مقاله درجه بندی شیر و پاستوریزه کردن آن در 22 صفحه ورد قابل ویرایش
معایب و درجه بندی شیر:
اهمیت درجه بندی شیر در این حقیقت نهفته است که محصولات لبنی به همان خوبی مواد طبیعی ای خواهند بود که از آن تهیه می شوند. دانش کارمندان لبنیات سازی از روشهای ارزیابی و درک حسی از اهمیت برخوردار است. تشخیص طعم بد و طعم مطلوب، بعلاوه دلایل احتمالی آن، سبب توانایی در تولید شیر با کیفیت بالا و متعاقباً تولید محصولات لبنی با کیفیت بالا خواهد شد.
درجه بندی شیر:
· حس چشایی
· حس بویایی
· روشها (تکنیک ها)
معایب شیر:
· لیپولایز ( تجزیه چربیها)
· اکسیداسیون
· نور خورشید
· پختن ( پخته شدن)
· انتقال
· میکروبی
درجه بندی شیر:
درک و شناخت اصول ارزیابی حسی برای درجه بندی ضروری است. همه حواس پنجگانه اصلی در ارزیابی حسی محصولات لبنی استفاده می شوند: بینایی، چشایی، بویایی، لامسه و شنوایی. اگر چه، بیشترین تاکید بر روی حس چشایی وبویایی است.
حس چشایی:
منافذ ( جوانه های ) چشایی، یا گیرنده های چشایی، بیشتر روی سطح خارجی زبان قرار دارند، اما ممکن است روی گونه ونرم کامه افراد جوان هم وجود داشته باشند. قبل از اینکه حس چشایی اتفاق بیفتد، باید حدود 900 جوانه چشایی با طعم ارتباط برقرار کنند. البته ، بزاق (آب دهان) در برقراری این تماس بسیار ضروری است. چهار نقطه عصبی متفاوت روی زبان قرار دارند که چهار مزه اصلی را شناسایی می کنند : شیرین، شور، ترش، تلخ. ازاینرو ، نمونه ها باید درون دهان پخش شوند تا تشخیص دقیقی از مزه ها ممکن باشد. علاوه بر این مزه های ابتدایی، دهان به ما این اجازه را می دهد که واکنشهایی نظیر سردی، گرمی، شیرینی، سختی وغیره را حس کنیم.
حس بویایی:
ما در تشخیص حس بویایی نسبت به حس چشایی تواناتر هستیم. برای مثال، ممکن است ماده ای خوشبو ( معطر) مثل mercaptain در 20 میلیارد (بیلیون) نقطه از هوا قابل شناسایی باشد. مرکز حس بویایی در بالاترین قسمت حفره بینی قرار دارد. برای اینکه ماده ای توسط حس بویایی قابل شناسایی باشد، باید در دمای بدن حل شده و قابل حل در حلال چرب (غلیظ) باشد.
توجه : هر دو حس بویایی، و چشایی ، ممکن است در صورت استفاده دائمی فرسوده شوند. یک داور خوب ( نظردهنده خوب) بیش از یک نمونه را در هر دقیقه امتحان نمی کند. شستشوی دهان با آب در فواصل امتحان نمونه ها، به تجدید میزان حساسیت کمک می کند.
شیوه درجه بندی شیر:
برای اینکه هر گونه بو ورایحه ای ، با بوکشیدن ظرف آن بلافاصله قابل تشخیص باشد، دما باید بین 70-60 درجه فارنهایت ( 20-5/15 ) باشد.
همچنین ، با گذاشتن نمونه در دهان، ما خواهان افزایش دما هستیم. این امر به تبخیر عناصر اصلی منجر می شود.
به رایحه ای که بلافاصله با قراردادن بینی بطور مستقیم به روی ظرف، پس از یک دم کامل حس می کنید ، توجه کنید هر گونه بوی بدی را متوجه خواهید شد.
لازم است نسبت به گویا ( فراگیر) بودن نمونه مطمئن شوید ؛ مخلوط کردن و بهم زدن (تکان دادن) دارای اهمیت است.
تکان دادن (بهم زدن) ، لایه نازکی از شیر روی سطح داخلی باقی می گذارد که سبب تبخیر رایحه متصاعد شده موجود می شود.
در حین آزمایش، جرعه بزرگی را درون دهان بچرخانید و به طعم آن توجه کرده و سپس تف کنید. قورت دادن شیر آزمایش ضعیفی است.
برای افزایش درک از طعم ( مزه) ، به آرامی از طریق دهان هوای تازه را به درون کشیده و سپس به آرامی از طریق بینی بیرون دهید. با این آزمایش، حتی ضعیف ترین بوها را نیز متوجه خواهید شد.
