مطالعه زبان در سطوح مختلف ، همیشه محققان علوم مختلف از جمله فلسفه ، روانشناسی، مردم شناسی ، جامعه شناسی و بالاخص زبان شناسی را مجذوب خود کرده است .
بررسی ، شناخت و تبیین زبان بعنوان پدیده ای پیچیده ، زنده ، زایاو در حال تحول و چگونگی درک ویژگیهای این پدیده نیازمند رویکردی جزء نگر و ژرف کاوی در بن مایه های زایش ،شکل گیری و تولید واحدهای زبانی می باشد ضرورتی که در گذر زمان که با پیشرفت مداوم زبان شناسی و رشته های مرتبط بیش از پیش رخ مینماید.
در راستای این مطالعات و تحقیقات ، شاخهها و رویکردهای مختلف زبان شناسی چون تحلیل کلام ومعناشناسی ، کاربرد شناسی ، تحلیل کلام انتقادی تبلور پیدا کرده است.
1 مقدمه
در این فصل به بیان ویژگیها و اصول مورد نیاز یک تحقیق علمی از قبیل طرح مسئله و بیان سئولات تحقیق ، فرضیهها ، اهمیت و ضرورت موضوع تحقیق ، اهداف و کاربردهای آن ، روش شناسی و محدودیتهای تحقیق پرداخته خواهد شد.
1-2 طرح مسئله و بیان سئوالات تحقیق:
همه محققان علاقه مند به بحث تحلیل کلام در جستجوی یافتن پاسخ به این سئوال هستند که کلام یا متن چگونه تولیدوتحلیل می گردد؟
آیا موقعیت و جهان پیرامون متن است که معنی را تعیین می کند یا خود متن به تنهایی میتواند نمایانگر معنی باشد ؟
چه ویژگیهایی در تشکیل یک متن یا کلام لازم است ؟
در این میان تفاوتهای کلامی ناشی از تفاوتها فرهنگی ، اجتماعی و جغرافیایی موجود در گونه های زبانی و زبانهای مختلف رخ می نماید . رساله حاضر در پی شناخت تفاوتهای کلامی در دو جامعهیزبانی ایرانی و غربی می باشد به منظور مشخص کردن چهار چوب موضوع مورد بررسی و اجتناب از گستردگی آن ، تفاوتهای کلامی سیاست پیشگان و رجال سیاسی غربی و ایرانی حول محور قطعیت و عدم قطعیت در سخنرانی ها و گفتگوهای ایشان مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
تحقیق حاضر به لحاظ نظری با تکیه بر اصول و مبانی تحلیل کلاموتحلیل کلام انتقادی در صدد تبیین سئوالات زیر می باشد:
1-3 فرضیه تحقیق:
1-4 اهداف و کاربرد تحقیق:
این تحقیق اهداف و کاربردهای ذیل را دنبال می کند .
1-4- 1 اهداف
الف) بررسی گفتمان های سیاسی از بعد تحلیل کلام انتقادی
ب) آشکار ساختن رابطه متن و ایدئولوژی:
تحلیل گفتمان از زمان پیدایش همواره در صدد بوده است تا نشان دهد که هیچ متن یا گفتار و نوشتاری بی طرف نیست بلکه به موقعیتی خاص وابسته است این امر ممکن است کاملا ناآگاهانه وغیر عامدانه باشد .
ج)ارائه روشی جدید در مطالعه متون ، رسانه ها ، و گفتمان سیاسی.
1-4-2 کاربردهای تحقیق:
الف) به دست دادن سازوکارهایی در جهت تشخیص متون مختلف از بعد تحلیل
کلام انتقادى
ب) استفاده از زبان در جهت معرفی دیدگاه های سیاسی فرهنگ های متفاوت . ج) به کار گیری راه کارهای نوین در امر ترجمه و تفسیر متون
کاربرد یافته های تحقیق در آموزش زبان از قبیل روش تدریس، مهارت های زبانی چون درک شنیداری ،خواندن، درک مطلب و دستور.
