فعالیتهای علمی‌اصلاح نباتاتتحقیقات در زمینة محصولات زراعی عمده از جمله غلات و

فعالیتهای علمی‌اصلاح نباتات

تحقیقات در زمینة محصولات زراعی عمده از جمله غلات و ...

کار اموزی

فعالیتهای علمی‌اصلاح نباتاتتحقیقات در زمینة محصولات زراعی عمده از جمله غلات و ...

مقدمة گردآورنده

دورة اول

دورة دوم

دورة سوم

بخش تحقیقات غلات

مقدمه

ویژگیهای گیاهشناسی گندم

زنگهای غلات

اهمیت زنگها

تاریخچة زنگ ها

زنگ قهوه‌ای

میزبانها

میزبانهای واسط

پاتوژن

علائم زنگ قهوه‌ای روی گندم

چرخة زندگی زنگ قهوه‌ای

کارهای آزمایشی در گلخانه

روشهای نگهداری اسپور

مراحل زنده کردن اسپورها

آزمایش گلخانه‌ای در مرحله گیاهچه‌ای

آزمایش مزرعه‌ای در مرحله گیاه کامل

تاریخچه بیماری زنگ زرد

عامل بیماری

اپیدمیولوژی بیماری زنگ زرد

ارزیابی مقاومت ارقام استاندارددر زنگ زرد گندم

کنترل زنگ ها

روش های زراعی

مقاومت ژنتیکی

دستگاههای موجود در آزمایشگاه و کاربرد آنها

محیط های کشت

فهرست منابع مورد استفاده

مقدمة گردآورنده

تحقیقات یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده توسعة کشاورزی است. فناوریهای جدید در زمینة تولیدات کشاورزی حاصل از تحقیقات دانشمندان و محققان در موسسات تحقیقات دولتی در گوشه وکنار جهان می‌باشد.هدف از تحقیقات کشاورزی دستیابی به راهکارهها و روشهای نوین علمی‌به منظور حل مشکلات و موانع موجود بر سر راه تولید می‌باشد.

فعالیتهای علمی‌اصلاح نباتات در ایران عملاّ از اولین دهة 1300 هجری شمسی شروع به صورت پراکنده در مناطق محدودی از کشور انجام می‌گردید.

با تأسیس مدرسة عالی فلاحت در سال 1306 این کوشش ها سامان یافت و با گذشت زمان تحقیقات در زمینة محصولات زراعی عمده از جمله غلات گسترش چشمگیری پیدا نمود. در سال 1339 موسسة تحقیقات اصلاح و تهیة نهال و بذر تأسیس و مسولیت اصلاح بذر و نهال محصولات عمده زراعی و باغی از نظر کمی‌و کیفی به عهده آن واگذار گردید. مسیر تحول تحقیقات اصلاح نباتات ایران به طور مختصر به سه دوره تقسیم می‌شد:

دورة اول:

این دوره با تأسیس مدرسه فلاحت و سپس دانشکده کشاورزی کرج زیر نظروزارت کشاورزی آغاز و 20 سال به طول انجامید.این دوره بیشترین موانع را در خود داشته است زیرا برای تغییر روشهای قدیمی‌مالکان و کشاورزان آن زمان نیاز به افراد تحصیل کرده و آشنا به کشاورزی نوین بود.

در همین دوره تأسیسات فنی در مزارع آزمایشی در جنب دانشکده ایجاد شد. از حدود سال 1310 تهیه بذر مرغوب آزمایشی باغ فردوس مدرسة عالی فلاحت آغاز و در زمینه غلات،حبوبات، سبزیجات، و انواع بذر و پنبه نمونه هائی از کل کشور جمع آوری و در مزارع کاشته و مطالعه گردید.

از اواخر سال 1311 آزمایشات مقدماتی چغندر قند، غلات، پنبه و ازدیاد بذر در مزارع باغ فردوس مدرسة فلاحت شروع و اولین بنگاه اصلاح نباتات در ایران در سال 1314 در کرج تأسیس گردید؛ که وظیفة اصلی آن اصلاح و تهیة بذر چغندر قند بود. در همان تاریخ مقدمات اصلاح نباتات و تهیة بذر غلات در کرج فراهم شد. در اواخر سال 1315 بنگاه اصلاح نباتات ورامین تأسیس و نسبت به تهیة بذر الیت پنبه و همچنین انواع گندم اقدام نمود.

دورة دوم:

این دوره با خاتمة جنگ جهانی دوم آغاز تأسیس مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیة نهال بذر در سال 1339 ادامه یافت که در واقع این دوره با آغاز پیشرفت و گسترش سریع روشها و ابزارهای کشاورزی نوین در کشورهای پیشرفته شروع گردیدکه در این دوره می‌توان دوران آمادگی و تلاش کادر متخصصین تحصیل کرده در جهت رفع وضع نابسامان بذر و نهال در کشور اقدام به انجام یک رشته مطالعات و آزمایشات مقدماتی نمودند و این امر در مراکز اصلاح و تهیة نهال و بذر کرج و ورامین که امکانات بهتری داشته آغاز شد.از سال 1325 تحقیقات باغبانی و نیز با جمع آوری گونه های مختلفی از میوه جات سردسیری داخلی و خارجی و احداث باغ کلکسیون در کرج آغاز شد و این امر در مورد مرکبات در شمال و خرما در جنوب انجام گردید.از سال 1327 با جدا شدن دانشکده کشاورزی کرج از وزارت کشاورزی امکانات مربوطه به جمع آوری و آزمایش توده های بومی‌گندم موجود در بنگاه اصلاح نباتات کرج متمرکز گردید.

از سال 1330 تحقیقات پنبه نیز شکل جدی تر گرفته و به طور وسیع تر در مراکز ورامین آغاز گردید.

از سال 1335 فکر تأسیس ادارة تهیة بذر گواهی شده در وزارت کشاورزی شکل گرفته و این اداره تأسیس گردید تا نسبت به کنترل مزارع غلات و پنبه در کرج، ورامین اقدام نموده و بعد از کنترل و صدور گواهی بذر مادری بین کشاورزان توزیع گردید.

از سال 1336 تحقیقات برنج در بنگاه کشاورزی لاهیجان آغاز و با ایجاد ایستگاه برنج رشت در سال 1338 توسعه می‌یابد.

دورة سوم:

با توجه به پراکندگی تحقیقات در دستگاههای مختلف کشاورزی از یک طرف و با توجه به اینکه اداره کل زراعت وقت با تشکیلات محدود و امکانات ناچیز مستقیما قادر به هدایت این امر ضرورت تأسیس موسسه ای مستقل با اختیارات وسیع قانونی احساس گردید.

بنابراین تشکیل مؤسسه اصلاح و تهیه نهال بذر بر اساس لایحه قانونی مصوب مجلس شورای ملی که در تاریخ 3/8/1338 به تصویب مجلس سنای وقت رسید مشتمل بر 6 ماده و تبصره موردموافقت قرارگرفت.

ـ وظایفی که موجب قانون به عهده مؤسسه قرار گرفت به شرح زیر بوده است:

1ـ بررسی‌های نژادی و به زراعی برای اکثر محصولات مهم زراعی مثل گندم، ‌جو، ‌پنبه، برنج، دانه‌های روغنی، ذرت، حبوبات، نباتات علوفه ای و کنف.

2ـ تولید بذور مادری و تهیه بذور گواهی شده به منظور تکثیر وتهیه بذر مورد نیاز کشور و نیز ازدیاد وتوزیع نهالهای پیوندی از ارقام انتخابی متناسب با شرایط آب و هوایی مختلف کشور.

3ـ کنترل و گواهی بذرهائی که تولید کنندگان بذر بر اساس ضوابط تعیین شده در وزارت کشاورزی و منابع طبیعی وقت تولید می‌کنند

خرید فایل

پایان نامه اکولوژی گیاهان زراعی

پایان نامه اکولوژی گیاهان زراعی

مقدمه

به نام خداوند لوح و قلم حقیقت نگار وجود عدم

خدایی که داننده رازهاست نخستین سرآغاز آغازهاست

ثبات تولید در کشاورزی یکی از جنبه‌های مهم کشاورزی پایدار Agriculture Sustainable می‌باشد. گرچه مفاهیم پایداری تولید در کشاورزی دیدگاه‌های همه‌جانبه‌ای را دربر دارد و جنبه‌های مختلفی را شامل می‌شود. اقلیم و خاک از مهمترین عوامل تولید می‌باشند و بهره‌برداری از زمین عمدتاً بر اساس کیفیت این دو عامل استوار است.

پراکنش و توزیع گیاهان طبیعی در عرض‌های جغرافیایی مختلف و همچنین در ارتفاعات متفاوت متفاوت در رابطه با عوامل محیطی و بخصوص بارندگی و درجه حرارت و در مرحله بعد شرائط فیزیکی و شمیایی خاک می‌باشد. این موضوع در ارتباط با گیاهان زراعی نیز صادق است و بدین‌ترتیب شناخت عوامل مختلف محیطی و انتخاب گیاهان مناسب برای شرایط متفاوت از مهمترین عوامل موثر در تولید است. حفظ ثبات با آگاهی از نیازهای محیطی و تامین شرایط مناسب برای هرمحصول امکان‌پذیری است و به همین دلیل در شرایط دیم به علت نوسانات شرایط اقلیمی و عدم امکان تامین همه نیازهای گیاه تولید از ثبات کمتری برخوردار است.

امروز روابط عوامل محیطی و تولید با کمک مدل‌های ریاضی برای اکوسیستم‌های مختلف زراعی بیان می‌شود و این روابط به صورت کمی درآورده شده است.

بدین ترتیب امکان پیش‌بینی تولید با توجه به شرایط مختلف اقلیمی در هر منطقه بیشتر شده است. این اکوسیستم‌ها چون ساخته‌ی دست بشر هستند و بر اساس نیازهای انسان بوجود آمده‌اند، قاقد تنوع لازم بوده و از نظر اکولوژیکی حساسیت بیشتری به نوسانات محیطی دارند و به همین دلیل برای حفظ ثبات تولید، شناخت عوامل محیطی در رابطه با نیازهای این اکوسیستم‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است. در همین رابطه آگاهی از اثرات تنش‌های محیطی بر رشد و تولید این اکوسیستم‌ها نیز جهت حفظ ثبات محصول ضروری می‌باشد. بدین ترتیب به منظور بهره‌گیری هرچه بیشتر از منابع محیطی و کاهش خسارت وارده به محیط از طریق به کارگیری اصول صحیح اکولوژیکی در اکوسیستم‌های زراعی و نیز کاربرد روش‌های منطقی تولید بحث اکولوژی گیاهان زراعی مطرح می‌شود. (منبع شماره1)

فصل اول

گیاهان زراعی

تعداد گیاهان و حیواناتی که مورد استفاده انسان قرار می‌گیرد، در مقایسه با آن چه که در دسترس اوست، ناچیز است. برای مثال تنها در حدود 3000 گونه از 350000 گونه گیاهان گلدار، دارای ارزش اقتصادی هستند. علاوه بر آن انتقال از مرحله‌ی شکارچی‌گری به مرحله‌ی دامداری یا کشاورزی ساکن و از کشاورزی معیشتی به تجاری، مقدار گونه‌ها کاهش قابل ملاحظه‌ای یافته است. غذای انسان‌های اولیه خیلی متنوع‌تر از امروزه بوده است. هارلن (1976) معتقد است که در دوران گذشته هزاران گیاه و صدها حیوان برای استفاده غذایی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در آزمایشی با آنالیز محتویات معده انسان عصر فلز (انسان تولوند) (هل بک، 1950) ملاحظه شد که آخرین غذای او شامل هفده گیاه مختلف بود که فقط دو عدد از آنها، یولاف و جو کشت می‌شدند و بقیه علف‌های هرز گیاهانی بودند که کشت شده بودند.

