پایان نامه تحلیل رابطه جوسازمانی و رفتار شهروندی سازمانی در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران
چکیده
در این تحقیق ضمن بیان اهمیت و ضرورت انجام تحقیق، به معرفی کلی موضوع پژوهش پرداخته شد. در فصل دوم ابتدا اشاره ای به تعاریف و عناصر تشکیل دهنده هرکدام از مفاهیم گردید و در نهایت به معرفی کامل مدل پژوهش پرداخته شد. در فصل سوم ضمن معرفی جامعه آماری و نمونه آماری، روش های جمع آوری اطلاعات و شاخص های پرسشنامه بطور کامل شرح داده شد و نوع آزمون آماری مورد استفاده تشریح گردید. در فصل چهارم به آزمون سوالات تحقیق پرداخته شد. در فصل پنجم نیز به تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از تجزیه و تحلیل داده ها با توجه به فرضیات پژوهش پرداخته میشود.
تحقیق حاضر از لحاظ موضوعی به تحلیل رابطه جوسازمانی و رفتار شهروندی سازمانی در دانشکده مدیریت می پردازد که دراین راستا دو مؤلفه تحت عنوان"جو سازمانی" ، "رفتار شهروندی" در قالب هشت فرضیه مورد بررسی قرار گرفتند .
کلید واژه ها: جوسازمانی ، رفتار شهروندی، سازمانی، دانشگاه تهران
مقدمه
بیش از یک قرن است که تفکر غالب مدیریت بر این محور چرخیده و می چرخد که تمامی تلاش های سازمان باید در جهت بهبود مستمر باشد. تلاش برای بهبود عملکرد از روزهای اولیه شکل گیری رشته مدیریت به عنوان اصل خدشه ناپذیری بوده است که هر روز وارد مباحث جدیدتری می شود و حوزه های بیشتری را تسخیر می کند.
در مکاتب اولیه مدیریت افراد با رفتارهایی ارزیابی می شدند که در شرح شغل و شرائط احراز، از شاغل انتظار می رفت. امروزه اکثر مدیران خواهان کارکنانی هستند که بیش از وظایف شرح شغل خود فعالیت می کنند. آنها به دنبال کارکنانی هستند که به فراسوی انتظارات می روند، به میل و خواست خود به رفتارهایی دست می زنند که جزو وظایف رسمی شغلی شان نیست.
بخشی از متن
بررسی¬های فرا تحلیلی در خصوص ارتباط بین رفتار شهروندی سازمانی و عوامل اثرگذار بر آن نشان دهنده تأکید بر4 دسته عوامل زیر بوده است :
1. ویژگی های فردی کارکنان
2. ویژگی های شغلی
3. ویژگی های سازمانی
4. رفتارهای رهبری
در این میان جوسازمانی به عنوان یکی از ویژگی¬های سازمانی می¬تواند نقش موثری در بهبود رفتار شهروندی سازمانی داشته باشد.جو سازمانی مربوط به تعیین ویژگی های قابل اندازه گیری محیط کار است که بطور مستقیم یا غیرمستقیم توسط کسانی که در این محیط کار می‌کنند درک شده است و فرض میشود که روی انگیزش و رفتارشان تأثیر می گذارد. همچنین به عنوان منبعی موثر و بانفوذ جهت شکل دهی رفتار عمل میکند. ویژگی¬های زیر را برای جو سازمانی برشمرده¬اند:
- یک برداشت جمعی کارکنان دربارهی ویژگیهای خاص سازمان مثل اقتدار، اعتماد، انسجام، حمایت، تقدیر، نوآوری و عدالت؛
- برآیند تعامل اعضای یک سازمان؛
- پایه ای برای تفسیر شرایط؛
- تداعی کننده هنجارها و ارزشها و نگرش¬ها راجع به فرهنگ سازمان؛
- منبع تأثیرگذار بر رفتار (گاردنر و همکاران، 2005)
هالپین و کرافت در تعریف جو سازمانی می گویند: « ویژگی های درونی که یک سازمان را از سازمان دیگر متمایز ساخته و روی رفتار افراد آن تأثیر می گذارد، جو سازمانی نامیده میشود. این جو سازمانی به وسیله ادراکات کارکنان و توصیف های آنان از ویژگی های درونی سازمان سنجیده میشود
به نظر می رسد در اغلب سازمان ها و به طورخاص سازمان های آموزش عالی جوسازمانی مناسبی جهت تعامل وشکل مناسب رفتارسازمانی وجود ندارد.