اگر شیر، قبل از چشیدن یا بعداز چشیدن ، بو داشته باشد، یا بعداز چشیدن (حالت) وضعیت تمیز، شیرین، و خوشایندی در دهان ایجاد نکند، دارای عیب و نقصان در مزه است.
ویژگیهای معایب مزه (طعم) – ADSA
فساد (ترشیدگی ) لیپولیتیک یا هیدرولیتیک
فساد (ترشیدگی ) با هیدرولیز (تجزیه با آب ) چربی شیر، توسط آنزیمی به نام لیپوپروتئین لیپاز افزایش می یابد. طعم آن در نتیجه زنجیره کوچک اسیدهای چرب تولید شده ، بخصوص اسید بوتیریک است. LPL می تواند طبیعی یا باکتریایی باشد. LPL در سطح مشترک آب و چربی فعال است، ولی تا زمانیکه غشا( پوسته) گلبول چربی صدمه ندیده و یا ضعیف نشود ، بی اثر است.
این امر ممکن است در حین تکان دادن و یا کف کردن ، و فشردن (تلمبه زدن) اتفاق بیفتد. بدین سبب ، شیرهموژنیزه، سریعاً لیپولیز (تجزیه چربیها) می شود، مگر اینکه ابتدا لیپاز (چربی) توسط گرما ازبین برود. آنزیم ( پروتئین) در 60-55 خاصیت خود را از دست می دهد. بنابراین ، همیشه شیر را سریعاً قبل و یا بعد از پاستوریزه کردن هموژنیزه کنید ، و از مخلوط کردن شیر تازه و شیر هموژنیزه خودداری کنید. چرا که سبب فساد (ترشیدگی) سریع شیر می گردد.
برخی گاوها ، در واکنش به چیزی طبیعی در شیر ، می توانند خودبخود تجزیه چربیها تولید کنند. تولید شیر دیر هنگام، ورم پستان، رژیم غذایی نسبی غله و یونجه (علاوه بر علوفه، و علف تازه) و گاوهای ناسازگارتر، مستعدتر ( آسیب پذیرتر) هستند.
لیپولیز با اندازه گیری ارزش درجه اسید که حضور اسیدهای آزاد چربی را نشان میدهد، قابل شناسایی است. لیپولتیک یا هیدرولیتیک ، با ترشیدگی (فساد) اکسیداتیو متفاوت است، اما اغلب در صنایع چربی دیگر، فساد (ترشیدگی) ، به معنای فساد اکسیداتیو بکار می رود؛ در صنایع لبنیات ، فساد (خرابی) به معنای لیپولیز است.
مشخصه : صابونی شکل ، (بویی شبیه پنیر کپک زده ) کمی تلخ ، آلوده ، بعد از چشیدن آشکار می شود ، بلافاصله از بین نمی رود.
اکسیداسیون (اکسایش )
اکسیداسیون (اکسید شدن) چربی شیر، با مس و فلزهای دیگر، بهمراه اکسیژن و هوا کاتالیز می شود ، که به واکنش اکسید شدن خودبخود که شامل شروع، انتشار و پایان (انقضا) است، منجر می شود.
مبدل گرمای مخروطی دوتایی (دو مخروطه ) :
این مبدل مناسب ذرات بزرگتر است، چرا که شامل جدا کننده جامدات ومایعات است و گرم کردن غیرمستقیم در مخلوط دو تایی ( یک نفوذ) رابا گرم کردن مستقیم بخش مایع تلفیق می کند( اگر خیلی چسبنده (غلیظ) باشند، استفاده از سطح خراشیده نیز ممکن است). قطعات جامد به دورن مخروط دوتایی ریخته شده، به آرامی روی محور افقی با تزریق بخار، و سطوح داغ گردانده می شوند. بدلیل دمای یکنواخت، سوختنی در پی نخواهد بود. مایع ، جداگانه ، بصورت مستقیم با بخار گرم شده و پس از، از پیش سرد شدن اضافه می شود، مخروط دوتایی بعنوان یک مخلوط کن عمل می کند، وجامدات را پوشش می دهد. سپس محصول با فشار زیاد به قیفی ضدعفونی با هوای استریل ریخته می شود. این روش برای سوپ ها ، خورشت ها، هویج ها وسبزیجات استفاده می شود.
بسته بندی برای بعمل آمدنی ( فرآیندی) ضدعفونی:
مهمترین چیزی را که باید به خاطر بسپارید، این است که باید استریل باشد. نگهداری (حمل ونقل) محصولات پس از بعمل آمدن ، همگی باید در محیطی استریل انجام شود.
در اینجا 5 روش اصلی خط بسته بندی ضدعفونی وجود دارد.
