مقاله زندگی و تحولات فکری جلال آل احمد
بخشهایی از متن:
جلال آل احمد اسمی که در تاریخ معاصر ایران در جای جای عرصه های ادبیات، سیاست و فرهنگ و مبارزه و انقلاب دیده می شود.
جلال آل احمد متولد سال 1302 تهران است. پدر او سید احمد آل احمد از علمای طراز اول معاصر شهید مدرس بوده است.
او خود می گوید:
در خانواده ای روحانی (مسلمان-شیعه) بر آمده ام و برادر بزرگ و یکی از شوهر خواهر هام در مسند روحانیت مردند. و حالا برادر زاده ای و یک شوهر خواهر دیگر روحانیند و این تازه اول عشق است .
نزول اجلالم به باغ وحش این عالم در سال 1302 . بی اغراق سر هفت تا خواهر آمده ام. که البته هیچ کدامشان کور نبودند. اما جز چهار تاشان زنده نماندند .کودکیم در نوعی رفاه اشرافی روحانیت گذشت. تا وقتیکه وزارت عدلیه (( داور)) دست گذاشت روی محضر ها و پدرم زیر بار انگ و تمبر و نظارت دولت نرفت و در دکانش را بست و قناعت کرد به اینکه فقط آقای محل باشد. (1) ...
....
او در پی جبران گذشته خود بوده و از طرفی تلاش برای اصلاح جریان روشنفکری در ایران بر می آید. و به مبارزه علیه رژیم پهلوی و انقلاب به اصطلاح سفید شاه اما با گرایشی اصیل و جدی تر از گذشته می پردازد.
و پیش از آن نیز قصه نون والقلم را سال1340- که به سنت قصه گویی شرقی است و در آن چون و چرای شکست نهضتهای چپ معاصر را برای فرار از مزاحمت سانسور در یک دوره تاریخی گذاشته ام و وارسیده. آخرین کارهایی که کرده ام یکی ترجمه« کرگدن» اوژن یونسکو است –سال 45- و انتشار متن کامل ترجمه «عبور از خط» ارنست یونگرکه به تقریر دکتر محمود هومن برای «کیهان ماه» تهیه شده بود و دو فصلش همانجا در آمده بود. و همین روزها از چاپ « نفرین زمین» فارغ شده ام که سرگذشت معلم دهی است در طول نه ماه از یک سال و آنچه بر او و اهل ده می گذرد. به قصد گفتن آخرین حرفها در باره آب و کشت و زمین و لمسی که وابستگی اقتصادی به کمپانی از آنها کرده و اغتشاشی که ناچار رخ داده . و نیز به قصد ارزیابی دیگری خلاف اعتقاد عوام سیاستمداران و حکومت از قضیه فروش املاک که به اسم اصلاحات ارضی جاش زده اند ....
...
مقاله زندگی نامه و آثار جلال آل احمد
فهرست:
بیوگرافی .............................................. 1تا5
آثار :
الف) نوشته:.......................................... 5 تا 7
ب) ترجمه ها:......................................... 8تا 9
ج) چاپ نشده ها:.................................. 9
نظرمردم در رابطه با او و گوشه ای از کتابهای او 10تا19
منابع: ....................................... 20
::::::::::::::::::::::::::::::::::::: بخشهایی از متن:
بیوگرافی
جلال آل احمد یازدهم آذر 1302 در پاچنار تهران در خانواده ای مذهبی اهل شمال به دنیا آمد. پدر و برادر بزرگ او روحانی بودند. بعد از پایان دبستان ، پدرش او را از درس خواندن منع کرد و به او گفت که : (( برو بازار کار کن )). چنین شد که روزها کار می کرد ، ساعت سازی ، سیم کشی برق ، چرم فروشی و از این قبیل ، و شبها در کلاسهای شبانة دارالفنون شرکت می کرد. دوره متوسطه دارالفنون را در سال 1322 به پایان برد ، در این سال پدرش او را به نجف در عراق فرستاد تا طلبه شود ، اما آل احمد در آنجا چند ماهی بیشتر نماند ، به ایران بازگشت و وارد دانشسرای عالی شد. پس از اینکه با چند تن از دوستانش در کوچة انتظام امیریه « انجمن اصلاح » را پایه گذاری کرد که کارش بررسی افکار و عقاید احزاب مختلف بود ، در اوایل سال 1323 به اتفاق دوستانش به « حزب توده ایران » پیوستند. در سال 1324چاپ نخستین داستان کوتاه او با نام «زیارت» در مجلة «سخن» موجبات آشنایی او را با صادق هدایت فراهم ساخت. ...
