پایان نامه تهیه متن های آموزش واژه براساس نظریه حوزه های معنایی ویژه غیر فارسی زبانان سطح پیشرفته
چکیده
این پایان نامه به تهیه متن های آموزش واژه براساس نظریه حوزه های معنایی ویژه غیرفارسی زبانان سطح پیشرفته می پردازد. سوالاتی که این پژوهش به دنبال پاسخ به آنها بوده است عبارتند از:
1ـ کارآمدترین نظریه برای آموزش واژه کدام نظریه است؟
2ـ آیا بهترین روش برای آموزش واژه به زبان آموزان غیرفارسی زبان روش حوزه های معنایی است؟
3ـ آیا آموزش واژه ها براساس نظریه حوزه های معنایی در سطوح زبانی مختلف با هم تفاوت دارد؟
4ـ آیا روش حوزه های معنایی محدودیتی در نوع سوال ها ایجاد می کند؟
فرضیه های این تحقیق عبارتند از:
1ـ بهترین نظریه برای آموزش واژه نظریه حوزه های معنایی است.
2ـ کارآمدترین روش آموزش واژه روش حوزه های معنایی است.
3ـ آموزش واژه در سطوح زبانی مختلف با هم تفاوت دارد.
4ـ روش حوزه های معنایی در نوع سوالها محدودیت ایجاد می کند.
اهداف تحقیق
1ـ تهیه و تدوین متن های آموزش واژه
2ـ تبیین نظریه حوزه های معنایی
3ـ بررسی کارآمدی روش حوزه های معنایی در آموزش واژه
این نوع تحقیق، تحقیقی نظری است که برپایه ی مطالعات کتابخانه ای انجام شده است. پایان نامه حاضر در 5 فصل تهیه شده است: فصل اول کلیات تحقیق، فصل دوم: مطالعات پیشین، فصل سوم: به تهیه و تدوین متن های آموزش واژه می پردازد، فصل چهارم: شامل ده متن آموزشی براساس موضوعات مختلف فرهنگی، ادبی، تاریخی، اجتماعی است، فصل پنجم: خلاصه و نتیجه، شامل بیان خلاصه ای از فصول مختلف و نتایج تحقیق و نیز پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی.
واژه های کلیدی: حوزه های معنایی ، مدخل های واژگانی، تجزیه مولفه ای، اهمیت معنایی، تثبیت معنا، کوچکترین صورت آزاد، تعمیم افراطی.
- مقدمه:
کشور پهناور ایران دارای فرهنگی و تمدن غنی به وسعت تاریخ است و از این جهت مایه ی فخر و مبا هات همه ی ایرانیان می باشد . بسیاری از خارجیان از دیر باز در پی آشنایی با این مرز و بوم و فرهنک و تمدن خاص آن بوده, و در این راه اقدام به یادگیری زبان فارسی نموده اند چرا که زبان آیینه ی فرهنگ است و بدون آشنایی با زبان بهره جستن از چشمه زلال فرهنگ میسر نخواهد بود .
در این میان وظیفه ی ایرانیان میهن پرست اشاعه فرهنگ و تمدن ایران و تلاش در جهت ترویج هر چه بیشتر زبان و ادبیات فارسی و هموار نمودن راه برای آموزش هرچه بهتر آن است .هر چند در سال های گذشته در زمینه ی آموزش علمی این زبان تحقیقاتی صورت گرفته ولی با وجود این کمبود هایی نیز در این زمینه احساس می شود . از آنجا که آموزش واژه یکی از مهمترین بخش های آموزش زبان دوم / خارجی محسوب می گردد و بدون آگاهی از واژه ها زبان آموز توانایی برقراری ارتباط معنی دار با هل زبان را نخواهد داشت نگارنده دراین پایان نامه بر آن است به تهیه ی متن های آموزش واژه بر اساس حوزه معنایی ویژه ی غیر فارسی زبانان سطح پیشرفته بپردازد .