1-5- پیشینهی تحقیق:
تحلیل کلام در ابتدا تنها به عنوان متممی برای مطالعات و تحلیل های کلاسیک محتوا مطرح شد ولی اکنون به نظر می رسد که رویکرد تحلیل کلام در مطالعات رسانه های همگانی ، علوم سیاسی و... مورد قبول واقع شده است . با وجود این کارهایی که در این زمینه انجام شده است (در غرب و نه در ایران ) هنوز محدود و در عین حال بسیار پراکنده و متنوع بوده و محدود به حوزه خاصی نیست . عمدة این کارها تئاتر از گرایش های زبان شناختی تحلیل کلام ، تحلیل متن و نشانه شناسی است . (رک ، فرکلاف ، تحلیل گفتمان انتقادی ، 1995، وندایک ، مطالعه بین رشته ای اخبار به مثابه گفتمان ، 1991 ) اکثر این کارها که در انگلستان و فرانسه انجام شدهاند به ابعاد ایدئولوژیک پیام های رسانه ها توجه خاصی مبذول داشته اند . (رک ، آسابرگر، 1991) در ایران نیز ،در این زمینه پایان نامه ها و تحقیقات محدودی به چشم می خورد که از زوایای مختلفی به بررسی این موضوع پرداخته اند .
یکی از تحقیقات انجام شده در زمینه ی تحلیل کلام انتقادی پایان نامه ای کارشناسی ارشد مهدی دمالی امیری از پشوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تحت عنوان تبلور ایدئولوژی و قدرت در کلا م تحلیل انتقادی اخبار رسانه ای است او در این تحقیق ضمن معرفی پیشینه و ساختار تحلیل کلام انتقادی و خواستگاه آن به بررسی فرضیه های ذیل می پردازد.
هیچ متن خنثی یابی طرفی وجود ندارد متون دارای بار ایدیولوژیک می باشند نحو متن نیز معنادار است زیرا نحو دارای معنای اجتماعی و ایدیولوژیک است و این معنا در جای خود به عواملی که دال هارا میسازند از قبیل رمزها ، بافتها و مشارکت وابسته است هر متنی به یک منبع قدرت یا اقتدار (نه لزوما سیاسی) مرتبط است.
در این تحقیق آمده است که جنبشهای اجتماعی برای به کرسی نشاندن ادعای خود مبنی بر وجود ظلم و ستم در جامعه ای ادبیات تحلیل کلام را گشترش داده اند از دیدگاه تحلیل کلام انتقادی که متأثر از نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت و تفکرات مارکسیستی است.
زبان بر پایه ای سه گذاره ای مقدماتی استوار است نخست تمامی نشانه ها مادی هستند و به شکل فیزیکی تبلور می یاید دوم نشانه ها ماهیتی اجتماعی دارند. سوم چون نشانه زبان اجتماعی اند هر رویکر دبه زبان باید بر گفتار متمرکز باشد.
در فصل 2ادبیات تحلیل کلام معرفی می گردد . تحلیل کلام در هر دوره ای از زندگی اجتماعی انسان در چارچوب رویکردی خاص تعریف شده و مورد تحلیل قرار گرفته است . هر یک از رویکردها نقش مهمی در آنچه که امروز بهعنوان رشته تحلیل کلام و تحلیل کلام انتقادی مطرح است . داشته اند . تحقیقات جان سینکلر و مالکم کولت هارد و آراء زبان شناسان نقش گرایی چون رومن یاکوبسون ، تروبتسکوی و ویلم متسویس از حلقه زبان شناسان پراگ ، رایزلف از مکتب زبان شناسی کوپنهاگ ، ماسینوفسکی ، فرث ، جین آستین ، سرل ، گرایس ، دل هایمز همگی در زایش و .... تحلیل کلام نقش داشته اند که به طور خلاصه در این فصل به بررسی آن ها پرداخته خواهد شد . سپس به بررسی مطالعات هلیدی می پردازیم که دوران شکوفایی زبان شناسی متن و تحلیل کلام با وی شروع شد و زبان شناسان دیگر عموما متأثر از دستور نقش گرای وی بوده اند .
