پایان نامه معیارهای شایستگی مدیریت وویژگیهای یک مدیر موفق از دیدگاه اسلام
قسمتی از متن:
) کفایت
مدیریت و اداره یک سازمان را نمی‌توان به هر آدم با ایمان و متخصص واگذار کرد، زیرا در مدیریت ، ایمان و تخصص شرط لازم هست، ولی شرط کافی نیست، بلکه مدیریت غیر از این دو شرط، به شرط سومی هم نیاز دارد و آن کفایت و توانائی بر اداره است.
منظور از کفایت، آن توان و برجستگی ویژه‌ایکه در محدوده مسئولیت هماهنگی لازم را ایجاد می‌کند، مشکلات پیش آمده را از سر راه برمی‌دارد، ضعفها را تقلیل وقوتها راافزایش می‌دهد و در یک جمله بایدگفت: ایمان و تخصص را در خارج از ذهی با یکدیگر درآمیخته و به آن نمود عینی می‌بخشد.
این معنا را از سخنان جامع و زیبای پیشوایان دین بدست می‌آوریم که هر کدام از آن بزرگواران در مناسبت‌های مختلف کفایت را به بعنوان یکی از معیارهای شایستگی در مدیریت معرفی کرده‌اند. در این مورد از پیامبر اکرم (ص) نقل است که فرمودند:
«قال رسول الله (ص): لاتصلح الامامه الالرجل فیه ثلاث خصال: ورع یحجره عن معاصی الله، و حلم یملک به غضبه، و حسن الولایه علی من یلی حتی یکون کالولدالرحیم»
«پیامبر خدا فرمود: صلاحیت مدیریت و امامت امت اسلامی را ندارد، مگر کسیکه دارای سه خصلت باشد:
1) قدرت پرهیزگاری و تقوائی که او را از معصیت خداوند بازدارد.
2) توان و شرح صدری که موجهای شیطانی برخاسته از هوای نفس را کنترل نماید.
3) توانائی چنان نیکو مدیریتی نسبت به همکارانش، که چون فرزندی در زیر چتر محبت قرارشان دهد.
همچنین حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه در خصوص واگذاری امامت، که در اصل همان مدیریت اجتماعی، سیاسی، عبادی، اقتصادی و فرهنگی جامعه اسلامی می‌باشد می‌فرمایند:
«ایها الناس، ان احق الناس بهذا الامرافواهم علیه و اعلمهم بامرالله فیه»
«ای مردم! همانا سزاوارترین مردم به این امر (خلافت – مدیریت) کسی که تواناترین بر اجرای امور و داناترین به فمران خداوند در فهم مسائل باشد.»
ایشان ضمن سفارشاتی که در امر کشورداری به مالک اشتر می‌کند، یکی از شرایط واگذاری مدیریتها را کفایت می‌داند و می‌فرماید:
« لا تقبلن فی استعمال عمالک و امرائک شفاعه، الاشفاعه الکفائه و الامانهظ
« ای مالک، در بکارگیری کارمندان و مدیرانی که باید زیر نظر تو کار کنند، هیچگونه واسطه و شفاعتی را نپذیرد، مگر شفاعت کفایت و امانت را»[3]
آئین اسلام در مدیریت، همانگونه که بر معیار ایمان اصرار دارد، بر معیار کفایت نیز پا فشاری می‌کند و سند مدیریت را به کسی می‌سپارد که قدرت استفاده از ایمان و تخصص را در مقام اجرا داشته باشد و ملاکهائی چون ریش سپید، حسب و نسب معروفتر، سن و ثروت بیشتر را که در نظامهای جاهلی و طاغوتی تاریخ معیار اشغال منصب مدیریت بود، مردود می‌شمار و نمونه‌های فراوانی تاریخی در حکومت پیامبر (ص) و علی (ع) گواه بر این مطلب می‌باشد که اینجانب به خاطر اختصار تنها به یکی از آن نمونه‌ها اشاره می‌کنم:
در سال هشتم هجرت، پیامبر اسلام با لشگر مجهز عازم مکه گردید، تا مرکز بت‌پرستان را در هم شکند وخانه کعبه را از لوث بتان پاک نماید، عظمت و تدبیر پیامبر در فرماندهی سپاه اسلام باعث گردیدتا شهر مکه بدون خونریزی بدست مسلمان فتح شود و سردمداران کفر در برابر هیمنه لشکر توحید تسلیم گردند. هنگامیکه پیامبر اسلام مکه را ترک می‌کرد، جوانی بنام عتاب بن اسید را به عنوان نماینده خود در مکه گذاشت و مدیریت اداره‌آن شهر را به او واگذار نمود و فرمود:
«لو اعلم لهم خیراَ منک استعملته علیهم»
«اگر برای اداره کردن و مدیریت مکه بهتر از تو کسی را می‌شناختم، او را برای مدیریت انتخاب می‌کردم»
جمعی از دانه درشتهاوریش سفیدهای قبائل که داعیه بزرگی داشتند، بکار پیامبر اعتراض کردند که چرا جوانی کم سن و سال را به مدیریت شهری چون مکه که بزرگانی در آن وجود دارند، برگزیده است.
