بررسی عملی بودن، اعتبار، روایی و نرم یابی پرسشنامه مدیریت زمان (TMQ) در بین مدیران و معاونان دستگاه های دولتی شهر تهران
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی عملی بودن، اعتبار، روایی و نرم‌یابی پرسشنامه مدیریت زمان در گروه نمونه‌ای با حجم 400 نفر از مدیران 9 دستگاه دولتی واقع در تهران به روش نمونه‌برداری غیرتصادفی (نمونه در دسترس) انتخاب و پرسشنامه مدیریت زمان بر روی آنها اجرا گردید. ابزار پژوهش، مجموعه 32 سؤالی مدیریت زمان (TMQ) بوده و هر سوال بر پایه طیف لیکرت چهار گزینه‌ای درجه‌بندی شده است. پس از اجرای آن روی یک نمونه 50 نفری و بررسی و تأئید صاحبنظران، شواهد وابسته به روایی محتوایی سیاهه به دست آمد و اجرای آن در سطح وسیع‌تر ممکن گردید. آلفای کرونباخ، پس از جمع‌آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل داده‌ها، ضریب اعتبار 774/0 را نشان داد. هیچکدام از سوال‌ها از مجموعه 32 سؤالی حذف نشده است. برای بررسی روایی سازه و پاسخ به این پرسش که «مقیاس مدیریت زمان چند عاملی است؟»، از روش تحلیل مؤلفه‌های اصلی استفاده شد. مقدار کفایت نمونه‌برداری (KMO) برابر با 772/0و معنادار بودن مشخصه کرویت بارتلت حاکی از وجود شرایط مناسب جهت اجرای تحلیل عاملی بوده است. نتایج تحلیل عاملی با چرخش واریماکس منجر به استخراج 5 عامل شد که بر روی هم 4/36 درصد واریانس کل را تبیین می‌کند. این عوامل عبارتند از: 1) نظم‌دهی و عمل به موقع، 2) رعایت تعادل و توازن، 3) توجه بر ساعت و زمان، 4) کنترل و نظارت و 5) ساماندهی. در نهایت به منظور تعبیر و تفسیر نمره‌های مدیریت زمان مدیران مورد مطالعه دو نوع نرم درصدی و مقوله‌ای تهیه گردیده است.
مقدمه
سالهاست که شرکت‌ها به این نکته پی برده‌اند برای موفقیت در کارشان چقدر حیاتی است که دو منبع کلیدی یعنی سرمایه و نیروی کار را درست اداره کنند. امروزه سومین منبع که ضرورت آن از دوتای دیگر کمتر نیست به این فهرست نیز اضافه شده است که همان زمان است. پژوهش ده ساله در مورد بسیاری از شرکت‌ها مشخص کرده است که مدیریت زمان[1] یکی از مؤلفه‌های کلیدی در موفقیت مشترک است. آنها دریافته‌اند که زمان از هزینه‌ها، میزان فروش، میزان تولید یا بهبود محصول مهمتر است؛ زمان تقریباً بر تمام جنبه‌های تجارت، از تحویل تا تحقیق و رشد، از شکست دادن رقبا تا پاسخگویی به نیازهای مشتری، اثر می‌گذارد (لوئیس، 1377).
هدف علم مدیریت، جستجوی روش‌های دستیابی مؤثر به اهداف در «زمان کوتاهتر» با «هزینه کمتر» است. با توجه به جایگاه انسان در علم مدیریت، این روش‌ها متأثر از «فرهنگ ملی» است، که سازمان در فضای آن فعالیت می‌کند. یکی از شاخص‌ها و معیارهایی که می‌توان با آن در مورد ماهیت فرهنگ یک اجتماع یا سازمان قضاوت کرد، «مفهوم زمان» است، زیرا استفاده از زمان به عنوان یک «منبع» شاخص، برای کارآمدی «مدیریت» یک ملّت یا افراد سازمان است (خاکی، 1382).
«مدیریت زمان» سابقه خیلی زیادی ندارد، هر چند از اوایل قرن هفدهم جسته و گریخته به این موضع اشاره شد ولی تنها از اوایل قرن هیجدهم است که با دیدی علمی و روندی پیوسته، نظرات و ایده‌هایی از سوی متفکران ارائه شده است که اساس این تکنولوژی زندگی‌ساز، محسوب می‌شود. در میان این دانشمندان، صاحب نظراتی مثل آدام اسمیت[2]، بنجامین فرانکلین[3] (معروف به پدر مدیریت زمان)، اِلی وتینی[4]، فردریک ویسنلور تایلور[5] و اخیراً استفن آر - کاوی[6] موقعیت برجسته‌ای دارند. از سال‌های 1950 به بعد، مدیریت زمان به عنوان رشته با اهمیتی مورد توجه قرار گرفت و از دهه 1970 شکوفا و نقش آن به قدری پررنگ شده است که در دنیای امروز، هیچ فرد یا مدیری بدون تسلط به این فن، نمی‌تواند امید چندانی به موقعیت در کار و گذران زندگی داشته باشد (راس جی، 1384).
مدیران منابع را به کار می‌گیرند ولی زمان منبعی است که برآنان می‌گذرد و مهارش در دست آنان نیست. چون زمان خریداری نمی‌شود و به تملک در نمی‌آید، زمان چرخه نیست و بازگشتی ندارد. مدیران وقت‌شناسی و هدفمند به اتکای دلایل موجّه و درست، به همراهی افرادی شایسته، در زمانی دقیق و مناسب به قصد رسیدن به هدفی صحیح فعالیت‌های خود را آغاز می‌کنند و در طول راه با نظم و ترتیب دست به کارهای درست می‌زنند (بلانچارد و گاتری[7]، 1384).
