پایان نامه مساجد در ایران
مسجد جمعه و آرامگاه شیخ عبدالصمد
در ورای باغستانهای سرسبز مرکز شهر نطنز مناره ای سربفلک کشیده، و گنبدی هرمی شکل در کنار آن توجه هر تازه واردی را به سوی خود معطوف می دارد. این مناره بخشی از مجموعه بسیار نفیس مسجد جمعه و آرامگاه عالم ربانی و عارف روشن ضمیر سده هشتم هجری قمری شیخ نورالدین عبدالصمد اصفهانی نطنزی و سردر خانقاه او می باشد، که قسمتهایی از آن از دستبرد مصون نمانده و در نتیجه زینت بخش موزه های کشورهای بیگانه گردیده است.
این مجموعه که شامل شبستان هشت ضلعی گنبددار مسجد (دارای بخشهای گوناگون) – آرامگاه شیخ نورالدین عبدالصمد – سردر خانقاه و مناره مرتفعی است به استثنای شبستان گنبددار که از بناهای دوره دیلمی است، بقیه مربوط به دوره ایلخانیان مغول می باشند که در فاصله سالهای 704 تا 725 هجری قمری بنا گردیده است.
شمال و جنوب و مغرب این مجموعه را کوچه های باریکی فرا گرفته که در سمت جنوب وسعت بیشتری پیدا کرده و به صورت میدانی کوچک درآمده است. به گفته دونالد ویلبر «ترکیب رنگهای روشن تزئینات خارجی ابنیه در مقابل درخت کهنسالی که بر آنها سایه افکنده و رنگهای مختلف کوهستان، منظره جالب توجهی بوجود آورده که شخص را به یاد نقاشیهای مینیاتور ایرانی می اندازد.
همان گونه که اشاره شد قسمتهایی از این مجموعه مورد دستبرد قرار گرفته است، و از آن جایی که از وضع نخستین آن اطلاع چندانی در دست نیست نخست دو نوشته را که مربوط به سالهای 1294 و 1316 هجری قمری و حاوی اطلاعات نسبتاً مهمی در باره این مجموعه است نقل و سپس شرح تفصیلی بناها آورده خواهد شد.
وضع کنونی مسجد
مسجد کنونی از شبستان هشت ضلعی گنبد داری که مشرف بر صحن است و چهار ایوان اصلی و نمازخانه ها و دهلیزهایی که اضلاع صحن را به یکدیگر می پیوندد تشکیل گردیده و مصالح بکار رفته در آن آجر و آهک و پوشش گچ می باشد.
مسجد دارای سه ورودی است یکی جنوبی و دو شمالی که ورودیهای شمالی هم سطح حیاط بوده ولی ورودی جنوبی دالان نسبتاً وسیعی است به طول 82/16 متر که با دوازده پله وسیع به سطح کوچه جنوبی می رسد و این اختلاف سطح موجب گردیده که بخش جنوبی مسجد در گودی قرار گیرد.
مناره و کاشی کاری های طاقنمای کتیبه دار پایه آن دارای نقوشی به شرح زیر می باشد:
1-مناره دارای نقش لوزی از کاشی معقلی است که تمام سطح بدنه مناره به استثنای کتیبه های کمربندی و نعلبکی های اول و دوم فرا گرفته است.
2-نعلبکی نخستین دارای نقش مقرنس نیم کاسه و نعلبکی انتهایی که با فاصله محاط در نعلبکی نخستین است نیز دارای نقش مقرنس است.
3-پشت بغلهای طاق نمای حاوی کتیبه مناره نقش شش و چهار سلی
4-زیر کتیبه صدیق اکرم نقش سوسن
5-حاشیه کمربندی که زیر نقش سوسن تا بالای کتیبه صدیق اکرم یعنی لبه طاق نمای هلالی را احاطه نموده نقش چهار لنگ گردان.
6-زیرکتیبه کمربندی که به صورت لچکی یا پشت بغل است نقش شش و تکه
7-ذیل لچکی های فوق که طرح درگاهی را جلوه گر ساخته و دو لوحه کاشی یکی به مضمون امیرکبیر جلال الدین عبدالله اعزه اللاه و دیگری بمساعی ... المعظم کمال الدین محمد جزاءالله خیرا در متن آن جاسازی شده نقش شش و طبل.
