پایان نامه بررسی پتانسیل ریزازدیادی و باززایی در تعدادی از ارقام زراعی و گونه های یکساله یونجه
مقدمه
یونجه (Medicago sativa L.) یکی از مهم‌ترین گیاهان علوفه‌ای برای تغذیه دام می‌باشد که با وسعت کشت جهانی بیش از 40 میلیون هکتار، زراعت آن امروزه بسیار توسعه یافته است (زانگ و همکاران 2010). همزیستی یونجه با باکتری‌های ریزوبیوم همزیست و در نتیجه تثبیت نیتروژن، حفظ ساختار مناسب خاک و اثرات بالقوه این گیاه در مدیریت آفات به عنوان مهم‌ترین گیاه تناوبی، اهمیت آن را در کشاورزی پایدار افزایش داده است (قوامی و همکاران، 1377(. یونجه اتوتتراپلوئید (2n = 4X = 32) و دگرگشن بوده و تنوع ژنتیکی زیادی بین ارقام مختلف آن دیده می‌شود. و به دلیل ظرفیت باززایی خوب درون شیشهای آن برای یک مدت زمان طولانی از اهداف مطالعات ﮊنتیکی و زیست شناسی سلولی- مولکولی بوده است (اینچوا و همکاران، 2005و شائو و همکاران، 2000). جنس Medicago ترکیبی از گونههای چندساله و یکساله می‌باشد. یونجههای یکساله در بیش از 250 منطقه جغرافیایی ایران پراکنده هستند که استان آذربایجان غربی یکی از نواحی رویشی آنها است (حیدری شریف آباد و همکاران، 1379). به طور کلی، اگر ژنوتیپهای یونجه مورد بررسی قرار گیرند، امکان یافتن یک ژنوتیپ با قابلیت باززایی خوب در ژرم پلاسم یونجه وجود دارد (اینچوا و همکاران،2005). افزایش کیفیت و میزان تولید و مقاومت در برابر بیماری‌ها جزء اهداف اصلی برای اصلاح یونجه (.Medicago sativa L) می‌باشد، اما بیشتر دستاوردها در گذشته با استفاده از روش‌های کلاسیک اصلاحی به دست آمده‌اند ، نه از تکنیکهای مهندسی و این به علت عدم وجود پروتوکل باززایی مؤفق برای طیف وسیعی از ژنوتیپ های یونجه می‌باشد (لی و همکاران،2009). این گیاه دارای سابقه تاریخی طولانی بوده و قدمت آن به ابتدای تاریخ تمدن می‌رسد (قوامی و همکاران، 1377). احتمالا منشا آن ناحیه‌ی کائوکاسوس (Caucasus) یعنی شمال شرقی ترکیه، ارمنستان و شمال غربی ایران می‌باشد (میکاد و همکاران، 1988). سازگاری یونجه به دامنه‌ی وسیعی از شرایط آب و هوایی سبب شده است که این گیاه در بیش از 40 میلیون هکتار از اراضی دنیا کشت شود (زانگ و همکاران، 2010)، که در این میان آمریکا بیشترین سطح زیر کشت را دارا می‌باشد، بطوریکه آمریکا، اروپای شرقی و آرژانتین به تنهایی %70 مناطق سطح زیر کشت یونجه را به خود اختصاص می‌دهند (ورونسی و همکاران، 2010). در ایران نیز که از خاستگاه‌های اولیه یونجه بشمار می‌رود، این گیاه در 600 هزار هکتار از اراضی کشور کشت می‌شود که از این سطح زیر کشت حدود 3/4 میلیون تن علوفه خشک عاید کشاورزان می‌شود (آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی، 1388). جنس Medicago به شاخة گیاهان گلدار[1]، زیرشاخة نهاندانگان[2]، ردة دولپه‌ای‌ها[3]، راستة روزالس[4] و تیرة پاپیلوناسه‌آ[5] متعلق است که شامل گونه‌هایی است که از لحاظ ویژگی‌های مورفولوژیکی بسیار متنوع می‌باشند و حدود دو سوم این گونه‌ها یکساله و بقیه چندساله هستند (لسینز و لسینز، 1979 و ورونسی و همکاران 2010).
