مقاله بررسی گچبری و تاریخچه آن در 13 صفحه ورد قابل ویرایش
هنر گچبری از دیر باز درمعماری جهان و ایران وجود داشته و موجب زیبائی درون و بیرون بناها و ساختمانها شده است، و جلوهائی دیگر به معماری داده است.
این هنر در هر گوشة جهان، متناسب با آداب و علائق و نیز فرهنگ در هر زمان سیروتکامل خاص خود را داشته و از بینش هنرمندان نیز متأثر شده است، اما یک عامل عمده که همواره تمام مسائل زندگی بشر و هنر او را تحت تأثیر گذاشته و به شکلگیری و تکامل آن جهت داده است، دین بوده است.
طبیعتاً در کشور ما ایران هم این عوامل تأثیرگذار بوده است، تمدن ایران باستان و دورههای مختلف تاریخی و حکومتی و بعدها هم اسلام به عنوان دین مردم در این رهگذر موثر بودهاند.
در این مجال اندک ما در واقع نظری کوتاه به هنر گچبری میاندازیم.
گچبری و تاریخچه آن:
معماری ایران از شروع دوران آغاز تاریخی و دوران هخامنشی و سپس در دورانهای اشکانی و ساسانی، به مسئلهگچ و گچبری و گچکاری توجه نموده و از آن به عنوان یک ماده سازنده و استوار بهرهگیری شده است، کما اینکه به عنوان ملاط جهت طاقها و جرز دیوارها از آن سود جستهاند.
پس از سپری شدن عصر حکومت پاتیان که خود در این زمینه دارای سبک و تمدن و هنر خاصی بوده و از روشهای یونانی و یا هلنیستی نیز استفاده میکردند، ساسانیان به نوآوری و ابتکاراتی جدید در این زمینه دست زده و به این هنر با ویژگیهای خاص خود توجه نموده و بزودی توانستند عواملی نوظهور، از جمله اشاعه و گسترش طاق و طاقسازی و در مراحل تکمیلی کاخسازی را رونق دوبارهای بخشند که نمونة این کاخها معرف یک هنر خاص در یک عنصر خاص بوده و در پایان این عصر رونق بخش هنرهای اسلامی و تأثیرگذاری بر آثار این عصرها گردید.
سادهترین نمونة معماری عصر ساسانیان که بدون بکارگیری چوب و مصالح سنگ، جزآثار برجسته و ماندگاری است که از گچ و نی ساخته شده و نمونه ارزندهای است از کاربرد گچ در ساخت بناء چهار طاقینیا و نسا یا نیزار در نزدیکی کاشان است، که آتشکدهای در جوار چشمهای مابین کاشان و دلیجان واقع شده است.
مشخصههای بارز چهار طاقی نیسار:
هنرمندان عصر ساسانی علاوه بر بهرهگیری از گچ به عنوان ملاط، در زمینه طرحاندازی گنبد نیز از این ماده بهره مؤثری گرفتهاند، در سرطاقیهای هلالی شکل نیز از گچ به مقدار فراوان استفاده، شده است، چهارطاقی نیسار یا نیزار در مجموع کاربرد سهگانة گچ را در عصر ساسانی و هنر گچبری آنان نشان میدهد:
کاخ تیسفون:
طاق کسری یا ایوان مدائن: عظیمترین کاخ ساسانی با مساحتی حدود 12 هکتار و ایوان بلند آوازة آن به نام طاق کسری، این بنا روی صفه بر پا شده و طاق بزرگ در مرکز آن است به جز تزئینات ورقههای مسی و طلایی و نقرهای، سنگهای مرمرین رنگی، موزائیک و شیشه، سرانجام گچبریهایی با طرحهای متنوع زینت بخش این کاخ و سراسر ایوان آن بودهاند. نمونههای معروف مکشوفه از استوکهای گچی شامل یک عدد مجسمه نیم تنه برجسته، یک قطعه گچبری از سیمرغ، یک قطعه استوک صلیبی شکل، که این آثار در موزة متروپولیتن و موزة برلین میباشند.
کاخ چال برخان (ری):
از آثار گچبری، آنچه بیش از همه بر چشم مینشیند، آثاری است مربوط به کاخ چال ترخانری که بیشک اگر این کاخ جان سالم بدر برده بود، میتوانست یک موزه عظیم از کارهای گچی و گچبری باشد. این کاخ منسوب به بهرام گور بوده و چون در منطقهای از دشت نزدیک شهرری قرار داشته است، لذا به صورت محل شکار و استراحتگاه بهرام محسوب میشده است. از آثار بدست آمده در این بنا میتوان به استوکهای گچبری، بیشتر مشتمل برخشتهای مربع، نقوش سه گانه هندسی، گیاهی، حیوانی نقش شکارگاه و صحنههای مختلف شکار، نقش برجستههای گچی از حیوان و انسان، نقش بهرام در حال شکار و استوک دیگر پادشاهان ساسانی را سوار بر اسب نام برد، در بین نقوش گچبری نقش زن و آناهیتا بر روی چند خشت مربع با آرایش مو وگردن بندی بر گردن، آرایش گل لوتوس و اشاهد هستیم. این آثار در ضلع طبقه همکف موزة ایران باستان به معرض تماشای عموم گذاشته شده است. (تصویر شماره 6)
کاخ بیشاپور:
این بنا که تصویری از نمونه گچبری آن در صفحه قبل آمده است، از جمله آثار با ارزش ساسانی است که بی شبهه از نظر کاربرد معماری و تزئینات داخلی از آن اثری جالب و در خور توجه، ساخته است، که در دهه اخیر هیئت باستان شناسی ایران به سرپرستی دکتر علی اکبر سرفراز با حفاریهای پیگیر در این کاخ، موفق شد به قسمتهایی از تاریخ هنری این مرز و بوم دست یابد.
