پایان نامه مبانی فلسفی علامه طباطبائی درتفسیر المیزان

پایان نامه مبانی فلسفی علامه طباطبائی درتفسیر المیزان

پیشگفتار

فرزانگانی که در زندگی، مشعلی از دانش فرا راه انسان‌ها افروخته‌اند، حق عظیمی بر بشریت و حق سپاس و ستایش و قدردانی بر ما دارند. اگر بتوانیم قدرشناس و حق گزار آنان باشیم، گام کوچکی در راه ادای تکلیف انسانی و اسلامی برداشته ایم و با جاودانه ساختن نام و یاد آنان خدمتی به فرهنگ و دانش بشری و احترامی به قله‌های رفیع ایمان و معنویت کرده ایم.

تکریم و بزرگ داشت عالمان و به جاودانگی سپردن سیره و فکر و روش آنان راه‌های گوناگون دارد، از بهترین آن‌ها بیان و بررسی روش‌های علمی آنان است.

فیلسوف و مفسر کبیر مرحوم علامه طباطبایی از چهره های برجسته ای بود که روزگار مانند او را کمتر آورده است. او در تفسیر و فلسفه و مباحث اجتماعی درخشید و آثار گران‌بهایی از خود به‌جا گذاشت که حاکی از تفکر عمیق و نورانی و برهان قاطع اوست، علمای بزرگی را تربیت کرد که در طلیعه آن‌ها شهید آیت الله مطهری، شهید آیت الله بهشتی و علمای دیگر قرار دارند که مشعل علم و دانش را روشن نگه داشتند. استاد شهید مرتضی مطهری در توصیف شخصیت علامه طباطبایی می فرماید، او مردی است که صد سال دیگر تازه باید بنشینند و افکار او را تجزیه و تحلیل کنند و به ارزش او پی ببرند.

آنچه در علامه طباطبایی وجود داشت، جامعیت او در علم، معرفت، ایمان و عمل صالح او بود. علم عمیق برهانی و معرفت دقیق شهودی و عرفانی و نیز اخلاق و شایستگی‌های کرداری و رفتاری او را مستعد و آماده ساخته بود تا از نور قرآنی الهام گیرد و چنین شگفتی‌ای از علم و کمالات را ایجاد کند. مجموعۀ صفات یاد شده که سیرۀ علمی و عملی آن نادرۀ دوران را تشکیل و شخصیت حقیقی و ارکان وجودی او را شکل می‌دهد از او تندیس فرزانگی و مجسمۀ علم و اخلاق ساخت. تراوشات بیانی و نوشتاری علامه طباطبایی نشان دهنده دریای وجودی وی است. او شخصیت جامعی بود که ظرف فلسفه و عرفان و تفسیر را از مظروف دینی پر ساخت و با بال عقل و نقل منتشر کرد.

کتب فلسفی علامه بدایة الحکمه و نهایة الحکمه، ستون‌های استوار مباحث فلسفی است که برای تدریس در حوزه های علمیه به قلم تحریر درآمده است.

همچین رسائل و کتب دیگر ایشان هر یک نشان دهنده توجه بی‌حد این متفکر و اندیشمند ممتاز به مسائل مهم جهان اسلام و علی الخصوص تشیع بوده است، اما شهرت عمده او بیشتر در زمینه تفسیر و فلسفه است. درخشان‌ترین اثر مرحوم علامه تفسیر کبیر المیزان و نام عزیز او با تفسیر جاودانه اش المیزان قرین گشته است. و بسیاری علامه طباطبایی را با عنوان صاحب المیزان می شناسند.

تفسیر ارزشمند المیزان به حق بر تارک تفاسیر شیعه می درخشد. شخصیت ممتاز علمی نویسنده و پاره ای ویژگی‌های منحصر به فرد اثر، اعتباری خاص به این تفسیر بخشیده است. سه ویژگی‌ این اثر شریف قابل توجه است:

نخست، اسلوب تفسیری آن است. المیزان با روش تفسیر قرآن به قرآن، بر آن است که آیات قرآنی را در ارتباط با هم بنگرد و تیرگی ها و ابهامات فهم هر آیه را به مدد وضوح آیات دیگر برطرف کند.