امروزه متخصصان و دست‌اندرکاران در زمینه مدیریت، بحث جدیدی را تحت عنوان مدیریت مؤثر مطرح می‌کنند، بطوریکه در عصر ما کارآیی بیشتر و نتیجه بخشی بالاتر و بهره‌وری فزونتر و تلاشهایشان در این راستا شکل می‌گیرد. در زمینه مدیریت مؤثر لاکت[8]، استوارت[9] و همکارانش و کوان[10]، مبانی نظری مدیریتی خویش را به ترتیب در کتاب‌های «مدیریت اثربخش»، «راهنمای مهارت‌های مدیریت» و «مدیر خود اتکا» بیان کرده‌اند (کرمی مقدم، 1379).
در این نگرش جدید متخصصان معتقدند که یکی از شرایط لازم برای اثربخشی مدیران اعمال مدیریت زمان است، بطوریکه وقت برای هر مدیریتی که بخواهد در کارش به نتیجه اساسی برسد امری حیاتی می‌شود. الک مکنزی (1993)، خطاب به مدیران می‌گوید: همیشه گفته‌اید وقت کافی نداشتیم، در حالیکه زمان کاملاً در اختیار شما بوده ولی آنچه نداشته‌اید مهارت‌های لازم برای تنظیم اوقات بوده است. اگر درصدد کنترل وقت خود هستید، باید علت وجودی این تمایلات قوی را بشناسید و راه اصلاح خویش را فراگیرید، چرا که قادر به ریشه کن کردن این خصوصیات نخواهید بود، ولی می‌توانید آنها را تحت کنترل درآورید (راس‌جی، 1384).
[1] - time management
[2] - Adam Smit
[3] - Benyamin Franklin
[4] - Eli Vitni
[5] - Fredric visnlor Taylor
[6] - Stefan R.Kavi
[7] - Blanchard & Gattry
[8] - Laket
[9] - Stwart
[10] - Covan
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده
فصل اول: مقدمه پژوهش
مقدمه................................................................................................................................. 2
1-1 بیان مسأله پژوهش................................................................................................... 4
1-2 اهمیت پژوهش........................................................................................................... 5
1-3 اهداف پژوهش........................................................................................................... 7
1-4 پرسش‌های پژوهش................................................................................................... 7
1-5تعریف و مفاهیم و اصطلاحات................................................................................... 8
فصل دوم: پیشینه پژوهش
مقدمه............................................................................................................................... 13
2-1 ریشه و منشأ نظری مدیریت زمان......................................................................... 14
2-2 تئوری‌های متداول مدیریت زمان............................................................................ 18
2-3چهار حوزه مهم از دیدگاه مکنزی........................................................................... 22
2-4 فرایند هدفگذاری..................................................................................................... 22
2-5 چهار اصل مهم مدیریت زمان از دیدگاه لوئیس دیوید........................................... 24
2-6 دیدگاه‌های مدیریت زمان........................................................................................ 24
2-7 نقش مدیریت زمان بر فشار عصبی ناشی از کار مدیران و کارکنان..................... 28
2-8 عومل مؤثر بر مدیریت زمان................................................................................... 28
2-9 برخی از اصول مدیریت زمان................................................................................. 30
2-10 دیدگاه دراکر......................................................................................................... 30
2-11دیدگاه سنگه........................................................................................................... 31
2-12پژوهش‌های انجام شده در خصوص مدیریت زمان.............................................. 32
2-13 استانداردسازی آزمون‌های روانی - تربیتی........................................................ 41
2-14 مسأله رواسازی ابزار پژوهش............................................................................. 43
2-15 منطق اساسی روش‌های تحلیل عاملی................................................................... 45
2-16روش‌های مختلف تحلیل عاملی............................................................................... 46
2-17 چرخش عامل‌ها..................................................................................................... 49
فصل سوم: روش پژوهش
3-1 جامعه آماری و گروه نمونه مورد مطالعه.............................................................. 53
3-2 ابزار پژوهش ......................................................................................................... 54
3-3طرح پژوهشی و شیوه‌های بررسی آماری پژوهش................................................. 54
3-4 روش گردآوری اطلاعات........................................................................................ 55
3-5 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها................................................................................... 55
فصل چهارم: یافته‌های پژوهش
4-1 توصیف داده‌ها........................................................................................................ 58
4-2 مشخصه‌های آماری و برآورد ضریب اعتبار پرسشنامه مدیریت زمان................ 60
4-3 تحلیل عاملی مواد پرسشنامه................................................................................... 62
4-4 عامل‌های استخراج شده از مرحله اول تحلیل عاملی............................................... 65
4-5 راه حل پایانی (چرخش یافته).................................................................................. 68
4-6 مشخصه‌های نمره‌های مدیریت زمان گروه نمونه مورد مطالعه............................ 71
فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری
5-1 خلاصه.................................................................................................................... 82
5-2 بحث و نتیجه‌گیری................................................................................................... 84
5-3 محدودیت‌های پژوهش............................................................................................ 86
5-4 پیشنهادهای پژوهش............................................................................................... 87
منابع
منابع فارسی.................................................................................................................... 90
منابع انگلیسی.................................................................................................................. 93
پیوست.......................................................................................................................... 96