وقتی که پیامبر اسلام، چنین اعتراضی را شنید و از اینکه درخشش ارزشهای اسلامی آنچنان که باید فکر و فرهنگشان را روشن نساخته تا جائیکه هنوز هم جوانی جرم به حساب می‌آید به عنوان آموزگاری والا در جمله‌ای کوتاه معیار شایستگی را در نماینده خود مشخص فرموده و گفت:
«و نباید هیچیک از شما به خاطر کمی سن با مدیریت عتاب ابن اسیر مخالف کنید زیرا، هر کس که سن بزرگتر دارد، برتر نیست، بلکه هر آنکس که برتر است، او بزرگتر است».
با توجه به مسائل گفته شده، می‌توان نقش نیروی انسانی را در پیشبرد اهداف و وظایف مهمی که بعهده دارند، بالاخص در بخش دولتی و در جهت اداره امور کشور، متوجه شد،و بدین ترتیب کار گزاران دولت را می‌توان جزو موثرترین ارکان تحولات اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی کشور به شمار آورد.
- نهج البلاغه – خطبه 172.
- نهج البلاغه.
- نگرش بر مدیریت اسلامی – سیدرضا تقوی – چاپ اول
- همان منبع.
- اصول کافی، جلد دوم – ص 298.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
پیشگفتار
فصل اول: کلیات
1- مقدمه
2- معرفی موضوع تحقیق
3- اهمیت تحقیق
4- انگیزه و هدف از تحقیق
5- روش تحقیق
6- موانع و مشکلات تحقیق
فصل دوم: ضرورت شناخت انسان و رهبری از دیدگاه اسلام
1- طرح بحث
2- ضرورت شناخت انسان از دیدگاه اسلام و قرآن
3- ضرورت شناخت رهبری و مدیریت برای انسان
4- تحلیلی از رهبری و مدیریت در اسلام
فصل سوم: ضرورت شناخت سازمان از دیدگاه اسلام
1- سازمان چیست؟
2- فلسفه وجودی سازمانها
3- مفهوم اسلامی سازمان
فصل چهارم: سیر تحول مدیریت در تاریخ زندگی انسان
1- رهبری و مدیریت در جوامع باستانی
2- نگرش بر جنبش مدیریت عملی
3- بررسی مکاتب و تئوریهای مدیریت
فصل پنجم: بررسی معیارهای شایستگی مدیریت از دیدگاه اسلام
1- طرح بحث
2- معرفی معیارها
الف - تعهد
ب- تخصص
ج - کفایت
فصل ششم: بررسی شرایط و اوصاف یک مدیر موفق از دیدگاه اسلام
الف) طرح بحث
1- اشراف مدیر
2- قدرت مدیر
3- قاطعیت مدیر
4- مدیر مجری قانون
5- کار امروز را به فردا نیداختن مدیر
6- ایجاد جو تشویق و تنبیه
ب) معرفی عوامل موثر در موفقیت مدیر
1- اختیار
2- اعتماد به نفس
3- تنظیم وقت و تقسیم کار
4- ایجاد روابط صمیمانه انسانی
5- گذشته‌نگری
6- آینده‌نگری
7- ابهام‌زدائی
منابع و مآخذ