...
آثار :
الف) نوشته ها
1. دید و بازدید عید (1324)
گزارشهایی از وضع دبیرستانهای تهران (1325) .2
از رنجی که می بریم (1326) .3
حزب توده سر دو راه (1326) ( همراه با دکتر اپریم ) .4
سه تار (1327) . 5
زن زیادی (1331) .6
اورازان (1333) . 7
هفت مقاله (1334).8
سرگذشت کندوها (1337) .9
...
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیدهی فارسی
پیش گفتار........................................................................................................ 7-1
نشانههای اختصاری............................................................................................. 8
فصل اوّل: زندگی و مشرب عرفانی احمد........................................................... 35-9
یادداشتها.................................................................................................... 38-36
فصل دوم: مدخلها ....................................................................................... 271-39
ابدال.............................................................................................................. 43-40
احسان........................................................................................................... 46-44
اخلاص......................................................................................................... 51-47
ادب.............................................................................................................. 58-52
بیداری........................................................................................................... 61-59
پیر................................................................................................................. 66-62
تقوی............................................................................................................. 70-67
تفویض.......................................................................................................... 73-71
توبه............................................................................................................... 79-74
توحید............................................................................................................ 85-80
توفیق............................................................................................................. 87-86
توکّل ............................................................................................................ 93-88
جذبه............................................................................................................. 97-94
حال ............................................................................................................ 102-98
حرص......................................................................................................... 106-103
حقیقت ...................................................................................................... 110-107
حیرت......................................................................................................... 112-111
خانقاه ........................................................................................................ 116-113
خوف.......................................................................................................... 121-117
درویش....................................................................................................... 126-122
دنیا ............................................................................................................ 130-127
دولت ........................................................................................................ 132-131
رجا............................................................................................................. 136-133
رحمت........................................................................................................ 138-137
روح............................................................................................................ 141-139
ریاضت....................................................................................................... 142-144
زهد............................................................................................................ 151-145
سرّ (اسرار).................................................................................................. 155-152
سماع.......................................................................................................... 162-156
شریعت............................................................................................................ 163
شکر............................................................................................................ 167-164
صبر............................................................................................................ 173-168
صوفی.............................................................................................................. 174
طاعت......................................................................................................... 177-174
طلب........................................................................................................... 181-178
عشق .......................................................................................................... 187-182
عقل ........................................................................................................... 190-188
علم ............................................................................................................ 198-191
فقر............................................................................................................. 203-199
قناعت......................................................................................................... 207-204
کرامت ....................................................................................................... 214-208
کشش.............................................................................................................. 215
مؤمن........................................................................................................... 218-215
مجاهدت .................................................................................................... 222-219
محبّت......................................................................................................... 229-223
مرید............................................................................................................ 235-230
معرفت........................................................................................................ 242-236
ناز.............................................................................................................. 246-243
نصیحت ..................................................................................................... 249-247
نفس .......................................................................................................... 253-250
نیاز.................................................................................................................. 254
وجد .......................................................................................................... 258-254
وقت........................................................................................................... 263-259
همّت............................................................................................................... 264
هوی........................................................................................................... 266-264
یقین............................................................................................................ 271-267
فهرست منابع و مآخذ.................................................................................. 275-272
چکیدهی انگلیسی
پیشینهی تحقیق:
با نگاهی کوتاه به تاریخچهی فرهنگ نویسی در زبان فارسی، میبینیم که تا روزگار معاصر، فرهنگها جنبهی عام داشته؛ یعنی به یک مقوله یا صنف، دسته و رشتهی خاصّی اختصاص ندارند. با گسترش دامنهی دانشها، تکنیکها و هنرها، امروزه فرهنگهای اختصاصی در هر رشته از علوم تهیّه شده است؛ به طوری که بعضی از لغات و اصطلاحات خاصّ آن رشته را در لغت نامههای معمولی نمیتوان یافت .
