ارزیابی عوامل استرس زای شغلی مدیران آموزشی مدارس متوسطه مناطق نوزده گانه شهر تهران

ارزیابی عوامل استرس زای شغلی مدیران آموزشی مدارس متوسطه مناطق نوزده گانه شهر تهران

چکیده تحقیق

امروزه، استرس یا فشار روانی، یکی از مسائل همه گیری است که انسانها به آن مبتلا می‌باشند. دامنه نفوذ استرس از زندگی فردی به زندگی سازمانی سریع است. عوامل فشار روانی (استرس زاها)، هرآنچه که باشند، در موقعیت های مختلف آثار و عواقبی را برای انسان به همراه دارند. در این میان، مدیران را یکی از حساسترین قشرها در برابر فشار روانی معرفی نموده اند. (ابزری، 1379، ص 115)

تحقیق حاضر به منظور ارزیابی عوامل استرس زای شغلی مدیران آموزشی دبیرستانهای شهر تهران تهیه و تدوین گردیده است. برای انجام این تحقیق، یک سوال اصلی و سه فرضیه فرعی تدوین گردید که سوال اصلی عبارتست از: از نظر مدیران آموزشی، از عوامل امکانات فیزیکی نامناسب، سنگینی کار، عدم امکان رشد حرفه ای، روابط نامناسب کاری، ویژگیهای نقش و مسائل و مشکلات مالی، کدام تاثیر بیشتری در ایجاد استرس دارند؟

در فرضیات فرعی تحقیق به مقایسه نظرات مدیران زن و مرد، متخصص و غیرمتخصص و بر سابقه و کم سابقه پرداخته شده است جامعه آماری تحقیق، شامل کلیه مدیران مدارس متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 82-81 می باشد، که از بین آنها، 174 نفر از طریق روش نمونه گیری تصادفی- سهمیه ای با استناد به جدول مورگان انتخاب شدند، به منظور انجام پژوهش، پرسشنامه ای با 35 سوال از نوع بسته با استفاده از مقیاس پنج گزینه‌ای لیکرت، در بین مدیران مدارس پنج منطقه از مناطق 19 گانه آموزش و پرورش تهران توزیع گردید و پس از جمع آوری و طبقه بندی اطلاعات، با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

نتایج حاصل از آزمون سوال تحقیق نشان داد که میزان اهمیت و تاثیر عوامل فشارزا به صورت زیر می باشد: مسائل و مشکلات مالی (با میانگین رتبه ای 59/4 بعنوان مهمترین منبع فشارزا)، عدم امکان رشد حرفه ای (با میانگین رتبه ای 71/3)، روابط نامناسب کاری (با میانگین رتبه ای 47/3)، سنگینی کار (با میانگین رتبه ای 40/3)، ویژگیهای نقش (با میانگین رتبه ای 14/3) و امکانات فیزیکی نامناسب (با میانگین رتبه ای 70/2 بعنوان کم اهمیت ترین منبع فشارزا). در مورد فرضیات فرعی: 1- تفاوت بین دیدگاه مدیران آموزشی زن و مرد راجع به عوامل استرس زا فقط در مورد عامل روابط نامناسب کاری معنادار است. 2- تفاوت بین دیدگاه مدیران آموزشی متخصص و غیرمتخصص فقط در مورد عامل سنگینی کار معنادار است. 3- تفاوت بین دیدگان مدیران با سنوات خدمت کم و سنوات خدمت زیاد معنادار نیست.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول- کلیات تحقیق