لوله های فلزی استریل، در محیطی استریل ساخته شده ، پر می شود و مهر و موم می شود، مانند تتراپک
از جاهای خالی سخت ( از شکافهای سخت) استفاده شده ، ساخته شده و استریل می شود. سپس پرشده و مهر و موم می شود ، مانند: کارتنهای دوشیبه ، بلوک کمبری
رول استاک (Stock) استرلیزه شده ، با گرما شکل داده شده و پر می شود و سپس بصورت ضدعفونی مهر و موم می شود، مثل ، خامه گیرها ، کنسروهای پلاستیکی سوپ
شکلهای بسته بندی مختلفی در فرآیند UHT ضدعفونی وجود دارد:
· کنسروها
· مقوا / پلاستیک / زرورق (فویل) / ورقه های پلاستیکی
· کیسه های انعطاف پذیر
· کانتینرهای پلاستیکی ترموفرم ( با گرما شکل داده شده )
· کانتینرهای شکل داده شده شناور
· کیسه – در – جعبه
· محموله حجیم
لازم است اشاره شود که خیلی از محصولات بعمل آمده توسط گرم کردن UHT ، بطور ضدعفونی بسته بندی نمی شوند . این کار این امتیاز را به آنها می دهد که در مقایسه با پاستوریزه کردن ، تاریخ مصرف (عمر) طولانی تری در دمای یخچال داشته باشند، اما بدلیل احتمال آلوده شدن دوباره بعد از بعمل آمدن، سبب تولید محصولی با عمر ثابت در دمای محیط نمی شود.
پروژه کارآفرینی کارخانه تولید ماست ، خامه و شیر پاستوریزه در 59 صفحه ورد قابل ویرایش
فهرست مطالب
عنوان شماره صفحه
خلاصه طرح :............................................................................................................................................................. 5
فصل اول..................................................................................................................................................................... 6
کلیات.......................................................................................................................................................................... 6
1- 1 مقدمه :.............................................................................................................................................................. 7
1 – 2 نام کامل طرح و محل اجرای آن :.................................................................................................................. 8
محل اجزا :.................................................................................................................................................................. 8
1 – 3 – مشخصات متقاضیان :................................................................................................................................. 8
1 – 4 – دلایل انتخاب طرح :................................................................................................................................... 8
1 – 5 میزان مفید بودن طرح برای جامعه :.............................................................................................................. 8
1 – 6 - وضعیت و میزان اشتغالزایی :.................................................................................................................... 9
انواع محصولات تولیدی :........................................................................................................................................... 9
انواع شیر.................................................................................................................................................................... 9
انواع ماست............................................................................................................................................................... 10
انواع خامه................................................................................................................................................................. 10
تاریخچه و سابقه مختصر طرح و مراحل انجام کار :............................................................................................... 10
انواع فراورده های لبنی............................................................................................................................................ 11
شیر :......................................................................................................................................................................... 12
مواد تشکیل دهنده و مواد مغذی شیر..................................................................................................................... 12
ترش شدن................................................................................................................................................................ 13
شیر استریلیزه........................................................................................................................................................... 14
شیر گاو..................................................................................................................................................................... 15
توزیع شیر................................................................................................................................................................. 15
انواع شیر.................................................................................................................................................................. 16
شیر گاو در انواع متفاوت در دسترس می باشد:.................................................................................................... 16
پاستوریزه کردن :...................................................................................................................................................... 17
پاستوریزه کردن شیر................................................................................................................................................ 17
دیگر روش های استاندارد پاستوریزه و شیر خام.................................................................................................... 19
آیا استانداردهای امروزی مناسبند؟.......................................................................................................................... 20
ماست........................................................................................................................................................................ 21
تاریخچه.................................................................................................................................................................... 21
تخمیر و خواص شیمیایی........................................................................................................................................ 22
انواع ماست............................................................................................................................................................... 23
طرز تهیه ماست........................................................................................................................................................ 24
مواد لازم:.................................................................................................................................................................. 24
بنابراین مراحل تهیهٔ ماست به ترتیب بدین شرح است:......................................................................................... 25
ارزش غذایی............................................................................................................................................................. 26
خامه :....................................................................................................................................................................... 27
انواع خامه................................................................................................................................................................. 27
خامه ترش................................................................................................................................................................ 28
شماره تعرفه گمرکی :.............................................................................................................................................. 29
استاندارد های ملی محصولات :.............................................................................................................................. 29
ویژگی های فیزیکی و شیمیایی :............................................................................................................................. 30
ویژگی های میکروبیولوژی :.................................................................................................................................... 30
برآورد میزان تولید شیر از سال 86 الی 92............................................................................................................ 30
فصل دوم.................................................................................................................................................................. 31
روش انجام کار......................................................................................................................................................... 31
گزارش مختصر بازدید از واحد ها تولیدی با خدماتی مرتبط با موضوع پروژه :.................................................. 32
بازدید از شرکت کاله................................................................................................................................................ 32