متون عرفانی نیز از این تخصّصگرایی دور نمانده و تاکنون فرهنگهای متفاوتی در این زمینه به رشتهی تحریر درآمده است که برخی از آنان به صورت عمومی، بعضی اصطلاحات عرفان و تصوّف را مختصر یا مفصّل شرح دادهاند و برخی از آنها دربارهی اصطلاحات و تعبیرات یک اثر خاص یا یک نویسندهی خاص نگارش یافته است. در ذیل به برخی از آنها اشاره میشود:
1- شرح اصطلاحات تصوّف تألیف سیّد صادق گوهرین (10 جلد)
2- فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، سیّد جعفر سجّادی (1 جلد)
3- فرهنگ نوربخش، جواد نوربخش (8 جلد)
4- فرهنگ اصطلاحات عرفانی، منوچهر دانشپژوه (1 جلد)
5- تبیین اصطلاحات و واژههای غزلیات عرفانی، احمد حبیبیان (1جلد)
6- مفهوم و معانی اصطلاحات عرفانی، حسین علی اکبر قوچانی (1 جلد)
7- فرهنگ اصطلاحات استعاری صوفیه ، شرف الدّین حسینی ابن الفتی تبریزی(قرن هشم) (1جلد)
8- فرهنگ قیاسی عشق و عرفان، مهشید مشیری (1 جلد)
9- شناخت شاخصهای عرفانی( مجموعهی سه رساله از مولانا محمّد طبسی، فخرالدّین عراقی و ملّا حسین فیض کاشانی) (1 جلد)
10- فرهنگ اصطلاحات عرفان و تصوّف عبدالرزّاق کاشانی، ترجمه محمّد علی مودود لاری (1 جلد)
11- فرهنگ اصطلاحات عرفانی ابن عربی، گل بابا سعیدی (1 جلد)
12- فرهنگ واژگانی ادبی – عرفانی، جمعی از مؤلفان (1 جلد)
13- فرهنگ اصطلاحات عرفان اسلامی، جمعی از پژوهشگران (1 جلد)
14- فرهنگ اصطلاحات عرفانی محیی الدّین عربی، ترجمهی قاسم میرآخوری و حیدر شجاعی (1 جلد)
با سیری کوتاه در این آثار، خواهیم دید که همهی آنها کاملاً تخصّصی بوده و برخی مربوط به آثار منثور و برخی نیز مربوط به آثار منظوم میباشند و یا برخی بسیار مفصّل و کامل به شرح اصطلاحات و لغات پرداخته، ولی برخی خیلی کوتاه و مجمل به توضیح واژگان پرداخته و البتّه برخی تنها به آوردن معادلهای انگلیسی آنها اکتفا کردهاند. در هر صورت میتوان از همهی آنها به عنوان فرهنگهای تخصّصی عرفان و تصوّف یاد کرد.
ضرورت و انگیزههای تحقیق:
به گمان بنده، برای آشنایی دقیق و کامل با تمام جوانب افکار و اندیشههای یک صاحب اثر، ضروری است که فرهنگی خاص برای آثار او نوشته شود، چون اثر هر نویسنده یا شاعر در عین تشابه با آثار معاصرانش، تفاوتهای زبانی و فکری نیز با آنها دارد و این ضرورت در متون نثر عرفانی بیش از بیش جلوهگر میباشد.