8-دو ستون کاشی استوانه طرفین کتیبه کمربندی، نقشس هشت و طبل چهار لنگه دار
9-سرستونهای دو ستون فوق الذکر نقش طرح سرمه دان
این ستونها علاوه بر نقش طرح سرمه دان در بخش بالای پخی آن سه کلمه الله و در ذیل پخی در طرفین دو کلمه علی و در وسط کلمه محمد به چشم می خورد.
خانقاه شیخ احمد جام
مجموعه آرامگاهی شیخ احمد جام، مابین مشهد و هرات در نزدیکی مرز ایران قرار دارد و مشتمل بر سردر ورودی، مسجد جامع جدید، مدرسه فیروز شاه، سبز، مسجد گنبد سفید، مسجد کرمانی، مسجد عتیق، خانقاه، ایوان ها، شبستان و حیاط ها است.
با وجود آن که خانقاه (گنبد خانه) اکنون بخشی از یک مجموعه آرامگاهی به شمار می آید، اما «بررسی در باره نوع مصالح در این قسمت نشان می دهد که دیوارهای گنبدخانه، با دیوار مجاور شرقی آن و با رواق، هشت و گیر نیست. آثاری از دو ردیف تزئینات آجری که در بدنه ی غربی – بالاتر از بام رواق – دیده می شود، از پشت کاهگلی که دیوار جنوبی را پوشانده، قالب رویت است. و نیز دقت در طرح پلان و سال ساخت فضاهای مجموعه ما را بر آن می دارد که آن را فضایی مستقل بدانیم و در دسته ی A قرار دهیم.
خانقاه شیخ عبدالصمد اصفهانی
شیخ نورالدین عبدالصمد، در سال 699 هـ . ق، «به گواهی کتیبه ی گچبری ذیل مقرنس های سقف خانقاهش» به خاک سپرده شده است.
خانقاه شیخ عبدالصمد در وضعیت کنونی، بخشی از مجموعه ای است که شامل «یک مسجد چهارایوانه با گنبد هشت ضلعی ... مقبره شیخ0 عبدالصمد اصفهانی، مورخ 707 هـ . ق سردر خانه که در تاریخ آن احتمالاً 716 الی 717 است و مناره مورخ 725» و ایوان ها و شبستان و انباری و وضوخانه است.
«ویلبر» توضیحات نسبتاً مفصلی در باره ی این مجموعه آورده است. از آنچه آمده معلوم مخی گردد که خانقاه مورد نظر جدا از خانقاهی است که بعدها ساخته می شود و اکنون جز سردری از آن باقی نمانده است.
فهرست مطالب
-بررسی کالیدی خانقاه
خانقاه شیخ احمد جام
خانقاه شیخ عبدالصمد اصفهانی
خانقاه چلبی اوغلو
خانقاه تقی داد
خانقاه تاج الدین
خانقاه شاه نعمت ا... ولی
-ویژگی های معماری خانقاه
-خانقاههای خارج شهر
-بخش های خانقاهها
مشخصات ساختمانی زاویه
خانقاههای اولیه
نخستین خانقاه در ناحیه عبادان
روند تحول بنای خانقاه
رباطها و خانقاههای منطقه بغداد
واژهی رباط و کاربرد آن
نخستین رباط
خانقاههای کشور مصر
خانقاههای ترکیه
خانقاههای منطقه شام
تصوف در خراسان
خانقاههای منطقهی خراسان
تصوف در فارس
رباطهای شیراز
اردبیل
کانونهای خانقاهی
امور اقتصادی خانقاهها
امور فرهنگی خانقاهها
اعمال خانقاهی
آداب و رسوم خانقاهی
بررسی تفصیلی چند خانقاه
آرامگاه شیخ صفی الدین
مسجد جمعه و خانقاه شیخ عبدالصمد
آرامگاه بایزید بسطامی
خانقاه چلبی اوغلو در سلطانیه
پلانها
نگاره ها
مقاله معماری مساجد ایران
فهرست مندرجات
بخش اول
فصل اول
معماری مساجد ایرانی در دروه آل بویه320-447 هجری
1-1. طرح مسجد در ایران در دوران اولیه اسلام
1-2. مسجد جامع نیریز:
1-3. معماری مساجد آل بویه در اصفهان و یزد:
1-3-1. مسجد جامع اصفهان:
1-3-2. مسجد جورجیر اصفهان:
1-3-3. مسجد جامع نایین:
فصل دوم
2- معماری مساجد ایرانی در دوره سلجوقیان (447- 553 هجری)
2-2. مسجد جامع قزوین:
2-1. مسجد جامع اصفهان:
فصل سوم
3- معماری مساجد ایرانی در دوره ایلخانان (615-735 هجری)
فصل چهارم
معماری مساجد ایرانی در دوره تیموریان (772-908 هجری)
فصل پنجم
معماری مساجد ایرانی در دوره صفویان
بخش دوم
قاجار
..........................................................
بخشهایی از متن:
پیشگفتار:
مسجد ومحراب اگر چه در آموزه های دینی دارای جایگاهی منحصراً معنوی نبوده ( به ویژه محراب که اسم مکان از ریشه حرب است ) و بیشتر به عنوان پایگاهی برای پاسخگویی به غالب نیازهای مسلمانان برآمده بود ، به اندک زمانی با روحی که از لطافت ایمان و جذبه حضور درآمیخته بود به زیباترین بنای اسلامی بدل شد . به گونه ایی که شکل و ساخت مساجد در کشورهای اسلامی زیر بنای هنر و معماری اسلامی را تشکیل داد. معماری زیبا ، با کاشی کاری های هوش ربا ، کتیبه ها، گچبری ها ، معرق ها و دیگر عناصر معماری در هم آمیخت ومعماری اسلامی را پدیدآورد که هم اکنون مایه فخر ومباهات ملل اسلامی و یکی از جاذبه های گردشگری این کشورهاست . نمونه هایی از این مساجد ، مسجد شیخ لطف الله در اصفهان و تاج محل در آگره هند است .
در این گفتار سعی داریم مسجد یا مساجدی را از دوره خلفای عباسی تا قاجار معرفی کرده و به پاره ای ویژگی های معماری هرکدام از این بناها اشاره کنیم .
مقدمه
ایستادن در برابر خداوند و سخن گفتن با او، 5 بار در روز، اجتماع در «مسجد» محلی که نه تنها عبادتگاه، بلکه مرکز مهم همه فعالیت های یک جامعه اسلامی است، سبب شد که بنای مساجد در ایران به سرعت پا بگیرد. این بناها در آغاز، بسیار ساده بودند و بر اساس متون و مصالح ساختمانی و سبک های محلی ساخته می شدند. مساجد آغاز ایرانی، نسبت به ساختمان های ساسانی، چندان عظمت و ابهتی نداشتند. متأسفانه هیچ نمونه ای از این مساجد بر جا نمانده است، لیکن تاریخ نویسان آنها را بسیار وصف کرده اند؛ مثلاً در این مساجد علاوه بر نیایش پنج گانه روزانه، به آموزش خواندن و نوشتن و تعلیم تا مدارج بالای علمی می پرداختند. علاوه بر آن، مسجد مرکز تجمع سیاسی- اجتماعی مردم نیز بود. اطلاعات سیاسی- نظامی و اجتماعی در مسجد در دسترس مردم گذارده می شد
...
مقاله بررسی نقش مساجد در آموزش قرآن و ارزشیابی آموزش قرآن در 15 صفحه ورد قابل ویرایش
الف) نقش و اهمیت مسجد:
مسجد هر مکانی است که در آن عبادت شود. این معنای گسترده غیر از معنایی است که اصطلاحا در ذهن ما وجود دارد و مکان خاصی که خصوصیات مشخص داشته باشد را مسجد می نامیم. زبیدی در تاج العروس همین تعریف را برای مسجد می آورد : «کل موضع یتعبد فیه فهوالمسجد»[1] این تعریف نشان میدهد که عبادت و سجده کردن در تعریف مسجد موضوعیت دارد و اهمیت این مکان به همین است. خداوند متعال در سوره جن آیه 18 می فرماید: «و آن المساجد لله قلاتدعوا مع الله احدا» یعنی همانا مساجد برای خداست پس با خدا کسی را نخوانید همین باعث تقدس مسجد میشود که فقط در آن ذکر خدا شود.
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله- : «الا آن بیوتی فی الارض المساجد تضیء لاهل السماء کما تضیء النجوم لاهل الارض»[2]
رسول خدا- صلی الله علیه و آله- فرمودند: همانا خانه های من در زمین مساجد هستند که برای اهل آسمان می درخشند همانگونه که ستارگان برای اهل زمین می درخشند.
پیامبر – صلی الله علیه و آله- با سخن و عمل خود مساجد رادر مرتبه بالایی از اهمیت و ارزش قرار دادند و جامعه را نسبت به این مکان مقدس متوجّه کردند.
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله- : من اسرج فی مسجد من مساجد الله سراجا لم تزل الملائکه و حمله العرش سیتغفرون له مادام فی ذلک المسجد ضوء من السراج»[3]
رسول خدا- صلی الله علیه و آله- فرمودند: کسی که در مسجد پی از مساجد خدا چراغی روشن کند، ملائکه و حاملان عرش پیوسته و تا وقتی که در مسجد نوری از چراغ هست برای دو طلب آمرزش می کنند.
ب) تعلیم و تعلم در مسجد:
مساجد، مرکز تمام فعالیت های مسلمین بوده اند. این مطلب نشان میدهد که تمام فعالیت ها باید از عبادت خدا نشات گیرد ولا البته خواهد بود. اما در میان تمام فعالیت ها نقش فعالیت و تربیت و آموزش قرآن در مسجد خود نمایی میکند. قال رسول الله- صلی الله علیه و آله- : «یا اباذر! کل جلوس فی المسجد لغو اله ثلاثه: قرائه مصل او ذاکر الله تعالی او سائل من علم»[4]
پیامبرخدا- صلی الله علیه و آله- میفرمایند: ای ابوذر! هر نشستنی در مسجد لغو وبیهوده است غیر از این سه مورد: قرائت قرآن ، پس از نماز خواندن نمازگزار یا یادکننده خدا و یا دانشجوی علمی. هم ایشان میفرمایند: من الی المسجد لایرید غیره لیعلم خیرا او یعلمه ثم رجع الی بیته الذی خرج منه کان کالمجاهد فی سبیل الله غانما»[5] یعنی: کسی که بامداد یا شبانگاه به سوی مسجد رود و صرفا هدف او این باشد که راه خیری را یاد گرفته یا یاد دهد و سپس به خانه ای که از آن خارج شده باز گردد، مانند مجاهد در راه خدا در حالیکه منفعتی برده است، میباشد.
این حدیث نشان دهنده اهمیت تعلیم و تعلم است و مهم نیست که معلم باشی یا شاگرد، فقط مهم این است که در مسجد تعلیم و تعلیم صورت گیرد.
قال رسول الله- صلی الله علیه و آله- : «ماجلس قوم فی مسجد من مساجد الله - تعالی- یتلون کتاب الله یتدارسونه بینهم الا تنزلت علیهم السکینه و غشیتهم الرحمه و ذکرهم الله فیمن عنده»[6]
رسول خدا- صلی الله علیه و آله- فرمودند: هر قومی (گروهی) که در مسجدی از مساجد خدا بنشینند و کتاب خدا را خوانده و آن را به هم درس دهند، آرامش بر آن ها نازل میشود و رحمت آن ها را فرا گرفته، و خدا از ایشان در میان کسانی که نزد او هستند به بزرگی یاد میکند.
حضرت پیامبر- صلی الله علیه و آله- خود در مسجد حضور فعالی داشتند و احادیث نشان می دهند که ایشان در نشست ها و حلقه های درسی مسلمین شرکت می کردند و ایشان را راهنمایی می فرمودند.
البته در این میان به حلقه های درسی که مربوط به قرآن می شد توجه ویژه ای داشتند. یکی از اصحاب پیامبر- صلی الله علیه و آله می گوید: «کنافی مسجد رسول الله- صلی الله علیه و آله- حلقا نتحدث اذا خرج علینا رسول الله من بعض حجره فنظر الی الحلق ثم جلس الی اصحاب القرآن فقال بهذاالمسجد امرت»[7] یعنی: ما در مسجد رسول خدا به صورت حلقه هایی سخن می گفتیم که پیامبر از یکی از حجره هایش برما وارد شده پس به حلقه ها نگاه کرد و در کنار اصحاب قرآن نشست. پس گفت: من به حضور در این مجالس مامور شده ام.
د) ارزشیابی آموختن تدبر در آیات:
تدبیر د رآیات قرآن یک امر درونی است اما نتایج و آثار و نشانه هایی دارد که معلوم میشود یک فرد درآیات الهی تدبرمی کند یا نه در این مورد امام صادق- علیه اسلام- میفرمایند:
«ینبغی لمن قرأ القرآن اذامه بآیه من القرآن فیها مساله او تخویف آن یسال عند ذلک خیرمایرجوا و یساله العافیه من النار و من العذاب»[8] یعنی: برای کسی که قرآن را قرائت می کند، شایسته است که هنگامی که به آیه ای از قرآن که در آن در خواستی یا ترساندنی هست، نزد آن بهترین چیزی که امید دارد درخواست کند و از خدا سلامتی از آتش و عذاب را خواهد.
ه) ارزشیابی آموختن شیوه تحقق و پیاده کردن قرآن در خویشتن و جامعه:
این امر نیز از امور درونی است، اما آثاری در بیرون دارد که میتوان آن را ارزشیابی کرد. امام سجّاد –علیه السلام- میفرمایند: لومات من بین المشرق و المغرب لما استوحشت بعد آن یکون القرآن معی …»[9] یعنی اگر همه افراد بین مشرق و مغرب (کل دنی) بمیرند، بعد از آنکه قرآن با من باشد نمی ترسم.
نتیجه می گیریم که هر کس قرآن در او محقق شده باشد ملاک ارزشیابی آن این است که از هیچ قدرتی جز خدا نترسد. روایات دیگری نیز هست که ملاک هایی در مورد تحقق پیام قرآن در فرد و جامعه به دست می دهند.
3- ارزشیابی آموزش عمومی قرآن:
الف) انواع ارزشیابی:
ارزشیابی میتواند به چهار صورت زیر انجام پذیرد:
1- آزمون کتبی: با توجه به اینکه در زمان پیامبر- صلی الله علیه و آله- نوشتن و رونق آن چنانی نداشته چنین آزمونی در سیره آن بزرگوار نیست. شاید هم به این دلیل باشد که آموزش قرآن مثل آموزش زبانی خاص شنیداری مشافهدای و ماهیت آن طوری نیست که بتوان آزمون کتبی اجرا کرد.
2- مشاهده انجام کار: اینکه فرد کاری را انجام دهد و معلم حاصل کار را ببیند و نظر دهد که به دلیل ماهیت آموزش عمومی قرآن از این مورد استفاده نمی شود.
3- مشاهده عملکرد: یعنی اینکه فرد را در حال انجام کار مورد آموزش مشاهده کنیم. یکی از راه های ارزشیابی آموزش عمومی قرآن همین شیوه است به این شکل که فرد قرآن را بخواند و مقری قرائت او را تصحیح کند. به این دلیل عمل اقراء گویند.
4- آزمون شفاهی: این نوع آزمون نیز در شیوه عرضه و اقراء آیات قرآن در ارزشیابی آموزش عمومی قرآن استفاده میشود.
ب) شیوه عرضه و اقراء:
همانطور که در فصل سوم گفته شد، شیوه اصلی آموزش عمومی قرآن توسط پیامبر روش شنیداری مشافهه ای بوده است. ارزشیابی این آموزش به صورت عرضه و اقراء انجام میشود.
در اینجا چند نمونه از روایاتی که در آن ارزشیابی به شیوه عرضه و اقراء انجام شده است اشاره می کنیم:
پایان نامه طراحی گنبد کامپرزیتی برای مساجد با توجه به معماری ایرانی – اسلامی
مقدمه :
در طول تاریخ – تمدنهای سنتی به چادر، مقبره و محراب به عنوان سمبومی از عالم کائنات مینگریستند ایدة «خانه کیهانی» از ارتباط دادن ساختمانها با آسمانها توسعه یافت. از آنجا که شکل کرومی معنایی ژرف برای انسان سنتی داشت. طبیعی بود که این معنارا ازشکل مشابه دیگری منتقل کند. اصطلاحات «چادر کیهانی» «چتر الهی» «بیضعه کیهانی» و «جام آسمانی» نشانگر عقاید سنتی و معانی باطنی دربارة گنبد هستند.
در فرهنگ اسلامی گنبد دارای تجلی زندهای از جهان شناسی اسلامی است. به وسیلة معانی سمبرلیکی مفاهیم مرکز، دایره و کره نهفته در گنبد به تمامیت به واقعیت میپیوندند. یک ارتباط اساسی در این مورد که تأکید زیادی روی آن است. ایدة روح میباشد که همزمان همه موجودات را فرا میگیرد، همان گونه که گنبد فضای محدود به خود را در بردارد و طاق آسمان که همة آفرینش را احاطه میکند. عبور این «روح» از نوک گنبد سمبول و حرکت است. این عبور را میتوان به طرف پایین و دارای انبساط به سمت کثرت یا به طرف بالا و دارای انقباض به سمت وحدت دانست.
گنبد یک شکل از صورت زنده است. ایدهای است که در امکانات مادی تجلی میکند. در پیشینة صحرانشینی، گنبد شبیه به ساختمانهای گنبدی است که از اسکلتها گرد چوبی ساخته میشدند و روی آنها با پارچه یا پوست پوشیده میشد. پس از گسترش گنبدهای چربی به توسط انسانهای شهرنشین – معماری آجر و سنگ به عنوان ادامة آن آغاز شد و شکلهای قابل احترامی با مواد و مصالح دائمی و سنگین ساخته شد. مهارت و استادی معماران باعث سبکتر شدن وزن گنبد شد. زیرا معیار بارز زیبایی در گنبد همان سبکی آشکار آنها بود، چه از نظر مواد سازنده آن و چه از نظر دیدگاه چشم. زیرا تقلید «سنگین» تنها هنگامی کامل میشود که با سبکی از لی «چادر کیهانی» که از آن منشأ میگیرد، همساز شود.
فهرست مطالب:
مقدمه
فرآیند برنامهریزی و سیاستهای طرح
تعیین استراتژی و اهداف کلان پروژه
روشهای پژوهش و تفسیر مشکل
بررسی نیازهای قشر استفاده گر
تعیین هویت و موقعیت استفاده گر
تعیین قدرت اقتصادی
بررسی نیازها در تولید و محصول
تاریخچه محصول
روش ساخت و امکانات تکنولوژی
پیشینه ساخت
تعریف هندسی کنید
گنبد خانه یعنی زمینه
بشن
چپیره
ترمیم پتگین
ترمبه پتکانه
شکنج
طاق بندی یا طاق بست
کاربندی یا کاربست
گنبدهای دو پوسته میان تهی
گنبدهای دو پوسته کاملاً از هم گسسته یا گسیخته
آهیانه
انواع پوسته های آهیانه
پوشش چیله- چیلو – سیلو
پوشش بستو (بستو – کوزه)
پوشش سبوئی
طرز چیدن مصالح گنبد
طرز ساختن گنبد
طرز ساختن گنبدهای ترکین
روشهای ساخت
تعریف کامپوزیت و مختصری در مورد آن
تعریف کامپوزیت
تقسیم بندی مواد کامپوزیت
نقاط قوت کامپوزیتها
مهمترین موارد کاربرد کامپوزیت
مصرف سرانه مواد کامپوزیتی در کشور
روشهای تولید کامپوزیت
۱- روش لایه گذاری دستی
۲- روش قالب گیری فشاری
۳- روش دستگاه خلاء (وکیوم)
مواد مصرفی
آشنایی با برخی از مهمترین الیاف و کامپوزیت ها
الیاف کربن
الیاف آرامید
کامپوزیت FRP
تعمیر و نگهداری
۱- تعمیر و تقویت خارجی سازه ها
۲- ساخت سازه های تمام کامپوزیت
۳- تعمیر و تقویت داخلی سازه ها
بررسی عوامل و نیازهای محیط زیست
بررسی شرایط اقلیمی محیط
بررسی شرایط فرهنگی
بررسی عوامل و نیازهای حاکم بر بازار
فهرست منابع و مأخذ