فهرست
فصل نخست – کلیات 1
1-1. مقدمه 2
1-2 بیان موضوع 2
1-3. هدف تحقیق و اهمیت آن 3
1-4. سوالات و فرضیه های تحقیق 4
1- 5 . مفاهیم 5
1-5-1 0 واژه 5
1-5-2 0 آموزش 7
1- 5- 3 0 نظریه آموزش 7
1- 5- 4 0 یادگیری 8
1- 5- 5 0 رابطه ی آموزش و یادگیری 9
1-5-6 0 مقایسه آموزش با یادگیری 9
1- 5- 7 0 حوزه های معنایی 10
1-5-8 0 خلاصه 11
فصل دوم : مطالعات پیشین 12
2-1 0 اهمیت واژه و مطالعات انجام شده در زمینه ی آموزش واژه 13
2-2 0 فرایندهای واژه سازی 14
2- 2-1 0 انواع فرایندهای واژه سازی 15
2-2-1-1 0 تصریف 15
2-2-1-2 0 اشتقاق 15
2-2-1-3 0 ترکیب 16
2-2-1-4 0 قرض گیری /وام گیری 16
2-2-1-4-1 0 ترجمه قرضی /عاریتی 16
2-2-1-5 0 گسترش/تعمیم 16
2-2-1-6 0 تخصیص 17
2-2-1-7 0 کوتاه سازی 17
2-2-1-7-1 0 سر واژه سازی 17
2-2-1-7-2 0 اختصار سازی 18
2-2-1-7-3 0 پسین سازی 18
2-2-1-7-4 0 بریدن 18
2- 2- 1- 8 0 تبدیل 18
2-2-2-1-9 0 ادغام / آمیزش 19
2-2-1-10 0 ابداع 19
2-2- 1-11 0 نام آوا 19
2- 2- 1- 12 0 مضاعف سازی 19
2-3- 0 انواع واژه 20
2-3- 1 0 واژه های قاموسی و واژه های دستوری نقش نما 20
2-3-2 0 واژه های دریافتی و واژه های تولیدی 21
2-4- 0 سیر تحول واژه 22
2-4-1 0 دوره ی بی توجهی به واژه 23
2-4-2 0 دلایل بی توجهی به آموزش واژه در گذشته 25
2-4-3 0 دوره ی توجه 26
2-4-4 0دوره ی پیشرفت 28
2-5 0 یادگیری واژه 29
2-5-1 0 مراحل یادگیری واژه 30
2-6 0 اصول اساسی در آموزش زبان 32
2-7 0 راهکارهای یادگیری و یاد آوری 33
2-7-1 0 انواع راهکارهای یادگیری 34
2-8 0 عوامل درون واژه ای موثر بر یادگیری واژه 35
2-9 0 انواع راهکارهای یادگیری واژه 35
2-9-1 0 راهکارهای مبتنی بر تکرار واژه / معنای واژه 36
2-9-2 0 راهکارهای مبتنی برتجزیه و تحلیل ویژگی واژه 37
2-9-3 0راهکارهای مبتنی بر شرح و تفصیل ساده 38
2-9-4 0 راهکارهای مبتنی بر شرح و تفصیل پیچیده 38
2-10 0 روش یارگیری حافظه 39
2-11 0 آموزش واژه 40
2-12 0 روش ها آموزش واژه 40
2-2-1 0 روش مستقیم و روش غیر مستقیم 41
2-12- 1-1 0 روش مستقیم 42
2- 12-1-1-1 0 آموزش راهکارها 42
2-12-1- 1- 2 0 گسترش واژه + آموزش صریح 42
2-12-1-1-3 0 فعالیت های کلاس 42
2-12-1-2 0 روش غیر مستقیم 43
2-12-1-2-1 0 متن به تنهایی 43