با توجّه به این نکات و همچنین جایگاه عرفانی، ادبی، علمی و اجتماعی شیخ بزرگوار احمد جامی نامقی و تأثیر و جایگاه ممتاز این عارف شهیر در خطّهی پاک و عارف پرور تربت جام و تعلّق خاطر این مرید نوآموز به این عارف پاک طنیت و ادای دِین به عنوان همولایتی ایشان و نیز پیشنهاد آگاهانه و دلسوزانهی استاد بزرگوار جناب آقای دکتر خواجهایم، انگیزههایی شد تا در مسیر نگارش فرهنگی تحلیلی از اصطلاحات عرفانی آثار منثور ژنده پیل احمد جامی نامقی گام بردارم.
روش تحقیق:
روش کار در این تحقیق به شیوهی کتابخانهای است. ابتدا پس از مطالعهی اجمالی آثار شیخ احمد جام، پنجاه وشش واژه و اصطلاح عرفانی از آثار این عارف ژنده پیل استخراج و هر یک به عنوان یک مدخل در نظر گرفته شد. با توافق استاد محترم راهنما، چند تن از عارفان و صوفیان پیش و پس از احمد جام انتخاب گردید؛ از جمله خواجه عبدالله انصاری، احمد غزّالی، عین القضّات همدانی، ابوالقاسم قشیری و عزّالدّین کاشانی، سپس هر واژه و اصطلاح در آثار این عارفان جستجو گردید؛ در هر مورد، نظر و دیدگاه نویسندگان آن، مورد بررسی و شناخت قرار گرفت و در ادامه، نظر شیخ احمد جام نیز از آثار وی استخراج و سپس در بیشتر موارد به نوعی مقایسه و نتیجهگیری پرداخته شد. در ضمن در تعریف لغوی و اصطلاحی واژگان از نظرات بزرگان دیگری بجز افراد مذکور نیز استفاده شد تا اثر از ارزش و عمق بیشتری برخوردار گردد. در بعضی از مدخلها، مطلبی ذکر نشده و فقط به مدخل دیگری ارجاع داده شده است. دلیل این کار، این است که در آثار احمد جام، مدخلهایی مانند درویش و صوفی، جذبه و کشش، حقیقت و شریعت و... با هم و در کنار هم آمده و شیخ به نوعی مقایسه پرداخته است؛ به این دلیل، ما آن دو را از یکدیگر جدا کرده و در یک مدخل که در ترتیب حروف الفبا پیشتر قرار میگیرد، کامل توضیح دادهایم و در مدخل دیگر فقط مطلب را به مدخل پیشین ارجاع دادهایم.
ناگفته نماند که کار در زمینهی آثار منثور عرفانی احمد جام، بسیار گسترده و مستلزم وقت طولانی بود و نیز به دلیل عدم دسترسی به همهی آثار این عارف شهیر با موافقت استاد محترم راهنما، این جستجو و تفحّص در چهار اثر شیخ بزرگوار شامل مفتاح النجات، انسالتّائبین، روضه المذنبین و سراج السّائرین انجام گرفت.
ساختار پایان نامه:
پایاننامهی حاضر علاوه بر پیش گفتار، شامل دو فصل کلّی است که در فصل اوّل، زندگی نامه، آثار، ویژگیهای نثر در سدهی پنجم و ششم هجری و مشرب عرفانی و... را در برمیگیرد. در فصل دوم، پنجاه و شش اصطلاح عرفانی که از آثار شیخ احمد استخراج، به ترتیب حروف الفبا تنظیم و مرتّب شده و در پایان هم فهرست منابع و مآخذ ذکر شده است.
