پایان نامه مروری بر پژوهش های انجام شده در مورد بیماریهای زیتون در ایران در 90 صفحه ورد قابل ویرایش
عوامل بیماری زای قارچی و باکتریایی از مهمترین عوامل کاهش تولید زیتون در دنیا محسوب می گردد. با توجه به اهمیت این محصول، در راستای اجرای برنامه های توسعة کشت زیتون، مطالعات و تحقیقات همه جانبه‌ای در استان های کشور انجام شده است.
باغات زیتون کشور و نیز باغات مادری زیتون درشهرستان طارم علیا واقع در استان زنجان که کانون تولید قلمه و نهال زیتون در کشور است، از لحاظ عوامل بیماری زایی و تعیین پراکنش هر یک از بیماری ها بررسی شده اند.
باغات مورد بررسی به طور تصادفی انتخاب شده و پس از بررسی درختان موجود در هر باغ، از علائم مشکوک و آلوده به بیماری نمونه برداری و به منظور جداسازی عوامل بیماریزا به آزمایشگاه منتقل شده اند. به روش های معمول آزمایشگاهی و روش های توصیه شده برای هر عامل نسبت به جداسازی ، خالص سازی و اثبات بیماری زایی عوامل قارچی اقدام گردیده و نمونه های مشکوک به عوامل باکتریایی و ویروسی در مؤسسات تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی مورد بررسی قرار گرفته اند. در هر باغ و کل منطقه براساس تعداد درختان بازدید شده و بیمار و تعداد باغات بررسی شده، میزان آلودگی و پراکنش آن ها برآورد گردیده است.
مهمترین عوامل پوسیدگی ریشه و خشکیدگی قلمه ها در ایران عبارتند از
Fusarium solani Pythium ultimum, Rhizoctonia solani,. در نهال های یک ساله موجود در گلدان ها علاوه بر قارچ های مزبور Macrophomina phaseolina, Verticillium dahliae و به ندرت گونه های Phytophthora مشاهده گردیده که باعث خشکیدگی نهال ها می شدند.
در باغات جدیدالاحداث نیز همه قارچ های فوق الذکر از ریشه و طوقه نهال های جوان بیمار جداسازی گردیده است که با توجه به اینکه در باغات جدید الاحداث در اراضی بایر احداث می گردند و تقریباً عاری از عوامل مزبور می باشند، به احتمال زیاد این عوامل توسط نهال های آلوده به باغات جدید منتقل شده اند. درباغات کهنسال قارچ های Armillaria mellea, Roselinia necatrix از ریشه درختان در حال زوال جداسازی گردید.
در باغات مسن قارچ‌های بیماری‌زای هوازاد نیز مورد شناسایی قرار گرفتند که مهمترین آن ها عبارت بودند از Spilocea oleaginum عامل بیماری لکه طاوسی، Hormiscium oleae عامل خشکیدگی نوک سرشاخه ها و گونه های Alternaria عوامل لکه برگی.
در سال 78 برای کنترل عوامل بیماری زای عامل خشکیدگی قلمه ها و نهال ها اقدام به ضدعفونی خاک مورد استفاده نهالستان ها با متیل بروماید گردید. نتیجة این عمل در کاهش عوامل مزبور بالاخص Verticillium dahliae بسیار رضایتبخش بود.
درخت زیتون با نام علمی Olea europea گیاهی است همیشه سبز و بومی نواحی گرمسیر که در صورت وجود 300 میلی متر بارندگی سالیانه کشت دیم آن نیز امکان پذیر می‌باشد. براساس محاسبات به عمل آمده در سازمان جهاد کشاورزی زنجان امکان توسعه کشت زیتون تا سطح 20 هزار هکتار قابل دستیابی بوده و می تواند سالیانه حدود 16000 تن روغن زیتون در منطقه تولید نماید که با محاسبات قیمت روغن زیتون در بازارهای جهانی ( هر تن معادل 800 دلار) ارزش اقتصادی آن سالانه 8/12 میلیون دلار می‌باشد که می‌تواند تحول عظیمی از نظر اقتصادی و اجتماعی ایجاد نماید.