خصوصیت دوم، اشتمال بر مباحث مستقل روایی است. علامه به ذکر روایات مربوط به هر آیه اکتفا نمی‌کند، بلکه روایت را با روایت در می آمیزد و میزان ارتباط مضمون آن‌ها را با ظاهر آیات بررسی می‌کند و صحت و سقم آن را از هم باز می شناسد. افزون بر این، در موارد فراوانی با بیانی لطیف و دقیق میان مضامین به ظاهر مختلف آن‌ها الفت و وفاق ایجاد می‌کند.

ویژگی سوم المیزان آن است که تنها به برکشیدن نقاب از چهرۀ معانی آیات اکتفا نمی‌کند و در کنار برطرف کردنی ابهامات و معضلات تفسیری و ایضاح معانی آیات قرآنی به پاسخگویی مسائل اعتقادی و فقهی و فلسفی و اجتماعی همت می‌گمارد. مرحوم علامه در المیزان چه در ضمن بررسی آیات و چه در قالب مباحث مستقل فلسفی به تحلیل عقلانی و برهانی آیات و پاسخگویی به نیازهای فکری جامعه پرداخته است. در این مقاله درصدد بررسی تلاش حضرت علامه هستیم.

شاید در برخورد ابتدایی با المیزان و مجموعه‌ای از مباحث فلسفی آن که به مناسبت‌های مختلف و تحت عناوین متعدد در ذیل برخی آیات شریفه قرآن مطرح شده است، به ذهن متبادر شود که علامه آیات شریفه را به تاویل برده و از آن‌ها تفسیری فلسفی ارائه کرده است، اما این که این قضاوت تا چه اندازه مطابق با واقع است، از سوالاتی است که این مجموعه تحقیقی می‌خواهد به آن پاسخ دهد.

روش تفسیری علامه طباطبایی آنچنان که خود ایشان فرموده‌اند، تفسیر قرآن به قرآن است که شیوۀ ائمه طاهرین علیه السلام است. علامه روش‌های تفسیری مختلف را شایسته نمی‌داند چرا که نتیجه بحث‌های علمی، فلسفی و غیر از آن را از خارج می‌گیرندو بر مضمون آیات تحمیل می‌کنند و لذا سر از تطبیق بیرون می آورد. در این شیوۀ بحث بسیاری از حقایق قرآن که خود هدی للعالمین است (تبیان کل شی) باید از جای دیگری روشنی بگیرد. و وسیله هدایتی از خارج بخواهد.

از نظر علامه، مورد پسند قرآن نیست که یک مسئله را به طور مستقل طرح کنیم، مورد بحث علمی یا فلسفی قرار دهیم، نتیجه آن را به منزله یک حقیقت مسلم بپذیریم و آیات را بر آن حمل کنیم. آوردن بحث‌های جداگانه در جای مناسب و به طور مستقل شیوه ای است که بر زیبایی و اتقان تفسیر ایشان افزوده است و شائبه تحمیل و تطبیق در آن نیست. این واقعیت نیز غیر قابل انکار است که انسانی که عمری را در مباحث عقلی و نظری سپری کرده و ذهن و نظام فکری او به مثابه یک ذهن فلسفی شکل گرفته است، به طور طبیعی در اظهار نظر و تفسیر متن دینی نیز ذهن فلسفی او بی تاثیر نخواهد بود، به ویژه این که علامه خود یک فیلسوف صاحب نظر و از پیروان حکمت متعالیه است.

فهرست مطالب

پیشگفتار...................................................................................................................... 1

فصل اول: کلیات

1-1 جایگاه علم تفسیر در میان مسلمانان ....................................................................... 6

2-1 تعریف تفسیر ....................................................................................................... 7

3-1 دلیل نیاز به تفسیر ................................................................................................. 8

4-1 پیدایش تفسیر ....................................................................................................... 9

5-1 داناترین صحابه به معانی قرآن ............................................................................... 10

6-1 اهل بیت آگاه به معانی قرآن ................................................................................... 11

7-1 مفسران صحابی .................................................................................................... 13

8-1 عبدالله بن مسعود................................................................................................... 14

9-1 اُبَیْ بن کعب ......................................................................................................... 15

10- 1عبدالله بن عباس ................................................................................................. 15

11-1 ویژگی تفسیر صحابه ........................................................................................... 16

12-1 مکتب تفسیری مفسران آگاه ................................................................................. 17

13-1 شکل گیری مکاتب تفسیری ................................................................................. 18

14-1 تاویل گرایی فصل مشترک همه مکاتب تفسیری .................................................... 20