2-12-2-1 0 فعالیت های برنامه ریزی نشده 43
2-12- 2- 2 0 فعالیت های برنامه ریزی شده روش های آموزش واژه 44
2-12-2-2 -1 0 آموزش واژگان غیر فعال 44
2-12-2-2-1-1 0 تکرار 45
2-12-2-2-1-2 0 روش های جفت پیوسته 45
2-12-2-2-1-3 0 فهرست واژه 46
2-12-2-2-1-4 0 روش واژه کلیدی 47
2-12-2-2-1-5 0 روش ترجمه 49
2-12-2-2-1-6 0 آموزش با کمک روابط واژگانی 50
2-12- 2-2-1-7 0 ارائه ی تصویر 51
2-12-2-2-1-8 0 اجرای نمایش 51
2-12- 2-2-1-9 0 خانواده های واژگانی 52
2-12-2-2-1-10 0 روش های معنایی 52
2-12-2-2-1-10-1 0 روش حوزه های معنایی 52
2-12-2-2-1-10-2 0 تجزیه و تحلیل مولفه های معنایی 54
2-12-2-2-1-11 0 روش شاگرد محوری : دفترچه ی واژگانی 55
2-12-2-2-1-12 0 کاربرد فرهنگ 55
2-12-2-2-1-13 0 یادگیری واژه از طریق بافت 56
2-12-2-2-2 0 آموزش واژگان فعال 58
2-12-2-2-2-1 0 روش سلسه مورسیا و روزن ویگ 59
2-12-2-2-2-2 0 روش پیجین سازی 60
2-12-2-2-2-3 0 روش لوکاس 61
2-13 0 تعداد واژه 61
2-14 0 انتخاب واژه 62
2-15 0 معیارهای انتخاب واژه 63
2-16 0 ارائه ی واژه 65
2-17 0 وسایل کمک آموزش دیداری و یادگیری 66
2-18 0 ملاحظات معنی شناختی 67
2-18-1 0 معنی شناسی ساختاری 67
2-18-2 0 حوزه های معنایی 67
2-18-3 0 انواع حوزه های معنایی 69
2-18-4 0 روابط معنایی 70
2-18-4-1 0 هم معنایی 71
2-18-4-2 0 شمول معنایی 71
2-18-4-3 0 با هم آیی 71
2-18-4-4 0 رابطه جزء –کل 72
2-18-4-5 0 تباین معنایی 72
2-18-4-6 0 تقابل معنایی 73
2-19 0 ملاحظات روانشناسی زبان 74
2-19-1 0 حافظه 74
2-19-1-1 0 انواع حافظه 75
2-9-1-1-1 0 حافظه کوتاه مدت 75
2-9-1-1-2 0 حافظه بلند مدت 76
2-19-1-1-3 0 حافظه معناشناسی 77
2-20 0 واژگان 77
2-20-1 0 واژگان ذهنی 78
2-20-2 0 سازماندهی واژگان ذهنی 79
2-20-3 . اطلاعات واژگانی: دانش واژگانی 81
2-21 0 اصول آموزش واژه 82
2-22 0 خلاصه 85
فصل سوم : تهیه و تدوین متن های آموزش واژه 86
3-1 0 مقدمه 87
3-2 0 نحوه ی انتخاب واحدهای درسی , واژه ها ساختارها 87
3-2-1 0 چگونگی انتخاب عنوان واحدهای درسی 87
3-2-2 0 نحوه ی انتخاب ساختارها 87
3-3 0 ملاحظات کلی 88
3-3-1 0 اطلاعات مربوط به زبان آموز 89
3-3-2 0 اطلاعات مربوط به شرح درس 90
3-3-3 0 اطلاعات آموزش 90
3-4 0 ساختار کلی واحدهای درسی 90