امروزه دوازده گیاه زراعی و سه تیپ دام اهلی عمده‌ی کشورهای جهان را تامین می‌کنند. توسعه‌ی کشاورزی واقعه‌ای جدید در تاریخ تکاملی انسان محسوب می‌شود. این واقعه بستگی به انتخاب و تکثیر و به عبارت دیگر، اهلی‌کردن گونه‌های گیاهای و حیوانات با مشخصات دلخواه و مطلوب برای انسان دارد. این موضوع نه فقط ترکیب نسبی جمعیت گیاهان و حیوانات را تغییر داد، بلکه حدود ده درصد از زمین‌هایی که پوشش گیاهی طبیعی داشته‌اند، به وسیله گیاهان زراعی جایگزین شده‌اند و بخش عمده‌ای از زمین‌های باقیمانده نیز به سبب چرای دام‌ها تغییرات زیادی حاصل کرده‌اند. اکوسیستم کشاورزی ساختمان و ترکیب ساده‌تری نسبت به اکوسیستم طبیعی داراست. در این اکوسیستم کم و بیش سه تیپ موجودات غلبه دارند:

1. گیاهان زراعی یا گیاهانی که قابل زراعت هستند.
2. دام‌های اهلی
3. علف‌های هرز، آفات و بیماری‌ها

حیوانات و گیاهان اهلی شامل آنهایی هستند که تکثیر و اصلاح آنها کم و بیش توسط انسان کنترل می‌شود. انتخاب و به‌نژادی که اساساً روی اعاب وحشی صورت گرفته است، از یک طرف باعث حذف ویژگی‌های نامطلوب برای انسان شده است که این ویژگی‌ها برای بقای آنها مفید بوده است و از طرفی دیگر ویژگی‌هایی که دارای ارزش زراعی بوده‌اند، توسعه داده شده است. (جدول 1-1) در مورد گیاهانی که اهلی شده‌اند، رابطه‌ی همزیستی آنها با انسان طوری است که فقط تعداد معدودی از آنها بدون محافظت انسان می‌تواند به صورت وحشی بقاء داشته باشند.

جدول 1-1: بیست گیاه زراعی مهم بر حسب سطح زیر کشت

نام عمومی	اندام اقتصادی	موارد استفاده عمده
گندم برنج ذرت جو ارزن سورگوم سویا پنبه یولاف لوبیا سیب‌زمینی بادام زمینی چاودار سیب‌زمین شیرین نیشکر کاساوا نخود نخودچی انگور کلم روغنی (منداب)	غله غله غله غه غله غله حبوبات دانه غله حبوبات غده حبوبات غله ریشه ساقه غده حبوبات حبوبات میوه بذر	غذایی، علوفه غذایی علوفه علوفه، غذایی و مالت غذایی، علوفه غذایی، علوفه غذایی، علوفه و روغن الیاف، علوفه و روغن غذایی، علوفه غذایی، علوفه غذایی غذایی، علوفه و روغن غذایی، علوفه غذایی غذایی، علوفه غذایی غذایی، علوفه غذایی، علوفه غذایی، نوشابه روغن، علوفه

گیاهان مهم زراعی

ارزش گیاهان زراعی بسته به توانایی آنها در تولید هرچه بیشتر تولیدات مفید، نسبت به اجداد وحشی آنهاست. یکی از تفاوت‌های مشخصی که بین گیاهان زراعی و اجداد وحشی آنها وجود دارد، رشد زیادتر آنهاست (شوانیتز، 1960) که این تغییر در اندام‌هایی که به عنوان محصول برداشت می‌شوند و نسبت آنها در کل گیاه مشخص است.

برای مثال در غلات بخش بیشتری از مواد ساخته شده در طول دوره فتوسنتز، به دانه می‌رود و مقدار کمتری از آن به برگ‌ها اختصاص داده می‌شود. برعکس در سیب‌زمینی منبع اصلی ذخیره مواد غده است. ویژگی مهم دیگری که در تفاوت گیاهان زراعی و اجداد وحشی آنها وجود دارد، کاهش انتشار طبیعی بذر به وسیله انتخاب ساقه‌های محکم و غیرشکننده در غلات و بسته‌بودن نیام و میوه در نخود، لوبیا، فلفل و غیره است. همزمان با کاهش انتشار بذر بعضی از صفت‌های مطلوب مثلاً اندازه بذر افزایش یافته است. به طور مثال بذر لوبیا (Phaseolus Vulgaris) 5 تا 8 برابر بزرگتر از اجداد وحشی آن است.

اندام‌هایی که برای برداشت انتخاب می‌شود، ترکیب و فرم آنها نسبت به گذشته تغییر کرده است. مواد سمی یا تلخ در یام و لوپن کاهش و یا حذف شده است و نسبت موادی که برای انسان باارزش و مفید هستند، مانند پروتئین، روغن، شیرینی، دارویی یا معطر به طور قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یافته است.

گیاهان زراعی اغلب بر حسب استفاده ویژه‌ای که دارند، طبقه‌بندی می‌شوند که البته این موضوع از تغییرات زیادی برخوردار است. طبقه بندی جامع‌تر و عمومی‌تر براساس اندام‌هایی که برداشت می‌شوند، صورت گرفته است که در جدول 2-1 نشان داده شده است:

غلات (دانه) بذر

حبوبات بذر

گیاهان ریشه‌ای و غده‌ای ریشه و ساقه متورم

سبزیجات (محصول سبز) برگ‌ها و ساقه‌ها

میوه‌ها بذرهای دارای پوشش یا کپسول

دانه‌ی غلات و حبوبات یکی از منابع اولیه تامین کربوهیدرات‌ها، چربی، پروتئین، ویتامین‌ها، مواد معدنی ضروری برای تغذیه انسان‌ها و دامهاست. (جدول 2-1)

جدول 2-1: ترکیبات 100 گرم از مهمترین غلات در مقایسه با گیاهان غده‌ای حبوبات و سبزیجات

	انرژی (کیلوکالری)	پروتئین (گرم)	چربی (گرم)
گندم برنج ذرت سورگوم یولاف چاودار سیب‌زمینی نخود (سبز و خشک) کاهو	340 310 352 348 317 338 83 70 15	12 8 10 10 10 11 2 9/4 12	2 2 4 5 5 2 1/0 4/0 2/0

دانه غلات به سبب داشتن آب نسبتاً کم و دوره‌ی خواب طولانی، علاوه بر اینکه به آسانی حمل و انبار می‌شوند، منبع غذایی فشرده نیز می‌باشند.

ریشه و غده‌ها اندام‌های حجیمی هستند که به سبب داشتن (بیشتر از 75 درصد) سایر اندام‌ها متمایز گشته است و این موضوع عامل محدودکننده‌ برای انبارشدن بوده است، ولی عامل افزایش عملکرد در واحد سطح است. گیاهان غده‌ای (به جز سیب‌زمینی) بیشتر دو ساله هستند و در اواخر فصل اول رشد که اندام‌های ذخیره شونده به حداکثر اندازه خود رسیدند، برداشت می‌شوند.

سبزیجات شامل آندسته از گیاهانی می‌شوند که ارزش آنها در برگها و ساقه‌های تازه و جوان است. مقدار زیاد سلولز و فیبر در آنها سبب محدودیت در مصرف غذایی آنهاست. این گیاهان منبع اصلی ویتامین‌ها، مواد معدنی، مواد دارویی مانند نیکوتین، تانن و کافئین هستند. به سبب حجم زیاد و درصد آب بالا ذخیره‌سازی آنها بستگی به خشک‌کردن، سیلوکردن یا یخ‌زدن سریع دارد.

میوه از نظر زراعی به مواد گوشتی و آبدار که بذر را دربر می‌گیرد (میوه‌های انگوری، سیب و گلابی) یا میوه‌های بذری (نارگیل، گیلاس و گوجه) اطلاق می‌گردد. برخی مانند موز، ممکن است حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات باشند. در اکثر میوه‌ها ارزش اقتصادی آنها به سبب خوشمزه بودن و داشتن مقدار زیادی ویتامین c می‌باشد. همانند سبزیجات به سبب داشتن مقدار زیادی آب نگهداری آنها نیاز به نوعی ذخیره‌سازی دارد.

سهولت در کشت و کار، بستگی به فرم رشد و یا عادت رشد و سیکل زندگی هر گیاه زراعی دارد. در گیاهانی که از طریق بذر تکثیر می‌شوند، مساله عمده در موفقیت گیاهان زراعی، تولید بذرهایی با قدرت جوانه‌زنی بالا می‌باشد. البته پیشرفت‌هایی که در زمینه تولید بذرهای هیبرید بخصوص در غلات شده است، باعث شده است که تکثیر بذر مستلزم کشت گیاهان خاصی باشد. تولید و تکثیر غیرجنسی در اکثر گیاهانی که دارای ریشه و یا غده هستند، مانند سیب‌زمینی، سیب‌زمینی شیرین، کاساوا و یام که غذای عمده‌ی مناطق حاره‌ای مرطوب را تشکیل می‌دهند، صورت می‌گیرد، چون شرایط محیطی برای کشت غلات مناسب نیست و کشت این قبیل گیاهان در مناطق حاره‌ای رایج است و همچنین برای بعضی از گیاهانی که میوه تولید می‌کنند، مانند موز، توت‌فرنگی، آناناس و نیشکر تکثیر غیرجنسی لازم است.

اکثر گیاهان زراعی و بویژه آنهایی که دانه تولید می‌کنند، یک ساله و بقیه دوساله هستند. مانند گیاهان ریشه‌ای که اغلب به عنوان یک‌ساله کشت شده است و فقط برای تولید بذر، به آنها اجازه داده می‌شود به گل بروند.

بسیاری از گیاهان چندساله برای دوره‌های کوتاه کشت می‌شوند و یا مانند پنبه حتی به عنوان یک ساله کشت می‌شوند. تیپ رشد محدود، استحکام و مستقیم‌بودن ساقه و غیرشکننده بودن آنها و عدم پراکندگی بذر سبب تسهیل در برداشت می‌شود.

بنابراین تعجب‌آور نیست که در غلات که عمده‌ترین گیاهان اهلی را تشکیل می‌دهند، دارای بیشترین ویژگی‌های لازم برای یک گیاه زراعی بوده است و بیشترین توجه از نظر برداشت مکانیزه را به خود معطوف کرده‌اند. بزرگترین مشکل در مورد گیاهان ریشه‌ای، میوه‌ها و سبزیجات است که در آنها برداشت مکانیزه به سادگی باعث خسارت به آنها شده، رشد نامحدود در آنها امکان پراکنش بذر نیز مشکل‌آفرین است.

غلات

طبق نظریه هارلن (1976) مهمترین گیاهان زراعی (جدول 3-1) از نظر ارزش، تولید و سطح زیر کشت گیاهانی هستند که مصرف غذایی دارند و دارای بازده زیادی از نظر مواد ذخیره‌ای به ازاء هر واحد کار دارند و از نظر نمود بیولوژیکی (نسبتاً با ثبات هستند) بی‌خطر هستند و نیازهای غذایی عمده انسان و دام‌ها را تامین می‌کند.

در میان اینها غلات از لغت سرس یا الهه غذایی گرفته شده است و دارای ارزش بالایی هستند (شکل 1-1). این گیاهان شامل غلات دانه‌ریز (گندم، جو، برنج، چاودار، یولاف) و یا غلات دانه درشت (ذرت، سورگوم، ارزن) می‌شوند و جمعاً 50 درصد انرژی و پروتئین مورد نیاز جهان را تامین می‌کنند (بیش از هفتاد و پنج درصد زمانی که غذایی که برای تغذیه دام‌ها استفاده می‌شوند نیز محسوب شود) و دو سوم زمین‌های زیر کشت را شامل می‌شوند. غلات اولین گیاهان اهلی شده بودند که از دیرباز منبع غذایی انسان بوده‌اند.