زیتون در ایران در نواحی طارم، گرگان، مازندران، گیلان، خوزستان، فارس، خوربیانک، رامیان، کوهستان‌های دالاهو، لرستان، کهکیلویه و بویراحمد، چهار محال و بختیاری، کرمان، قزوین، کردستان و گرمسار کشت می گردد.
در جهان به دلیل اهمیت زیتون و فرآورده های آن درصنایع مختلف، تحقیقات زیادی دربارة کشت و پرورش، آفات و بیماری های گیاهی و ارقام مختلف آن و روش های کنترل آفات و بیماری های این درخت در دنیا صورت گرفته است. در تحقیقات گیاهپزشکی، عوامل بیماری زای متعددی از روی درختان زیتون جدا و گزارش شده است و اهمیت هر یک از آن ها از نظر کمی و کیفی روی محصول مورد توجه قرار گرفته است.
لکه برگی ها، بیماریهای آوندی، بیماری های ریشه و طوقه و رشد قارچ‌های بیماری زا روی میوه زیتون که در انبار باعث افزایش اسیدیته روغن می‌شود از جمله عوامل مهمی است که موجب خسارت در تولید این محصول می گردد.
مهمترین بیماری های درخت زیتون، پژمردگی ورتیسیلیومی، لکه چشم طاووسی، مومی شدن میوه، کپک دوده ای و ماکروفوما، تعیین و تشخیص شده است.
بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی در تمامی کشورهای شمالی مدیترانه، سوریه و کالیفرنیا وجود دارد که باعث کم شدن عملکرد، خشک شدن شاخه های جوان وخشکیدن کامل درخت می‌شود.
این بیماری را در جنوب سوریه عمده مشکلات پرورش درختان زیتون عنوان می‌نمایند و بررسی های انجام شده در باغات 10-5 ساله نشان می دهد که آلودگی به این بیماری تا 29/49 درصد باغات وجود داشته و در جایی که در سال های قبل از احداث باغ سبزیجات مانند گوجه فرنگی کشت می شده است این بیماری شیوع بیشتری داشته است.
بیماری های مهم درختان زیتون درکشورهای مدیترانه ای عبارتند از گال باکتری با عامل Pseudomonas syringae، لکه چشم طاووسی با عامل (Spiloceae oleagina) با گسترش زیاد و قابل توجه و شدت بالا در کلیه مناطق کشت زیتون، پژمردگی وریتسیلیومی با عامل Verticillium dahliae و آنتراکنوز زیتون با عامل Glomerella cingulata با توسعه و گسترش محدود وکم ولی شدت بالا در درختان آلوده و دیگر بیماری میوه با عامل Mycocentrospora cladosprioides و Camarosporium dalmatica و نکروز باعامل Phoma incompta و دیگر بیماری ها که از قارچ های کم اهمیت می باشند.
در ایتالیا بیماری هایی که روی اپیدمیولوژی و روش های کنترل آن ها به منظور اجرای یک برنامة تلفیقی در جهت کنترل بیماری و کاهش دفعات مبارزات شیمیایی تحقیقاتی صورت گرفته است، عبارتند از پوسیدگی های ریشه، لکه برگی ها باگال باکتریایی و خسارت نماتدهای گیاهی و خشکیدن درختان.
بیماری که چشم طاووسی با گستردگی زیاد در مناطق مدیترانه‌ای به عنوان مهمترین عامل کاهش محصول و بیماری گال باکتریایی با آلودگی شدید در یونان گزارش شده است.
در سال 1994 در ایتالیا قارچ Phoma incompta را به عنوان عامل جدید بیماری که موجب تغییر رنگ آوندهای چوبی، قهوه ای شدن برگ ها و خشکیدگی شاخه‌های جوان می‌شود معرفی نمودند.
علائمی از سکته ، بد شکلی و داسی شدن برگ و زردی از علائم بیماری های ویروسی بر روی درختان زیتون می باشد، ضمن اینکه تلاش برای تشخیص ایزوله های عامل بیماری ناموفق بوده است با عمل پیوند نیز به طور رضایت بخش نتوانسته اند علائم را انتقال دهند. درسال 1976 در ایتالیا یک ایزوله ویروس از درخت زیتون جدا گردید که هیچ علائمی روی آن نداشته است، این ویروس استرینی از SLRV بوده که روی درختان گیلاس و زردآلو نیز دیده می‌شود و در قسمت مرکزی ایتالیا تنها در یک مورد روی درختان بد شکلی برگ و میوه ایجاد نموده است. بعدها نیز تعدادی ویروس از درختان زیتون جدا شده است که بدون علائم بوده اند.
