کشت گردو و موانع پیش رو
فهرست
1- مقدمه:
2- خصوصیات گیاهشناسی گردو
3- اهمیت و گسترش قارچهای شبه جنس Cytospora
4- ویژگیهای شبه جنس Cytospora
5- اهمیت و اهداف این تحقیق:
6- مواد و روشهای تحقیق
7- بررسیهای آزمایشگاهی و میکروسکوپی
8- مقدمه
گردوی معمولی (Juglans vegia L.) متعلق به خانوادةJuglandceae و سطح زیر کشت آن در ایران حدود 62/109810 هکتار بوده و سالیانه بطور متوسط 60/168072 تن گردو از درختان بارور در ایران برداشت میگردد. گردو بخاطر نقشی که در تغذیه، درآمد ناشی از صادرات در اقتصاد و کشاورزی دارد در ایران و جهان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
تاکنون عوامل بیماریزای مختلفی از جمله قارچها، باکتریها و بیماریهای ناشی از عوامل محیطی (غیرزنده) از ایران گزارش شده است. بیماری شانکو سیتو سپورایی گردو از اولین بیماریهایی است که در گردو و مورد توجه قرار گرفته و در بعضی مناطق مهم کاشت گردو گزارش و مورد شناسایی قرار گرفته است. در گذشته کاشت گردو بطور وسیع در ایران محدود به چند استان غربی کشور بوده ولی در سالهای اخیر در اکثر مناطق ایران کاشت گردو بخصوص ارقام جدید توسعة زیادی پیدا نموده که پیرو آن مسائل مهمی از نظر بیماریشناسی گیاهی مشهور گردیده است. یکی از این بیماریها شانکوسیتو سپورایی است که هماکنون در اکثر مناطق کاشت گردو در ایران هم روی درختان بالغ و جوان و حتی در نهالستانها بطور گسترده شیوع پیدا کرده است. اگر چه در مناطق محدودی از کشور چندین گونه به عنوان عامل این بیماری شناسایی و گزارش گردیده ولی در مورد گونههای مهم روی گردو در سایر مناطق ایران گزارش دقیقی در دست نیست.
با توجه به اهمیت روزافزون گردو به عنوان یک محصول ارزشمند از نظر غذایی و اقتصادی و ضرورت شناسایی گونههای مهم از نظر بیماریشنای گیاهی این طرح تحقیقاتی با هدف شناسایی گونه های شبه جنس سیتوسپورا مولد بیماری شانکر سیتوسپیورایی گردو در ایران پیشنهاد گردیده است.
2- خصوصیات گیاهشناسی گردو
گردو با نام علمی Juglans regia از خانواده Juglandaceae میباشد که آنرا بومی نواحی آسیای غربی و هیمالیا نام بودهاند. در ایران در جنگلهای شمال از آستارا تا گلی داغ، از جلگه و ساحل تا ارتفاع 1500 متر از سطح دریا انتشار داشته و بطور پراکنده یا کم و بیش انبوه در جنگلها دیده میشود. همچنین در جنگلهای غرب و در راه سنندج به مریوان بطور خودرو مشاهده میگردد. گردو از درختانی است که بواسطة چوب و دانةخود مورد توجه قدیمیان بوده و سالیان و قرون متمادی بدست بدست بشر و حتی پرندگان تکثیر و در نقاط مختلف دنیا انتشار یافته است. از این جهت اظهار نظر دربارة بومی بودن آن در ایران ساده نیست.
گیاهی است یک پایه و خزاندار که ارتفاع آن از 10 تا 25 متر متغیر و دارای برگهای مرکب شانهای است. ریشة گردو محوری و عمیق بوده و نیاز به خاکی با سنگینی متوسط دارد. تکثیر گردو از طریق کاشت بذر و پیوند زدن انجام میشود ولی در ایران اکثر درختان گردو و غیر پیوندی هستند.
در جنس Juglans حدود 15 گونة مختلف وجود دارد. انواع این درخت در چین، ژاپن، فرانسه و آمریکا کشت میشود. مهمترین گردوهای موجود در دنیا معروف به گردوی ایرانی است زیرا ابتدا از ایران به سایر کشورهای خاورمیانه و از آنجا به یونان و روم و انگلستان و سپس به آمریکا انتقال یافته است.
هر چند گردوهایی که در مناطق مختلف ایران کاشته میشوند از گونة گردوی معمولی (J-refia) هستند ولی با توجه به اختلافهای باغبانی در نقاط مختلفی ایران به نامهای متفاوتی مانند گردوی کاغذی، سنگی، ماکویی، سوزنی، نوک کلاغی، ضیاء آبادی، خوشهای، نبرداری و . . . شناخته میشوند.
3- اهمیت و گسترش قارچهای شبه جنس Cytospora
قارچهای شبه جنس Cytospora پراکندگی جهانی داشته و بیشتر گونه های آن روی میزبانهای چوبی و درختی دیده میشوند که بیماریهای ناشی از آنها بنام Cytosporn conker معروفند که در ایران بخاطر رنگ فتیلة حاصل از فعالیت اسپورزایی این قارچها بنام بیماری فتیله نارنجی معروف گشته است گر چه الزاماً همة گونه ها فتیله تولید نمیکنند.
در گذشته تصور بیشتر کارشناسان بیماریهای گیاهی بر این بود که قارچهای این شبه جنس گذر رو یا پارازیتهای ضعیف و درجة دو بوده و اهمیت زیادی برای بیماریهای ناشی از آنها قائل نبودند و باعث میشد که هنگام بازدیدها و مطالعات خود با وجودی که به تکرار به پیکنیدیومها و فتیلههای تولید شده توسط قارچ روی شاخه و تنههای خشکیده یا در حال خشک شدن برخورد میکردند به آنها توجهی نکرده و دنبال عامل دیگری بعنوان عامل اصلی بگردند و سعی می کردند که قارچ دیگری را جداسازی و به عنوان عامل اصل معرفی کنند و در صورت عدم موفقیت عوامل دیگری مانند شرایط بد خاک. ناسازگاری بین پایه و پیوند یا عدم سازگاری ارقام با شرایط اقلیمی محل را به عنوان عامل احتمالی خشکیدگی درختان بیمار معرفی کردهاند. حال آنکه این گروه قارچها میتوانند بسیار مهاجم بوده و به عنوان عامل اصلی به درختان قوی و سالم و شاداب حمله کرده و آنها را بخشکانند. گاهی در اثر حملة این قارچها روی شاخهها و تنة درختان زخمهای ویژهای پیدا میشود که معمولاً توأم با ترشح صمغ است و به تدریج این شاخهها خشک میشود
(Cytospota Canker perenial canker) و زمانی هم حملة این قارچها موجب میگردد که تمامی درخت د ر مدت کوتاهی یکباره از پای درباره و خشک شود ( Apoplexy) . در این حالت سرتاسر تنه و شاخه پوشیده از استردمای قارچ میگردد و فتیلههای خارج شده از آنها منظرة خاصی به درخت میدهد.
نکتة مهم قابل ذکر این است که اگر چه این قارچها برای ایجاد آلودگی احتیاج به راه نفوذ داروند ولی بعضی از راههای نفوذ همیشه و در همه حال بطور طبیعی روی درخت وجود دارد و دیگر آنکه بین گونههای یک قارچ نژادهای متفاوتی هستند که از نظر قدرت تهاجم و بیماریزایی کاملاً با هم متفاوتند. برخی به زحمت از گندروها تمیز داده میشود و بعضی آنچنان مهاجم هستند که موجبات مرگ آنی درخت را فراهم میسازند.