1-1- تاریخچه و خصوصیات گیاه شناسی یونجه
یونجة زراعی (Medicago Sativa L.) که ملکه گیاهان علوفه‌ای نیز نامیده می‌شود در بخش وسیعی از اروپا و آمریکا به عنوان مهم‌ترین علوفة لگومی شناخته شده است. این گیاه اغلب جهت مصرف به صورت علوفة خشک، علوفة دِهیدراته، حبه‌های علوفه‌ای، علوفة تازه، کود سبز و گهگاهی چراگاه کشت می‌شود (ورونسی و همکاران2010). بقایای یونجه مواد آلی خاک را افزایش می‌دهد و سیستم ریشه‌ای آن مواد غذایی موجود در اعماق خاک را در بین لایه‌های خاک به حرکت در‌آورده و سبب بهبود ساختار خاک، نفوذپذیری نسبت به آب و ظرفیت نگهداری آب می‌شود. کشت یونجه به مقدار کمی به علف‌کش و آفت‌کش نیاز دارد و به دلیل همزیستی باکتری‌های تثبیت کنندة نیتروژن (Sinorhizobium meliloti) با ریشه آن به کود نیتروژنه نیازی ندارد، که این ویژگی‌ها با ملاحظات ملی و بین‌المللی فعالیت‌های کشاورزی در ارتباط با محیط زیست سازگار می‌باشد. همچنین مزارع یونجه جهت غنی‌سازی تنوع زیستی بسیار مطلوب می‌باشند (ورونسی و همکاران، 2010). این گیاه دارای پروتئین زیادی بوده و حاوی اکثر اسیدهای آمینه، ویتامین‌ها و هیدرات‌های کربن می‌باشد و میزان فیبرعلوفه آن نیز کم می‌باشد (زانگ و همکاران 2010 و مونتیرو و همکاران، 2003).
جنس Medicago دارای اشکال دیپلوئید و تتراپلوئید M. sativa spp. Sativa،M.Sativa spp. Falcata و M. Sativa spp. Glutinosa می‌باشد، که این گونه‌ها به آسانی به اهم تلاقی یافته و دارای کاریوتیپ مشابهی می‌باشند. یکی از موانع عمده در تبادل ژن بین آنها سطح پلوئیدی است که این عامل می‌تواند با تولید گامت‌های کاهش نیافته مرتفع گردد (مک کوی و بینگهام، 1988). اشکال دیپلوئید و گل ارغوانی M. Sativa، M. Sativa spp. Coerulea نامیده می‌شوند در حالی که اشکال تتراپلوئید و گل ارغوانی M. Sativa، M. Sativa spp. Sativa نامیده می‌شوند که یونجههای زراعی چندساله معمولاً در این گروه قرار می‌گیرند. در مقابل فرم‌های بالا، M. Sativa spp. Falcate دارای گل‌های زرد رنگ بوده و اشکال دیپلوئید را شامل می‌شود که دارای 4 گونه چندساله تتراپلوئید و دو گونه چندساله هگزاپلوئید می‌باشد (ورنوسی و همکاران، 2010). در حدود 3/1 جنس Medicao را گونههای یکساله تشکیل می‌دهند که اکثرا دیپلوئید و خودگشن هستند و از بعضی جهات مانند رشد سریع‌تر، کیفیت علوفه ای و مقدار پروتئین خام نسبت گونههای چندساله برتریت نشان می‌دهند (زو و همکاران،1996). یونجههای یکساله (Medic) ممکن است به عنوان یک منبع مفید برای ژن‌های دخیل در صفات زراعی مهم مانند مقاومت به تنشهای زنده و غیر زنده باشند (اینچوا و همکاران، 1999).
1-1-3- انواع یونجه زراعی داخلی
یونجه همدانی: در برابر سرما مقاوم بوده و ارتفاع آن بیش از سایر ارقام سردسیری و نیمه گرمسیری است. به طوری که ارتفاع ساقه به ۸۰ تا ۹۰ سانتی متر می‌رسد. برگ‌های آن کوچک‌تر و نازک‌تر و باریک‌تر از سایر ارقام است. این رقم در ارتفاعات زیاد به خوبی رشد می‌کند. دانههای آن کوچک و در حدود یک تا ۱/۲ میلی متر است. یونجه همدانی رنگ بنفش دارد و برای کشت در مناطق سرد و مرتفع مناسب است.
قره یونجه: مرکز عمل آوری آن آذربایجان است. در برابر سرما مقاوم است و برای کشت به صورت یونجه یکساله و حتی دیم در مناطق سرد به خصوص آذربایجان مناسب است.