تجهیزات فرآیند شیر :............................................................................................................................................. 32
برآورد ظرفیت و برنامه تولید سالیانه :..................................................................................................................... 33
فهرست تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز و برآورد قیمت آنها :........................................................................ 33
وسایل نقلیه مورد نیاز :............................................................................................................................................ 34
برآورد مواد اولیه مورد نیاز :.................................................................................................................................... 34
برنامه زمان بندی اجرای طرح :.............................................................................................................................. 35
مشخصات نیروی انسانی مورد نیاز از لحاظ مفید بودن و توانایی کار :................................................................. 36
برآورد زمین و محوطه سازی :................................................................................................................................ 36
برآورد ساختمان سازی :.......................................................................................................................................... 37
روشهای بازاریابی و تبلیغات جهت ( جهت فروش کالا ).................................................................................... 37
فصل سوم................................................................................................................................................................. 38
امور مالی طرح......................................................................................................................................................... 38
برآورد هزینه های زمین :......................................................................................................................................... 39
برآورد هزینه های ساختمان سازی :........................................................................................................................ 39
برآورد هزینه های محوطه سازی :........................................................................................................................... 40
جمع بندی برآورد هزینه های زمین ، ساختمان و محوطه سازی :......................................................................... 40
برآورد هزینه های قبل از بهره برداری :.................................................................................................................. 41
برآورد سرمایه ثابت :............................................................................................................................................... 41
برآورد سرمایه در گردش :....................................................................................................................................... 42
برآورد سرمایه گذاری کل و نحوه تامین آن :.......................................................................................................... 42
برآورد سرمایه گذاری کل :...................................................................................................................................... 42
نحوه تامین منابع و اخذ واح بانکی :....................................................................................................................... 43
برآورد هزینه های استهلاک :................................................................................................................................... 43
برآورد هزینه های غیر عملیاتی :.............................................................................................................................. 44
برآورد هزینه های نگهداری و تعمیرات :................................................................................................................ 44
برآورد هزینه های عملیاتی :..................................................................................................................................... 45
برآورد هزینه های ثابت تولید :................................................................................................................................ 45
برآورد هزینه های متغییر تولید :.............................................................................................................................. 46
برآورد هزینه های کل تولید :................................................................................................................................... 46
محاسبه قیمت تمام شده :........................................................................................................................................ 47
برآورد قیمت فروش :.............................................................................................................................................. 47
برآورد مقداری و ریالی مواد اولیه :......................................................................................................................... 48
برآورد مقداری و ریالی انرژی مورد نیاز :............................................................................................................... 48
برآورد نیروی انسانی و هزینه های آن :................................................................................................................... 49
برآورد هزینه های ماشین آلات تولید :.................................................................................................................... 50
برآورد هزینه های تجهیزات و تاسیسات عمومی :.................................................................................................. 51
برآورد هزینه های وسائط نقلیه عمومی و وسایل حمل و نقل :.............................................................................. 51
برآورد هزینه های لوازم و اثاثیه اداری :.................................................................................................................. 52
محاسبه فروش کل :.................................................................................................................................................. 52
محاسبه سود سالیانه :............................................................................................................................................... 52
هزینه تولید در نقطه سر به سر :.............................................................................................................................. 53
محاسبه درصد تولید نقطه سر به سر :..................................................................................................................... 53
محاسبه زمان بازگشت سرمایه :............................................................................................................................... 53
درصد بازگشت سرمایه :.......................................................................................................................................... 53
دوره برگشت سرمایه :............................................................................................................................................. 54
محاسبه فروش سرانه :............................................................................................................................................. 54
محاسبه سطح زیر بنای سرانه :................................................................................................................................ 54
محاسبه سرمایه گذاری سرانه ثابت :....................................................................................................................... 55
فصل چهارم.............................................................................................................................................................. 56
جمع بندی – نتیجه گیری و پیشنهادات.................................................................................................................. 56
خلاصه جدول سود و زیان :.................................................................................................................................... 57
نتایج حاصله از اجرای طرح :.................................................................................................................................. 58
خلاصه طرح :
در این طرح به بررسی کارخانه تولید ماست ، خامه و شیر پاستوریزه پرداخته شده است ، برای بررسی طرح از روش های آماری و اقتصادی و برآورد های مالی استفاده شده است ، این طرح شامل چهار فصل میباشد ، فصل اول به بیان کلیاتی از قبیل مقدمه ، تاریخچه ، مجوز های قانونی مورد نیاز ، وضعیت بازار ، میزان واردات و صادرات و ... پرداخته است ، فصل دوم به بیان روش انجام کار پرداخته است ، بازدید از واحد کاری مشابه ، نیروی انسانی ، نحوه تامین سرمایه و ... از جمله عناوین موجود در این فصل میباشد ، فصل سوم به بررسی طرح از دیدگاه اقتصادی پرداخته است ( طرح توجیهی یا BP ) ، عناوینی از قبیل نیروی انسانی مورد نیاز ، میزان سرمایه گذاری ، مواد اولیه مورد نیاز ، ماشین آلات مورد نیاز و ... از جمله عناوین موجود در این فصل میباشد ، در نهایت فصل چهارم به بیان نتیجه اجرای طرح می پردازد .