در سال 1343، اسکندری از نواحی شمالی ایران ، بیماری لکه طاووسی را جمع آوری و قارچ های Harmiscium olea, Spiloceae نیز توسط ارشاد در سال های 1356 از درختان زیتون گزارش گردید.
براساس طرح های تحقیقاتی و نمونه برداری ها و مطالعات موردی در منطقه طارم و شمال کشور از قسمت های ریشه و برگ زیتون قارچ های Fusarium oxysporum ، Armillariella mellea، Verticillium dahliae، V.alboatrum، Marssonia olivarum ، Phoma sp، Botrytis cinerae ، Nigrospora sp و Spiloceae oleagina جدا گردیده است.
پوسیدگی ریشه ناشی از Fusarium solani در قلمستان ها و Rhizoctonia sp و Pythium sp، Macrophoma phaseolina توسط افشاری آزاد و همکاران در سال 1377 از درختان زیتون گزارش شده است.
جمع بندی و بحث:
آنچه در طی مطالعات و تحقیقات و مشاهدات اخیر در باغات زیتون استان ها بدست آمده است بیانگر این است که مدیریت صحیح و اصولی در باغات زیتون اعمال نمی گردد و علت عمده شیوع و ایجاد بیماری های گیاهی و افزایش جمعیت آفات همین موضوع است.
آبیاری غرقابی، مصرف بیش از حد کودهای حیوانی نپوسیده در مجاورت طوقه و تنه درختان در باغات قدیمی و کاشت عمیق نهال در باغات جدید، علت اصلی پوسیدگی های ریشه و طوقه درختان به نظر می رسد. عدم هرس درختان و احداث باغات جدید در زمین هایی که سابقه کشت پنبه و صیفی جات دارند، شیوع و خطر ابتلا به پژمردگی ورتیسلیومی را افزایش می دهند.
با توجه به بررسی های انجام شده، میتوان نتایج حاصله را به صورت زیر جمعبندی و مورد بررس قرار داد:
1- مهمترین عارضه مشکل ساز در مورد قلمه های در حال ریشه زایی در بستر میست، خشکیدگی قلمه ها قبل و یا بعد از ریشه زایی است. صرفنظر از اینکه قدرت ریشه زایی قلمه های ارقام مختلف زیتون متفاوت می باشد، و عدم ریشه زایی درصدی از قلمه ها طبیعی بوده و علل فیزیولوژیکی دارد، در موارد دیگر ممکن است عوامل بیماری زا، به خصوص قارچ های مولد پوسیدگی ریشه و طوقه باعث خشکیدگی قلمه ها در بستر میست گردد. مهمترین عوامل خشکیدگی قلمه ها در بستر میست طبق بررسی های انجام شده در نهالستان های مختلف کشور نشان داد که قارچ های ، Rhizoctonia solani, Fusarium solani و بعضی از گونه های Pythium در این امر دخالت دارند. همچنین مشخص گردید که در میست هائیکه از پرلیت استفاده می‌شود میزان آلودگی به عوامل مزبور بسیار اندک بوده و مشکل عوامل بیماری زا در میست در صورتی مشاهده می گردد که اولاً قلمه ها قبل از نشاندن در میست با قارچکش های مناسب ضدعفونی نشده باشند و در ثانی به جای پرلیت از ماسة ضدعفونی نشده استفاده گردد. دخالت قارچ های Verticillium dahliae و M. phaseolina یا Phytophthora در پوسیدگی ریشه و طوقه قلمه ها در میست مشاهده نگردید.
