حال حاضر بالغ بر 200 تا 210 تن است که ایران با تولید سالانه 135 تا 160 تن مقام نخست را در جهان داراست. اسپانیا با تولید 5 تن در مقام دوم قرار دارد. کشورهای هندوستان، ترکیه، یونان، مراکش، چین، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، روسیه و پاکستان در مجموع با تولید 20 تن در مقاوم سوم جای دارند. گزارش شده است که میزان تولید زعفران در یونان بین 5 تا 7 تن، در مراکش 2 تا 3 تن، در کشمیر بین 2 تا 3 تن و در ایتالیا 20 کیلوگرم است.
برابر آمار وازرت جهاد کشاورزی، سطح زیر کشت زعفران در ایران در سال زراعی 78-77، 37 هزار هکتار بوده و میزان محصول تولید شده 173تن تخمین زده میشود. در سال 79-78 نیز سطح زیر کشت 40 هزار هکتار گزارش شده است که با توجه به معضل خشکسالی 150 تن محصول تولید شده است. میزان زیر کشت زعفران در سال زراعی 80-79 بالغ بر 43 هزار هکتار و میزان برداشت محصول 176 تن بوده است و این ارقام در سال زراعی 81-80 به ترتیب 45 هزار هکتار و 180 تن بوده است که این میزان برای سال 82 حدود 185 تن پیشبینی شده است و پیشبینی میشود که در پایان برنامه سوم توسعه عملکرد زعلفران با رشد متوسط سالانه حدود 3/6 درصد از 8/4 کیلوگرم در هکتار به 5/6 کیلوگرم در هکتار افزایش یاید[1].
[1] . ماهنامه تخصصی بازاریابی، شماره 31، دی و بهمن 83، ص5
[1] . ماهنامه تخصصی بازاریابی، دی و بهمن 1382، شماره 31، ص5
[2] . زعفران فنآوری تولید و فرآوری/تهیه و تدوین محمد کافی و ... دیگران، مشهد، زبان و ادب، 1381
[3] . شناخت زعفران ایران، تالیف محمدحسن ابریشمی با مقدمه ایرج افشار و سیدمحمدعلی جمالزاده، انتشارات توس، سال 1366
[4] . زعفران ایران، شناخت تاریخی و فرهنگی و کشاورزی، تالیف محمدحسن ابریشمی، ویراستهی دکتر محمدجعفر یاحقی، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1376
فهرست مطالب
پیش گفتار
مقدمه
تاریخچه
اهمیت اقتصادی زعفران
قیمت زعفران
قیمت جهانی زعفران
بازاریابی زعفران
تشکلهای بازاریابی نیاز مبرم زعفران
میزان تولید زعفران
میزان صادرات زعفران در جهان
مشکلات صادرات زعفران
بورس بینالمللی زعفران مشهد
ایران بزرگترین تولیدکننده و اسپانیا بزرگترین صادرکننده زعفران جهان
آسیبشناسی صنعت زعفران ایران، چالشها و راهکارها
سهم ایران در بازارهای جهانی زعفران 60 درصد است
رقابت زعفران ایران با زعفران کشمیر آغاز شد