- 1 مقدمه :
لبنیات به آن دسته از مواد غذایی اطلاق میشود که از شیر تولید میشوند. معمولاً ماده اولیه تولید انواع لبنیات، شیر گاو است. اما گاهی از شیر سایر پستانداران همچون بز، گوسفند، اسب و... هم استفاده میشود. با این که بسیاری از مواد غذایی کلسیم دارند، اما فرآوردههای لبنی بهترین منبع کلسیم به شمار میآیند. بدن انسان کلسیم را برای ساختن دندان های سالم و استخوان بندی قوی استفاده میکند. قلب، ماهیچهها و سیستم اعصاب برای انجام وظایف درست خود به کلسیم نیاز دارند . یک رژیم غذایی سرشار از کلسیم خطر بیماری های متعددی از جمله پوکی استخوان را کاهش میدهد. فرآوردههای لبنی همچنین پروتئین، ویتامین های گروه Bو دیگر مواد لازم برای بدن نظیر سلنیوم، روی، فسفر، پتاسیم و منیزیم را تأمین میکند. شیر سرشار از ویتامین D است که به جذب کلسیم در روده کوچک کمک میکند. شیر کم چرب هم حاوی ویتامین A است که در شیری که چربی آن گرفته شده وجود ندارد. تمامی فرآوردههای لبنی چربی بالایی دارند، بویژه چربی هایی که موجب افزایش کالری میشوند. فرآوردههایی که از شیر کم چرب و شیر اشباع شده اند دارای همان فواید هستند؛ البته چربی و کالری اضافی آنها گرفته میشود. برخی از فرآوردههای لبنی دارای باکتری های مفیدهستند. این باکتری ها در تهیه محصولات لبنی مثل ماست و شیر به کار میروند که به حفظ تعادل باکتری های موجود در روده کوچک کمک میکنند. در ضمن برای افرادی که در هضم لاکتوز شیر مشکل دارند ، احتمالاً هضم فرآوردههای آن نظیر ماست و... آسان تر خواهد بود. این باکتری ها میتوانند به حفظ سلامت در برابر سرطان و بالا رفتن کلسترول کمک کنند.
تخمیر و خواص شیمیایی
ماست از تخمیر قند شیر به نام لاکتوز حاصل میشود. باکتری ویژه تهیه ماست، لاکتوز را به اسید لاکتیک تبدیل میکند و به علاوه به ماست بافت ژل مانندی میدهد. به دلیل وجود اسید لاکتیک، ماست مزه تند و ترشی پیدا میکند.
جهت تهیهٔ ماست باید باکتری مخصوص را داخل شیر پاستوریزه شده ریخت. دمای شیر و همچنین شرایط محیط برای تهیه ماست بسیار حائز اهمیت است. این باکتری، قند موجود در شیر را تجزیه نموده و اسید لاکتیک تولید میکند. به دلیل وجود این اسید، پ هاش شیر بالا رفته و پروتئین موجود در شیر به صورت تودهٔ جامدی در میآید.
معمولاًً از ترکیب دو نوع باکتری به نامهای استرپتوکوکوس سالیواریوس و لاکتوباسیلوس بلگاریکوس استفاده میشود. اگر پس از انجام عمل تخمیر روی شیر، ماست به دست آمده را حرارت ندهیم تا باکتریهای موجود در آن کشته شوند، به عنوان ماستی که باکتری زنده و فعال داخلش وجود دارد به فروش رسیده و اغلب افراد عقیده دارند که این ماست، دارای ارزش غذایی بسیار بالایی است. البته معمولاً ماست را پس از تهیه پاستوریزه میکنند که باکتریهای موجود در آن کشته شود. این نوع ماست پاستوریزه را تا چند ماه میتوان حتی بیرون از یخچال نگهداری نمود. طرفداران این دو نوع ماست هر کدام سعی میکنند با انجام تحقیقات مختلف، تفاوت در مواد مغذی این ماستها را نشان دهند و بیان میکنند که هر کدام چه کاستیهایی دارند.
ماستهایی که پس از تهیه، پاستوریزه نمیشوند آنزیمی برای تجزیه لاکتوز دارند. بنابراین افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند با خوردن این نوع ماست متوجه شدهاند که پس از مصرف، مشکلاتی که با خوردن لبنیات در آنها بروز پیدا میکند دیگر دیده نمیشود.