1-2- اهمیت کشت بافت
کشت بافت تکنیکی است که امکان تولید گیاه در محیط درون شیشهای را فراهم می‌کند. اساس این تکنیک توتی پوتانسی است که بیان می‌کند هر سلول گیاهی دارای کلیه اطلاعات ژنتیکی لازم برای تبدیل شدن به یک گیاه کامل است. بنابراین کشت سلول، بافت یا اندام این امکان را فراهم می‌کند که با کشت یکی از اجزای فوق سایر قسمتهای گیاه تشکیل شود. کشت بافت دارای اهداف متعددی است که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- پی بردن به نیازهای تغذیهای سلول و توانایی سلول
2- ریزازدیادی یا تکثیر سریع در فضای محدود
3- فراهم آوردن دست ورزی ژن یا مهندسی ژنتیک
4- تولید گیاهان هاپلوئید
5- به نژادی و تهیه نژادهای مقاوم به شوری وخشکی
6- رفع مشکلات مربوط به رویش سخت بذرها
7- کشت پروتو پلاست و هیبریداسیون سوماتیکی
8- کوتاه کردن مراحل چرخه زندگی گیاه وتسریع گلدهی
9- طولانی کردن مرحله رویشی در گیاهانی که قسمتهای رویشی آنها مصرف می‌شود(مانند یونجه)
10- تولید گیاهان عاری از ویروس
11- حفظ ونگهداری ذخایر ژنتیکی
12- تولید متابولیتهای ثانویه
13- گلدهی در محیط درون شیشهای
14- رفع مشکلات خودناسازگاری
از مشکلات کشت بافت می‌توان به انواع آلودگی‌های باکتریایی وقارچی اشاره کرد که در برخی از موارد کار را با شکست مواجه می‌سازد. همچنین کشت بافت نیاز به تجربه دارد وگیاهان رشد کرده در محیط درون شیشهای به شرایط رطوبت بالا عادت کرده‌اند، بنابراین باید مرحله سازگاری را سپری کرده وسپس به خاک منتقل شوند (حسندخت و همکاران،1385).
1-3- کشت بافت گیاهی
ایجاد انگیزه برای بکارگیری تکنیکهای کشت بافت گیاهی در تکثیر و اصلاح گونههای گیاهی از کار اولیه مورل (1960) روی تکثیر ارکیده در محیط کشت جدید با غلظت بالایی از نمک‌های معدنی توسط موراشیگ و اسکوگ (1962) ناشی شد. از آن به بعد، این تکنولوژی به صورت قابل توجهی رشد یافت وامروزه یک نقش کلیدی در تکثیر ، اصلاح و مهندسی ژنتیک گیاهی ایفا می‌کند.کشت بافت گیاهی بر پایه سه قابلیت گیاهی استوار است: 1 ـ توانمندی[6]که توان یا ظرفیت توارثی یک سلول گیاهی برای نمو به یک گیاه کامل با القای تحریک مناسب است. توانمندی بر این مطلب دلالت می‌کند که هر سلول واجد تمام اطلاعات لازم برای رشد و تکثیر می‌باشد. گر چه از لحاظ نظری همه سلولهای گیاهی توانمند هستند، با این حال سلولهای مریستمی بیشترین توان بیان این ویژگی را دارند. 2ـ تمایز زدایی[7]، که توان سلولهای بالغ برای بازگشت به شرایط مریستمی است و بعد از آن سلول‌ها با بازتمایزی[8] اندامهای جدیدی را سازماندهی می‌کنند. 3ـ شایستگی[9]، که توانایی ذاتی یک سلول یا بافت گیاهی را برای نمو در یک مسیر مشخص بیان می‌کند. برای مثال، سلولهای با شایستگی رویانی توانایی تبدیل شدن به رویانهای کاملاً فعال را دارند. در مقابل این اصطلاح، واژه ناشایستگی یا ناتوانی ریخت زایی بیان می‌شود.
