مقاله مشهورترین و دیدنی ترین ابنیه و آثار تاریخی ایران بعد از اسلام
مسجد جامع عتیق شیراز :
اصل ساختمان این مسجد از ابنیه دوران صفاریان است که به امر امراللیث صفاری در سال 281هـ.ق بنا شده از مسجد اصلی قسمت مهمی باقی نمانده است بانی خدای خانهی مسجد جامع شاه ابواسحاق اینجو در سال 752 هـ.ق است . سپس در زمان شاه عباس اول صفوی به سال 1034 هـ.ق و همچنان زمان بقیه شهریاران صفوی تعمیر و مرمت شده است . شبستان جنوبی مسجد هم از بناهای قدیمی می باشد . کتیبهی سنگی خدای خانه از نمونه های ارزنده هنری به شمار می رود . این کتیبه به خط یحیی الجمالی السوفی خطاط معروف زمان شاه ابواسحاق و حاوی جملاتی در شأن قرآن کریم است . این مسجد دارای دو سردر شرقی و غربی است . در مجاورت سردر شمالی مسجد و جلوی خان آن مسجد قدیمی دیگری به نام طبالیان وجود دارد که از نظر معماری و هنری چندان قابل توجه نمی باشد . این مسجد قدیمی ترین اثر تاریخی دوران اسلامی شهر شیراز است .
بازار اصفهان : این بازار از بناهای زمان شاه عباس اول صفوی است که در شمال میدان نقش جهان در فاصله سالهای 1011 تا 1029 هـ.ق ساخته شده است . در سردر بازار شاهی علاوه بر کاشیکاری زیبا نقاشی های بسیار عالی نیز به چشم می خورد که بخشی از آن شامل تصاویر جنگ شاه عباس با ازبکان و مجالس بزم شاهی است .
شهر تبریز : این شهر دارای یکی از زیباترین و بزرگترین مجموعه بازارهای ایران است سبک معماری ، کثرت سراها و تیمچه ها و وجود تعدادی مدرسه و مسجد نیز به این مجموعه اهمیت و امتیازی خاص بخشیده است . اکثر مورخان و جهانگردان که از اواخر قرن چهارم هجری تا عهد قاجار از تبریز دیدن کرده اند دربارهی بازار تبریز مطالب مهم و ارزنده ای ارائه داده اند .
بازار ارومیه :
قدمت بازار ارومیه به دورهی زندیه و قاجاریه می رسد . این بازار یکی از بازارهای دیدنی است که در خیابان امام واقع شده است و مجموعه ای از راسته بازارهای عطارها ، زرگرها ، بزازها ، مسگران ، کفاشان ، نمدمالان ، رنگرزها ، حلبی سازها و چاقوسازان می باشد .
بخشهایی از متن مقاله:
3-4- فرم بنا
خصوصیات کلی فرم بنا در این مناطق به قرار ذیل است :
الف-ساختمانها بصورت حیاط مرکزی و نیمه درون گرا
ب-حداکثر استفاده از سایه و کوران هوا
ج-ارتفاع اتاقها زیاد و پنجره ها بلند و کشیده
د-ایوانها وسیع و مرتفع
ه- عدم وجود زیرزمین
و.طاقها غالباً مسطح
ه-در این کناره اکثر ساختمانها نیمه درون گرا هستند و اطاقها در اطراف یک حیاط مرکزی قراردارند . فرق عمده این ساختمانهای حیاط مرکزی با ابنیه مشابه در مناطق فلات مرکزی ایران در این است که با وجود آنکه این ساختمانها درون گرا می باشند ، ولی ارتباط آنها با فضای خارج کاملا بسته نیست و پنجره های بلند و مرتفع و ایوانهای وسیع رو به فضای کوچه و یا میدان در طبقات دوم و خصوصاً سوم ساختمان دارند . (اشکال 8-4و11-4) . دلیل این امر بدین لحاظ است که به منظور استفاده از تهویه دو طرفه هوا در داخل اتاق و کاستن از شدت گرما ، با باز کردن پنجره های رو به حیاط از یک طرف و پنجره هایی روبه کوچه از طرف دیگر این تهویه صورت می گیرد . همچنین هنگام عصر و غروب که از شدت آفتاب کاسته می شود ، اهالی در ایوانهای خارجی رو به دریا می نشینند و از جریان بادی که بین دریاو ساحل وجود دارد لذت می برند .
ایوان در این منطقه از سایر نواحی از ایران بزرگتر است و فضای بسیار مهمی در ساختمان محسوب می شود . در فصول گرم که مدت آن حدود نیمی از سال است ، اغلب فعالیت های روزمره در داخل ایوان انجام می شود ، زیرا در ایوان هم تهویه به خوبی صورت می گیرد و هم در زیر سایه قرار دارد . خانه های مسکونی در این بندر همانند خانه های مسکونی در سایر اقلیمهای ایران ( به جزء اقلیم معتدل و مرطوب جنوب دریای خزر ) به صورت حیاط مرکزی است یعنی حیاط در وسط خانه و اطاقها در اطراف آن می باشد
(شکل 14-4 ) . در اینجا نیز مانند سایر مناطق ، خانه اغنیا از چند حیاط به نامهای بیرونی ، اندرونی و خدمات تشکیل شده است . حیاط بیرونی مختص افراد نا محرم ، مردان ، مهمانان مرد خانه و بالاخره تجارتخانه مرد خانه است. این حیاط و اتاقهای مجاور آن بزرترین و بهترین قسمت ساختمان میباشد . بخش اندرونی مختص افراد محرم می باشد و معمولا زنان و دختران خانه و اقوام نزدیک در این قسمت هستند . بعضی از خانه های بزرگتر حیاط سومی داشته اند به نام حیاط خدمات که مخصوص خدمه و احیاناً نگهداری طیور و چهارپایان بوده است و مختصر تر و ساده تر از سایر قسمت های خانه است.
عملکرد های گوناگون این خانه نه تنها به وسیله حیاطهای مختلف تقسیم می شود ، بلکه در هر حیاط نیز طبقات مختلف خانه دارای عملکرد های متفاوتی است .
همانگونه که ذکر شد به دلیل بالا بودن سطح آبهای زیر زمینی و رطوبت بسیار زیاد هوا ، زیر زمین در این خانه ها وجود ندارد . لذا ساختمان از طبقه همکف شروع می شود که این طبقه مخصووص امور خدماتی و انبار است . دلیل این امر بدین لحاظ است که چون حیاط این خانه ها نسبتا کوچک و ارتفاع دیوارها زیاد است ، در این طبقه امکان دسترسی به نور مستقیم آفتاب وجود ندارد و همیشه در سایه و نمدار می باشد . به علاوه اغلب کف و دیوارههای آن رطوبت زمین را بالا کشیده و نمناک است . رطوبت سنگین هوا نیز در سطح حیاط وجود دارد و به دلیل محصور بودن کامل حیاط از چهار طرف ، این رطوبت تهویه نمی شود . علاوه بر این ، در این خانه ها بدلیل محرمیت ، پنجره رو به بیرون در طبقه هم کف وجود ندارد و تهویه هوا در داخل اتاقها به سختی صورت می گیرد . لذا این طبقه که اهمیت کمتری دارد و ارتفاع آن نیز نسبت به طبقات فوقانی کمتر است ( شکل 15-4) ، محل نگهداری مایحتاج خانواده می باشد و اگر تجارتخانه آقای خانه در همین منزل باشد ، که اغلب این طور بوده ، مال التجاره نیز در همین طبقه نگهداری میشده است. آشپزخانه و آب انبار نیز در همین طبقه می باشد .
...
2-3-6-طاق و گنبد
همانگونه که قبلاً ذکر شد ، به دلیل کمبود چوب در فلات مرکزی
ه:بازشوها کوچک
و:ایوانها و حیاط ها کوچک
ز:دیوارها نسبتا قطور
خانه های سنتی در این نواحی نیز مانند مناطق مرکزی ایران به صورت حیاط مرکزی احداث می شوند . منتهی در اینجا اطاقهای واقع در سمت شمال حیاط از سایر قسمتها بزرگتر و وسیعتر است و تالار یا اطاق اصلی نشیمن خانه در همین سمت واقع می باشد . این مطلب به دلیل استفاده از تابش مستقیم و حرارت آفتاب در زمستان است و چون فصل تابستان عمدتا کوتاه و دمای هوا نسبتاً معتدل است ، از سمت جنوب ساختمان کمتر استفاده میشود . اتاقها جنوبی و در بعضی از خانه ها اگر اتاقهای شرقی و غربی نیز وجود داشته باشد ، اکثراً جهت انبار و فضاهای خدماتی مانند اتاق خدمه و یا سرویس های بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد . این خانه ها اغلب دارای زیر زمین با سقف کوتاه ، در زیر قسمت زمستان نشین هستند که در تابستان به خاطر آنکه هوای آن نسبتا خنک است . جهت سکونت اهل خانه می باشد . در شهر همدان به زیر زمین « سیزان » می گویند و در بعضی از خانه ها که مسیر قنات و یا شعبات آن از زیر ساختمان رد می شود ، سیزان توسط چند پله به چشمه که محل برداشت آب از قنات است و از کف سیزان پایین تر واقع شده ، مرتبط می باشد (شکل 4-5) .
از آنجاییکه هوا در اغلب مواقع سال سرد و یا بسیار سرد است ، لذا اکثر فعالیت های روزمره در داخل اتاقها صورت می گیرد . به همبن دلیل ابعاد حیاطها در این نواحی قدری کوچکتر از مناطق فلات مرکزی ایران است و عمق ایوانها نیز از مناطق جنوبی کشور به مراتب کمتر می باشد .
در اکثر شهرهای مناطق سرد سیر ، همانند مناطق گرم و خشک ایران ، کف حیاط ساختمانها یک الی یک و نیم متر پایین تر از پیاده رو است تا آب انبار واقع در زیر زمین نمود . البته پایین تر بودن ساختمان از سطح معابر باعث حفظ حرارت درون ساختمان نیز می شود ، زیرا زمین مانند یک عایق حرارتی اطراف خانه را احاطه کرده و مانع تبادل حرارت بین ساختمان و محیط اطراف می شود . به طور کلی در مناطق سرد باید حداکثر کوشش صورت گیرد که سطح تماس بنا با سرمای خارج کمتر باشد تا حرارت کمتری به خارج نفوذ کند . لذا احجامی نظیر مکعب و مکعب مستطیل که نسبت سطح بیرونی آنها به حجم داخل بنا کم می باشد ، جهت این ناطق مناسب است . قطر زیاد دیوارها و بازشوهای نسبتاًکوچک نیز به جلوگیری از تبادل حرارتی بین داخل و خارج بنا کمک می کند . قطر زیاد دیوار که از مصالح بنایی است خود به عنوان منبع ذخیره حرارت عمل می کند و در طی روز که افتاب به آن می تابد و گرم می شود ، کماکان گرمای خود را در شب حفظ کرده و به تعدیل دمای داخل ساختمان کمک می کند .
...
توجه!!
این فایل بصورت جامع در 79 صفحه میباشد که در سایت های دیگر با 54 صفحه با همین قیمت به فروش میرسد.
تحقیق آثار ابنیه کریم خان در شیراز از آبادانی های شهری
فهرست مطالب:
آثار تاریخی زندیه شیراز ، جلوه فرهنگ در پایتخت فرهنگی ایران زمین
آثارابنیه کریم خان
مسجد وکیل
حمام وکیل
بازار وکیل
منابع
.......................................................................................................
چکیده ای از بخشهای مختلف متن:
شیراز را از آن رو بسیاری به شهرشاعران و عارفان و پایتخت فرهنگی ایران زمین میشناسند که جلوههای تاریخ، تمدن و فرهنگ ایرانی و اسلامی در این کلان شهرگسترده است و رد پای زندگی مدنی در آن از دیر باز وجود داشته است.یکی از جلوههای تاریخ و فرهنگ کهن ایران زمین که در شیراز همچنان پا برجاست و ویژگی منحصر به فردی برای این شهر فرهنگی به شمار میآید وجود مفاخر و یادمانهای کهن از جمله مفاخر و یادمانهای فرهنگی دوره زندیه است.آثار و یادمانهای دوره زندیه که اغلب با پسوند وکیل شناخته میشود به صورت ارگ کریمخانی،بازار وکیل ، مسجد وکیل ، حمام وکیل، دیوانخانهو عمارت کلاه فرنگی باغ نظر است. وکیل از آن رو در ادامه نام این عمارتها آمده است که کریم خان زند را وکیل الرعایا مینامیده اند.
...
حمام وکیل
از بناهای دوران کریم خان زند (1172-1193) در شیراز است که به دستور وی در محله میدان شاه، جنب مسجد وکیل (خیابان طالقانی) ساخته شد.
این حمام که به عنوان حمام عمومی شهر شناخته می شد، دارای چهار قسمت مرتبط با یکدیگر است. مدخل ورودی این حمام هم اینک یک هشتی است که در ابتدا وجود نداشته و دوره پهلوی احداث شده است. این هشتی دارای سقفی با گچ کاری برجسته است. پس از آن سر بینه حمام به شکل هشت ضلعی منظم و وسیعی دیده می شود که بیشترین تزیینات را داراست. آهکبری های سقف و دیوارهای این قسمت مربوط به دوران کریم خانی بوده که بیشتر به شکل طرح های گلدانی است اما در زمان قاجاریه، آثار زندیه کلنگی شده و قاجاریان بر روی آن آهکبری هایی به شکل داستان های اساطیری (داستان شیرین و فرهاد، پیرزن و سلطان سنجر، بیژن و منیژه و معراج حضرت رسول) انجام داده اند، در حال حاضر نیز به جهت تنوع بیشتر طرح های قاجاری، یکی دو طرح زندی مرمت شده و در بقیه قسمت ها طرح های قاجاری حفظ شده اند. هورنور یا جامخانه هایی که در سقف تعبیه شده اند، روشنایی این بخش را تأمین می کنند.