غلات از نظر حجمی و ارزش عمده‌ترین مواد غذایی، در تجارت جهانی است و امروزه ذخیره غذایی جهان (غذای ذخیره شده) بر حسب مقدار دانه‌های غذایی که سالانه پس از تجارت باقی می‌مانند، سنجیده می‌شود.مسلماً اهمیت غلات در ارتباط با ارزش غذایی آنها (شامل
12-10درصد پروتئین)، سهولت کشت، حمل و نقل و انبارکردن، دامنه وسیع سازگاری به شرایط محیطی و زودرسی آنها می‌باشد. سه غله عمده و قدیمی: برنج، گندم و ذرت که هر یک شامل واریته‌ها و نژادهای زیادی هستند، با سابقه‌ای طولانی توسط انسان انتخاب و به‌نژادی شده‌اند.

جدول 3-1: گیاهان زارعی عمده

گیاه زراعی	تولید جهانی (تن *10-6)	درصد سهم در تولید جهانی
گندم برنج ذرت سیب‌زمینی جو سیب‌زمینی شیرین کاساوا سویا سورگوم حبوبات ارزن یولاف گوجه‌فرنگی چاودار	417 345 334 228 190 136 105 62 52 52 52 49 41 28	7/15 13 5/12 8/10 1/7 1/5 9/3 3/2 2 9/1 9/1 8/1 5/1 1

گندم و چاودار از غلاتی هستند که برای تهیه نان استفاده می‌شوند و هر دو دارای مقدار بیشتری پروتئین نسبت به سایر غلات هستند. گندم دارای مقدار زیادی پرتئین گلوتن است که باعث ورآمدن خمیر می‌شود و در نتیجه آرد آن سبک‌تر و متخلخل‌تری که دارای ارزش انرژی بیشتری از چاودار است، تولید می‌کند و بیشتر از چاودار مورد استفاده است.

البته آرد چاودار به سبب دارابودن پروتئین از نوع لیسین، دارای ارزش غذایی بیشتری است، ولی ارزش انرژی‌زایی آن کمتر از گندم است. نان سیاه چاودار هنوز در اروپای شرقی غذای فقراست، ولی به وسیله مهاجرین به عنوان غذای ویژه برای رژیم غذایی آمریکای شمالی معرفی شده است. چاودار در مقایسه با سایر غلات مقاومت بیشتری به یخبندان دارد و از نظر نوع خاک نیز کم‌توقع‌تر است.

با وجود کاهش سطح زیر کشت غلات، هنوز این گیاه در اروپای شمالی به مقدار زیادی جهت تهیه غذای دام و الکل کشت می‌شود. هیبرید تریتیکاله اخیراً از تلاقی بین گندم و چاودار است. البته این گیاه کمبود گلوتن دارد و فقط تعداد کمی لاین اصلاح شده آن آرد مناسبی برای نان تولید می‌کنند. بنابراین امید می‌رود که رقم‌هایی اصلاح ‌شوند که نسبت به چاودار از نظر تولید و از نظر مقاومت از گندم بهتر باشند.

گندم و برنج از مهم‌ترین دانه‌های غذایی هستند. گندم دارای مقدار پروتئین بالایی است، ولی نسبت آن به واریته و شرایط محیطی که در آن رشد می‌کند، بستگی دارد. با دارابودن دامنه‌ی وسیع سازگاری به آب و هوا و شرایط خاک سطح زیر کشت آنها، از هر گیاه دانه‌دار دیگری بیشتر است.

به سبب دارابودن ریشه عمیق در خاک‌های سنگین که مواد غذایی بالایی دارند، بخوبی رشد می‌کنند. حدود 80-70 درصد واریته‌های گندم جهان، آنهایی هستند که دارای عملکرد بالا بوده و زمستانه می‌باشند که در پاییز کشت می‌شود و بلافاصله رشد می‌کند و در طول تابستان بعد می‌رسند. واریته‌های بهاره احتیاج به دوره‌ی رشد کمتری دارند و به سبب عملکرد بالقوه‌ کمتر، دامنه‌ی وسعت آنها محدود است. در مناطقی که ‌باران کم و تابستان گرم دارند، افزایش گلوتن، کاهش محصول را در گندم‌های سخت جبران می‌کند. آرد این گندم‌ها برای تولید نان مناسب است. در مقابل گندم‌های نرم که سازگاری بهتری با آب و هوا و سرد و مرطوب دارند، آردهایی چندمنظوره دارند که در شیرینی، بیسکویت، مواد مخصوص صبحانه و غذای دام استفاده می‌شود.

در مناطقی که آب و هوای مرطوب و گرم دارند، کشت گندم به ارتفاعات محدود می‌شود. حساسیت به حمله قارچ‌ها و مشکلات برداشت و انبارنمودن باعث شده است که این گیاه، در مناطقی که درجه‌ی حرارت زیاد و رطوبت نسبی هوا نیز بالاست، کشت شود.

اگرچه سطح زیر کشت برنج، به اندازه‌ی گندم نیست، با این وجود نصف غذای جمعیت، دنیا را تشکیل می‌دهد. حدود 95% آن در مناطق گرم و مرطوب و سواحل پست نیمه گرمسیری خاور دور به کشت برنج که تنها غذای آنهاست، اختصاص دارد. برنج مانند گندم، سابقه تاریخی طولانی کشت دارد.

امروزه دارای 14000 واریته محلی سازگار به شرایط محیطی مختلف و سیستم‌های سنتی تولید است. دو گروه ایندیکا (بومی جنوب آسیا) و ژاپونیکا (بومی ژاپن، شمال چین و کره) از برنج وجود دارد که ارقام آنها به روزهای بلند با فصل کوتاه این مناطق سازگار شده‌اند.

برنج در میان غلات، از این نظر قادر است در آب جوانه زده و رشد کند، منحصر به فرد است. این گیاه درجه‌ی حرارت‌های زیاد (حداقل
12-10 درجه سانتی‌گراد) برای جوانه‌زدن نیاز دارد. البته واریته‌های زودرس، باعث می‌شود که بتوان تا مناطق هوکایدو (ژاپن) آنرا کشت کرد و آبیاری باعث شده است در مناطق خشک دنیا توسعه یابد.

جو و یولاف دو غله دیگر مناطق معتدله‌ عمدتاً به عنوان غذای دام مورد استفاده قرار می‌گیرند. جو زودتر از سایر غلات می‌رسد. ضمن اینکه نیاز آب و هوایی آن، نظیر گندم است. ولی می‌توان در عرض‌های جغرافیایی بالاتر و خشک‌تر نسبت به گندم کشت کرد.

پروتئین جو در رابطه با واکنش این گیاه به آب و هوا نظیر گندم است و این فاکتور در رابطه با استفاده از جو به عنوان غذای دام یا در صنایع تخمیری موثر است. بالابودن نسبت نشاسته به پروتئین در جو، در شرایط مرطوب برای تهیه مالت مناسب‌تر از دانه‌های سخت که دارای پروتئین بالا هستند، می‌باشد. اگرچه نیاز غذایی جو مانند گندم نیست، اما عدم زهکشی و بالابودن اسیدیته را کمتر تحمل و در برابر غلظت نسبتاً زیاد نمک‌های قلیایی مقاوم‌تر است.

یولاف (هر دو قسمت کاه و دانه) به عنوان غذایی دام استفاده می‌شود. اگرچه ارزش غذایی آن از نظر چربی (8درصد) و پروتئین (16درصد) بالاست، ولی پتانسیل تولید آن کم است. پوست دانه، فیبری و نرمتر از سایر غلات است. یولاف از گیاهان شاخص نواحی معتدله سرد و مرطوب است، اما مقاومت آن کم و از نظر خاک قانعتر از گندم و جو است.

ذرت، سورگوم و ارزن سه غله‌ی عمده مناطق گرم می‌باشند. ذرت که به عنوان یک گیاه غذایی در آمریکای مرکزی، منشاء گرفته است، با گندم و جو اولین گیاهان زراعی بودن که اهلی شدند. این گیاه دارای تنوع ژنتیکی و دامنه وسیع از نظر سازگاری به شرایط محیطی است و از پرمحصول‌ترین غلات است. مهمترین گروه‌های تجارتی آن عبارتند از:

1. ذرت غلافدار (Zea mays tunicate)
2. ذرت آردی (Z.m. amylacea)
3. ذرت پاپ‌کرن (Z.m. everta)
4. ذرت سخت (Z.m. indurate)
5. ذرت دندانه‌ای (Z.m. indentata)
6. ذرت شیرین (Z.m. saccharata)

فهرست مطالب

مقدمه

فصل اول

گیاهان زراعی

گیاهان مهم زراعی

غلات

بقولات

گیاهان ریشه‌ای و غده‌ای

فصل دوم

اقلیم زراعی و عوامل موثر بر رشد و نمو گیاهان زراعی

شدت نور

آب

نقش آب به عنوان کنترل‌کننده سیر انرژی در گیاهان

مشخصات باران

باران‌های کنوکتیو

باران‌های کوهستانی

خصوصیات بارندگی

بازگردش مواد در اکوسیستم‌های طبیعی

فصل سوم

اهمیت بعضی از عوامل خاکی

فقر خاک و انبوهی پوشش گیاهی جنگل‌های حاره مرطوب

تناقظی که در «ساوان» مستتر است

تاثیر بافت خاک بر روی گیاهان

ارزش گیاهان به عنوان معرف خاک‌های شور و قلیایی

بعضی از گیاهان معرف خاک‌های شور و قلیایی

فصل چهارم

اکولوژی جمعیت گیاهی در کشاورزی

تولیدات کشاورزی به عنوان یک فرایند جمعیتی

مرحله بذری

جوانه‌زنی

مرحله نونهالی

تولید مثل

تفاوتهای موجود در جمعیت گیاهان زراعی

رقابت علفهای هرز

تحقیقات کشاورزی و بیولوژی جمعیت گیاهی

کشاورزی از دیدگاه مدیریت جمعیت گیاهی

افزایش شاخص برداشت از طریق تغییر استراتژی زراعی

اصلاح محصولات زراعی از نظر اکولوژیکی

فصل پنجم

مناطق اکولوژیکی زراعی ایران

منطقه خوزستان

منطقه ساحلی جنوب

منطقه فلات مرکزی (نمکزار)

منطقه فلات مرکزی بدون نمکزار

منطقه کوهستانی مدیترانه‌ای بری

منطقه کوهستانی معتدله سرد

منطقه ساحلی دریای خزر

پیشنهادات

منابع و ماخذ

خرید فایل

پایان نامه بررسی اثرات تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد بر صفات زراعی و شاخص‌های رشد ارقام بهاره کلزا

پایان نامه بررسی اثرات تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد بر صفات زراعی و شاخص‌های رشد ارقام بهاره کلزا