امید است که این اثر با وجود کاستیها و عیبها توانسته باشد گامی هر چند کوتاه در راه شناخت جایگاه عارف جلیل القدر شیخ احمد جام و آثار وی برداشته باشد؛ لذا با اعتذار تمام، امیدوارم عذر نگارنده از جهت نقایص احتمالی، مسموع واقع افتد.
پایان نامه آیا آل احمد رویکردی علمی – جامعه شناختی به مسائل اجتماعی داشته است
« مقدمات و کلیات »
این تحقیق در نظر دارد در فضای اندیشه و آثار یکی از مطرح ترین [1] و با نفوذترین [2] روشنفکران دوره اخیر حیات اجتماعی ایران جلال آل احمد کنکاش کرده و مقولات جامعه شناختی موجود در آثارش را شناخته و مدون سازد .
بیان واقعیتها از طرق تحلیل محتوای آثار نویسندگان علیرغم منزلت و پایگاه والای اجتماعی آنها بسیار مهم و در خور اعتنای جدی است ، در این راستا نقد و بررسی آراء اجتماعی آل احمد که در یکی از برهه های تاریخ معاصر ایران از ارج و اهمیتی برخوردار بوده از این مقوله مستثنی نیست .
1- هانس ( ب ) در کتاب غربزدگی در ایران از دیدگاه صمد بهرنگی ، جلال آل احمد و علی شریعتی ، 147 آل احمد را سخنگو و پدر معنوی نسل جدید نویسندگان و روشنفکران متعهد جوان ایرانی معرفی می کند .
2- آشوری ( د ) در کتاب " مردی برخنگ تیز پای قلم " ، 20 ، دهه چهل را دهه آل احمد در ادبیات روزگار ما دانسته و او را سنگین ترین و موثرترین وزنه قلم در این دوره می داند که کما بیش همه نسل جوانتر را به درجات و شکلهای مختلف زیر نفوذ خود داشته است .
« مقدمات و کلیات » ۱
« تاریخچه مطالعاتی » ۱
« بیان مساله » ۷
« چار چوب نظری » ۸
« نظریه هربرت بلومر » ۹
« پرسشهای پژوهش » ۱۳
« اهداف مطالعاتی » ۱۵
« حدود مطالعاتی » ۱۶
« اهمیت مطالعاتی » ۱۷
« تعریف مفاهیم و اصطلاحات » ۱۷
« جامعه شناسی » ۱۸
« جامعه شناسی دین » ۱۸
« روش شناسی » ۱۸
« ایستایی شناسی اجتماعی » ۱۹
« جامعه شناسی ادبیات » ۱۹
« پویایی شناسی » ۱۹
« تغییر و تحول اجتماعی » ۱۹
« کارگزاران تغییر » ۲۰
« جهان اعیان » ۲۰
« کنش پیوسته » ۲۰
« نظام روانشناختی یا از خود رهایی » ۲۰
« نظام کنشی » ۲۱
« واکنش گردگشتی » ۲۱
« واکنش پیوسته » ۲۱
« انسان سالم و انسان نا سالم » ۲۲
مفهوم « Me » ۲۲
مفهوم « I » ۲۲
مفهوم خود یا « self » ۲۲
« جامعه نمادی و نا نمادی » ۲۳
فصل دوم ۲۴
« مـرور متــون مطــالعاتی » ۲۴
« مرور متون مطالعاتی » ۲۵
چند مورد از ویژگی های جلال آل احمد عبارتند از : ۳۱
فصل سوم ۴۱
« روش تحقیق » ۴۱
« مدخل » ۴۲
« رسش تحقیق » ۴۲
طرح تحقیق : ۴۳
فن تحقیق : ۴۵
طرح تحلیلی : ۴۵