3-4-1 0 مرحله پیش از خواندن 91
3-4-1-1 0 تصویر 92
3-4-1-2 0 پرسش 92
3-4-2 0 مرحله خواندن 93
3-4-3 0 مرحله پس از خواندن 93
3-4-3-1 0 سوال های درک مطلب 94
3-4-3-2 0 تمرین کاربرد واژه 95
3-4-3-3 0 تمرین باهم آوایی 95
3-4-3-4 0 تمرین تطبیقی 95
3-4-3-5 0 تمرین واژه های مترادف و متضاد 96
3-4-3-6 0 متن های خواندنی 96
3-4-3-7 0 تمرین شبکه ی واژگانی 97
3-4-3-8 0 تمرین گروهی 97
3-4-3-9 0 تمرین های تصویری 97
3-4-3-10 0 تکلیف 97
3-4-3-11 0 تمرین مربوط به مراحل انجام یک کار 98
3-4-3-12 0 تمرین های دیگر 98
3-5 0 خلاصه 99
فصل چهارم : متن های آموزش واژه 100
4-1 0 سهراب سپهری 101
4-2 0 گل آقا 107
4-3 0 چغازنبیل 113
4-4 0 زبان آموزی میمون ها 120
4-5 0 پست 126
4-6 0 سال نو 134
4-7 0 فرودگاه 143
4-8 0 طلای سرخ ایران 150
4-9 0 جهانگردی چیست ؟ جهانگرد کیست ؟ 156
4-10 0 بوی خوش چای 162
4-11 0 خلاصه 167
فصل پنجم : خلاصه و نتیجه 168
5-1 0 خلاصه و نتیجه 169
5-2 0 موضوعاتی برای تحقیق 172
منابع 173
منابع فارسی 174
منابع انگلیسی 176
واژه نامه 181
فارسی – انگلیسی 182
انگلیسی – فارسی 186
مقدمه
اصطلاح «نظریه ذهن» را اولین بار پریماک و وودورف درسال 1978 درمقاله ای تحت عنوان «آیا شامپانزه نظریه ذهن دارد؟» مطرح کردند. در این مقاله، اصطلاح نظریه ذهن به توانایی شناختی اشاره دارد که اجازه می داد هر فرد بداند که دیگران افکار منحصر به خود دارند که می تواند از افکار آن فرد و یا حتی با واقیعت، متفاوت باشد (حسن زاده، محسنی، افروز، حجازی، 1386). به عبارت دیگر نظریه ذهن توانایی شناختی ویژه ای برای درک حالتهای ذهنی دیگران می باشد (تسوریا ، کوبایاکاوا ، کاوامورا ، 2011). این توانایی را در مقالات گوناگون به اسامی گوناگون آورده اند، همچون ذهنی سازی ، ذهن خوانی ، موضع هدفمند ، کشف عامل ، شناخت اجتماعی می باشد. به عبارت ساده تر نظریه ذهن کودک را قادر می کند تا رفتار، عمل و فعالیت افراد را پیش بینی وتبیین کند (میکاییلی و آدینه، 1391). این توانایی به ما این امکان را می دهد که در اجتماع وتعامل با دیگران همانند بازیگر شطرنج، اندیشه ها، باورها، گرایش ها و هدف های دیگران را در ذهن خویش بازنمایی کنیم و واکنش مناسب بدهیم (بارون و کوهن ، 1989).