در این پژوهش تلاش خواهد شد تا نقش جوسازمانی براساس مدل هالپین و کرافت بر رفتار شهروندی اعضای هیات علمی و کارکنان دانشکده مدیریت دانشگاه تهران بررسی شود و رابطه آنها تبیین گردد.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول کلیات تعقیق.. 1
1-1.مقدمه.. 2
1-2. مساله اصلی تحقیق.. 2
1-3. ضرورت انجام تحقیق.. 4
1-4.اهداف اساسی از انجام تحقیق.. 4
1-5. پیشینه پژوهش . 5
1-6.مدل مفهومی 8
1-7. فرضیه های تحقیق . 9
1-8.روش تحقیق 9
1-9. روشهای گردآوری اطلاعات.. 10
1-10. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 10
1-11. قلمرو تحقیق.. 10
1-11-1. قلمروموضوعی.. 10
1-11-2. قلمرو زمانی تحقیق.. 10
1-11-3. قلمرو مکانی تحقیق.. 10
فصل دوم ادبیات و مبانی نظری.. 12
2-1 مقدمه.. 13
2-2 تعاریف جو سازمانی.. 13
2-2-1 اهمیت جو سازما نی در کارکردهای سازمان : 15
2-2-2 مفهوم جو سازمانی از نگاه صاحب نظران : 15
2-2-3 عوامل موثر بر جو سازمانی : 17
2-2-4 روشهای بهبود جو سازمانی.. 19
2-2-5 انواع جو سازمانی و ویژگیهای آن : 20
2-2-5-1 جو باز.. 20
2-2-5-2 جو کنترلشده.. 21
2-2-5-3 جو خودمختار . 22
2-2-5-4 جو پدرانه.. 22
2-2-5-5 جو بسته.. 23
2-2-5-6 جو آشنا یا دوستانه.. 23
2-2-6 ابعاد جو سازمانی.. 24
2-3 رفتار شهروندی سازمانی.. 24
2-3-1 تاریخچه رفتار شهروندی سازمانی.. 25
2-3-2 تعریف رفتار شهروندی سازمانی(OCB) 25
2-3-3 مفهوم سازی اولیه رفتارهای شهروندی سازمان.. 27
2-3-4 دو رویکرد اصلی رفتار شهروندی سازمانی.. 28
2-3-5 فرضیات مربوط به رفتار شهروندی سازمانی.. 30
2-3-6 ایجاد شهروندی سازمانی.. 30
2-3-7 هسته اعمال شهروندی.. 32
2-3-8 دیدگاههای مختلف و ابعاد در مورد رفتار شهروندی سازمانی.. 33
2-3-9 ابعاد رفتار شهروندی سازمانی.. 34
2-3-9-1 پودساکف و همکاران.. 34
2-3-9-2 نت میر . 35
2-3-9-3 لیوبا ماکوزی.. 35
2-3-9-4 اسمیت.. 36
2-3-9-5 ارگان.. 36
2-3-6 گراهام.. 37
2-3-10 الگوهای دوگانه رفتار شهروندی سازمانی.. 37
2-3-11 تفاوت رفتار شهروندی سازمانی با سایر رفتارهای سازمانی.. 37
2-3-12 عوامل موثر در بروز رفتارهای شهروندی سازمانی.. 38
2-3-13 متغیرهای تأثیر گذار بر رفتار شهروندی سازمانی.. 41
2-3-14 پیامدهای رفتار شهروندی سازمانی.. 43
2-3-14-1 رفتار شهروندی و تأثیرش بر عملکرد سازمانی.. 43
2-3-14-2 رفتار شهروندی سازمانی و عملکرد تیمی.. 44
2-3-14-3 رفتار شهروندی سازمانی و کیفیت خدمات.. 44
2-3-15 ابعاد رفتارهای شهروندی.. 45
2-3-15-1 رفتارهای مساعدتی یا کمک کننده.. 53
2-3-15-2 راد مردی و گذشت.. 53
2-3-15-3 وفاداری سازمانی.. 53
2-3-15-4 اطاعت سازمانی` 53
2-3-15-5 ابتکار شخصی: 54
2-3-15-6 رفتارهای مدنی.. 54
2-3-15-7 توسعه شخصی.. 54
2-3-16 عوامل مؤثر در بروز رفتارهای شهروندی.. 56
2-3-16-1 نگرش:.. 56
2-3-16-2 رضایت شغلی.. 56
2-3-16-3 برابری.. 57
2-3-16-4 عدالت رویه‌ای.. 57
2-3-16-5 تعهد سازمانی.. 58
2-3-16-6 حمایت سازمانی درک شده.. 59
2-3-16-7 اثرات حالت روحی مثبت.. 59
2-3-16-8 شخصیت.. 60
2-3-16-9 تفاوت‌های فردی.. 61
2-3-17 پیامدهای فردی و سازمانی رفتارهای شهروندی سازمانی.. 62