مقدمه................................... 1

بیان مساله.............................. 2

ضرورت و اهمیت موضوع..................... 3

اهداف پژوهش............................. 4

سوال و فرضیات پژوهش..................... 5

تعریف واژه های اساسی.................... 6

فصل دوم- مبانی نظری تحقیق

مقدمه................................... 9

تاریخچه استرس........................... 10

استرس................................... 13

ماهیت فشار روانی........................ 15

نظریه های استرس......................... 16

استرس بعنوان پاسخی درونی................. 16

عوامل محیطی استرس........................ 18

استرس بعنوان کنش متقابل.................. 18

مدل خبرپردازی........................... 20

مقابله بعنوان پاسخی درونی................ 21

مقابله متکی بر منابع محیط................ 22

مقابله از راه کنش متقابل................. 22

فیزیولوژی فشار روانی.................... 23

شخصیت نوع B,A............................ 26

علائم و نشانه های استرس.................. 27

عوامل موثر در تشدید یا کاهش فشار روانی.. 29

علل استرس............................... 30

ده فرمان برای کنترل استرس............... 32

استرس شغلی.............................. 34

تقسیم بندی مشاغل برحسب استرس............ 36

عنوان صفحه

رابطه میان استرس و قابلیت اجرای کار..... 37

عوامل استرس زای شغلی.................... 39

1. حوزه اجتماعی و فرهنگی................. 40

از خود بیگانگی و بی‌هنجاری............... 40

آب و هوا، رژیم غذایی و عوامل مشابه آن.... 41

جابجایی مکرر........................... 41

رانندگی................................ 41

زندگی در شهر در مقایسه با زندگی در روستا.. 41

2. حوزه خانواده.......................... 42

3. حوزه شغلی............................. 43

ویژگیهای نقش.............................. 44

ویژگیهای شغل.............................. 46

روابط میان- فردی........................ 47

جو و ساختار سازمانی..................... 48

روشهای مدیریت منابع انسانی و فن آوری و خصوصیات مادی 49

فن آوری خصیصه های مادی.................. 51

هزینه های استرس شغلی.................... 53

استراتژیهای مقابله با استرس در سازمان... 54

پیشنه تحقیقات........................... 56

تحقیقات خارجی.......................... 56

تحقیقات داخلی.......................... 59

خلاصه فصل ............................... 62

فصل سوم- روش تحقیق

مقدمه................................... 64

روش تحقیق............................... 64

جامعه تحقیق............................. 65

نمونه و روش نمونه گیری.................. 65

روش و ابزار گردآوری اطلاعات.............. 67

پرسشنامه................................ 68

عنوان صفحه

تعیین اعتبار و روایی.................... 69

روشهای آماری تجزیه و تحلیل داده ها...... 70

فصل چهارم- تجزیه و تحلیل داده های تحقیق

مقدمه................................... 72

الف- توصیف ویژگیهای جمعیت شناختی........ 72

ب- بررسی آماری سوال و فرضیات تحقیق...... 83

بررسی آماری سوال اصلی تحقیق.............. 83

بررسی آماری فرضیات تحقیق................ 84

نتیجه گیری.............................. 90

فصل پنجم- نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه................................... 91

خلاصه.................................... 92

نتیجه گیری.............................. 93

پیشنهادات............................... 97

پیشنهادات اجرایی........................ 97

پیشنهادات پژوهش......................... 98

محدودیتهای تحقیق........................ 99

منابع فارسی.............................. 100

منابع لاتین............................... 104

ضمائم...................................

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 1-3: حجم آمار و نمونه پنج ناحیه آموزش و پرورش 67

جدول 2-3: عوامل استرس زای شغلی و سوالات مربوطه 69

جدول 1-4: توزیع فراوانی نمونه پژوهش برحسب جنسیت 72

جدول 2-4: توزیع فراوانی نمونه پژوهش برحسب تحصیلات 74

جدول 3-4: توزیع فراوانی نمونه پژوهش برحسب رشته تحصیلی 76

جدول 4-4: توزیع فراوانی نمونه پژوهش برحسب سنوات مدیریت 78

جدول 5-4: شاخص نمرات توصیفی عوامل استرس زا برحسب جنسیت 80

جدول 6-4: شاخص نمرات توصیفی عوامل استرس زا برحسب تخصص 81

جدول 7-4: شاخص نمرات توصیفی عوامل استرس زا برحسب سنوات مدیریت......... 82

جدول 8-4: بررسی عوامل استرس زای شغلی مدیران 83

جدول 9-4: بررسی میانگینهای رتبه ای عوامل استرس زا به تفکیک جنسیت و

نتایج آزمون U- مان ویتنی................ 85

جدول 10-4: بررسی میانگینهای رتبه ای عوامل استرس زا به تخصص و نتایج آزمون

U- مان ویتنی............................ 87

جدول 11-4: بررسی میانگینهای رتبه ای عوامل استرس زا به سنوات خدمت و

نتایج آزمون U- مان ویتنی................ 89

فهرست اشکال

عنوان صفحه

نگاره شماره 1-2: استرس بعنوان پاسخ درونی. 17

نگاره شماره 2-2: مدل تاثیر متقابل........ 20

نگاره شماره 3-2: فیزیولوژی استرس......... 24

نگاره شماره 4-2: رابطه میان استرس و قابلیت اجرای کار 28

نگاره شماره 5-2: عاملهای مادی استرس در محیط کار 52

===============

مقدمه

اکنون که در آستانه قرن بیست و یکم به سر می بریم با توجه به پیچیدگی و تغییرات روزافزون جامعه و رشد ، توسعه فن آوری، مساله فشار روانی در جامعه یک مشکل چشمگیر و خطرناک به نظر می رسد.هر چند کاربرد واژه استرس در روانپزشکی سابقه طولانی دارد ؛‌ولی در سالهای اخیر استفاده از آن در روانشناسی مدیریت و رفتار سازمانی نیز متداول گردیده و به سبب رایج بودن آن در زندگی اجتماعی افراد، بخشی از مباحث سازمانی به استرس اختصاص یافته است.