طرح توجیهی تولید و بسته بندی ماست پاستوریزه به ظرفیت 800 تن در سال
خلاصه طرح:
موضوع طرح:
تولید و بسته بندی ماست پاستوریزه دستگاه صادره کننده مجوز:
وزارت صنایع و معادن ظرفیت اسمی تولیدات: 800 تن
نوع تولیدات: تولید و بسته بندی ماست پاستوریزه
تعداد شاغلین: 12 نفر
سرمایه گذاری کل طرح: 3062.65 میلیون ریال
سرمایه گذاری ثابت: 2531.60 میلیون ریال
سرمایه در گردش: 531.05 میلیون ریال
درآمد سالیانه: 4800 میلیون ریال
سود ویژه: 538.89 میلیون ریال
دوره بازگشت سرمایه: 4.6 سال
نرخ بازدهی سرمایه: % 21.8 درصد
مشخصات سرمایه گذاری طرح:2مقدمه
جمعیت جهان که در آغاز قرن پیش حدود دو میلیارد نفر تخمین زده میشد به بیش از شش میلیارد نفر درآغاز سده جدید افزایش یافته و پیش بینی میشود که تا سال 2020 این رقم از مرز هشت میلیارد نفر عبور کند،یعنی در طول فقط دو دهه ، جمعیتی بالغ بر کل جمعیت جهان در آغاز قرن بیستم به جمع نفوس جهان افزودهخواهد شد.نیاز روزافزون این جمعیت رو به رشد به مواد غذایی ، رشدی جهشی را در صنایع غذایی تمام ملل ایجابمینماید. شیر، یکی از مهم ترین مواد خوراکی مورد استفاده بشر است. شیر با دارا بودن مقدار زیادی پروتئین ،ویتامین ، کلسیم ، سایر مواد معدنی و نیز حدود 750 کیلوکالری انرژی در هر لیتر میتواند سهم عمده ای درسلامت و سبد غذایی افراد جامعه داشته باشد.در این میان ، نکته قابل تامل ، استفاده از روش هایی برای حفظ بهداشت و سلامت شیر از محل تولید تامصرف نهایی آن است به طوریکه ضمن جلوگیری از فساد شیر ، از سرایت احتمالی بیماری های مشترک انسان ودام نیز به مصرف کننده پیشگیری شود. یکی از کهن ترین این روش ها تهیه ماست از شیر است. تولید و استفادهاز ماست اولین بار در مناطقی از آسیای میانه و سپس اروپای شرقی و مرکزی آغاز گردید و امروزه به واسطهسهولت تولید و نگهداری ، به یکی از مهم ترین فراورده های لبنی مبدل گشته است.مراحل تولید ماست به ترتیب عبارتند از: تصفیه شیر خام، استاندارد سازی چربی، افزایش مواد جامد، گرم کردناولیه، هموژن سازی، انجام عملیات حرارتی در دمای 90 درجه سانتیگراد، سردکردن تا 43 درجه سانتیگراد ،اضافه کردن مایه و مواد افزودنی، پرکردن، آنلوباسیون، سردکردن و انبار کردن است.هدف ارائه کنندگان این طرح خرید و تبدیل شیر خام به ماست پاستوریزه است که علاوه بر اینکه نقش بسزاییدر حفظ سلامت شیر تولیدی واحدهای دامداری دارد، دارای توجیه اقتصادی مناسبی نیز میباشد و همچنین زمینه اشتغال نیروهای ماهر و نیمه ماهر را فراهم میآورد.
پیشگفتار
بی شک صنعت لبنیات درکشور ما سابقه طولانی داشته، اما متأسفانه کمتر در این زمینه کار تحقیقاتی و مطالعاتی انجام شده است و باید اذعان داشت که ریشه های این ضعف در نظام آموزشی تربیت نیروی انسانی متخصص ما نهفته بوده ونیز فاصله غیر معقولی که بین مراکز علمی وصنعتی بوجود آمده است.
تبدیل و فرآوری محصولات غذایی نیز از دیرزمان موردتوجه بشربوده است.قدیمی ترین روش تبدیل تهیه خشکبار، خشک، دوددادن ونمک زدن آن، سردکردن گوشت وماهی وقدیمی ترین روش نگهداری انبار کردن غلات است.
نیکلاآپرت (N.Appert) در آغاز قرن نوزدهم باتولید اولین کنسرو تجارتی برای ارتش ناپلئون،تحولی در صنایع کمپوت وکنسرو بوجود آورد و از آن زمان تاکنون این صنایع پیشرفت زیادی به خود دیده است.