[1]. Spermatophyta
[2].Angiospermae
[3].Dicotyledon
[4]. Rosales
[5]. Papilionaceae
[6]-Totipotency
[7]- Dedifferentiation
[8]- Redifferentiation
[9]- Competency
[10]= Seedling
[11]= Shoot tip
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیات
مقدمه .......................................................................................................................................................................................................................................... 2
1-1- تاریخچه و خصوصیات گیاه شناسی یونجه................................................................................................................................................................3
1-1-1- اهمیت و گیاهشناسی یونجه....................................................................................................................................................................................3
1-1-2- ژنتیک و گروه‌های مختلف یونجه...........................................................................................................................................................................3
1-1-3- انواع یونجه زراعی داخلی .......................................................................................................................................................................................4
1-2- اهمیت کشت بافت..........................................................................................................................................................................................................4
1-3- کشت بافت گیاهی .........................................................................................................................................................................................................5
1- 4- تاریخچه کشت بافت یونجه..........................................................................................................................................................................................7
فصل دوم: بررسی ادبیات موضوع و سابقه تحقیق
2-1- باززایی درون شیشهای................................................................................................................................................................................................ 10
2-1-1- باززایی مستقیم در یونجه.......................................................................................................................................................................................10
2-1-2- باززایی غیرمستقیم در یونجه................................................................................................................................................................................13
فصل سوم: روش تحقیق
3-1- رقم مورداستفاده...........................................................................................................................................................................................................24
3-2- محیط کشت، ترکیبات و آماده سازی آن................................................................................................................................................................24
3-2-1- محلولهای ذخیره مواد معدنی برای تهیه محیط کشتSH .......................................................................................................................34
3-2-2- محلول های ذخیره مواد تنظیم کننده رشد....................................................................................................................................................25
3-3- شرایط کشت، ضد عفونی بذر و کشت ریزنمونهها..................................................................................................................................................26
3-3-1- باززایی مستقیم از گره ساقه.................................................................................................................................................................................26
3-3-2- سازگاری گیاهچهها..................................................................................................................................................................................................28
3-4- باززایی غیرمستقیم ..................................................................................................................................................................................................... 28
3- 5- روش و ابزار گردآوری اطلاعات..................................................................................................................................................................................30
3-6- روش آماری و تجزیه دادهها.........................................................................................................................................................................................30
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات
4-1- القاء جوانه و باززایی .....................................................................................................................................................................................................32
4-1-1- القاء جوانه در محیط کشت SIM I......................................................................................................................................................................32
4-1-2- باززایی شاخساره در محیط کشت SIM I...........................................................................................................................................................35
4-1-3- القاء جوانه در محیط کشت SIM II....................................................................................................................................................................37
4-1-4- باززایی شاخساره در محیط کشتSIM II ........................................................................................................................................................40
4-1-5- اثر ژنوتیپهای مختلف یونجه چندساله و یکساله در القاء جوانه و باززایی شاخساره در محیط کشت SIM I....................................43
4-1-5-1- اثر ژنوتیپهای مختلف یونجههای چندساله در القاء جوانه در محیط کشت SIM I...........................................................................43
4-1-5-2- اثر ژنوتیپهای مختلف یونجههای یکساله در القاء جوانه در محیط کشت SIM I..............................................................................43
4-1-5-3- اثر ژنوتیپهای مختلف یونجه چندساله در باززایی شاخساره در محیط کشت SIM I.......................................................................44
4-1-5-4- اثر ژنوتیپهای مختلف یونجه یکساله در باززایی شاخساره در محیط کشت SIM I..........................................................................45
4-1-6- اثر ژنوتیپهای مختلف یونجه چندساله و یکساله در القاء جوانه و باززایی شاخساره در محیط کشتSIM II....................................45
4-1-6-1- اثر ژنوتیپهای مختلف یونجه چندساله در القاء جوانه در محیط کشت SIM II..................................................................................45