چکیده

به منظور بررسی اثر تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد برصفات زراعی و شاخص های رشد ارقام بهاره کلزا (Brassica napus L.) آزمایشی به صورت کرت‌های یک بار خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال 83-1382 در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج اجرا شد. در این آزمایش، آبیاری به عنوان عامل اصلی در دو سطح شامل آبیاری معمول یا آبیاری پس از 60 میلی‌متر تبخیر از تشتک کلاس A ( شاهد) و تنش خشکی (قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی به بعد) و ارقام بهاره کلزا به عنوان عامل فرعی در ده سطح شامل ارقام Comet, Goliath ، Sw Hot Shot, Eagle, Sw 5001،19-H،Hyola 401، Hyola 420 ، Option 500 و Quantum بودند. در این تحقیق از کلیه مراحل فنولوژیکی گیاه یادداشت برداری به عمل آمد. همچنین صفاتی نظیر: ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، قطر ساقه ، طول خورجین ساقه اصلی، شاخه فرعی، طول خورجین، تعداد خورجین در ساقه اصلی و شاخه فرعی ، تعداد خورجین در بوته ، تعداد دانه در خورجین ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و درصد روغن دانه و عملکرد روغن دانه، اندازه گیری شدند.نتایج حاصل نشان داد که اثر سطوح مختلف آبیاری بر صفات تعداد شاخه فرعی دربوته، قطر ساقه، طول خورجین شاخه فرعی، تعداد خورجین در ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و عملکرد روغن دانه معنی دار گردید. همچنین اثر رقم بر صفاتی نظیر ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، طول خورجین ساقه اصلی و شاخه فرعی، طول خورجین، تعداد خورجین در ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد دانه در خورجین ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و عملکرد دانه معنی دار شد. اثرات متقابل آبیاری و رقم نیز بر صفات ارتفاع بوته وعملکرد بیولوژیک معنی دار گردید. تعداد خورجین در بوته در شرایط تنش خشکی درکلیه ارقام کاهش یافت( البته غیرمعنی دار). بیشترین تعداد دانه در خورجین در شرایط آبیاری معمول به رقم Quantum (7/18 عدد) و در شرایط تنش خشکی به رقم Option 500 (1/12عدد) اختصاص یافت. بیشترین وزن هزار دانه در شرایط آبیاری معمول و تنش خشکی به ترتیب با میانگین 52/4 و 49/4 گرم مربوط به رقم Hyola 401 و کمترین آن با میانگین 44/3 گرم مربوط به Comet بود. ارقام Option 500،19-H،Eagle و Comet به ترتیب با میانگین 4725،4567،4467 و 4419 کیلوگرم در هکتار، بیشترین عملکرد دانه را در شرایط آبیاری معمول دارا بودند. همچنین ارقام 19-H, Option 500, Hyola 420 , Sw 5001 , Eagle به ترتیب با میانگین 3889 ، 3863،3831،3731 ،3708 کیلوگرم در هکتار، ارقام برتر در شرایط کم آبی ( قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی به بعد) بودند که از لحاظ عملکرد روغن دانه نیز جزء ارقام برتر بوده‌اند. بیشترین میزان عملکرد بیولوژیک در شرایط آبیاری معمول با میانگین 19390 کیلوگرم در هکتار به رقم Eagle و در شرایط تنش خشکی با میانگین 11420 کیلوگرم در هکتار به رقم Hyola 401 تعلق داشت. شاخص برداشت بالاتر رقم Option 500 (295/0) در شرایط آبیاری معمول و همچنین شاخص برداشت بالاتر رقم Hyola 401 (274/0)‌در شرایط تنش خشکی نسبت به سایر ارقام مورد بررسی، بیان گر این است که این ارقام، درصد بیشتری از مواد فتوسنتزی را در شرایط مختلف رطوبتی به دانه ها اختصاص داده اند. همبستگی ساده صفات مورد آزمون نشان داد که عملکرد دانه با شاخص برداشت، عملکرد روغن دانه، درصدروغن دانه، تعداد خورجین در بوته، تعداد خورجین در شاخه فرعی، طول خورجین شاخه فرعی، قطر ساقه و تعداد شاخه فرعی در بوته همبستگی مثبت بسیار معنی دار و با طول خورجین بوته، همبستگی مثبت معنی دار نشان داد. در بررسی شاخص های رشد مشخص گردید که تنش خشکی سبب کاهش وزن خشک کل گیاه (TDW)، وزن خشک برگ (LDW) و شاخص سطح برگ (LAT) گردید. البته در شرایط تنش خشکی، بالاترین وزن خشک کل گیاه با میانگین8/2477 گرم بر متر مربع مربوط به رقمHyola 420، بالاترین وزن خشک برگ با میانگین7/330 گرم بر مترمربع مربوط به رقمOption 500 و بالاترین شاخص سطح برگ با میانگین 64/5 مربوط به رقم Sw 5001 بود. بر پایه نتایج حاصله می توان این گونه استنباط نمود که ارقام 19-H , Option 500,Eagle نسبت به سایر ارقام مورد بررسی، سازگاری بهتری با تنش خشکی داشتند و توانستند هم در شرایط آبیاری معمول و هم در شرایط تنش خشکی عملکرد بالاتری را تولید نمایند. بنابراین این سه رقم قابل توصیه از دیدگاه زراعت در شرایط تنش کم آبی ( دو بار آبیاری کمتر نسبت به شرایط معمول ) می باشند.

لغات کلیدی: ارقام کلزا، تنش خشکی، عملکرد و اجزاء عملکرد، شاخص های رشد.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده......................................................................................................................... 1

مقدمه.......................................................................................................................... 3

فصل اول: کلیات........................................................................................................ 6

1-1- تاریخچه............................................................................................................. 7

1-2- کلیاتی دربارة کلزا............................................................................................... 8

1-3- اهمیت وجایگاه کلزا در ایران............................................................................... 10

1-4- سطح زیرکشت، تولید وعملکرد کلزا در جهان و ایران............................................ 12

1-5- ترکیب شیمیایی دانه کلزا...................................................................................... 14

1-6- خصوصیات گیاه شناسی....................................................................................... 16

1-6-1- ریشه.......................................................................................................... 16

1-6-2- ساقه........................................................................................................... 17

1-6-3- برگ........................................................................................................... 18

1-6-4- گل............................................................................................................. 18

1-6-5- میوه............................................................................................................ 18

1-6-6- دانه کلزا..................................................................................................... 19

1-7- مراحل فنولوژی................................................................................................... 19

1-8- اکولوژی کلزا...................................................................................................... 19

1-9- کاشت ............................................................................................................... 22

1-9-1- آماده سازی زمین......................................................................................... 22

1-9-2- تاریخ کاشت............................................................................................... 22

1-9-3- میزان بذر وتراکم بوته.................................................................................. 23

1-9-4- عمق و ابعاد کاشت...................................................................................... 23

1-9-5- روش کاشت............................................................................................... 23

1-10- داشت.............................................................................................................. 24

1-10-1- نیازهای غذایی.......................................................................................... 24

1-10-2- علف‌های هرز........................................................................................... 24

1-10-3- آفات و بیماری‌ها...................................................................................... 25

1-11- برداشت........................................................................................................... 26

1-11-1- خرمن کوبی.............................................................................................. 26

1-12- انبار کردن......................................................................................................... 27

فصل دوم : بررسی منابع.............................................................................................. 28

2-1- تنش.................................................................................................................. 29

2-2- تنش خشکی یا تنش آبی..................................................................................... 29

2-3- مکانیزم‌های مقاومت به خشکی............................................................................. 30

2-4- تنظیم اسمزی...................................................................................................... 33

2-5- تأثیر تنش خشکی بر رشد برگ............................................................................ 34

2-6- تأثیر تنش خشکی بر رشد ساقه و برگ................................................................. 35

2-7- عکس العمل کلزا در برابر تنش خشکی ورژیمهای رطوبتی..................................... 36

2-8- تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه......................................................................... 39

2-9- تأثیر تنش خشکی بر اجزای عملکرد..................................................................... 41

2-9-1- تعداد خورجین در گیاه بوته.......................................................................... 41

2-9-2- تعداد دانه در خورجین................................................................................. 42

2-9-3- وزن هزار دانه............................................................................................. 43

2-9-4- شاخص برداشت......................................................................................... 44

2-10- تأثیر تنش خشکی بر صفات کیفی...................................................................... 45

2-10-1- درصد روغن دانه...................................................................................... 45

2-11- تجزیه و تحلیل رشد.......................................................................................... 46

2-11-1- تجمع ماده خشک..................................................................................... 48

2-11-2- شاخص سطح برگ.................................................................................... 49

فصل سوم : مواد و روش ها........................................................................................ 51

3-1- مشخصات محل اجرای آزمایش........................................................................... 52

3-2- مشخصات آزمایش.............................................................................................. 52

3-2-1- معرفی تیمارها............................................................................................. 52

3-2-2- طرح آزمایشی............................................................................................. 53

3-2-3- تجزیه آماری............................................................................................... 54

3-3- عملیات زراعی.................................................................................................... 54

3-3-1- آماده سازی زمین......................................................................................... 54

3-3-2- کاشت........................................................................................................ 54

3-3-3- داشت........................................................................................................ 55

3-3-4- برداشت...................................................................................................... 55

3-4- برآورد شاخص های رشد.................................................................................... 55

3-4-1- نمونه برداری............................................................................................... 56

3-4-2- تعیین سطح برگ......................................................................................... 56

3-4-3- تعیین وزن خشک برگ و وزن خشک کل..................................................... 56

3-5- اندازه گیری صفات کمی...................................................................................... 56

3-6- اندازه گیری صفات کیفی مورد مطالعه................................................................... 58

3-6-1- تعیین درصد روغن دانه............................................................................... 58

3-7- تعیین مراحل فنولوژیکی...................................................................................... 59

فصل چهارم : نتایج و بحث......................................................................................... 60

4-1- تأثیر تنش خشکی بر ویژگیهای مورفولوژیکی، ساختاری و زراعی........................... 61

4-1-1- ارتفاع بوته.................................................................................................. 61

4-1-2- تعداد شاخه فرعی در بوته............................................................................ 64

4-1-3- قطر ساقه.................................................................................................... 67

4-1-4- طول خورجین ساقه اصلی............................................................................ 70

4-1-5- طول خورجین شاخه فرعی........................................................................... 73

4-1-6- طول خورجین بوته...................................................................................... 76

4-1-7- تعداد خورجین در ساقه اصلی...................................................................... 79

4-1-8- تعداد خورجین در شاخه فرعی..................................................................... 83

4-1-9- تعداد خورجین در بوته................................................................................ 87

4-1-10- تعداد دانه در خورجین ساقه فرعی.............................................................. 91

4-1-11- تعداد دانه در خورجین شاخه فرعی............................................................ 94

4-1-12- تعداد دانه در خورجین............................................................................... 98

4-1-13- وزن هزار دانه........................................................................................... 102

4-1-14- عملکرد دانه.............................................................................................. 105

4-1-15- عملکرد بیولوژیک..................................................................................... 109

4-1-16- شاخص برداشت....................................................................................... 113

4-2- تأثیر تنش خشکی بر روی صفات کیفی................................................................ 116

4-2-1- درصد روغن دانه........................................................................................ 116

4-2-2- عملکرد روغن دانه...................................................................................... 120

4-3- تأثیر تنش خشکی بر روی شاخص‌های رشد......................................................... 124

4-3-1- وزن خشک کل گیاه.................................................................................... 124

4-3-1-1- روندتغییرات وزن خشک کل گیاه درشرایط آبیاری معمول وتنش کم آبی................. 124

4-3-1-2- روند تغییرات وزن خشک کل ارقام برتر در شرایط آبیاری معمول.......... 125

4-3-1-3- روند تغییرات وزن خشک کل ارقام برتر در شرایط تنش کم آبی............. 126

4-3-2- وزن خشک برگ......................................................................................... 128

4-3-2-1- روند تغییرات وزن خشک برگ در شرایط آبیاری معمول و تنش کم آبی.. 128

4-3-2-2- روند تغییرات وزن خشک برگ ارقام برتر در شرایط آبیاری معمول........ 129

4-3-2-3- روند تغییرات وزن خشک برگ ارقام برتر در شرایط تنش کم آبی.......... 130

4-3-3- شاخص سطح برگ...................................................................................... 131

4-3-3-1-روندتغییرات شاخص سطح برگ ارقام کلزادرشرایط آبیاری معمول وتنش کم آبی..... 131

4-3-3-2-روندتغییرات شاخص سطح برگ ارقام برتر در شرایط آبیاری معمول....... 132

4-3-3-3- روند تغییرات شاخص سطح برگ ارقام برتر در شرایط تنش کم آبی....... 133

4-4- همبستگی ساده صفات مورد مطالعه....................................................................... 134

4-5- نتیجه گیری کلی.................................................................................................. 138

4-6- پیشنهادات.......................................................................................................... 139

فهرست منابع.............................................................................................................. 140

خرید فایل

پایان نامه بررسی اثرات تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد بر صفات زراعی و شاخص‌های رشد ارقام بهاره کلزا

پایان نامه بررسی اثرات تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد بر صفات زراعی و شاخص‌های رشد ارقام بهاره کلزا