2-3-18 مروری بر تحقیقات مربوط به رفتار شهروندی سازمانی.. 65
فصل سوم طرح تحقیق.. 67
3-1 مقدمه . 68
3-2 نوع تحقیق.. 68
3-3 روشهای ابزار گردآوری اطلاعات . 69
3-3-1 روش بررسی اسناد و مدارک . 69
3-3-2 روش میدانی.. 70
3-4 مقیاسهای اندازه گیری متغیرها.. 70
3-5 مقیاس اندازه گیری نگرشها . 70
3-6 طرح تحقیق . 70
3-6-1 هدف مطالعه . 70
3-6-2 نوع مطالعه . 70
3-6-3 افق زمانی : بررسی مقطعی در برابر بررسی دوره ای .. 71
3-6-4 جامعه و نمونه آماری مورد پژوهش . 71
3-6-5 حجم نمونه آماری . 72
3-6-6 روشها و فنون آماری مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل مشاهدات 72
3-7 روایی و پایایی.. 73
3-7-1 روایی پرسشنامه.. 73
3-7-2 آزمون پایایی پژوهش . 73
فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها .. 75
4-1 مقدمه . 77
4-2 بررسی توصیفی ویژگی های جمعیت شناختی . 77
4-2-1 سمت پرسنل . 77
4-2-2 رتبه علمی . 77
4-3 آزمون فرضیات تحقیق.. 78
4-3-1 آزمون فرضیه فرعی اول . 78
4-3-2 آزمون فرضیه فرعی دوم . 79
4-3-3 آزمون فرضیه فرعی سوم . 80
4-3-4 آزمون فرضیه فرعی چهارم.. 81
4-3-5 آزمون فرضیه فرعی پنجم . 82
4-3-6 آزمون فرضیه فرعی ششم . 83
4-3-7 آزمون فرضیه فرعی هفتم.. 84
4-3-8 آزمون فرضیه فرعی هشتم.. 84
4-3-9 آزمون فرضیه اصلی پژوهش.. 85
فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات.. 87
5-1 مقدمه.. 88
5-2 خلاصه یافته های پژوهش . 88
5-3 نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها .. 90
5-3-1 نتیجه فرضیه اصلی . 90
5-3-2 نتیجه فرضیه فرعی اول . 91
5-3-3 نتیجه فرضیه فرعی دوم . 91
5-3-4 نتیجه فرضیه فرعی سوم . 91
5-3-5 نتیجه فرضیه فرعی چهارم.. 91
5-3-6 نتیجه فرضیه فرعی پنجم.. 91
5-3-7 نتیجه فرضیه فرعی ششم.. 91
5-3-8 نتیجه فرضیه فرعی هفتم.. 91
5-3-9 نتیجه فرضیه فرعی هشتم.. 91
5-4 پیشنهادات تحقیق.. 92
5-4-2 رهنمودهایی برای عمل . 92
5-5 پیشنهادات برای تحقیقات آتی . 94
5-6 محدودیتهای پژوهش . 94
تعیین رابطه بین جوسازمانی با اخلاق رفتاری وروحیه آموزگاران مدارس ابتدائی
1مقدمه
امروزه نظام آموزش و پرورش به عنوان یک پدیده اجتماعی جزء لاینفک زندگی اجتماعی به شمار میرود هرچند ساختار و عملکرد و ویژه گیهای آن در جوامع مختلف متفاوت است ولی وجوه مشترک بسیاری در میان نظامهای آموزشی یافت می شود وپیدایی وگسترش این نظامها حاکی از ضرورت واهمیت روزافزون آموزش وپرورش در جهان کنونی است.
ضرورت واهمیت مدیریت آموزشی در عصری که از سویی تقاضا برای آموزش وپرورش رشد بی سابقه ای پیدا کرده واز سویی ضرورت تغییر در تصمیم گیری وسیاست گذاری،بهبود کیفی وایجاد فرصتهای برابر آموزشی برای همگان نقش خطیر مدیریت نظام آموزشی را به وظیفه سنگین وپر مسئولیت مبدل ساخته تا با برنامه ریزی آگاهانه و سازماندهی هوشمندانه محیط سالم وجو سازمانی مطلوب وکارامد؛اثربخش ورضایت بخش را فراهم آورد.چون فراگرد آموزش وپرورش با انسان سرو کار دارد وچون انسان موجودی پیچیده است در نتیجه نیازبه تربیت مدیران شایسته واثربخش در سطوح مختلف آموزشی مورد تأکید است.