دستگاههای قوطی سازی وقوطی پر کنی، اتوکلاوهای تحت فشار، بخارداغ، دستگاههای دقیق کنترل عملیات وغیره، تهیه محصولات با ارزش غذایی خوب وباحداقل احتمال آلودگی را میسرکرده وتکنولوژی سرمایش وانبارهای کنترل اتمسفرنیز امکان نگهداری سبزی ومیوه تازه رابرای مدت زیادی ممکن ساخته است.
باتوجه به کیفیت بالای گوجه فرنگی تولید شده و همچنین گیلاس در ایران،امکان تولید رب گوجه فرنگی وکمپوت گیلاس باکیفیت بالا وجودداردو باتوجه به امکانات فراهم شده جهت صادرات آنها به مقدار زیاد درسالهای اخیرلزوم توجه به تولید یک محصول بهداشتی باکیفیت شدیداً احساس می شودتا شاهد عودت محصول تولیدشده ازشرکتهای خریدارخارجی به دلیل کیفیت پائین ویاعدم انطباق محصول با شرایط اعلام شده ازطرف آنها نباشیم.
توجه به کیفیت مواد غذایی درکشورهای خارجی به عنوان یک اصل مهم مطرح می شود. امروزحتی کیفیت بسته بندی ازجایگاه خاص برخوردار است.
آنچه در این پایان نامه آمده، کوششی است ناتمام برای گردآوری مطالب پراکنده ای که دراین زمینه موجود بوده وبه اضافه مختصری تجارب شخصی که امید آن می رود باتوجه به ضعف بضاعت علمی وتجربی حقیر،این مجموعه حاضر که در سطحی بسیار مقدماتی و اولیه تهیه گردیده است مفید واقع شود. به امید روزی که زمینه های همکاری هر چه بیشتر عالمین وعاملین فراهم گردد تا باعث شکوفایی صنعت،خصوصاً صنایع غذایی شده تا مرهمی بر پیکره بیمار اقتصاد کشور عزیزمان باشد.
محصولات لبنی شیرپاستوریزه پگاه
مقدمه:
انسان از دیر باز ارزش غذایی شیر و نقش آن را در تغذیه شناخته ودر این زمینه تاکنون مقالات وکتاب های زیادی نیز نوشته است. اما می دانیم که شیر با داشتن ویژگی ها وصفات ممتاز غذایی،به سرعت در معرض آلودگی های گو ناگون قرار دارد واگر بهداشت آن در مراحل مختلف شیر دوشی،جمع آوری، حمل ونقل،تبدیل وفرآوری در کارخانه، توزیع ومصرف رعایت نشود، می تواند بیماریها وعوارض مختلفی را از حیوان به انسان ویا از انسان به انسان منتقل کند.
از سال 1930که استفاده از دستگاه های پاستوریزاسیون در فرآوری شیر، متداول وعرضه فرآورده های غیر پاستوریزه در کشورهای صنعتی ممنوع شد، شیوع اینگونه بیماریها به مقدار قابل ملاحظه ای کاهش یافته وبا استناد به گزارشهای بی شمار،تا کنون شیوع هیچ گونه بیماری ناشی از مصرف شیر و فرآورده های آن که بطور صحیح پاستوریزه شده باشد،دیده نشده است.
متاًسفانه در کشورهای در حال توسعه هنوز چنین وضع مطلوبی پدید نیامده وبه همین دلیل احتمال بروز بیماریهای بسیاری با مصرف شیر و فرآورده های غیر پاستوریزه آن وجود دارد.این در حالی است که به دلیل فقدان یا عدم کفایت شیوه های پژوهشی و گزارشی موجود،وسعت ودامنه حقیقی موضوع هنوز در مرحله حدس و تخمین باقی مانده است.
در حال حاضر فقط حدود یک سوم شیر تولید شده در کشور به کارخانه های فرآوری شیر تحویل می شود که مشمول استاندارد اجباری است وعلاوه بر کنترل های لازم برروی فرآورده های تولید شده،مراکز ذی صلاح کشور از جمله اداره کل نظارت بر مواد غذایی و مؤسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی نیز برآن نظارت دارند.اما دو سوم باقی مانده شیر تولیدی در کشور به دلیل تعدد کارگاه های کوچک و ناشناخته در کشور قابل کنترل نیست. با توجه به اینکه عرضه فرآورده های شیری غیر پاستوریزه هنوزدر کشور ممنوع نشده، در صورت عدم استفاده مردم از شیر خام و فرآورده های غیر پاستوریزه، شیرخام بیشتری جذب کارخانه ها شده وبه تبع آن بهداشت وتندرستی جامعه حفظ خواهد شد.
« مدت زمان کارآموزی وحضور در شرکت شیر پاستوریزه پگاه خراسان واحد 1 از تاریخ 6/4/86 تا تاریخ 14/4/86 بمدت 60 ساعت می باشد.»