چکیده

به منظور بررسی اثر تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد برصفات زراعی و شاخص های رشد ارقام بهاره کلزا (Brassica napus L.) آزمایشی به صورت کرت‌های یک بار خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال 83-1382 در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج اجرا شد. در این آزمایش، آبیاری به عنوان عامل اصلی در دو سطح شامل آبیاری معمول یا آبیاری پس از 60 میلی‌متر تبخیر از تشتک کلاس A ( شاهد) و تنش خشکی (قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی به بعد) و ارقام بهاره کلزا به عنوان عامل فرعی در ده سطح شامل ارقام Comet, Goliath ، Sw Hot Shot, Eagle, Sw 5001،19-H،Hyola 401، Hyola 420 ، Option 500 و Quantum بودند. در این تحقیق از کلیه مراحل فنولوژیکی گیاه یادداشت برداری به عمل آمد. همچنین صفاتی نظیر: ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، قطر ساقه ، طول خورجین ساقه اصلی، شاخه فرعی، طول خورجین، تعداد خورجین در ساقه اصلی و شاخه فرعی ، تعداد خورجین در بوته ، تعداد دانه در خورجین ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و درصد روغن دانه و عملکرد روغن دانه، اندازه گیری شدند.نتایج حاصل نشان داد که اثر سطوح مختلف آبیاری بر صفات تعداد شاخه فرعی دربوته، قطر ساقه، طول خورجین شاخه فرعی، تعداد خورجین در ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و عملکرد روغن دانه معنی دار گردید. همچنین اثر رقم بر صفاتی نظیر ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، طول خورجین ساقه اصلی و شاخه فرعی، طول خورجین، تعداد خورجین در ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد دانه در خورجین ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و عملکرد دانه معنی دار شد. اثرات متقابل آبیاری و رقم نیز بر صفات ارتفاع بوته وعملکرد بیولوژیک معنی دار گردید. تعداد خورجین در بوته در شرایط تنش خشکی درکلیه ارقام کاهش یافت( البته غیرمعنی دار). بیشترین تعداد دانه در خورجین در شرایط آبیاری معمول به رقم Quantum (7/18 عدد) و در شرایط تنش خشکی به رقم Option 500 (1/12عدد) اختصاص یافت. بیشترین وزن هزار دانه در شرایط آبیاری معمول و تنش خشکی به ترتیب با میانگین 52/4 و 49/4 گرم مربوط به رقم Hyola 401 و کمترین آن با میانگین 44/3 گرم مربوط به Comet بود. ارقام Option 500،19-H،Eagle و Comet به ترتیب با میانگین 4725،4567،4467 و 4419 کیلوگرم در هکتار، بیشترین عملکرد دانه را در شرایط آبیاری معمول دارا بودند. همچنین ارقام 19-H, Option 500, Hyola 420 , Sw 5001 , Eagle به ترتیب با میانگین 3889 ، 3863،3831،3731 ،3708 کیلوگرم در هکتار، ارقام برتر در شرایط کم آبی ( قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی به بعد) بودند که از لحاظ عملکرد روغن دانه نیز جزء ارقام برتر بوده‌اند. بیشترین میزان عملکرد بیولوژیک در شرایط آبیاری معمول با میانگین 19390 کیلوگرم در هکتار به رقم Eagle و در شرایط تنش خشکی با میانگین 11420 کیلوگرم در هکتار به رقم Hyola 401 تعلق داشت. شاخص برداشت بالاتر رقم Option 500 (295/0) در شرایط آبیاری معمول و همچنین شاخص برداشت بالاتر رقم Hyola 401 (274/0)‌در شرایط تنش خشکی نسبت به سایر ارقام مورد بررسی، بیان گر این است که این ارقام، درصد بیشتری از مواد فتوسنتزی را در شرایط مختلف رطوبتی به دانه ها اختصاص داده اند. همبستگی ساده صفات مورد آزمون نشان داد که عملکرد دانه با شاخص برداشت، عملکرد روغن دانه، درصدروغن دانه، تعداد خورجین در بوته، تعداد خورجین در شاخه فرعی، طول خورجین شاخه فرعی، قطر ساقه و تعداد شاخه فرعی در بوته همبستگی مثبت بسیار معنی دار و با طول خورجین بوته، همبستگی مثبت معنی دار نشان داد. در بررسی شاخص های رشد مشخص گردید که تنش خشکی سبب کاهش وزن خشک کل گیاه (TDW)، وزن خشک برگ (LDW) و شاخص سطح برگ (LAT) گردید. البته در شرایط تنش خشکی، بالاترین وزن خشک کل گیاه با میانگین8/2477 گرم بر متر مربع مربوط به رقمHyola 420، بالاترین وزن خشک برگ با میانگین7/330 گرم بر مترمربع مربوط به رقمOption 500 و بالاترین شاخص سطح برگ با میانگین 64/5 مربوط به رقم Sw 5001 بود. بر پایه نتایج حاصله می توان این گونه استنباط نمود که ارقام 19-H , Option 500,Eagle نسبت به سایر ارقام مورد بررسی، سازگاری بهتری با تنش خشکی داشتند و توانستند هم در شرایط آبیاری معمول و هم در شرایط تنش خشکی عملکرد بالاتری را تولید نمایند. بنابراین این سه رقم قابل توصیه از دیدگاه زراعت در شرایط تنش کم آبی ( دو بار آبیاری کمتر نسبت به شرایط معمول ) می باشند.

لغات کلیدی: ارقام کلزا، تنش خشکی، عملکرد و اجزاء عملکرد، شاخص های رشد.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده......................................................................................................................... 1

مقدمه.......................................................................................................................... 3

فصل اول: کلیات........................................................................................................ 6

1-1- تاریخچه............................................................................................................. 7

1-2- کلیاتی دربارة کلزا............................................................................................... 8

1-3- اهمیت وجایگاه کلزا در ایران............................................................................... 10

1-4- سطح زیرکشت، تولید وعملکرد کلزا در جهان و ایران............................................ 12

1-5- ترکیب شیمیایی دانه کلزا...................................................................................... 14

1-6- خصوصیات گیاه شناسی....................................................................................... 16

1-6-1- ریشه.......................................................................................................... 16

1-6-2- ساقه........................................................................................................... 17

1-6-3- برگ........................................................................................................... 18

1-6-4- گل............................................................................................................. 18

1-6-5- میوه............................................................................................................ 18

1-6-6- دانه کلزا..................................................................................................... 19

1-7- مراحل فنولوژی................................................................................................... 19

1-8- اکولوژی کلزا...................................................................................................... 19

1-9- کاشت ............................................................................................................... 22

1-9-1- آماده سازی زمین......................................................................................... 22

1-9-2- تاریخ کاشت............................................................................................... 22

1-9-3- میزان بذر وتراکم بوته.................................................................................. 23

1-9-4- عمق و ابعاد کاشت...................................................................................... 23

1-9-5- روش کاشت............................................................................................... 23

1-10- داشت.............................................................................................................. 24

1-10-1- نیازهای غذایی.......................................................................................... 24

1-10-2- علف‌های هرز........................................................................................... 24

1-10-3- آفات و بیماری‌ها...................................................................................... 25

1-11- برداشت........................................................................................................... 26

1-11-1- خرمن کوبی.............................................................................................. 26

1-12- انبار کردن......................................................................................................... 27

فصل دوم : بررسی منابع.............................................................................................. 28

2-1- تنش.................................................................................................................. 29

2-2- تنش خشکی یا تنش آبی..................................................................................... 29

2-3- مکانیزم‌های مقاومت به خشکی............................................................................. 30

2-4- تنظیم اسمزی...................................................................................................... 33

2-5- تأثیر تنش خشکی بر رشد برگ............................................................................ 34

2-6- تأثیر تنش خشکی بر رشد ساقه و برگ................................................................. 35

2-7- عکس العمل کلزا در برابر تنش خشکی ورژیمهای رطوبتی..................................... 36

2-8- تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه......................................................................... 39

2-9- تأثیر تنش خشکی بر اجزای عملکرد..................................................................... 41

2-9-1- تعداد خورجین در گیاه بوته.......................................................................... 41

2-9-2- تعداد دانه در خورجین................................................................................. 42

2-9-3- وزن هزار دانه............................................................................................. 43

2-9-4- شاخص برداشت......................................................................................... 44

2-10- تأثیر تنش خشکی بر صفات کیفی...................................................................... 45

2-10-1- درصد روغن دانه...................................................................................... 45

2-11- تجزیه و تحلیل رشد.......................................................................................... 46

2-11-1- تجمع ماده خشک..................................................................................... 48

2-11-2- شاخص سطح برگ.................................................................................... 49

فصل سوم : مواد و روش ها........................................................................................ 51

3-1- مشخصات محل اجرای آزمایش........................................................................... 52

3-2- مشخصات آزمایش.............................................................................................. 52

3-2-1- معرفی تیمارها............................................................................................. 52

3-2-2- طرح آزمایشی............................................................................................. 53

3-2-3- تجزیه آماری............................................................................................... 54

3-3- عملیات زراعی.................................................................................................... 54

3-3-1- آماده سازی زمین......................................................................................... 54

3-3-2- کاشت........................................................................................................ 54

3-3-3- داشت........................................................................................................ 55

3-3-4- برداشت...................................................................................................... 55

3-4- برآورد شاخص های رشد.................................................................................... 55

3-4-1- نمونه برداری............................................................................................... 56

3-4-2- تعیین سطح برگ......................................................................................... 56

3-4-3- تعیین وزن خشک برگ و وزن خشک کل..................................................... 56

3-5- اندازه گیری صفات کمی...................................................................................... 56

3-6- اندازه گیری صفات کیفی مورد مطالعه................................................................... 58

3-6-1- تعیین درصد روغن دانه............................................................................... 58

3-7- تعیین مراحل فنولوژیکی...................................................................................... 59

فصل چهارم : نتایج و بحث......................................................................................... 60

4-1- تأثیر تنش خشکی بر ویژگیهای مورفولوژیکی، ساختاری و زراعی........................... 61

4-1-1- ارتفاع بوته.................................................................................................. 61

4-1-2- تعداد شاخه فرعی در بوته............................................................................ 64

4-1-3- قطر ساقه.................................................................................................... 67

4-1-4- طول خورجین ساقه اصلی............................................................................ 70

4-1-5- طول خورجین شاخه فرعی........................................................................... 73

4-1-6- طول خورجین بوته...................................................................................... 76

4-1-7- تعداد خورجین در ساقه اصلی...................................................................... 79

4-1-8- تعداد خورجین در شاخه فرعی..................................................................... 83

4-1-9- تعداد خورجین در بوته................................................................................ 87

4-1-10- تعداد دانه در خورجین ساقه فرعی.............................................................. 91

4-1-11- تعداد دانه در خورجین شاخه فرعی............................................................ 94

4-1-12- تعداد دانه در خورجین............................................................................... 98

4-1-13- وزن هزار دانه........................................................................................... 102

4-1-14- عملکرد دانه.............................................................................................. 105

4-1-15- عملکرد بیولوژیک..................................................................................... 109

4-1-16- شاخص برداشت....................................................................................... 113

4-2- تأثیر تنش خشکی بر روی صفات کیفی................................................................ 116

4-2-1- درصد روغن دانه........................................................................................ 116

4-2-2- عملکرد روغن دانه...................................................................................... 120

4-3- تأثیر تنش خشکی بر روی شاخص‌های رشد......................................................... 124

4-3-1- وزن خشک کل گیاه.................................................................................... 124

4-3-1-1- روندتغییرات وزن خشک کل گیاه درشرایط آبیاری معمول وتنش کم آبی................. 124

4-3-1-2- روند تغییرات وزن خشک کل ارقام برتر در شرایط آبیاری معمول.......... 125

4-3-1-3- روند تغییرات وزن خشک کل ارقام برتر در شرایط تنش کم آبی............. 126

4-3-2- وزن خشک برگ......................................................................................... 128

4-3-2-1- روند تغییرات وزن خشک برگ در شرایط آبیاری معمول و تنش کم آبی.. 128

4-3-2-2- روند تغییرات وزن خشک برگ ارقام برتر در شرایط آبیاری معمول........ 129

4-3-2-3- روند تغییرات وزن خشک برگ ارقام برتر در شرایط تنش کم آبی.......... 130

4-3-3- شاخص سطح برگ...................................................................................... 131