4-1-6-2- اثر ژنوتیپهای مختلف یونجه یکساله در القاء جوانه در محیط کشت SIM II.....................................................................................46
4-1-6-3- اثر ژنوتیپهای مختلف یونجه چندساله در باززایی شاخساره در محیط کشت SIM II.....................................................................47
4-1-6-4- اثر ژنوتیپهای مختلف یونجه یکساله در باززایی شاخساره در محیط کشت SIM II.........................................................................47
4-2- ریشهزایی........................................................................................................................................................................................................................48
4-2-1- ایجاد ریشه در یونجههای چندساله......................................................................................................................................................................48
4-2-2- درصد ایجاد ریشه در یونجههای چندساله..........................................................................................................................................................48
4-2-3- درصد ایجاد ریشه در یونجههای یکساله..............................................................................................................................................................50
4-3- سازگاری و انتقال به شرایط گلخانه...........................................................................................................................................................................50
4-4- القاء کالوس در یونجههای چندساله و یکساله.........................................................................................................................................................51
4-4-1- باززایی غیرمستقیم از کالوس یونجه.....................................................................................................................................................................52
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1- یونجههای چندساله.......................................................................................................................................................................................................55
5-1-1- باززایی مستقیم ........................................................................................................................................................................................................55
5-1-1-1- القاء جوانه و باززایی شاخساره تحت تاثیر سطوح مختلف BAP و NAA ..............................................................................................55
5-1-1-2- القاء جوانه و باززایی شاخساره تحت تاثیر TDZ همراه با AgNO3 .........................................................................................................56
5-2- یونجههای یکساله..........................................................................................................................................................................................................56
5-2-1- باززایی مستقیم ........................................................................................................................................................................................................56
5-2-1-1- القاء جوانه و باززایی شاخساره تحت تاثیر سطوح مختلف BAP و NAA ..............................................................................................56
5-2-1-2- القاء جوانه و باززایی شاخساره تحت تاثیر TDZ همراه با AgNO3...........................................................................................................57
5-3- باززایی غیر مستقیم در یونجههای چندساله و یکساله..........................................................................................................................................59
5-4- نتیجه گیری و پیشنهادات...........................................................................................................................................................................................60
فهرست منابع و ماخذ.............................................................................................................................................................................................................61
چکیده انگلیسی.......................................................................................................................................................................................................................67
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 3- 1- ترکیب محلولهای ذخیره (50×) پنج گروه نمکی غیر آلی فرمولاسیون SH....................................................................................25
جدول 3-2- ترکیبهای مختلف تنظیمکنندههای رشدی مورد استفاده در محیط کشت پایه MS حاوی ویتامینهایB5 برای القاء جوانه و باززایی در ارقام و گونه های مختلف یونجه..........................................................................................................................................................................28
جدول 3-3- ترکیبهای مختلف تنظیمکنندههای رشد مورد استفاده در محیط کشت پایه MS حاوی ویتامینهای B5 برای القاء کالوس در ارقام و گونههای مختلف یونجه...............................................................................................................................................................................................29
جدول 3-4- محیط کشتهای مختلف حاوی ترکیبهای مختلف تنظیمکنندههای رشدی مورد استفاده برای رشد کالوس در ارقام و گونههای مختلف یونجه ...................................................................................................................................................................................................................29
جدول 3- 5- ترکیبهای مختلف تنظیمکنندههای رشدی مورد استفاده در محیط کشت پایه MS حاوی ویتامینهای B5 برای باززایی غیر مستقیم در ارقام و گونههای مختلف یونجه.........................................................................................................................................................................29
جدول 4-1- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشتهای حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد جوانههای القاء شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چندساله همدانی، قره یونجه، اردوباد................................................................................................................32
جدول 4-2- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشتهای حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد جوانههای القاء شده در 2 گونه یونجه یکساله M. rigidula و :M. scutellata.......................................................................................................................................34
جدول 4-3- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشتهای حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد شاخسارههای باززا شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چندساله همدانی، قره یونجه، اردوباد.......................................................................................................36