مهارت اجتماعی رفتارهای اکتسابی جامعه پسندی است که فرد را قادر می کند که آن گونه با دیگران در تعامل باشد که واکنش مثبت آنها را بر انگیزد و از واکنش منفی آنها اجتناب ورزد (وهاب، شهیم، جعفری، زنجانی، 1391). و یا مهارت اجتماعی فرایند مرکبی است که فرد را قادر می سازد به گونه ای رفتار کند که دیگران او را با کفایت تلقی کنند (محرمی، 1390). با توجه به بحث های گوناگون می توان گفت که نظریه ذهن و مهارت اجتماعی به گونه ای باهم می تواند در ارتباط باشد. به گونه ای که طی بررسی های زیادی به وجود ارتباط این حوزه ها باهم اذعان شده است. کودکان معلول واستثنایی به دلایل نقایص جسمی و محرومیت های ناشی از آن اغلب قادر به ایجاد رابطه اجتماعی و متقابل با بزرگسالان و همسالان نیستندکه سازگاری عاطفی و اجتماعی آتی آنها را با دشواری روبرو می کند (شهیم، 1381). اکلسنین (2006)خاطر نشان می کند افرادی که دارای کمبودهای در مهارت های اجتماعی می باشند اغلب آنها توسط دیگران طرد می شوند که می تواند این امر موجب فراهم شدن مشکلات روانی شود که حتی در بزرگسالی نیز ماندگار باشد. یکی از گروههای استثنایی که دارای مشکلات زیادی در مهارت های اجتماعی هستند کودکان ناشنوا و کم شنوا می باشد به گونه ای که بررسی ها فراوانی سطوح پایین مهارت های اجتماعی درکودکان ناشنوا را گزارش کرده اند (بیابانگرد،1384؛ به پژوه، صالحی،1379؛ به پژوه، غباری، حجازی، خانزاده،1384؛ به پژوه،1391). بنابراین باید اذعان کرد که شنوایی یکی از مهم ترین حواس ادمی است وآسیب های شنوایی، بسیاری از سازگاری های انسان بامحیط را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب تاخیر در فرایند تحول می شود(به پژوه و صالحی،1379). ناشنوایی یک تجربه نامتشابهی است که طبیعت به فرد ناشنوا داده است به دلیل همین آسیب افراد ناشنوا در دنیای سرتاسر محرومیت (صدا، زبان، مراودات اجتماعی) رشد می کند به دلیل مشکلات مهارت اجتماعی این کودکان، در معرض خطر تنهایی قرار دارند(کاترین، فورد ، 2006). به راستی چرا کودکان ناشنوا در مهارت های اجتماعی کمبودهای را دارند؟ با توجه به اهمیت مهارت اجتماعی و نظریه ذهن در زندگی هر فردی به ویژه کودکانی که دارای ناتوانی های ویژه هستند، بررسی این حوزه ها مهم به نظر می رسد. اولین بار بارون -کوهن (1989) با بررسی نشانه های رفتاری کودکان اوتیسم علاقه به بررسی آسیب شناختی نظریه ذهن را ایجاد کرد. بعد از آن سیلی از تحقیقات آغاز شد. درسال 1995 برای اولین بار پترسون و سیگل طی گزارشی اعلام کردند که کودکان ناشنوادارای والدین شنوا در عملکرد نظریه ذهن ضعف هایی دارند، که بعد از آن بررسی نظریه ذهن کودکان ناشنوا افزایش پیدا کرد که اکثریت قریب به اتفاق یافته های همسویی را ارایه می دهند تعدادی از پژوهش ها ارتباط بین نظریه ذهن با پیامدهای اجتماعی (رفتار اجتماعی و دیگر شاخص های شایستگی) را اندازه گرفته اند (عارفی، 2010). ساری (2012) به این نتیجه رسیده است که مشکلات اجتماعی و ارتباطی را در افراد با استفاده از نظریه ذهن می توان تبیین کرد. در بررسی هایی، رضوی، لطیفیان،
فهرست مطالب :
عنوان صفحه
فصل اول: چارچوب پژوهشی
مقدمه 2
بیان مسئله 4
اهمیت و ضرورت تحقیق 8
متغیرهای پژوهشی 10
متغیر مستقل: برنامه آموزش نظریه ذهن 10
تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها 10
تعریف نظری نظریه ذهن 10
تعریف عملیاتی نظریه ذهن 10
تعریف نظری کودکان ناشنوا 11
تعریف عملیاتی کودکان ناشنوا 11
تعریف نظری مهارت اجتماعی 11
تعریف عملیاتی مهارت اجتماعی 11
فصل دوم: پیشینه تحقیق
منشاء نظریه ذهن 13
سن اکتساب نظریه ذهن 15
نظریه های نظریه ذهن 15
رویکردهای نظری 15
نظریه های تحولی پیرامون تبیین تحول نظریه ذهن 16
نظریه نظریه 16
نظریه پودمانی 18
نظریه شبیه سازی 19
نظریه ذهن کودکان ناشنوا 20
درمان مبتنی بر ذهنی سازی 22
مهارتهای اجتماعی 23
انواع مهارت های اجتماعی 25
تاثیر خانواده در رشد اجتماعی 26
اثر همسالان در رشد اجتماعی: 26
مهارت های اجتماعی در کودکان ناشنوا 26
پیشینه پژوهشی 30
منابع فارسی 53
منابع انگلیسی 57
پایان نامه نظریه کارکرد گرایی و ارتباط آن با بی آر تی
مقدمه
افزایش کمی و بهبود کیفی سفرهای شهری از عوامل و از پیش شرطهای اساسی رشد شهرهای مدرن بوده است.