تاریخچه کارخانه :
شرکت شیر پاستوریزه پگاه خراسان (سهامی عام) متشکل از دو کارخانه می باشد :
کارخانه شماره1:
این کارخانه که در کیلو متر 13 جاده قوچان واقع شده است، درسال 1355 از سوی شرکت تهیه وتوزیع شیر ایران تأسیس و درسال 1356 به بهره برداری رسید.این کارخانه، اولین کارخانه ای است که بر ایجاد مراکز جمع آوری شیرخام اهتمام ورزید ودر این زمینه الگوی سایر کارخانه ها قرار گرفت.
مدیریت کارآمد وتلاش دلسوزانه مدیران وکارکنان موجب توسعه این کارخانه، افزایش تولید و تنوع محصولات شده است. محصولات تولیدی این کارخانه عبارتنداز:
شیر:شیر پاستوریزه یک لیتری، شیر استریل پاکتی یک و 4/1لیتری و 250 سی سی، شیر استریل نایلونی یک لیتری
ماست :انواع ماست در بسته بندی های900 گرمی_ ماست دبه ای3 کیلویی_ ماست فله
خامه :خامه استریل 200 و250سی سی
کره :در بسته بندیهای25،15و100 گرمی- کره نایلونی یک کیلوگرمی
پنیر :پنیر یواف 450 گرمی- پنیر باف200 گرمی- پنیر لیوانی 500گرمی - پنیر یواف حلب.
شیرهای طعم دار :
1- شیر کاکائو استریل 150 و200سی سی
2- شیر کاکائو لیوانی200سی سی
3- شیرموز استریل200 سی سی وشیر موز لیوانی200 سی سی
4- شیر خشک اسکیم- پودر آب پنیر- پودر پنیر
کارخانه شماره2 :
این کارخانه در سال 1345 با سرمایه گذاری بخش خصوصی وبا هدف ارتقاء سطح بهداشت عمومی وصرفاً انگیزه خدمات عام المنفعه با نام شرکت شیر پاستوریزه مشهد مورد بهره برداری قرار گرفت.در سال 1363 بیش از 55% از سهام این شرکت توسط شرکت صنایع شیر ایران خریداری وظرفیت تولید آن افزایش یافت. این کارخانه در سال1379 بخاطر مسائل زیست محیطی به محل جدید خود واقع در انتهای شهرک صنعتی طوس انتقال وبه بهره برداری رسید.
عمده محصولات تولیدی این کارخانه عبارتند از :
شیر :شیر پاستوریزه یک لیتری و750 گرمی
خامه :خامه لیوانی100 گرمی- خامه شکلاتی
ماست :ماست موسیر150 ،250 و380 گرمی-ماست چکیده نایلونی یک کیلویی- ماست چکیده لیوانی750 گرمی- ماست لیوانی 100و500 گرمی وماست 3کیلویی
پنیر :پنیر یواف100 و200 گرمی
دوغ :دوغ خانواده5/1 لیتری – دوغ یک و4/1 لیتری
کشک :کشک لیوانی 250 گرمی
مدیریت تأمین وبهبود شیر خام :
از آنجایی که مهمترین عامل مؤثر بر کیفیت محصولات نهایی ،کیفیت شیر خام ورودی است.لذا دما وبار میکروبی وسایر مشخصات شیمیایی، میکروب و اورگانولپتیکی شیر خام کنترل وسپس دریافت می گردد.
در فرآیند صنعتی شیر قبل از دریافت، درکارخانه به لحاظ کیفی مورد آزمایش قرار می گیرد ودر صورت اسیدیته بالا، بار میکروبی بیش ازحد مواد افزودنی، آنتی بیوتیک و غیره شیر خام عرضه شده تحویل گرفته نمی شود.
شیر آزمایش شده پس از دریافت وتوزین،با عبور از دستگاههای صافی، عاری از اجسام واجرام خارجی شده وکاملاً تمیزمی شود.سپس با استفاده از دستگاههای تبادل حرارتی بین 5-3 درجه سانتیگراد سرد ودر مخازن شیر خام ذخیره می گردد.
اجرای کلاس آموزشی واعطای تسهیلات برای خرید تجهیزات دامداریها وایجاد مراکز جمع آوری صنعتی جهت تأمین شیر خام با کیفیت از اهداف این شرکت می باشد.
این شرکت با تجهیز آزمایشگاه های مراکز جمع آوری شیر به دستگاه اندازه گیری بار میکروبی،تجهیز و نصب پلیت کولر، تلاش گسترده ای در بالا بردن کیفیت شیر خام دریافتی انجام شده است.
کارآفرینی طرح کارخانه شیر پاستوریزه
قسمتی از متن: