بررسی تطبیقی ساختارهای انتشاراتی در بین کشورها(جدول و نمودار)
چکیده:
نقش غیر قابل انکار پایگاههای اطلاعاتی در اطلاع رسانی مو ضو عی نیست که بتوان ازآن چشم پوشی نمود0 بدین جهت با توجه به تدارک وسیعی که در زمینه ایجاد پایگاههی اطللاعاتی در حوزه اطلاع رسانی صورت گرفته و می گیرد، مطالعه در زمین ساختار، منابع اطلاعاتی، سازماندهی ،ذخیره و باز سازی اطلاعات در این پایگاهها از اهمیت خاصی بر خوردار است 0 این مقاله به مطالعه پیرامون ساختار،ذخیره و بازیابی اطلاعات در پایگاههای اطلاعاتی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران پرداخته و همپوشانی بین آنها را بطور اجمال مورد بررسی قرار می دهد0
پایگاه اطلاعاتی چیست؟
پایگاه اطلاعاتی به سیستم نگهداری مجموعه ای از داده ها هم اطلاق می گردد که هدف آن حفظ اطلاعات و اشاعه آن در مواقع لزوم است 0 اطلاعات مورد اشاره، به آن چیزی گفته می شودکه فرد با سازمان برای گردش امور جاری خود به آن نیاز مند است. (1)
داده ها در سیستم پایگاه اطلاعات به گونه ای ذخیره شده اند که از برنامه هائی که آن را به کارمی گیرند، مستقل هستند و از رهیافتی مشترک و کنترل شده برای درج،حذف، تغییر و بازیابی آنها، استفاده شود(2)
یک پایگاه مرکب از عنا صری است که بدون وجود آنها،تحقق پایگاه اطلاعاتی ،مسیر نخواهد بود .
این عناصر عبارتند از:
1- نیروی انسانی: مجموعه افرادی که به تناسب نقش خود در ایجاد ،حفظ و پویایی پایگاه اطلاعاتی موثرند0 این افراد شامل سه دسته اند : نخست تحلیل گران سیستم و طراحان برنامه های کار بردی که امکان ورود اطلاعات جدید حذف ،ویرایش و بازیابی اطلاعات را فراهم می سازد0 دوم،کاربران نهایی که غایت هدف سیستم ، عرضه اطلاعات به آنها است 0 سوم، مدیریت پایگاه اطلاعاتی و امور سیاست گذاری،تصمیم گیری در مورد کیفیت داده هایی که می بایست ذخیره شود،امنیت اطلاعات و تفسیر نیازهای کار بران نهایی را به عهده دارند0(3)
2- تجهیزات: تکنو لژی اطلاعات تسهیلات اساسی در زمینه ذخیره، پردازش ،و انتقال اطلاعات ،برای پایگاه های اطلاعاتی مهیا نموده است 0 سرعت پردازش فزونی یافته،حافظه از مرز دو گیگابایت گذشته است و شبکه های محلی (4) و راه دور (5) و سایر تجهیزات جانبی ، به خدمت پایگاههای اطلاعاتی در امده اند 0 یکی از کارکرد های مهم تجهیزات مذکور ، ایجاد امکان گسترش حوزه اشاعه اطلاعات در سطح وسیع است .
3- نرم افزار : نرم افزار پل ارتباطی است بین داده های ذخیره شده و کار بران سیستم است 0 اعمال مدیریت بر روی داده ها و انتقال نیازهای کاربران به پایگاه اطلاعاتی ، از طریق نرم افزارهای اطلاعاتی که به سیستم مدیریت داده ها (6) DBMS معروف است ، میسر می گردد .
سیستم مدیریت پایگاه اطلاعاتی، مهمترین بخش نرم افزاری در کل سیستم است و کاربران را از درگیر شدن در سطح سخت افزار ، باز می دارد 0بدین لحاظ ، حیات وپویائی پایگاه اطلاعاتی درگرو توانائی و قدرت نرم افزاری کاربردی است .
بررسی عملکرد طرح تعمیم خدمات کتابخانه ای (جدول و نمودار)
چکیده
ایجاد امکان دسترسی مستقیم به خدمات کتابخانهها و بهرهمندی از خدمات آنها به عنوان روش پیشنهادی برای تکمیل روش «امانت بین کتابخانهها»، حدود پنج سال پیش از سوی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران پیشنهاد و در قالب «طرح تعمیم خدمات کتابخانههای تخصصی به افراد غیر عضو» طی سالهای77ـ1374 به صورت آزمایشی به مرحله اجرا درآمد.
بر اساس این طرح، افراد زیر پوشش میتوانستند با ارائه کارت عضویت در طرح، به کتابخانهها مراجعه و از کلیه خدمات آنها در محل استفاده کنند و در صورت نیاز با ارائه کارتی به نام کارت امانت، کتاب مورد نیاز خود را برای مدتی به امانت گیرند.
این طرح با زیر پوشش قرار دادن190 کتابخانه وابسته به 64 دانشگاه و مؤسسه پژوهشی زیر پوشش وزارت فرهنگ و آموزش عالی، که در مجموع دارای212/391/5 جلد کتاب بودند، تمهیداتی را برای دسترسی مستقیم حدود 772/36 دانشجوی تحصیلات تکمیلی و 565/15 عضو هیئت علمی رسمی و رسمی آزمایشی زیر پوشش به این منابع را فراهم آورد که در مجموع، در طول اجرا ی آزمایشی، 020/19 جلد کتاب در سطح 148 کتابخانه، 54 دانشگاه و موسسه پژوهشی موجود در 31 شهر کشور توسط179/7 دانشجوی تحصیلات تکمیلی و 520 عضو هیئت علمی مورد استفاده قرار گرفتند.
«تعمیم خدمات مستقیم کتابخانه» راهکاری است که امکان دسترسی مستقیم و بدون واسطه به خدمات و مجموعههای کتابخانهها را بدون نیاز به عضویت درکتابخانهها فراهم میآورد. این روش که در کنار روش «امانت بین کتابخانهها»، استفاده همزمان از خدمات و مدارک علمی موجود در کتابخانههای مختلف را تسهیل و تضمین میکند، مستلزم طراحی سیستمی بود که تمهیدات لازم را برای بهرهمندی مستقیم از تمامی خدمات کتابخانهها، از طریق رویههایی هماهنگ و استاندارد، فراهم آورد. فراهم آوردن امکان دسترسی مستقیم میتوانست بهرهوری کتابخانهها را از جنبههای زیر افزایش میدهد (علیدوستی1375):
1) شعاع خدمات هر کتابخانه تا سطح کل کشور افزایش مییابد.
2) مدارک موجود در هر کتابخانه در سطح کشور قابلیت استفاده مییابند.
3) محدودیت خدمات کتابخانهها به اعضای خاص از بین میرود.
4) بدون صرف هزینه خرید مدارک، منابع کتابخانهها ــ با امکان استفاده همزمان از آنها ــ تقویت و شکاف بین وضعیت استاندارد و وضعیت موجود در کتابخانهها از طریق کاهش نیاز به مجموعههای پایه در آنها کم میشود.
5) وحدت رویه برای استفاده از خدمات مستقیم کتابخانهها ایجاد میشود و سردرگمی مراجعان در دنبال کردن رویههای مستقل هر کتابخانه به صورت جداگانه از بین میرود.
هدف و فایده این بررسی
هدف از بررسی عملکرد این طرح، تعیین چگونگی ارتباط دانشگاهها و موسسههای پژوهشی زیر پوشش آن از نظر تبادل کتاب با یکدیگر، با توجه به میزان پراکندگی آنها در سطح شهرها، گرایش موضوعی و زبان کتابهای مبادله شده، تراکم میزان مبادلات در ماهها، فصلها و سالهای مختلف اجرا، و میزان خسارتهای وارد شده در حین اجرای طرح است.
بررسی وضعیت خدمات تحویل مدرک و امانات بین کتابخانه ای (جدول و نمودار)
چکیده
خدمات تحویل مدرک در ایران با استفاده از یک پرسشنامه شامل هشت سؤال بسته و دو سؤال باز که به مراکز امانتبینکتابخانهای و خدمات تحویل مدرک ایران ارسال گردید، مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج این پژوهش، 5/57 درصد از کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی داخلی از خدمات تحویل مدرک خارج از کشور استفاده مینمایند و 5/97 درصد این مراکز هم در زمینه خدمات تحویل مدرک داخل کشور فعالیت مینمایند. 8/58 درصد از کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی داخلی استفادهکننده از خدمات تحویل مدرک خارج از کشور، از مرکز تهیه مدرک کتابخانه بریتانیا استفاده مینمایند. مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران هم با تهیه اطلاعات برای 39 درصد از کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی داخلی، بیشترین خدمات را در بین مراکز داخلی تحویل مدرک، ارائه مینماید. هنوز 7/42 درصد از کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی داخلی از پست برای جابهجایی مدارک استفاده مینمایند. از میان منابع اطلاعاتی مورد استفاده در خدمات تحویل مدرک، مقالات مجلات 3/61 درصد از درخواستها را به خود اختصاص میدهند و بالأخره تنگناها و پیشنهادهای این مراکز در زمینه ارائه خدمات تحویل مدرک، مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته است.
کلیدواژهها: خدمات تحویل مدرک/ امانت بینکتابخانهای/ تنگناها و پیشنهادها/ ایران
مقدمه
تا قبل از دهه 1980 اکثر کتابخانهها سعی داشتند منابع خود را انحصاری نگهدارند، اما بعد از این دهه با توجه به رشد فزاینده حجم اطلاعات، ناتوانی در گردآوری تمامی یا حتی بخش عمدهای از اطلاعات، ضرورت استفاده از اطلاعات بدون توجه به مکان و محمل نگهداری آن و نیاز شدید استفادهکنندگان و کاربران نهایی به اطلاعات روزآمد، کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی ناگزیر شدند نیازهای اطلاعاتی آنان را از طریق اشتراک منابع، امانت بینکتابخانهای، پایگاههای اطلاعاتی، و خدمات تحویل مدرک پاسخ دهند و خدمات تحویل مدرک تجاری به عنوان راهحل مناسبی برای دسترسی به اطلاعاتی که در مجموعههای محلی موجود نبود، مطرح شد.
پیشینه پژوهش در جهان
«الیزابت فینی» (Finnie, 1998) در کتاب «تحویل مدرک» به اهمیت خدمات تحویل مدرک در جهان امروز و فرصتهای جدیدی که نتیجه ظهور فناوریهای نوین اطلاعاتی است اشاره میکند و رهنمودهایی برای انتخاب بهترین عرضهکنندگان خدمات تحویل مدرک و چگونگی رویارویی با مسائل مختلف نظیر انتخاب تجهیزات، تدوین شاخصهای عملکردی، برآورد هزینه خدمات تحویل مدرک و یکپارچهسازی خدمات جدید در چارچوب کاری موجود، ارائه مینماید.
پایگاههای اطلاعاتی متن کامل قادرند بحرانهایی را که ناشی از بودجه محدود فراهمآوری متون علوم و فناوری در کتابخانههای دانشگاهی است، تقلیل دهند. این موضوع توسط «بندیوپادهیای»(Bandyopadhyay 1999) مورد مطالعه قرار گرفته است. مقاله وی خدمات تجاری تحویل مدرک و تحویل متون علوم و فناوری را تحلیل مینماید و با تمرکز بر منافع و مضرّات دسترسی به متون علوم و فناوری از طریق پایگاههای اطلاعاتی متن کامل، نتیجه میگیرد که به منظور فراهمآوری این اطلاعات، با توجه به بودجه کتابخانهها و نیازهای استفادهکنندگان باید راهحلهای سنتی، غیرسنتی، و ترکیبی از این دو با هم، مورد توجه قرار گیرند.
بررسی وضعیت سایتهای کتابخانه ای در ایران (جدول و نمودار)
چکیده:
در این پژوهش به منظور شناسایی امکانات سایتهای کتابخانههای ایرانی در محیط وب و تهیه راهنمای این سایتها با استفاده از چک لیست و از طریق جستجو در اینترنت به شناسایی و مقایسه امکانات سایتهای کتابخانهها پرداخته شده است. یافتههای پژوهش نشان می دهد از مجموع 49 سایت از نظر مکان استقرار مؤسسات حامی سایتها 73 درصد یعنی 36 مورد از مؤسسات در تهران مستقر هستند. پنجاه و یک درصد از سایتها دارای اپک میباشند. دوازده درصد از سایتهای دارای اپک از نرم افزار سیمرغ بهره بردهاند. چهل و هفت درصد ازمؤسسات دارای سایت کتابخانه دانشگاهی هستند و 45 درصد از سایتها فاقد صفحه و راهنمای فارسی میباشند.
کلیدواژهها: کتابخانههای ایران/اپکها"(2)/ دانشگاههای ایران/سایتهای ایرانی/مؤسسات ایرانی(3)/نرمافزارهای فارسی کتابخانهای
مقدمه:
امروزه مؤسسات، سازمانها و افراد با استفاده از امکانات وب جهانی به معرفی و ارائه توانائیهای خود از طریق این رسانه می پردازند. تلاش جهت ارائه راهنمای سایتهای کتابخانه ها و مراکز اطلاعرسانی و تجزیه و تحلیل امکانات این سایتها از جمله دلمشغولیهای کتابداران و اطلاع رسانان می باشد. در این مقاله ابتدا از طریق وب به گردآوری آدرس اینترنتی مؤسسات ایرانی اقدام شد. سپس با بررسی دقیق تر، آدرس آن دسته از مراکزی که در سایت خود صفحاتی را به کتابخانه اختصاص داده اند، شناسایی شد. در مرحله بعد به بررسی و تجزیه و تحلیل این سایتها از دیدگاه مکان جغرافیایی مؤسسه، بر خورداری از اپک، نوع نرم افزار به کار رفته در اپک، نوع سازمان های حمایت کننده سایتها، برخورداری سایتها از صفحات و راهنمای فارسی، تعیین چگونگی کیفیت دسترسی به سایت ها، و همچنین ارائه راهنمای سایتهای کتابخانههای ایرانی در محیط وب پرداخته میشود.
روش کار
در این پژوهش برای گرد آوری مشخصات سایتهای ایرانی از دو راهنمای بزرگ و معروف اینترنت یعنی یاهو(4) و اپن دایرکتوری(5) استفاده شد. برای جستجوی این سایتها در فهرست کلیدواژههای این دو راهنما به بخش کشورها، و کشور ایران، و مؤسسات و سازمانها مراجعه شد و از این طریق تعداد زیادی آدرس به دست آمد. در مرحله بعد با مراجعه به تک تک آدرس ها به بررسی چگونگی مطابقت سایتها با جامعه، هدف، و پرسش های اساسی پژوهش پرداخته شد که در نهایت 49 سایت شناسایی و در این پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفت(6).
روش گرد آوری اطلاعات
در این پژوهش آدرس سایت های شناسایی شده به منظور رعایت دقت و سرعت از محیط اینترنت اکسپلورر(7) به صورت مستقیم به نرمافزار ام اس ورد(8) منتقل شد.