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده
فصل اول: کلیات
مقدمه....................................... 2
بیان مسئله.................................. 4
تحدید موضوع ................................ 6
ضرورت و اهمیت تحقیق......................... 6
سوالات تحقیق................................. 8
هدف تحقیق .................................. 8
فرضه های تحقیق.............................. 9
پیشینه تحقیق................................ 9
روش تحقیق ................................. 11
فصل دوم:مفاهیم و اصطلاحات تحقیق
مروری بر تعریف نقد و انتقاد در لغت نامه ها و دایره المعارف 14
تعریف مفهوم انتقاد ......................... 14
تعریف مفهوم نقد............................. 15
تفاوت نقد و انتقاد در لغت نامه های فارسی.... 18
فصل سوم:مبانی نظری
رابطه نقد و انتقاد با سیاست جامعه چیست؟..... 20
نقد و انتقاد بر مبانی روابط اجتماعی در ادبیات فارسی 20
حوزه روانشناسی گفتمان....................... 21
حوزه جامعه شناسی گفتمان..................... 22
گفتمان نقدوانتقادسیاسی،اجتماعی دریک نظام اجتماعی براساس اصل راههاواهداف................................. 26
تبیین ارزشی مرتنی برای گفتمان نقدوانتقاد گروهای سیاسی،اجتماعی دریک نظام
اجتماعی .................................... 29
دیدگاه ساخت اجتماعی در مورد گفتمان نقد وانتقاد سیاسی اجتماعی 38
دیدگاه کارکرد اجتماعی در مورد گفتمان نقد و انتقاد سیاسی اجتماعی............................................ 40
دیدگاه نظم اجتماعی در مورد گفتمان نقد و انتقاد سیاسی،اجتماعی 43
دیدگاه تضاد یا انتقاد اجتماعی در مورد گفتمان نقد و انتقاد سیاسی،اجتماعی............................... 45
فصل چهارم:گفتمان انتقاد سازنده درون گروهی چیست
یک منتقد سازنده در گروه کیست؟ .............. 49
شرایط انتقاد سازنده درون گروهی بر اساس نظریه هندری وایز ینگر 50
1_استقبال از انتقاد......................... 50
2_به طور استراتژیک انتقاد شود............... 51
3_انتقاد بهبود گرا باشد..................... 52
4_خود باوری مخاطب حفظ شود................... 52
5_برای گفتمان انتقادی از کلمات صحیح استفاده شود 53
6_ انتقاد خود را ارزیابی کنیم............... 54
7_مخاطب خود را در فرایند انتقاد شرکت دهیم... 55
8_بدون هیچ((اما)) شایستگیها را متذکر شویم... 55
9_ آنچه انتقاد می کنیم شفاف و واضح باشد..... 56
10_ وقت شناس باشیم.......................... 56
11_انتقاد درون گروهی با سئوالات سقراطی انجام شود 57
12_وقتی کلمات کار ساز نیستند اقدام کنید..... 57
13_در انتقادات خود انگیزه قرار دهیم......... 58
14_از دنیای مخاطبان خود استفاده کنیم........ 59
15_معیارهای خود را برای انتقاد بشناسید...... 59
16_قبل از انتقاد به خودتان گوش دهید ........ 60
17_هنگام انتقاد خونسرد،آرام و متمرکز باشیم.. 60
فصل پنجم:نقد رقابت آور در گفتمان سیاسی اجتماعی
نقد رقابت آور در گفتمان سیاسی اجتماعی....... 63
نخبگان...................................... 64
احزاب سیاسی................................. 66
احزاب مانند بنگاه اقتصادی................... 69
دموکراسی.................................... 72
اصل رقابت چیست؟............................. 74
حکومتهای دموکراتیک.......................... 74
قدرت_ اقتدار _مشروعیت....................... 78
انواع قدرت سیاسی............................ 79
نتیجه گیری فصل پنجم ........................ 80
نخبگان سنتی................................. 81
نخبگان کایزماتیک............................ 82
نخبگان سیاسی_ عقلانی ........................ 83