4-3-3-1-روندتغییرات شاخص سطح برگ ارقام کلزادرشرایط آبیاری معمول وتنش کم آبی..... 131

4-3-3-2-روندتغییرات شاخص سطح برگ ارقام برتر در شرایط آبیاری معمول....... 132

4-3-3-3- روند تغییرات شاخص سطح برگ ارقام برتر در شرایط تنش کم آبی....... 133

4-4- همبستگی ساده صفات مورد مطالعه....................................................................... 134

4-5- نتیجه گیری کلی.................................................................................................. 138

4-6- پیشنهادات.......................................................................................................... 139

فهرست منابع.............................................................................................................. 140

خرید فایل

پایان نامه بررسی پتانسیل ریزازدیادی و باززایی در تعدادی از ارقام زراعی و گونه های یکساله یونجه

پایان نامه بررسی پتانسیل ریزازدیادی و باززایی در تعدادی از ارقام زراعی و گونه های یکساله یونجه

مقدمه

یونجه (Medicago sativa L.) یکی از مهم‌ترین گیاهان علوفه‌ای برای تغذیه دام می‌باشد که با وسعت کشت جهانی بیش از 40 میلیون هکتار، زراعت آن امروزه بسیار توسعه یافته است (زانگ و همکاران 2010). همزیستی یونجه با باکتری‌های ریزوبیوم همزیست و در نتیجه تثبیت نیتروژن، حفظ ساختار مناسب خاک و اثرات بالقوه این گیاه در مدیریت آفات به عنوان مهم‌ترین گیاه تناوبی، اهمیت آن را در کشاورزی پایدار افزایش داده است (قوامی و همکاران، 1377(. یونجه اتوتتراپلوئید (2n = 4X = 32) و دگرگشن بوده و تنوع ژنتیکی زیادی بین ارقام مختلف آن دیده می‌شود. و به دلیل ظرفیت باززایی خوب درون شیشه­ای آن برای یک مدت زمان طولانی از اهداف مطالعات ﮊنتیکی و زیست شناسی سلولی- مولکولی بوده است (اینچوا و همکاران، 2005و شائو و همکاران، 2000). جنس Medicago ترکیبی از گونه­های چند­ساله و یکساله می‌باشد. یونجه­های یکساله در بیش از 250 منطقه جغرافیایی ایران پراکنده هستند که استان آذربایجان غربی یکی از نواحی رویشی آن‌ها است (حیدری شریف آباد و همکاران، 1379). به طور کلی، اگر ژنوتیپ­های یونجه مورد بررسی قرار گیرند، امکان یافتن یک ژنوتیپ با قابلیت باززایی خوب در ژرم پلاسم یونجه وجود دارد (اینچوا و همکاران،2005). افزایش کیفیت و میزان تولید و مقاومت در برابر بیماری‌ها جزء اهداف اصلی برای اصلاح یونجه (.Medicago sativa L) می‌باشد، اما بیشتر دستاوردها در گذشته با استفاده از روش‌های کلاسیک اصلاحی به دست آمده‌اند ، نه از تکنیک‌های مهندسی و این به علت عدم وجود پروتوکل باززایی مؤفق برای طیف وسیعی از ژنوتیپ های یونجه می‌باشد (لی و همکاران،2009). این گیاه دارای سابقه تاریخی طولانی بوده و قدمت آن به ابتدای تاریخ تمدن می‌رسد (قوامی و همکاران، 1377). احتمالا منشا آن ناحیه‌ی کائوکاسوس (Caucasus) یعنی شمال شرقی ترکیه، ارمنستان و شمال غربی ایران می‌باشد (میکاد و همکاران، 1988). سازگاری یونجه به دامنه‌ی وسیعی از شرایط آب و هوایی سبب شده است که این گیاه در بیش از 40 میلیون هکتار از اراضی دنیا کشت شود (زانگ و همکاران، 2010)، که در این میان آمریکا بیشترین سطح زیر کشت را دارا می‌باشد، بطوریکه آمریکا، اروپای شرقی و آرژانتین به تنهایی %70 مناطق سطح زیر کشت یونجه را به خود اختصاص می‌دهند (ورونسی و همکاران، 2010). در ایران نیز که از خاستگاه‌های اولیه یونجه بشمار می‌رود، این گیاه در 600 هزار هکتار از اراضی کشور کشت می‌شود که از این سطح زیر کشت حدود 3/4 میلیون تن علوفه خشک عاید کشاورزان می‌شود (آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی، 1388). جنس Medicago به شاخة گیاهان گلدار^[1]، زیرشاخة نهاندانگان^[2]، ردة دولپه‌ای‌ها^[3]، راستة روزالس^[4] و تیرة پاپیلوناسه‌آ^[5] متعلق است که شامل گونه‌هایی است که از لحاظ ویژگی‌های مورفولوژیکی بسیار متنوع می‌باشند و حدود دو سوم این گونه‌ها یکساله و بقیه چندساله هستند (لسینز و لسینز، 1979 و ورونسی و همکاران 2010).

1-1- تاریخچه و خصوصیات گیاه شناسی یونجه

1-1-1- اهمیت و گیاهشناسی یونجه

یونجة زراعی (Medicago Sativa L.) که ملکه گیاهان علوفه‌ای نیز نامیده می‌شود در بخش وسیعی از اروپا و آمریکا به عنوان مهم‌ترین علوفة لگومی شناخته شده است. این گیاه اغلب جهت مصرف به صورت علوفة خشک، علوفة دِهیدراته، حبه‌های علوفه‌ای، علوفة تازه، کود سبز و گهگاهی چراگاه کشت می‌شود (ورونسی و همکاران2010). بقایای یونجه مواد آلی خاک را افزایش می‌دهد و سیستم ریشه‌ای آن مواد غذایی موجود در اعماق خاک را در بین لایه‌های خاک به حرکت در‌آورده و سبب بهبود ساختار خاک، نفوذپذیری نسبت به آب و ظرفیت نگهداری آب می‌شود. کشت یونجه به مقدار کمی به علف‌کش و آفت‌کش نیاز دارد و به دلیل همزیستی باکتری‌های تثبیت کنندة نیتروژن (Sinorhizobium meliloti) با ریشه آن به کود نیتروژنه نیازی ندارد، که این ویژگی‌ها با ملاحظات ملی و بین‌المللی فعالیت‌های کشاورزی در ارتباط با محیط زیست سازگار می‌باشد. همچنین مزارع یونجه جهت غنی‌سازی تنوع زیستی بسیار مطلوب می‌باشند (ورونسی و همکاران، 2010). این گیاه دارای پروتئین زیادی بوده و حاوی اکثر اسیدهای آمینه، ویتامین‌ها و هیدرات‌های کربن می‌باشد و میزان فیبرعلوفه آن نیز کم می‌باشد (زانگ و همکاران 2010 و مونتیرو و همکاران، 2003).

1-1-2- ژنتیک و گروه‌های مختلف یونجه

جنس Medicago دارای اشکال دیپلوئید و تتراپلوئید M. sativa spp. Sativa،M.Sativa spp. Falcata و M. Sativa spp. Glutinosa می‌باشد، که این گونه‌ها به آسانی به اهم تلاقی یافته و دارای کاریوتیپ مشابهی می‌باشند. یکی از موانع عمده در تبادل ژن بین آن‌ها سطح پلوئیدی است که این عامل می‌تواند با تولید گامت‌های کاهش نیافته مرتفع گردد (مک کوی و بینگهام، 1988). اشکال دیپلوئید و گل ارغوانی M. Sativa، M. Sativa spp. Coerulea نامیده می‌شوند در حالی که اشکال تتراپلوئید و گل ارغوانی M. Sativa، M. Sativa spp. Sativa نامیده می‌شوند که یونجه‌های زراعی چندساله معمولاً در این گروه قرار می‌گیرند. در مقابل فرم‌های بالا، M. Sativa spp. Falcate دارای گل‌های زرد رنگ بوده و اشکال دیپلوئید را شامل می‌شود که دارای 4 گونه چند­ساله تتراپلوئید و دو گونه چندساله هگزاپلوئید می‌باشد (ورنوسی و همکاران، 2010). در حدود 3/1 جنس Medicao را گونه­های یکساله تشکیل می‌دهند که اکثرا دیپلوئید و خودگشن هستند و از بعضی جهات مانند رشد سریع‌تر، کیفیت علوفه ای و مقدار پروتئین خام نسبت گونه­های چند­ساله برتریت نشان می‌دهند (زو و همکاران،1996). یونجه‌­های یکساله (Medic) ممکن است به عنوان یک منبع مفید برای ژن‌های دخیل در صفات زراعی مهم مانند مقاومت به تنش­های زنده و غیر زنده باشند (اینچوا و همکاران، 1999).

1-1-3- انواع یونجه زراعی داخلی

یونجه همدانی: در برابر سرما مقاوم بوده و ارتفاع آن بیش از سایر ارقام سردسیری و نیمه گرمسیری است. به طوری که ارتفاع ساقه به ۸۰ تا ۹۰ سانتی متر می‌رسد. برگ‌های آن کوچک‌تر و نازک‌تر و باریک‌تر از سایر ارقام است. این رقم در ارتفاعات زیاد به خوبی رشد می‌کند. دانه­های آن کوچک و در حدود یک تا ۱/۲ میلی متر است. یونجه همدانی رنگ بنفش دارد و برای کشت در مناطق سرد و مرتفع مناسب است.

قره یونجه: مرکز عمل آوری آن آذربایجان است. در برابر سرما مقاوم است و برای کشت به صورت یونجه یکساله و حتی دیم در مناطق سرد به خصوص آذربایجان مناسب است.

1-2- اهمیت کشت بافت

کشت بافت تکنیکی است که امکان تولید گیاه در محیط درون شیشه­ای را فراهم می‌کند. اساس این تکنیک توتی پوتانسی است که بیان می‌کند هر سلول گیاهی دارای کلیه اطلاعات ژنتیکی لازم برای تبدیل شدن به یک گیاه کامل است. بنابراین کشت سلول، بافت یا اندام این امکان را فراهم می‌کند که با کشت یکی از اجزای فوق سایر قسمت‌های گیاه تشکیل شود. کشت بافت دارای اهداف متعددی است که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- پی بردن به نیازهای تغذیه­ای سلول و توانایی سلول

2- ریزازدیادی یا تکثیر سریع در فضای محدود

3- فراهم آوردن دست ورزی ژن یا مهندسی ژنتیک

4- تولید گیاهان هاپلوئید

5- به نژادی و تهیه نژاد­های مقاوم به شوری وخشکی

6- رفع مشکلات مربوط به رویش سخت بذرها

7- کشت پروتو پلاست و هیبریداسیون سوماتیکی

8- کوتاه کردن مراحل چرخه زندگی گیاه وتسریع گلدهی

9- طولانی کردن مرحله رویشی در گیاهانی که قسمت‌های رویشی آن‌ها مصرف می‌شود(مانند یونجه)

10- تولید گیاهان عاری از ویروس

11- حفظ ونگهداری ذخایر ژنتیکی

12- تولید متابولیتهای ثانویه

13- گلدهی در محیط درون شیشه‌ای

14- رفع مشکلات خودناسازگاری

از مشکلات کشت بافت می‌توان به انواع آلودگی‌های باکتریایی وقارچی اشاره کرد که در برخی از موارد کار را با شکست مواجه می‌سازد. همچنین کشت بافت نیاز به تجربه دارد وگیاهان رشد کرده در محیط درون شیشه­ای به شرایط رطوبت بالا عادت کرده‌اند، بنابراین باید مرحله سازگاری را سپری کرده وسپس به خاک منتقل شوند (حسندخت و همکاران،1385).