کسی به درستی نمی داند که آیا فشار روانی واقعا در حال حاضر بیش از گذشته است یا خیر ،‌اما کارشناسان معتقدند نفوذ این پد یده روزافزون است.دکتر بنسون از دانشگاه هاروارد می گوید ما در دنیایی از بی ثباتی و عدم امنیت زندگی می کنیم هر چیزی از تهدید اتمی گرفته تا نداشتن تامین شغلی و اثرات زیانبار داروها گواه این مدعاست. (الیوت ، 1370، ص13)

استرس فرسودگی بدنی یا عاطفی است که بر اثر مسایل و مشکلات واقعی یا تصوری پدید می‌آید. استرس گاه سبب رسیدن آسیبهای فراوانی به فرد و سازمان می شود .فشار روانی در فرد باعث می شود که بدن وظایفی را که به طور عادی و به سادگی می‌تواند انجام دهد با دشواری بیشتر به انجام برساند. نزاع با یک همکار ،‌محروم شدن از پاداش ،‌دیر رسیدن به سر کار ،‌پیش آمدن یک مشکل مالی و از دست دادن یکی از نزدیکان همه نمونه هایی از عوامل فشار زای روانی فردی است.تغییراتی که در محیط سازمان پدید می آید،‌ همچون تغییر در گردش کار ،‌استفاده از تکنولوژی تازه ، برپایی جلسات اداری ، بحث درباره نیازهای هر بخش ، بحث های مالی و بودجه ای ،‌کمی در آمد موسسه ، قوانین و مقررات محدود کننده ، تزلزل وضع سازمانی کارکنان ، فشار مدیریت و کارمندان ،‌فشار هیئت مدیره یا روسای سازمان بر مدیر را می توان نمونه‌هایی از عوامل فشار روانی سازمانی به حساب آورد. (علوی ، 1378، صص 34-33)

بیان مساله

در دنیای کنونی استرس به عنوان یکی از آفات نیروی انسانی محسوب شده است، اثرات مخرب استرس بر زندگی فردی و اجتماعی کاملا مشهود بوده و مدیران یکی از آسیب پذیرترین قشرها در برابر استرس هستند.علی رغم این نظر که فشارهای عصبی مفید نیز وجود دارد و مقداری از فشارهای عصبی برای ایجاد تحرک و تلاش در انسان ضروری است زمانیکه بحث فشار عصبی مطرح می شود بیشتر به عوارض و ضایعات آن توجه شده و فشار عصبی مضر مد نظر قرار می گیرد.به هر حال فشار عصبی آثار فراوانی بر عملکرد فعالیتهای اعضای سازمان دارد ، فشار عصبی حاد نیروی انسانی سازمان را ضایع می کند و پایه های سازمان را متزلزل می سازد بدین ترتیب است که فشار عصبی در سازمان همچون آفتی نیروها را تحلیل می برد و فعالیتها و تلاشها را عقیم می سازد.از میان نشانه های عمومی استرس موارد زیر از جمله بی اشتهایی یا اشتهای زیاد ، بیخوابی یا خواب بیش از اندازه، دردهای مداوم ،‌خلاء ذهنی و احساسی ، فشار در محیط کار، ‌درگیری با کارفرما ، ترس از شکست ، و غیره آشکارتر است. (غفوریان ، 1375، ص37)

به طور کلی ، بروز فشار در سازمانها کارآیی نیروها را می کاهد ، همکاری جای خود را به رقابت مخرب می دهد و ارتباطات سازمانی مختل می گردد.مدیری که گرفتار فشارهای عصبی و روانی است نمی تواند با زیر دستان خود رابطه صحیح برقرار نماید ، با فرادستان خود دچار مشکل می شود و ارباب رجوع را از خود ناراحت می کند.به علاوه ،‌عوارض ناشی از کم کاری ، تاخیر ،‌غیبت ، جابجایی ، ترک خدمت و در نتیجه کاهش بهره‌وری و عوارض فیزیکی ـ روانی فشارهای عصبی ، خسارتهای جبران ناپذیری را برای سازمانها به ارمغان می‌آورد.

...

خرید فایل