طرح اجرایی : ۴۸
فصل چهارم ۴۹
« گرد آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات » ۴۹
« گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات » ۵۰
« شرایط عینی و ذهنی » ۵۳
« جستارهای بنیادی جامعه شناسی » ۶۰
الف- دیدگاه هستی شناختی در برخی تئوریهای جامعه شناسان غربی: ۶۲
۱- دیدگاه ساختی و کارکرد گرایی( امیل دورکیم ، تالکوت پارسنز ) ۶۳
دیدگاه تضادگرائی(کارل مارکس ) ۶۶
دیدگاه تفهمی ( ماکس وبر) ۶۸
هستی شناسی در دیدگاه کنش متقابل گرایی نمادی (هربرت بلومر) ۷۳
دین و امور خدایی در آثار جلال آل احمد ۷۴
انسان در اندیشۀ آل احمد ۸۳
اجزاء و مفاهیم اصلی معرفت شناسی و روش شناسی ۹۹
ب- دیدگاه روش شناسی و معرفت شناختی در برخی تئوریهای جامعه شناسان غربی: (دورکیم، پارسنز، مارکس، وبر، بلومر) ۱۰۰
دیدگاه ساختی و کارکردگرایی (امیل دورکیم، تالکوت پارسنز) ۱۰۱
نظریه جامعه شناختی شناخت از نظر دورکیم شامل سه قضیه است: ۱۰۲
۲-دیدگاه تفهمی (ماکس وبر) ۱۰۶
۳-دیدگاه متقابل گرایی نمادی ( هربرت بلومر) ۱۰۸
روش شناسی و معرفت شناسی از دیدگاه جلال آل احمد ۱۰۹
۳-اجزاء مفاهیم اصلی (( ایستایی شناسی اجتماعی )) ۱۱۹
۱- دیدگاه ساختی و کارکرد گرائی ( دورکیم ، پارسنز ) ۱۲۰
۲- دیدگاه تضاد گرائی ( کارل مارکس ) ۱۲۳
۳- دیدگاه تفهمی ( وبر ) ۱۲۴
در تشابه این سه دیدگاه می توان گفت که : ۱۲۶
۴- کنش متقابل گرایی نمادی (هربرت بلومر ) ۱۲۷
ایستائی شناسی در اندیشه جلال آل احمد ۱۲۸
جامعه شناسی سیاسی ۱۲۸
جامعه شناسی اقتصادی ۱۴۱
جامعه شناسی روستایی ۱۴۸
اجزاء و مفاهیم اصلی « پویایی شناسی اجتماعی » ۱۵۴
د – دیدگاه پویایی شناسی اجتماعی در برخی تئوریهای جامعه شناسان غربی: (دورکیم، پارسنز، مارکس، وبر، بلومر) ۱۵۴
۱-دیدگاه ساختی و کارکرد گرائی (دورکیم، پارسنز) ۱۵۵
۲-دیدگاه تضادگرائی (کارل مارکس) ۱۵۷
۳-دیدگاه تفهمی (ماکس وبر) ۱۵۹
۴-کنش متقابل گرائی نمادی (هربرت بلومر) ۱۶۱
شرایط تغییر از نظر جلال آل احمد ۱۶۲
مراحل تغییر از نظر جلال آل احمد ۱۶۶
کارگزاران تغییر در اندیشه جلال آل احمد ۱۷۲
اما جلال آل احمد چه گروه هایی را عامل تغییر معرفی می کند ؟ ۱۷۳
تحلیل تکنیکی و تئوریکی ۱۸۶
فصل پنجم ۱۹۴
« استنتاج و توصیه ها » ۱۹۴
« نتایج تحقیق» ۱۹۵
انسان در افکار آل احمد ۱۹۶
پیشنهادات ۲۰۴
ضمائم ۲۰۶
زندگینامه – سالشمار زندگی – فهرست کتب با سال انتشار کتابنامه « فارسی- لاتین » ۲۰۶
زندگینامه جلال آل احمد ۲۰۷
سالشمار جلال آل احمد ۲۱۴
آثار جلال آل احمد ۲۱۶