لازمه چنین مدیریتی محیط آموزشی آن است که شخص مدیر از هدفها وفراگردهای آموزشی وپرورشی مطلع باشد، سازمان آموزشی وروابط رسمی وغیر رسمی آن رابه درستی بشناسد و جو سازمانی مساعد برای انجام وظایف و فعالیتهای کارکنان بوجود آورد واز نیروهای انسانی ومادی موجود با این مقتضی استفاده کند،وحدت وهماهنگی لازم را میان اجزا وعناصر سازمان ایجاد کند وهمکاران و زیر دستان را به کار و فعالیت موثر بر انگیزد وموجبات رفتار اخلاقی و روحیه آنان را فراهم آورد تا محیطی موثر،کارامد،اثر بخش وپویا وفعال و...بوجود آورد(ادیبی،1381)
درک وآگاهی مدیران ازمفهوم جو درتحلیل وعملکرد مدیریت بسیارمهم تلقی می شود چرا که جو مدارس بر رفتار و روحیه معلمین و دانش آموزان تأثیر می گذارد،جو سازمانی علاوه بر تأثیرات زیادی که در رفتاراخلاقی و روحیه معلمان دارد شدیدأ بر شکل گیری خودانگاری دانش آموزان،نگرش آنان به تحصیل و کارها وبرقراری روابط متقابل مطلوب با دیگران نقش اساسی دارد(شیرازی،1373،ص156)
سازمان ها از جو یکسانی برخوردار نیستند، همانگونه که اعضا متفاوتند، جو نیز از سازمان به سازمان دیگر متفاوت است ،جو موجب تمایز سازمانها از یکدیگر میگردد و در نتیجه نتایج کارها وفعالیت های سازمان را تحت تاثیر قرار داده و می تواند موجب افزایش روحیه و انگیزش کارکنان گردد و در رفتار و اعمال اعضاء تاثیرگذار باشد.
جو سازمانی به منزله یک پل عمل میکند،در یک طرف پل جنبه های عینی و محسوس سازمان از قبیل ساختار، مقررات و شیوهای رهبری قرار دارندو در طرف دیگر روحیه و رفتار کارکنان واقع شده است...
جو سازمانی را می توان نتیجه رهبری مدیر دانست. مدیر مؤثر مهارت بسزایی در برانگیختن کارکنان با برآورده ساختن نیازهای روانی کارکنان دارد. تمامی این عوامل موجب بهره وری و اثربخشی کارکنان و در نهایت افزایش بهره وری و اثربخشی سازمان میشود به طور مثال، تحقیقات نشان می دهد جو سازمانی رابطه مستقیم با توانایی مدیر در برانگیختن کارکنان با برآورده ساختن نیازهای روانی آنها همچون توفیق طلبی، قدرت و.. دارد.
(محبت خواه،2011)
شایان ذکر است رفتارتنها تابعی از شیوه های رهبری یا ساختار سازمانی نیست، بلکه هرکس از دریچه هایی که به رنگ ارزشها،نیازها،و شخصیت خودش است به سازمان می نگرد و این همان اداراکاتی است که در طرز تفکر و رفتارش تاثیر می گذارد.
(دسلر،1378)
تحقیقات چهل ساله هی گروپ نشان می دهد جو سازمانی تأثیر بسزایی بر رفتار کارکنان و عملکرد سازمانی دارد. این بررسیها بیانگرآن است جو متعالی سازمان از یک طرف هزینه‌های جابه جایی کارکنان و مقاومت آنان در برابر تغییر را کاهش می دهد و از سوی دیگر موجب بهبود کیفیت کالا، نو آوری و ریسک پذیری می شود که نتیجه نهایی این تأثیرات افزایش سود آوری و وفاداری مشتریان است.