2- عارضة خشکیدگی بعد از انتقال قلمه های ریشه دار به گلدان های پلاستیکی نیز مشاهده می گردد. خشکیدگی نهال ها در سالن انتظار و انطباق ممکن است مربوط به بافت خاک یا شوری خاک و آب مورد استفاده باشد و یا در اثر آلودگی خاک گلدان ها به عوامل بیماری زای قارچی به وجود آید. مهمترین عوامل بیماری زای قارچی که از ریشه و طوقه نهال های یک ساله موجود در گلدان ها جداسازی گردید عبارت بودند از : Fusarium solani ، Rhizoctonia solani، M. phaseolina و به ندرت Phytophthora sp . بررسی های انجام گرفته در مورد منشاء آلودگی نهال های تولیدی به Verticillium dahliae نشان داد که خاک مورد استفاده برای این منظور که از مزارع آلوده تهیه می گردد، باعث ابتلا نهال های جوان به این قارچ می‌باشد و بدین دلیل نیز در سال 78 به دلیل ضدعفونی کردن خاک های مورد استفاده توسط میتل بروماید که از طریق سازمان حفظ نباتات انجام گرفت، ابتلا به این قارچ نیز در استان های کشور به شدت کاهش یافت اما آلودگی به سایر قارچ ها هر چند که میزان آلودگی بیش از 5 درصد نبود ولی همچنان مثل سال های قبل دیده می شد.
3- عارضه خشکیدگی در نهال ها پس از انتقال آنها به محل اصلی کاشت (باغات جدید الاحداث) نیز دیده می شد. در بررسی های آزمایشگاهی ریشه و طوقه و ساقه نهال های مشکوک قارچ های Fusarium solani ، Rhizoctonia solani، M. phaseolina و Phytophthora از ریشه و طوقه و قارچ F. oxysporum , Verticillium dahliae از ریشه و طوقه و ساقه نهال های آلوده جداسازی گردید. هرناندز و همکاران از اسپانیا، گونیم و همکاران از مصر، بولیلا و محجوب از تونس و جاموس از یونان نیز به عنوان قارچ های مولد پوسیدگی ریشه و پژمردگی آوندی و خشکیدگی نهال ها از F.solani , F.oxysporum , R.solani , M. phaseolina , Phytophthora megasperma و Pythium irregulare نام برده اند. با توجه به اینکه اغلب باغات جدید الاحداث در اراضی بایر ایجاد شده بودند میتوان نتیجه گرفت که به احتمال زیاد آلودگی نهال ها در مبدا تولید آنها صورت گرفته و آلودگی ها توسط نهال های آلوده به باغات جدید الاحداث منتقل شده است.
فهرست
عنوان صفحه
چکیده..................................................................................................................... 1
مقدمه..................................................................................................................... 3
روش تحقیق و بررسی.......................................................................................... 9
بیماریهای مهم درختان زیتون وبررسیهای انجام شده روی آن در چنداستان.... 13
پژمردگی ورتیسلیومی........................................................................................... 13
بیماری لکه طاووسی زیتون.................................................................................. 21
سرخشکیدگی شاخه های جوان............................................................................ 26
بیماری فوماژین یا کپک دوده ای.......................................................................... 27
بیماری مومی شدن میوه....................................................................................... 28
پوسیدگی ریشه و طوقه......................................................................................... 29
ماکروفومای زیتون............................................................................................... 30
آنتراکنوز زیتون.................................................................................................... 32
پوسیدگی بذر و هسته........................................................................................... 33
بیماری فومای زیتون............................................................................................. 33
بیماری سرخشکیدگی سرشاخه ها........................................................................ 34
|
بیماری لکه برگی زیتون........................................................................................ 34
خشکیدگی نوک سرشاخه ها................................................................................. 34
سل زیتون.............................................................................................................. 34
نماتد مولد غدة ریشه............................................................................................. 38
گلسنگ زیتون........................................................................................................ 44
انگل گلدار سس..................................................................................................... 44
سرما و یخبندان..................................................................................................... 45
آفتاب سوختگی...................................................................................................... 46
سایر عوارض جوی............................................................................................... 47
عدم باردهی........................................................................................................... 48
ریزش گل و میوه.................................................................................................. 49
سال آوری............................................................................................................. 51
سترونی................................................................................................................. 52
خفقان ریشه........................................................................................................... 53
کلروز..................................................................................................................... 54
بررسی های انجام شده در استان های مختلف.................................................... 55
جمع بندی و بحث.................................................................................................. 62
روش های حفاظت................................................................................................. 66
جداول پیوست....................................................................................................... 74
|