جدول 4-4- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشتهای حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد شاخسارههای باززا شده در هر ریزنمونه در 2 گونه یونجه یکساله M. rigidula وM. scutellata....................................................................................................36
جدول 4-5- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشتهای حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت میانگین تعداد جوانههای القاء شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چندساله همدانی، قره یونجه، اردوباد..................................................................................38
جدول 4-6- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشتهای حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت میانگین تعداد جوانههای القاء شده در هر ریزنمونه در 2 گونه یونجه یکساله M. rigidula و M. scutellata...............................................................................39
جدول 4-7- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشتهای حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت میانگین تعداد شاخسارههای باززا شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چندساله همدانی، قره یونجه، اردوباد.............................................................................40
جدول 4-8- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشتهای حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت میانگین تعداد شاخسارههای باززا شده در هر ریزنمونه در 2 گونه یونجه یکساله M.rigidula و M.scutellata............................................................................42
جدول 4-9- اثر غلظتهای ترکیب مختلف BAP و NAA برای القاء جوانه در سه رقم یونجه چندساله.............................................................43
جدول 4-10- اثر غلظتهای ترکیب مختلف BAP و NAA برای القاء جوانه در دو گونه یونجه یکساله.............................................................44
جدول 4-11- اثر غلظتهای ترکیب مختلف BAP و NAA برای باززایی در سه رقم یونجه چند ساله...............................................................44
جدول 4-12- اثر غلظتهای ترکیب مختلف BAP و NAA برای باززایی در دو گونه یونجه یکساله....................................................................45
جدول 4-13- اثر غلظتهای مختلف TDZ به همراه یا بدون AgNO3 برای القاء جوانه در سه رقم یونجه چندساله.......................................46
جدول 4-14- اثر غلظتهای مختلف TDZ به همراه یا بدون AgNO3 برای القاء جوانه و باززایی در دو گونه یونجه یکساله.........................46
جدول 4-15- اثر غلظتهای مختلف TDZ به همراه یا بدون AgNO3 برای باززایی در سه رقم یونجه چند ساله............................................47
جدول 4-16- اثر غلظتهای مختلف TDZ به همراه یا بدون AgNO3 برای باززایی در دو گونه یونجه یکساله.................................................48
جدول 4-17- میزان القاء کالوس در ارقام و گونههای مختلف یونجه تحت تاثیر محیط کشتهای مختلف CIM............................................51
جدول 4-18- وزن کالوسهای رشد یافته در محیط CGM در ارقام چندساله قره یونجه و همدانی..................................................................52
فهرست اشکال
شکل 3-1- ضد عفونی و کشت بذور یونجه جهت تهیه ریزنمونه..................................................................................................................................27
شکل 4-1- مراحل مختلف القاء جوانه، شاخسارهزایی و ریشهزایی در ژنوتیپهای چندساله یونجه......................................................................49
شکل 4-2- مراحل مختلف القاء جوانه، شاخسارهزایی و ریشهزایی در دو گونه یونجه یکساله................................................................................51
شکل 4-3- مراحل مختلف باززایی غیرمستقیم یونجه چندساله....................................................................................................................................53
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 4-1- تاثیر محیط کشتهای SIM I حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد جوانههای القاء شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چندساله همدانی، قره یونجه، اردوباد.....................................................................................................................................33
نمودار 4-2- تاثیر محیط کشتهایSIM I حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد جوانههای القاء شده در 2 گونه یونجه یکساله M .rigidula و. M. scutellata...........................................................................................................................................................34
نمودار 4-3- تاثیر محیط کشتهای SIM I حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد گیاهچههای باززا شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چندساله همدانی، قره یونجه، اردوباد.....................................................................................................................................36
نمودار 4-4- تاثیر محیط کشتهای SIM I حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد گیاهچههای باززا شده در هر ریزنمونه در 2 گونه یونجه یکساله M .rigidula و. M. scutellata................................................................................................................................37
نمودار 4-5- تاثیر محیط کشتهای SIM II حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت میانگین تعداد جوانههای القاء شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چندساله همدانی، قره یونجه، اردوباد.......................................................................................................38
نمودار 4-6- تاثیر محیط کشتهای SIM II حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت میانگین تعداد جوانههای القاء شده در هر ریزنمونه در 2 گونه یونجه یکساله M .rigidula و. M. scutellata.................................................................................................40
نمودار 4-7- تاثیر محیط کشتهایSIM II حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت میانگین تعداد گیاهچههای باززا شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چند ساله همدانی، قره یونجه، اردوباد....................................................................................................41
نمودار 4-8- تاثیر محیط کشتهایSIM II حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO3 بر روی صفت میانگین تعداد شاخسارههای باززا شده در هر ریزنمونه در 2 گونه یونجه یکساله...........................................................................................................................................................42
نمودار 4-9- درصد ایجاد ریشه تحت تاثیر ترکیبات مختلف تنظیم کنندههای رشد (mg/l 5/1 , 1) NAA و (mg/l 5/1 , 1) IBA در سه رقم یونجه همدانی، قره یونجه و اردوباد...............................................................................................................................................................................49
نمودار 4-10- درصد ایجاد ریشه تحت تاثیر ترکیبات مختلف تنظیم کنندههای رشد (mg/l 5/1 , 1) NAA و (mg/l 5/1 , 1) IBA در دو گونه یونجه M. rigidula و M. scutellata........................................................................................................................................................................50