بنابراین اقتصاد این شهرها و تداوم انها به عنوان موجودیتهای اقتصادی وجاذب سرمایه به صورت گسترده ای به کمیت و کیفیت شبکه های حمل و نقلی بستگی دارد .
در شهرهای مدرن مهمترین مسئله ایجاد بهترین رابطه ممکن میان بافتهای مسکونی انسانی و بافتهای کاری است .
منظور از بهترین ان است که اولا هزینه های حمل و نقلی به حداقل برسد ثانیا بتوان به بالاترین بهره وری در کار دست یافت که خود نیاز به کوتاه شدن مسیرهای حمل و نقلی و پرهیز از خستگی ناشی از انهاست . هر روزه با توجه به پیشرفت و توسعه شهری شاهد ظهور و بروز پدیده های مختلفی هستیم که همگی برمبنای دیدگاه راحتی انسان پایه گذاری و راه اندازی می شوند.
در تهران شهری که در ان زندگی میکنیم نیز نمونه های بسیاری از این امکانات و پدیده ها را شاهدیم مواردی همچون: خطوط هوایی , خطوط ریلی و....
مترو نیز از این قبیل پدیده هاست که میتوان گفت یکی از مفید ترین و پر رفت و امد ترین امکانات شهری
((BRTاست. یکی ازامکاناتی که حدودایکی دوسالیست که توسط شهرداری راهاندازی شده است ((خطوط
است که از ابتدای راه اندازی تا کنون پیشرفتهایی را در این زمینه شاهدیم و گسترش این خطوط را نظاره گریم.
بیان مسئله
در اغاز این تحقیق باید از ابتدای امر یعنی از گذشته اتوبوسرانی و شهرداری سخنی به میان آورد و در پی این مطلب به بیان کلیات وخصوصیات خط اتوبوسرانی بی ار تی که موضوع اصلی این پژوهش است پرداخت .
خطوط بی ار تی یکی از جدید ترین پروژه هایی است که توسط شهرداری تهران به اجرا درآمده است .
در این خطوط تردد بسیار زیاد شهروندان را نظاره گریم . شاید به جرئت بتوان گفت بسیاری از افرادی که دارای وسیله شخصی بودند و مسیر شان در راستای این خطوط بود پس از راه اندازی این خطوط تصمیم به استفاده از آن کرده اند که بدن ترتیب یکی از مزایای آن را میتوان تاثیر در کاهش آلودگی هوا دانست .
البته با توجه به تعداد کثیر استفاده کنندگان آن معایبی همچون حجم زیاد افراد داخل ایستگاهها و تحت فشار قرار گرفتن آنها داخل اتوبوسها را هم شامل میشود .
دانلود فرار مغزها و نظریه کوچ مجازی
وظیفه روشنفکر، البته یکی از وظایف او، نقد اجتماعی است؛ نقد اجتماعی وضعیت معاصر. او دو خط مشی کلی برای این نقد نقد دارد: یکم آنکه مبتنی بر علم باشد و دوم اینکه، استراتژیک باشد. او در جایگاه روشنفکری، فقط یک گام و نه بیشتر از جامعه جلوتر است. از بعد استراتژیک، نکات متفاوت سیاسی و تاکتیکی را لحاظ می کند؛ و در مقام اهل علم، بایستی که اگر از مرز دانش فراتر نمی رود، خود را در مرز آن نگه دارد. هدف وی تعالی است، تعالی جامعه. او، نه همچون سرخوردگان، اهل فرار است؛ بلکه در برابر واقعیت ایستاده است. در این نوشتار، سعی شده است با تاکید اولیه بر مسئله فرار مغزها، یک نظریه جامعه شناسانه و مدیریتی ارائه گردد.
این نظریه، ارائه دهنده راه حل غلبه بر مشکل نیست؛ بلکه برای درک ابعاد مسئله و تعریف صحیح آن است. برای تغییر در واقعیت، اولین گام درک، تجزیه و تحلیل آن است. از این رو ما نیاز به تئوری داریم. چنان که راسل می گوید: یک تئوری خوب از هر چیزی کاربردی تر است. از جمله بحث های امروزه در سطح دولت و جامعه، بحث فرار مغزها است. فرار مغزها، همچون هر پدیده اجتماعی دیگر علل اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دارد؛ که در این نوشتار بر سر علل سخنی نمی رود. از بعد تصمیم گیری و حل مسئله، چهار مرحله اساسی وجود دارد: یکم، تعریف و تبیین مسئله؛ دوم، تحلیل و درک اسباب و علل؛ سوم، شناسایی راه حل ها و طراحی راه حل نهایی؛ و چهارم، پیاده سازی و اجرا.
پس از آن، نوبت بهبود مستمر است. به این صورت که مدام، پسخورد گرفته شود و تغییرات لازم اعمال شود. البته این مطلب، با سعی و خطا تفاوت دارد. یعنی زندگی مداوم سیستم. در این نوشتار چنانکه اول نیز گفته شد، نگارنده در مقام برنامه ریز نیست، بلکه در مقام منتقد و تحلیلگر است. پس به گام اول پرداخته می شود؛ و به ناچار گریزی نیز به گام دوم زده می شود. درک فرار مغزها، به لحاظ جامعه شناسی، یک گونه مهاجرت است. (البته اگر هم نباشد نزدیک ترین موضوع به بحث است). از این رو، در آغاز، مفهوم و ماهیت مهاجرت تشریح می شود تا بر پایه آن، مسئله فرار مغزها نیز، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. مهاجرت یکی از پدیده های کلاسیک جمعیت شناسی و مباحث معمول جامعه شناسی است. در فرهنگ بریتانیکا، دو اصطلاح اساسی از نظر مفهومی و دو وجهه اقتصادی نیز از لحاظ تحلیلی دارد.
واژه اول، «به اندازه کافی دور» (significant) است. این مطلب در نگاه اول به فاصله اشاره دارد. البته صرفاً به منزله فاصله جغرافیایی نیست؛ بلکه، تغییرات بافت اجتماعی است. این تغییر، بعضاً منجر به فرهنگ پذیری و تطبیق می شود. واژه دوم، «به اندازه کافی طولانی» (permanent) است. این مورد بر این نکته تاکید دارد که بعد زمانی نیز مطرح است. به این معنی که مهاجر در بطن برهم کنش اجتماعی جامعه جدید وارد می شود.
با توجه به دو نکته فوق مهاجرت تعویض چارچوب حیات اجتماعی است. برای همین است که مهاجرت با تبعید، مسافرت و ماموریت تفاوت دارد. به هر روی در مهاجرت بایستی انتقال از یک بافت و فضا به بافت و فضای جدید صورت گیرد. مطلب دیگر این است که، مهاجرت از بعد اقتصادی و هم اجتماعی بر هر دوی مبدا و مقصد اثرگذار است. یعنی همان گونه که معلول شرایط اقتصادی - اجتماعی است، اثر متقابل نیز می گذارد. علم برنامه ریزی اجتماعی سعی در کنترل و بهینه سازی مسئله مهاجرت در راستای منافع محیط برنامه ریزی دارد.