1-3- کشت بافت گیاهی

ایجاد انگیزه برای بکارگیری تکنیک­های کشت بافت گیاهی در تکثیر و اصلاح گونه­های گیاهی از کار اولیه مورل (1960) روی تکثیر ارکیده در محیط کشت جدید با غلظت بالایی از نمک‌های معدنی توسط موراشیگ و اسکوگ (1962) ناشی شد. از آن به بعد، این تکنولوژی به صورت قابل توجهی رشد یافت وامروزه یک نقش کلیدی در تکثیر ، اصلاح و مهندسی ژنتیک گیاهی ایفا می‌کند.کشت بافت گیاهی بر پایه سه قابلیت گیاهی استوار است: 1 ـ توانمندی[6]که توان یا ظرفیت توارثی یک سلول گیاهی برای نمو به یک گیاه کامل با القای تحریک مناسب است. توانمندی بر این مطلب دلالت می‌کند که هر سلول واجد تمام اطلاعات لازم برای رشد و تکثیر می‌باشد. گر چه از لحاظ نظری همه سلول­های گیاهی توانمند هستند، با این حال سلول‌های مریستمی بیشترین توان بیان این ویژگی را دارند. 2ـ تمایز زدایی[7]، که توان سلول‌های بالغ برای بازگشت به شرایط مریستمی است و بعد از آن سلول‌ها با بازتمایزی[8] اندام­های جدیدی را سازماندهی می‌کنند. 3ـ شایستگی[9]، که توانایی ذاتی یک سلول یا بافت گیاهی را برای نمو در یک مسیر مشخص بیان می‌کند. برای مثال، سلول­های با شایستگی رویانی توانایی تبدیل شدن به رویان­های کاملاً فعال را دارند. در مقابل این اصطلاح، واژه ناشایستگی یا ناتوانی ریخت زایی بیان می‌شود.

3-1 انواع کشت درون شیشه‌ای :

1 ـ کشت گیاهان کامل ( برای مثال، کشت بذر ارکیده ، کشت دانه رست [10]

2ـ کشت اندام ( برای مثال، کشت مریستم)، کشت شاخساره[11]: کشت ریشه- کشت برگ- کشت به ساک، کشت رویان

3ـ کشت کالوس

4 ـ کشت سلول

5 ـ کشت پروتوپلاست

روش‌های کشت بافت مبتنی بر دو مرحله تمایز زدایی و تمایزیابی می‌باشد. یاخته‌ها، بافت‌ها و اندام‌های گیاهی در طی مرحله تمایز زدایی، توده‌های یاخته‌ای بی‌شکل و متراکمی به نام پینه را تولید می‌نمایند و سپس در شرایط غذایی و محیطی مناسب تمایز یافته و بافت‌های مختلفی را ایجاد نموده و گیاهان کاملی را به وجود می‌آورند. به همین دلیل کشت بافت در مسائل مربوط به رشد و تمایزیابی تحت شرایط باز تولیدی به آزمایش‌های گیاهی کمک گرانبهایی کرده است. کشت بافت در کشاورزی و باغبانی نه تنها به منظور تکثیر گیاهان بلکه اهداف مربوط به جذب مواد غذایی خاک، مقاومت به شوری خاک، حذف عوامل بیماری‌زا، حفظ ذخایـر گیاهی ارزشمند در کشت‌ها و در درجه حرارت‌های پاییـن و اصلاح گیاهان کاربردهای عملی بسیار وسیعی پیدا کرده است. اهمیت کشت بافت گیاهی به اندازه‌ای است که بسیاری از دانشگاه‌های دنیا آن را در دوره‌های آموزشی پیشرفته و مقدماتی خود گنجانیده‌اند و حتی در بعضی از کشورها دوره‌های تخصصی ریزازدیادی را در سطح تولید سازماندهی کرده‌اند (عادلی مسبب، 1378).

یکی از مهم‌ترین مسائل حل نشده در زیست شناسی عمومی، تنظیم رشد و نمو است. یک روش آزمایشی که در پژوهش‌های تنظیم رشد و نمو گیاه، زیاد بکار برده می‌شود، کشت قسمت­های قطع شده گیاهی و ریز نمونه­های بافتی مشخص روی محیط کشت مصنوعی در آزمایشگاه است. اسکوک و همکارانش کشف کردند که اگر بافت آوندی همراه با ریز نمونه­های مغز روی یک محیط کشت شامل اکسین کشت شود، بافت تحریک شده و متحمل تقسیم سلولی می‌گردد. همچنین کشف کینیتین بدین علت مهم بود که مشخص کرد تقسیم سلولی می‌تواند به واسطه ماده شیمیایی ساده­ای تحریک گردد. بنابراین، با کشف کینتین حدس زده شد که ممکن است مولکول‌های طبیعی با

ساختمان مشابه کینتین فعالیت تقسیم سلولی داخل گیاه را تنظیم کنند. که بعضی از سیتوکینین­های مصنـوعی، طبیعی و ترکیباتی مشابه که در کشت بافت استفاده می‌شوند عبارتند از: زآتین، کینیتین (6- فورفوریل آمینو پورین یا N6 – فورفوریل آدنین)، BAP، ZIP، PBA، تیدیازورون. همچنین چندین تنظیم کننده رشد گیاهی که در کشت بافت استفاده می‌شوند شامل: اتیلن، آبسیزیک اسید، سیتوکینین­ها (کینتین)، اکسین­ها (اینولیل 3-استیک اسید) IAA، جیبرلین­ها (جیبرلیک اسید) GA3، زآتین، 2،4- دی کلروفنوکسی استیک اسید (2,4-D)، نفتالن استیک اسید (NAA). اسکوک و میلر (1957) نمونه بی­نظیری از تنظیم هورمونی ریخت­زایی در ریزنمونه­های مغز توتون ارائه کردند. این تحقیق مهم به طور جالب، اثر متقابل ظریف و کمّی بین اکسین و سیتوکینین در کنترل تشکیل جوانه و ریشه از ریز نمونه­های مغز را نشان داد. با ترکیب خاصی از غلظت­های IAA و کینیتین، بافت مغز به صورت کالوس تمایز نیافته­ای رشد کرد و با تغییر نسبتIAA : KIN آن‌ها موفق به تولید جوانه یا ریشه از ریز نمونه­ها شدند (آزادی و همکاران، 1382).

---

[1]. Spermatophyta

[2].Angiospermae

[3].Dicotyledon

[4]. Rosales

[5]. Papilionaceae

[6]-Totipotency

[7]- Dedifferentiation

[8]- Redifferentiation

[9]- Competency

[10]= Seedling

[11]= Shoot tip

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: کلیات

مقدمه .......................................................................................................................................................................................................................................... 2

1-1- تاریخچه و خصوصیات گیاه شناسی یونجه................................................................................................................................................................3

1-1-1- اهمیت و گیاهشناسی یونجه....................................................................................................................................................................................3

1-1-2- ژنتیک و گروه‌های مختلف یونجه...........................................................................................................................................................................3

1-1-3- انواع یونجه زراعی داخلی .......................................................................................................................................................................................4

1-2- اهمیت کشت بافت..........................................................................................................................................................................................................4

1-3- کشت بافت گیاهی .........................................................................................................................................................................................................5

1- 4- تاریخچه کشت بافت یونجه..........................................................................................................................................................................................7

فصل دوم: بررسی ادبیات موضوع و سابقه تحقیق

2-1- باززایی درون شیشه­ای................................................................................................................................................................................................ 10

2-1-1- باززایی مستقیم در یونجه.......................................................................................................................................................................................10

2-1-2- باززایی غیرمستقیم در یونجه................................................................................................................................................................................13

فصل سوم: روش تحقیق

3-1- رقم مورداستفاده...........................................................................................................................................................................................................24

3-2- محیط کشت، ترکیبات و آماده سازی آن................................................................................................................................................................24

3-2-1- محلول­های ذخیره مواد معدنی برای تهیه محیط کشتSH .......................................................................................................................34

3-2-2- محلول های ذخیره مواد تنظیم کننده رشد....................................................................................................................................................25

3-3- شرایط کشت، ضد عفونی بذر و کشت ریزنمونه­ها..................................................................................................................................................26

3-3-1- باززایی مستقیم از گره ساقه.................................................................................................................................................................................26

3-3-2- سازگاری گیاهچه­ها..................................................................................................................................................................................................28

3-4- باززایی غیرمستقیم ..................................................................................................................................................................................................... 28

3- 5- روش و ابزار گردآوری اطلاعات..................................................................................................................................................................................30

3-6- روش آماری و تجزیه داده­ها.........................................................................................................................................................................................30

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل اطلاعات

4-1- القاء جوانه و باززایی .....................................................................................................................................................................................................32

4-1-1- القاء جوانه در محیط کشت SIM I......................................................................................................................................................................32

4-1-2- باززایی شاخساره در محیط کشت SIM I...........................................................................................................................................................35

4-1-3- القاء جوانه در محیط کشت SIM II....................................................................................................................................................................37

4-1-4- باززایی شاخساره در محیط کشتSIM II ........................................................................................................................................................40

4-1-5- اثر ژنوتیپ­های مختلف یونجه چند­ساله و یکساله در القاء جوانه و باززایی شاخساره در محیط کشت SIM I....................................43

4-1-5-1- اثر ژنوتیپ­های مختلف یونجه­های چند­ساله در القاء جوانه در محیط کشت SIM I...........................................................................43

4-1-5-2- اثر ژنوتیپ­های مختلف یونجه­های یکساله در القاء جوانه در محیط کشت SIM I..............................................................................43

4-1-5-3- اثر ژنوتیپ­های مختلف یونجه­ چند­ساله در باززایی شاخساره در محیط کشت SIM I.......................................................................44

4-1-5-4- اثر ژنوتیپ­های مختلف یونجه­ یکساله در باززایی شاخساره در محیط کشت SIM I..........................................................................45

4-1-6- اثر ژنوتیپ­های مختلف یونجه چند­ساله و یکساله در القاء جوانه و باززایی شاخساره در محیط کشتSIM II....................................45

4-1-6-1- اثر ژنوتیپ­های مختلف یونجه چندساله در القاء جوانه در محیط کشت SIM II..................................................................................45

4-1-6-2- اثر ژنوتیپ­های مختلف یونجه­ یکساله در القاء جوانه در محیط کشت SIM II.....................................................................................46

4-1-6-3- اثر ژنوتیپ­های مختلف یونجه چند­ساله در باززایی شاخساره در محیط کشت SIM II.....................................................................47

4-1-6-4- اثر ژنوتیپ­های مختلف یونجه یکساله در باززایی شاخساره در محیط کشت SIM II.........................................................................47

4-2- ریشه­زایی........................................................................................................................................................................................................................48

4-2-1- ایجاد ریشه در یونجه­های چند­ساله......................................................................................................................................................................48

4-2-2- درصد ایجاد ریشه در یونجه­های چند­ساله..........................................................................................................................................................48

4-2-3- درصد ایجاد ریشه در یونجه­های یکساله..............................................................................................................................................................50

4-3- سازگاری و انتقال به شرایط گلخانه...........................................................................................................................................................................50

4-4- القاء کالوس در یونجه­های چند­ساله و یکساله.........................................................................................................................................................51

4-4-1- باززایی غیرمستقیم از کالوس یونجه.....................................................................................................................................................................52

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- یونجه­های چند­ساله.......................................................................................................................................................................................................55

5-1-1- باززایی مستقیم ........................................................................................................................................................................................................55

5-1-1-1- القاء جوانه و باززایی شاخساره تحت تاثیر سطوح مختلف BAP و NAA ..............................................................................................55

5-1-1-2- القاء جوانه و باززایی شاخساره تحت تاثیر TDZ همراه با AgNO₃ .........................................................................................................56

5-2- یونجه­های یکساله..........................................................................................................................................................................................................56

5-2-1- باززایی مستقیم ........................................................................................................................................................................................................56

5-2-1-1- القاء جوانه و باززایی شاخساره تحت تاثیر سطوح مختلف BAP و NAA ..............................................................................................56

5-2-1-2- القاء جوانه و باززایی شاخساره تحت تاثیر TDZ همراه با AgNO₃...........................................................................................................57