فصل ششم:بررسی جایگاه نقد و انتقاد در بین گروههای سیاسی اجتماعی ایران
_ جامعه آماری............................... 85
_گفتمان نقد و انتقاد بین گروههای سیاسی اجتماعی فعال در حال حاضر ایران....................................... 86
_چگونگی شکل گیری دو جریان فکری اصولگرایان و اصلاح طلبان 86
_نحوه تحلیل محتوای روزنامه مورد نظر......... 89
_شاخص سازی.................................. 90
_تعریف عملیاتی شاخصهای مورد نظر............. 92
_تحلیل محتوای داده های جدولی................ 102
_تحلیل تیتر انتخاباتی یک ماه قبل از رای گیری دولت هفتم در روز نامه جمهوری
اسلامی ...................................... 103
_تحلیل تیترانتخاباتی یک ماه قبل از رای گیری دولت هفتم در روزنامه کیهان....................................... 107
_تحلیل تیتر انتخاباتی یک ماه قبل از رای گیری دولت هفتم در روز نامه سلام......................................... 108
_تحلیل داده های مقالات انتخاباتی روزنامه های جمهوری اسلامی،کیهان و سلام در عرض یک ماه قبل از رای گیری دولت هفتم. 110
_ تحلیل مقالات انتخاباتی در عرض یک ماه قبل از رای گیری ریاست جمهوری دولت هفتم در روزنامه جمهوری اسلامی........... 111
_ تحلیل مقالات انتخاباتی درعرض یک ماه قبل از رای گیری ریاست جمهوری دولت هفتم در روزنامه کیهان.................. 112
_تحلیل مقالات انتخاباتی در عرض یک ماه قبل از رای گیری ریاست جمهوری دولت هفتم در روزنامه سلام.................... 113
_ تحلیل و مقایسه،تیتر و مقالات روز نامه های جمهوری اسلامی،کیهان و سلام یک ماه قبل از انتخابات دولت هفتم 1376.. 114
_ تحلیل داده های تیتر انتخاباتی روز نامه های جمهوری اسلامی ،کیهان ویاس نودر عرض یک ماه قبل از رای گیری مجلس هفتم 1382 117
_ تحلیل تیتر انتخاباتی یک ماه قبل از رای گیری مجلس هفتم در روزنامه جمهوری اسلامی1382............................ 119
_تحلیل تیترانتخاباتی یک ماه قبل ازرای گیری مجلس هفتم درروزنامه کیهان....................................... 120
_ تحلیل تیترانتخاباتی یک ماه قبل ازرای گیری مجلس هفتم درروزنامه یاس نو...................................... 121
_ تحلیل داده های مقالات انتخاباتی روز نامه های جمهوری اسلامی،کیهان ویاس نو در عرض یک ماه قبل از رای گیری مجلس هفتم 124
_تحلیل داده های مقالات یک ماه قبل ازرای گیری مجلس روزنامه جمهوری اسلامی ...................................... 125
_ تحلیل داده های مقالات یک ماه قبل از رای گیری مجلس هفتم کیهان ............................................ 126
_ تحلیل داده های مقالات یک ماه قبل از رای گیری مجلس هفتم یاس نو ............................................ 127
_تحلیل و مقایسه تیتر و مقالات روز نامه های جمهوری اسلامی،کیهان و یاس نو در عرض یک ماه قبل از رای گیری مجلس هفتم 128
_ تحلیل زمانی داده های انتخاباتی روز نامه های مورد نظر 129
_ مقایسه زمانی تیتر انتخاباتی روز نامه های مورد نظر 130
_ مقایسه زمانی مقالات روز نامه های مورد نظر.. 132
فصل هفتم: بحث و نتیجه گیری
نتیجه گیری.................................. 135
پیشنهادات................................... 137
فهرست منابع ................................ 139
متن انگلیسی
فهرست جداول
عنوان صفحه
1_جدول تبیین مرتنی ازاشکال سازگاری گفتمان نقدوانتقادبراساس راههاو اهداف ...................................... 8
2_جدول تقسیم بندی ابتدای انواع روابط انسانها برمبنای ضمایرفاعل ادبیات فارسی ............................... 25
3_جدول تبیین مرتنی ازاشکال سازگاری گفتمان نقدوانتقاد سیاسی،اجتماعی دریک نظام اجتماعی مبتنی بر عقلانی............ 30