15-1 مکاتب تفسیری.................................................................................................... 22

16-1 مکتب روایی محض ............................................................................................ 22

17-1 مکتب کلامی ...................................................................................................... 24

18-1 مکتب عرفانی ..................................................................................................... 25

19-1 معروف‌ترین تفاسیر عرفانی ................................................................................. 26

20-1 مکتب فلسفی...................................................................................................... 27

21-1 تفسیر المیزان ...................................................................................................... 30

22-1 روش تفسیری المیزان ......................................................................................... 32

23-1جنبه روایی المیزان ............................................................................................... 34

24-1 جنبه عقلی المیزان ............................................................................................... 37

25-1 جنبه فلسفی المیزان ............................................................................................. 38

فصل دوم: خداشناسی

1-2 خداشناسی ........................................................................................................... 45

2-2 ضرورت بحث ..................................................................................................... 46

3-2 برهان صدیقین ...................................................................................................... 49

4-2 تحقیق .................................................................................................................. 52

5-2 صفات الهی .......................................................................................................... 53

6-2 انقسام صفات ....................................................................................................... 56

7-2 عینیت صفات با ذات ............................................................................................ 57

8-2 تحقیق................................................................................................................... 58

9-2 توحید................................................................................................................... 58

10-2 تحقیق................................................................................................................. 60

11-2 توحید در ربوبیت................................................................................................. 60

12-2 توحید در الوهیت................................................................................................. 61

13-2 تحقیق................................................................................................................. 63

14-2 علم الهی ............................................................................................................ 63

15-2 چگونگی علم خدا به اعمال انسان ......................................................................... 68

16-2 تحقیق................................................................................................................. 68

17-2 قضا و قدر ......................................................................................................... 69

18-2 نظرات مختلف در مورد قضا و قدر ...................................................................... 71

19-2 شبهه فخر رازی .................................................................................................. 74

20-2 تحقیق................................................................................................................. 76

21-2 عدل الهی ........................................................................................................... 77

22-2 وجود شر در عالم ............................................................................................... 78

23-2 تحقیق ................................................................................................................ 80

24-2 آیا فعل خداوند تابع مصلحت است؟ .................................................................... 81

25-2 تحقیق................................................................................................................. 82

26-2 اثر صادر از خداوند واحد و مطلق است. ............................................................... 82

27-2 تحقیق................................................................................................................. 84

28-2 تنها خدا در ذات خود استقلال دارد. ..................................................................... 84

فصل سوم: نبوت

1-3 نبوت ................................................................................................................... 87

2-3 تحقیق................................................................................................................... 87

3-3 تفاوت نبی و رسول .............................................................................................. 88

4-3 تحقیق................................................................................................................... 89

5-3 اثبات نبوت............................................................................................................ 89

6-3 تقریر برهان اول .................................................................................................... 90

7-3 تحقیق .................................................................................................................. 90

8-3 تقریر برهان دوم ................................................................................................... 92

9-3 تحقیق .................................................................................................................. 93

10-3 بررسی یک شبهه و تقریر برهان سوم .................................................................... 93

11-3 تحقیق ................................................................................................................ 94

12-3 خصایص نبوت ................................................................................................... 95

13-3 وحی.................................................................................................................. 95

14-3 راههای کسب معرفت ......................................................................................... 96

15-3 وحی در اصطلاح حکما....................................................................................... 97

16-3 انواع وحی ......................................................................................................... 98

17-3 اعجاز.................................................................................................................. 99

18-3 تحقیق ................................................................................................................ 101

19-3 معجزه در قرآن ................................................................................................... 102

20-3 تحقیق ................................................................................................................ 104

21-3 معجزه پیامبر اسلام .............................................................................................. 105

22-3 جهات اعجاز قرآن .............................................................................................. 106

23-3 تحقیق ................................................................................................................ 107

24-3 معجزاتی دربارۀ قوم بنی اسرائیل ........................................................................... 107

25-3 تحقیق ................................................................................................................ 109

26-3 عصمت انبیاء....................................................................................................... 109

27-3 تحقیق................................................................................................................. 112

28-3 یک شبهه ........................................................................................................... 112

29-3 تحقیق ................................................................................................................ 113

فصل چهارم: معاد

1-4 معاد ..................................................................................................................... 115

2-4 چگونگی معاد ....................................................................................................... 116

3-4 تحقیق................................................................................................................... 117

4-4 اثبات ضرورت معاد .............................................................................................. 118

5-4 برهان عدالت ........................................................................................................ 118

6-4 تحقیق .................................................................................................................. 119

7-4 برهان رحمت ....................................................................................................... 121

8-4 تحقیق................................................................................................................... 122

9-4 برهان غایت........................................................................................................... 122

10-4 تجسم اعمال........................................................................................................ 123

11-4 تحقیق................................................................................................................. 127

12-4 خلود در عذاب.................................................................................................... 127

13-4 دیدگاه علماء....................................................................................................... 129

14-4 دیدگاه محدثان..................................................................................................... 129

15-4 دیدگاه متکلمان.................................................................................................... 129

16-4 اشکالات خلود..................................................................................................... 132

17-4 تحقیق ................................................................................................................ 135

18-4 شفاعت .............................................................................................................. 135

19-4 مفهوم شفاعت .................................................................................................... 136

20-4 اشکالات شفاعت ................................................................................................ 136

21-4 پاسخ به اشکالات ................................................................................................ 140

22-4 شفاعت کنندگان .................................................................................................. 141

23-4 شفاعت به چه چیزهایی تعلق می‌‌گیرد؟.................................................................. 142

24-4 شرایط شفاعت کنندگان ....................................................................................... 142

25-4 چه موقع شفاعت گناهان را از بین می برد. ............................................................ 142

26-4 شفاعت شامل چه کسانی می‌شود. ......................................................................... 143

27-4 تحقیق ................................................................................................................ 143

فهرست منابع............................................................................................................... 145

خرید فایل

مبانی فلسفی علامه طباطبائی درتفسیر المیزان

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)تعداد صفحات149   فهرست مطالبپیشگفتار 1فصل اول: کلیات 1-1 جایگاه علم تفسیر در میان مسلمانان 62-1 تعریف تفسیر 73-1 دلیل نیاز به تفسیر 84-1 پیدایش تفسیر 95-1 داناترین صحابه به معانی قرآن 106-1 اهل بیت آگاه به معانی قرآن 117-1 مفسران صحابی 138-1 عبدالله بن مسعود 149-1 اُبَیْ بن کعب 1510- 1عبدالله بن عباس 1511-1 ویژگی تفسیر صحابه 1612-1 مکتب تفسیری مفسران آگاه 1713-1 شکل گیری مکاتب تفسیری 1814-1 تاویل گرایی فصل مشترک همه مکاتب تفسیری 2015-1 مکاتب تفسیری 2216-1 مکتب روایی محض 2217-1 مکتب کلامی 2418-1 مکتب عرفانی 2519-1 معروف‌ترین تفاسیر عرفانی 2620-1 مکتب فلسفی 2721-1 تفسیر المیزان 3022-1 روش تفسیری المیزان 3223-1جنبه روایی المیزان 3424-1 جنبه عقلی المیزان 3725-1 جنبه فلسفی المیزان 38فصل دوم: خداشناسی1-2 خداشناسی 452-2 ضرورت بحث 463-2 برهان صدیقین 494-2 تح ...

مبانی فلسفی علامه طباطبائی درتفسیر المیزان

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)تعداد صفحات149   پیشگفتارفرزانگانی که در زندگی، مشعلی از دانش فرا راه انسان‌ها افروخته‌اند، حق عظیمی بر بشریت و حق سپاس و ستایش و قدردانی بر ما دارند. اگر بتوانیم قدرشناس و حق گزار آنان باشیم، گام کوچکی در راه ادای تکلیف انسانی و اسلامی برداشته ایم و با جاودانه ساختن نام و یاد آنان خدمتی به فرهنگ و دانش بشری و احترامی به قله‌های رفیع ایمان و معنویت کرده ایم.تکریم و بزرگ داشت عالمان و به جاودانگی سپردن سیره و فکر و روش آنان راه‌های گوناگون دارد، از بهترین آن‌ها بیان و بررسی روش‌های علمی آنان است. فیلسوف و مفسر کبیر مرحوم علامه طباطبایی از چهره های برجسته ای بود که روزگار مانند او را کمتر آورده است. او در تفسیر و فلسفه و مباحث اجتماعی درخشید و آثار گران‌بهایی از خود به‌جا گذاشت که حاکی از تفکر عمیق و نورانی و برهان قا ...