(محبت خواه،2011)
سازمان ها نظام های اجتماعی هستندکه حیات و پایداری آن ها وابسته به وجود پیوندهای قوی میان اجزا و عناصر تشکیل دهنده آنها است . کارآیی و بهره وری هر سازمانی تا حد بسیار زیادی درگرو عملکرد مناسب و صحیح کارکنان سازمان ها است. ازجمله عوامل مهم در ارتقاء عملکرد کارکنان در سازمانها اخلاق حرفه ای آنهاست . آموزش و پرورش مهم ترین سازمان علمی وآموزشی جوامع محسوب شده،که متولی امورتعلیم وتربیت انسان ها می باشند و به همین دلیل ماهیت و زیر بنای فعالیت های آموزشی را اخلاق ذکرمی کند. با توجه به اینکه اخلاق ، به انگیزه های زیربنایی رفتارها می پردازد و رفتارهای درست و غلط انسان رامورد بحث قرار می دهد، در عملکرد معلمان،جایگاه بنیادی دارد، رفتار آدمی به گونه ای نامشهود تاثیر شگرفی بر معادلات گوناگون سازمانی و ملی و در گستره ای وسیع تر جهانی گذاشته و بشر امروزی معیارهای اخلاقی متفاوتری نسبت به گذشته برگزیده و رفتارهای ویژه ای به حسب آن از خود بروز میدهد(مظاهری،1390)
در شرایط کنونی رعایت نشدن برخی معیارهای اخلاقی، نگرانیهای زیادی را در بخشهای مختلف جامعه به وجود آورده است. سقوط معیارهای رفتاری در بخش آموزش، پژوهشگران را واداشته تا در جستجوی مبناهای نظری در این رابطه بوده تا بتوانند مسیر مناسب اجرایی آن را فراهم سازند. لذا یکی از عمده ترین دغدغه های مدیران کارآمد در سطوح مختلف، چگونگی ایجاد بسترهای مناسب بـرای عوامل انسانی شاغل در تمام حرفه ها است تا آنها با حس مسئولیت و تعهد کامل به مسایل در جامعه و حرفه خود به کار بپردازند و اصول اخلاقی حاکم بر شغل و حرفه خود را رعایت کنند. اولین گام در دستیابی به این اهداف درک صحیح از مفهوم اخلاق و شناسایی عوامل تاثیرگذار بر رفتار اخلاقی کارکنان در سازمان می باشد تا در گام های بعدی بر روی این عوامل دقت لازم صورت پذیرد.
ودرنهایت موثر بودن افراد در به ثمررساندن اهداف سازمانی بستگی مستقیم به چگونگی روحیه آنها دارد. از این روست که توجه به بالا بردن سطح روحیه کارکنان سازمانی جای پرارج و پر اهمیتی را در اداره امور سازمانهای اجتماعی به خود اختصاص داده است. کلمه روحیه نظیر کلمات حالت مزاجی به تنهایی معنی مشخص و یا خوب و بد ندارد. همان طور که اطلاع بر حالت مزاجی انسان که نماینده احوال عمومی بدن است مهم است دانستن روحیه نیز حائز اهمیت است زیرا نماینده وضع کلی روابط انسانی در یک سازمان است. (شیرکوند،1390)
به طور خلاصه جو سازمانی همانند هوای موجود در یک اتاق است، ما نمی توانیم جو سازمانی را ببینیم یا لمس کنیم، اما آن ما را احاطه کرده است و هر چه که اتفاق می افتد را تحت تاثیر قرار می دهد و خود نیز از آنچه که در سازمان می گذرد، تاثیر می پذیرد وکارکرد مدیر،معلم،دانش آموز ومیزان پیشرفت ویادگیری دانش آموزان وهمچنین روحیه وسلامت اخلاقی وروانی معلمان را کاملا تحت تأثیر قرار میدهد.(بررسی مفهوم جو سازمانی،محبت خواه،حسین،2011)
از آنجایی که معلم در جریان آموزش یک رکن بنیادی محسوب می شود،نقش کلیدی معلم در جریان یاددهی موجب شده است که متخصصان و صاحب نظران امر آموزش بهبود کیفیت نظام آموزشی جوامع رابه میزان بسیار مدیون بهبود کیفیت عملکرد معلمان بدانند بنابراین آماده سازی معلمان کارآزموده وبا رفتار اخلاقی وبا روحیه از جمله مسائل مهمی است که باید برنامه ریزان نظام آموزش وپرورش طریقی را برگزینند که بتوانند جوی را در مدرسه فراهم آورند تا یادگیرندگان را قادر سازند که در یادگیری وعملکرد موثر کاراتر باشند0(ارجمند،1383،)
بنابراین در این تحقیق با توجه به اهمیتی که جو سازمانی مدرسه در ایجاد اخلاق و روحیه قوی در معلمان می تواند داشته باشد به برسی رابطه آنها و ارایه راههایی برای بهبود جو سازمانی مدارس وبالا بردن رفتار اخلاقی و روحیه معلمان پرداخته خواهد شد.