5-3- باززایی غیر مستقیم در یونجه­های چند­ساله و یکساله..........................................................................................................................................59

5-4- نتیجه گیری و پیشنهادات...........................................................................................................................................................................................60

فهرست منابع و ماخذ.............................................................................................................................................................................................................61

چکیده انگلیسی.......................................................................................................................................................................................................................67

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 3- 1- ترکیب محلول­‌های ذخیره (50×‌) پنج گروه نمکی غیر آلی فرمولاسیون SH....................................................................................25

جدول 3-2- ترکیبهای مختلف تنظیم­کننده­های رشدی مورد استفاده در محیط کشت پایه MS حاوی ویتامینهایB5 برای القاء جوانه و باززایی در ارقام و گونه های مختلف یونجه..........................................................................................................................................................................28

جدول 3-3- ترکیبهای مختلف تنظیم­کننده­های رشد مورد استفاده در محیط کشت پایه MS حاوی ویتامین­های B5 برای القاء کالوس در ارقام و گونه­های مختلف یونجه...............................................................................................................................................................................................29

جدول 3-4- محیط کشت­های مختلف حاوی ترکیب­های مختلف تنظیم­کننده­های رشدی مورد استفاده برای رشد کالوس در ارقام و گونه­های مختلف یونجه ...................................................................................................................................................................................................................29

جدول 3- 5- ترکیب­های مختلف تنظیم­کننده­های رشدی مورد استفاده در محیط کشت پایه MS حاوی ویتامین­های B5 برای باززایی غیر مستقیم در ارقام و گونه­های مختلف یونجه.........................................................................................................................................................................29

جدول 4-1- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشت­های حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد جوانه­های القاء شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چند­ساله همدانی، قره یونجه، اردوباد................................................................................................................32

جدول 4-2- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشت­های حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد جوانه­های القاء شده در 2 گونه یونجه یکساله M. rigidula و :M. scutellata.......................................................................................................................................34

جدول 4-3- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشت­های حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد شاخساره­های باززا شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چند­ساله همدانی، قره یونجه، اردوباد.......................................................................................................36

جدول 4-4- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشت­های حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد شاخساره­های باززا شده در هر ریزنمونه در 2 گونه یونجه یکساله M. rigidula وM. scutellata....................................................................................................36

جدول 4-5- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشت­های حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO₃ بر روی صفت میانگین تعداد جوانه­های القاء شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چند­ساله همدانی، قره یونجه، اردوباد..................................................................................38

جدول 4-6- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشت­های حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO₃ بر روی صفت میانگین تعداد جوانه­های القاء شده در هر ریزنمونه در 2 گونه یونجه یکساله M. rigidula و M. scutellata...............................................................................39

جدول 4-7- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشت­های حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO₃ بر روی صفت میانگین تعداد شاخساره­های باززا شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چند­ساله همدانی، قره یونجه، اردوباد.............................................................................40

جدول 4-8- نتایج تجزیه واریانس تاثیر محیط کشت­های حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO₃ بر روی صفت میانگین تعداد شاخساره­های باززا شده در هر ریزنمونه در 2 گونه یونجه یکساله M.rigidula و M.scutellata............................................................................42

جدول 4-9- اثر غلظت­های ترکیب مختلف BAP و NAA برای القاء جوانه در سه رقم یونجه چند­ساله.............................................................43

جدول 4-10- اثر غلظت­های ترکیب مختلف BAP و NAA برای القاء جوانه در دو گونه یونجه یکساله.............................................................44

جدول 4-11- اثر غلظت­های ترکیب مختلف BAP و NAA برای باززایی در سه رقم یونجه چند ساله...............................................................44

جدول 4-12- اثر غلظت­های ترکیب مختلف BAP و NAA برای باززایی در دو گونه یونجه یکساله....................................................................45

جدول 4-13- اثر غلظت­های مختلف TDZ به همراه یا بدون AgNO₃ برای القاء جوانه در سه رقم یونجه چند­ساله.......................................46

جدول 4-14- اثر غلظت­های مختلف TDZ به همراه یا بدون AgNO₃ برای القاء جوانه و باززایی در دو گونه یونجه یکساله.........................46

جدول 4-15- اثر غلظت­های مختلف TDZ به همراه یا بدون AgNO₃ برای باززایی در سه رقم یونجه چند ساله............................................47

جدول 4-16- اثر غلظت­های مختلف TDZ به همراه یا بدون AgNO₃ برای باززایی در دو گونه یونجه یکساله.................................................48

جدول 4-17- میزان القاء کالوس در ارقام و گونه­های مختلف یونجه تحت تاثیر محیط کشت­های مختلف CIM............................................51

جدول 4-18- وزن کالوس­های رشد یافته در محیط CGM در ارقام چند­ساله قره یونجه و همدانی..................................................................52

فهرست اشکال

شکل 3-1- ضد عفونی و کشت بذور یونجه جهت تهیه ریزنمونه..................................................................................................................................27

شکل 4-1- مراحل مختلف القاء جوانه، شاخساره­زایی و ریشه­زایی در ژنوتیپ­های چند­ساله یونجه......................................................................49

شکل 4-2- مراحل مختلف القاء جوانه، شاخساره­زایی و ریشه­زایی در دو گونه یونجه یکساله................................................................................51

شکل 4-3- مراحل مختلف باززایی غیرمستقیم یونجه چند­ساله....................................................................................................................................53

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار 4-1- تاثیر محیط کشت­های SIM I حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد جوانه­های القاء شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چند­ساله همدانی، قره یونجه، اردوباد.....................................................................................................................................33

نمودار 4-2- تاثیر محیط کشت­هایSIM I حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد جوانه­های القاء شده در 2 گونه یونجه یکساله M .rigidula و. M. scutellata...........................................................................................................................................................34

نمودار 4-3- تاثیر محیط کشت­های SIM I حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد گیاهچه­های باززا شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چند­ساله همدانی، قره یونجه، اردوباد.....................................................................................................................................36

نمودار 4-4- تاثیر محیط کشت­های SIM I حاوی سطوح مختلفBAP , NAA بر روی صفت میانگین تعداد گیاهچه­های باززا شده در هر ریزنمونه در 2 گونه یونجه یکساله M .rigidula و. M. scutellata................................................................................................................................37

نمودار 4-5- تاثیر محیط کشت­های SIM II حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO₃ بر روی صفت میانگین تعداد جوانه­های القاء شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چند­ساله همدانی، قره یونجه، اردوباد.......................................................................................................38

نمودار 4-6- تاثیر محیط کشت­های SIM II حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO₃ بر روی صفت میانگین تعداد جوانه­های القاء شده در هر ریزنمونه در 2 گونه یونجه یکساله M .rigidula و. M. scutellata.................................................................................................40

نمودار 4-7- تاثیر محیط کشت­هایSIM II حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO₃ بر روی صفت میانگین تعداد گیاهچه­های باززا شده در هر ریزنمونه در 3 رقم یونجه چند ساله همدانی، قره یونجه، اردوباد....................................................................................................41

نمودار 4-8- تاثیر محیط کشت­هایSIM II حاوی سطوح مختلف TDZ همراه و بدون AgNO₃ بر روی صفت میانگین تعداد شاخساره­های باززا شده در هر ریزنمونه در 2 گونه یونجه یکساله...........................................................................................................................................................42

نمودار 4-9- درصد ایجاد ریشه تحت تاثیر ترکیبات مختلف تنظیم کننده­های رشد (mg/l 5/1 , 1) NAA و (mg/l 5/1 , 1) IBA در سه رقم یونجه همدانی، قره یونجه و اردوباد...............................................................................................................................................................................49

نمودار 4-10- درصد ایجاد ریشه تحت تاثیر ترکیبات مختلف تنظیم کننده­های رشد (mg/l 5/1 , 1) NAA و (mg/l 5/1 , 1) IBA در دو گونه یونجه M. rigidula و M. scutellata........................................................................................................................................................................50

خرید فایل

دانلود پاورپوینت اصول تغذیه در گیاهان زراعی

دانلود پاورپوینت اصول تغذیه در گیاهان زراعی

خرید فایل

دانلود مقاله اثر کاربرد روی بر عملکرد و بعضی از ویژگی های زراعی برنج (پاورپوینت)

دانلود مقاله اثر کاربرد روی بر عملکرد و بعضی از ویژگی های زراعی برنج (پاورپوینت)

موضوع مقاله
اثر کاربرد روی بر عملکرد و بعضی از ویژگی های زراعی برنج

The effect of zinc application on rice yield

and some agronomic characters

Haluk Yakan, M. Ali Gürbüz, Ferzan Avşar

Rural Service Atatürk Research Institute, Kırklareli (Turkey)

Halil Sürek, Necmi Beşer

Thrace Agricultural Research Institute, Edirne (Turkey)

درس: تغذیه گیاهی

خرید فایل

دانلود مقاله نقش مواد آلی در افزایش سطح حاصلخیزی خاکهای زراعی

توان تولید و باروری خاک از فرایندهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژی خاک است. توازن پایدار این فرایندها به همراه مدیریت مناسب بهرهبرداری از خاک موجب تداوم باروری میشود؛ هر گونه اقدام در جهت بر هم زدن این تعادل اثراتی جبرانناپذیر به دنبال دارد. از طرفی افزایش جمعیت با نرخ بیش از 2درصد در درازمدت شرایطی ناپایدار به وجود خواهد آورد. در بسیاری از کشورها، برای 50 تا 100 سال آینده، تولیدات کشاورزی باید دست کم سالانه 3 درصد رشد داشته باشد. تحقق این اهداف نیاز به بهرهبرداری بیشتر از مواد غذایی خاک دارد. مشکل اساسی رسیدن به این مقدار رشد در تولیدات کشاورزی میباشد که در آن کمیت منابع محیط و ظرفیت تولید اراضی و منابع آبی حفظ شود. مدیریت پایدار منابع و کاربرد فناوری مناسب در ارتباط با بهرهوری از منابع آب و خاک و منابع غذایی باید به گونهای باشد که هدف فوق تحقق یابد. اهمیت حاصلخیزی خاک: حاصلخیزی خاک توصیفکنند ...

مقاله اثر شوری بر گیاهان زراعی و راههای مقابله با آن

              فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)تعداد صفحات:42 فهرست مطالب: مقدمه:    21-2 شوری و تمدن های بشری:    52-2 : وسعت اراضی شور در سطح دنیا :    53-2. بررسی اراضی شور در ایران :    7اثرات شوری بر گیاه    101-3- آثار عمومی :    102-3- تاثیر شوری روی جوانه زدن :    113-3- تاثیرشوری روی رشد گیاه    134-3- تاثیر شوری بر سایر مراحل رشد :    145-3- تاثیر شوری روی مرحله زایش گیاه :    176-3- تاثیر شوری در تولید پروتئین های جدید.    197-3- تاثیر شوری روی ساختمان گیاهی :    208-3- اثرات شوری در گیاه :    211- 8- 3- اثر اسمزی :    232-8-3 – اثرات ...

تحقیق در مورد تاثیر آب و هوا بر روی گیاهان زراعی

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب *   فرمت فایل :Word ( قابل ویرایش و آماده پرینت )    تعداد صفحه:125        فهرست مطالب   پیشگفتار مقدمه : اقلیم مطلوب گیاهان «(فصل اول)»   آب به عنوان فاکتور رشد   آب به عنوان فاکتور رشد   رابطه آب و تولید:   استفاده مفید از آب در آبیاری :   جلوگیری از تنش زیاد خاک :   تنش جمعی رطوبت:   بازدهی آبیاری:   نیاز آبی و نیاز آبیاری   بازدهی آبیاری درعملیات کشاورزی   تلفات آب در حین آبیاری عوامل موثر در بازدهی آبیاری فرسایش آبی :   منابع آب :   «(فصل دوم)»   هـــوا   گازهای موجود در هوا :   رطوبت هوا :   مواد آلایندة هوا AIR POLLUTANTS :   فرسایش باد :   پایدا ...