مقاله گچبری خانه های کاشان در دوره قاجار
«مقدمه»
این تحقیق را به این علت انتخاب نمودهام که شهرستان کاشان از لحاظ فرهنگی و هنری تاریخچهای کهن و پربار با تمدنی چند هزار ساله دارد، که از تپههای سیکل آغاز میشود و به تزئینات بسیار ظریف و زیبا در بناها میرسد. این امر باعث میشود تا هنر دوستان و دانشمندان کشورهای دیگر را از دیر باز به خود جلب نماید.
برای انجام این تحقیق محدودیتهای بسیاری وجود داشت، با کمبود منابع مواجه بودم این تحقیق به صورت میدانی و کتابخانهای صورت گرفته است.
منابعی که برای این تحقیق استفاده کردهام عبارتند از کاشان مروارید کویر، بهشتی در حاشیه کویر، آثار تاریخی شهرستانهای کاشان و نطنز
تعداد 11 عکس در این تحقیق به چشم میخورد، این تحقیق شامل سه فصل میباشد.
فصل اول شامل سه بخش میباشد، که به بررسی معماری، وضعیت جغرافیایی و قدمت تاریخی خانه های کاشان میپردازد.
فصل دوم نیز شامل سه بخش میباشد که در این فصل گچبری، مصالح گچبری و نحوة اجرای گچبری بررسی شده است.
در فصل سوم ویژگی و امتیاز گچبری خانه های کاشان در دوره قاجار بررسی شده است.
هدف من از انجام این تحقیق این است که بتوانم راه تمامی کسانی که برای هنر این مرز و بوم تلاش کردهاند را ادامه دهم و برای شناساندن هنرهای نه تنها کاشان بلکه شهرهای دیگر ایران کوشش کنم و امید آن است که از این راه سر بلند بیرون آیم.
در شهرهای ایران بناهای بسیار زیبا وجود دارد که هر یک به نوبه خود بی نظیر است اما آنچه که در این شهر توجه من را به خود جلب نموده این است که هنر گچبری در معماری خانههای کاشان بی نظیر است.
اهمیت و ضرورت انجام این تحقق شناساندن تزئینات گچ بری بر روی خانههای قدیمی دوران قاجاریه در شهر کاشان به مردم آن شهر و به مردم سایر ملل و جوامع دیگر است.
فراهم آوردن زمینه فرهنگی و هنری دربارهی تاریخچه کاشان، آثار باستانی آن و پرداختن به جزئیات هنرها و ایجاد علاقه در مردم آن شهر که هر چه بیشتر به هنر شهر نشان اهمیت داده و آگاهی پیدا کنند به اینکه هر یک از این هنرها و این نقوش با چه زحمات و مشتقهایی با حداقل امکانات مشکلات فراوان بوجود آمدهاند تا خود آنها قبل از میراث فرهنگی یکی از نگهدارندگان خوب این آثار باشند. در زمینه های هنری ایران هر چقدر هم که تحقیق و تخصص نماییم باز هم جای تفکر و تامل باقی است.
فهرست مطالب
عنوان........................................................................................................... صفحه
مقدمه:..................................................................................................................................................... 1
فصل اول : بررسی خانههای تاریخی کاشان در دوره قاجار
بخش 1- معماری خانههای کاشان ................................................................................ 4
بخش 2-جغرافیای محل ................................................................................................... 8
بخش 3-قدمت تاریخی خانههای کاشان........................................................................ 11
فصل دوم: بررسی گچبری در خانههای کاشان
بخش 1-مصالح گچبری...................................................................................................... 15
بخش 3-نقوش گچبری ..................................................................................................... 16
بخش 2-نحوه اجرای گچبری............................................................................................ 17
فصل سوم: قدمت تاریخی گچبری
بخش اول ویژگی وامتیاز گچبری خانههای تاریخی کاشان در دوره قاجار........................... 20
فهرست تصاویر
عنوان........................................................................................................... صفحه
1- خانه عباسیان ................................................................................................................................ 22
2- معماری خانه بروجردیها ............................................................................................................. 22
3- نمای خانه عباسیان ..................................................................................................................... 23
4- چشمه سلیمانیه............................................................................................................................ 23
5- معماری خانه عباسیان ............................................................................................................... 24
6- خانه عامریها.................................................................................................................................... 24
7- خانه طباطبائی............................................................................................................................... 25
8- گچبری خانه بروجردی ها.......................................................................................................... 25
9- خانه بروجردی ها.......................................................................................................................... 26
10- طرح گربه و خورشید در گچبری خانه عباسیان ............................................................. 26
11- گچبری خانه بروجردی ها....................................................................................................... 27