4_ جدول اشکال سازگاری گفتمان نقد وانتقاد سیاسی اجتماعی دریک نظام اجتماعی برمبنای عقلانیت و بر اساس ضمایر فاعلی 37
5_جدول بررسی شاخصه های گفتمان،تفکر و سلطه سیاسی اجتماعی درایران بر اساس انواع جوامع از ساده به پیچیده ...... 91
6_جدول توضیح تیترجهت دار روزنامه های جمهوری اسلامی،کیهان وسلام یک ماه قبل از رای گیری ریاست جمهوری دولت هفتم . 101
7- جدول توضیح تیتر انتخاباتی روزنامه های ، جمهوری اسلامی ، کیهان و سلام یک ماه قبل از رای گیری دولت هفتم 1376...... 103
8_جدول مقایسه زوجی شاخصهای مثبت ومنفی تیتر انتخابات روزنامه جمهوری اسلامی درانتخابات دولت هفتم........................ 104 9_جدول مقایسه زوجی شاخصهای مثبت و منفی تیتر انتخابات روزنامه جمهوری اسلامی نتخابات دولت هفتم.............. 105
10_جدول نتیجه مقایسه زوجی شاخصهای مثبت ومنفی تیتر انتخاباتی یک ماه قبل از رای گیری کیهان در انتخابات دولت هفتم 107
11_جدول نتیجه مقایسه زوجی شاخصهای مثبت و منفی تیترانتخاباتی یک ماه قبل از رای گیری سلام در انتخابات دولت هفتم 108
12_جدول نتیجه مقالات انتخاباتی مقالات انتخاباتی روزنامه های جمهوری اسلامی، کیهان و سلام یک ماه قبل از رای گیری دولت هفتم 1376 109
13_جدول توضیح مقالات انتخاباتی روز نامه های جمهوری اسلامی،کیهان و سلام در عرض یک ماه قبل از رای گیری ریاست جمهوری دولت هفتم 110
14_جدول مقایسه زوجی شاخصهای مثبت و منفی مقالات انتخاباتی روزنامه جمهوری اسلامی................................ 111
15_جدول مقایسه زوجی شاخصهای مثبت ومنفی مقالات انتخاباتی روزنامه کیهان ...................................... 112
16_جدول مقایسه زوجی شاخصهای مثبت ومنفی مقالات انتخاباتی روزنامه سلام......................................... 113
17_جدول مقایسه تیترها و مقالات روزنامه های جمهوری اسلامی ،کیهان وسلام در انتخابات دولت هفتم....................... 114
18_جدول توضیح تیتر انتخاباتی روزنامه های جمهوری اسلامی ،کیهان و یاس نو در انتخابات مجلس هفتم ............... 116
19_جدول توضیح تیتر انتخاباتی روزنامه ی جمهوری اسلامی ،کیهان و یاس نو در انتخابات مجلس هفتم ................... 118
20_جدول مقایسه زوجی شاخصهای منفی و مثبت تیتر انتخاباتی روزنامه جمهوری اسلامی درمجلس هفتم.................... 119
21_جدول مقایسه زوجی شاخصهای منفی و مثبت تیتر انتخاباتی روزنامه کیهان درمجلس هفتم........................... 120
22_جدول مقایسه زوجی شاخصهای منفی و مثبت تیتر انتخاباتی روزنامه یاس نودرمجلس هفتم .......................... 121
23_جدول توضیح مقالات جهت دار انتخاباتی روزنامه های جمهوری اسلامی،کیهان و یاس نویک ماه قبل از رای گیری مجلس هفتم 123
24_ جدول توضیح مقالات جهت دار انتخاباتی روزنامه های جمهوری اسلامی،کیهان و یاس نویک ماه قبل از رای گیری مجلس هفتم 124
25_جدول مقایسه زوجی شاخصهای منفی ومثبت مقالات انتخاباتی روزنامه جمهوری در مجلس هفتم......................... 125
26_جدول مقایسه زوجی شاخصهای منفی ومثبت مقالات انتخاباتی کیهان در مجلس
هفتم........................................ 126
27_جدول مقایسه زوجی شاخصهای منفی ومثبت مقالات انتخاباتی یاس نودرمجلس
هفتم........................................ 127
28_جدول مقایسه تیترومقالات روزنامه جمهوری اسلامی،کیهان ویاس نودر انتخابات مجلس هفتم.......................... 128
29_جدول مقایسه زمانی تیترروزنامه های جمهوری اسلامی،کیهان ویاس نویاسلام..................................... 130
30_جدول مقایسه زمان تیتر مقالات جمهوری اسلامی،کیهان ویاس نویاسلام............................................ 132