آفات مهم غلات و گیاهان و راههای مبارزه باآن
« سومین جایی که زمین شادمان ترین است ، آنجاست که یکی از خداپرستان بیشترین غله را کشت کند و بیشترین گیاه را بکارد. »
مقدمه:
جانوران روی زمین ، برای ادامه زیست و بقایای نسل خود نیاز به مقدار معینی انرژی دارند که به تقریب تمام آن توسط نور خورشید تأمین می گردد. در ابتدا نور توسط گیاهان سبز ، تا به انرژی شیمیایی تبدیل شود. تا سایر جانداران بتوانند با تغذیه این گیاه نیروی مورد نیاز خود را بدست آورند.
|
|
محصول های کشاورزی که برای غذا ، مورد حمله گیاهان پست و جانوران مختلف قرار می گیرند. در اثر حمله دچار کم رشد و کم محصولی می شوند.
و از آغاز کشاورزی ، انسان با این مشکل روبرو بوده است. به طور کلی ، می توان جاندارانی را که به گیاهان خسارت وارد می سازند به سه گروه علف های هرز ، عوامل بیماری زا و آفات تقسیم نمود. با اینکه نتیجه فعالیت هر سه گروه کم و یا نابود شدن محصول و بالارفتن هزینه تولید است. هر گروه با شیوه ای ویژه خود خسارت هایی وارد می آورد.
|
محیط های کشت :
امروزه محیط های کشت آماده بصورت پودر یا قرص در بازار موجود بوده و برای صرفه جویی در وقت با حل نمودن آنها در آب ، محیط غذایی آماده مصرف خواهد بود و بهترین محیط های کشت به قرار زیرند :
1)Potato Dextrose Agar ( سیب زمینی،اکستروز،آگار ): اکثر قارچ ها در این محیط به خوبی رشد می نمایند و از این محیط برای جدا سازی اکثر قارچ ها استفاده می شود.
2)Beef-Extract Agar یا عصاره گوشت گاو – آگار – Potato Dextrose Peptone Agar یا سیب زمینی اکستروز پیتون آگار ، این دو محیط بیشتر برای
جدا سازی باکتری های پاتوژن مصرف می شوند.
3)Water Agar (آب آگار) : این محیط کشت تهیه شده از آگار و آب به نسبت
5/1 % محیط مناسبی برای جدا سازی باکتری ها از قارچ های تیوم و فوزاریم
می باشد. ضمناً گلوکز آگار نیز یک محیط کشت کم پروتئین محسوب می شود.
4)اسید لاکتیک : برای جلوگیری از رشد باکتری های پاتوژن و ساپروفیت به هر 10 میلی لیتر محیط کشت ذوب شده قبل از ریختن به داخل ظروف لیتری ، یک یا دو قطره اسید لاکتیک اضافه می گردد.
وسایل مورد نیاز در مزرعه
1- حداقل وسایل مورد نیاز : یک ذره بین تاشو با قدرت بزرگ نمایی ده برابر یک چاقوی جیبی تیز ،تخته پرس و کاغذ برای خشک کردن گیاهان و مقداری کیسه پلاستیکی و ...
2- وسایل استاندارد : هرس دستی ، اره تاشو ، بیل دسته دار ، تخته پرس ، دوربین عکاسی مجهز به Close up و فیلم رنگی ، کیسه های پلاستیکی برای مجزا نگاه داشتن ، نمونه های گیاهی ، برچسب ، کاغذ یادداشت .
مشخصات نمونه خوب
نمونه بایستی شامل تمام مراحل رویشی پاتوژن باشد. و برای اینکه نمونه تازه و شاداب باشد بهتر است در کیسه پلاستیکی و داخل یخدان نگهداری شود. نمونه بایستی از بخش مورد حمله پاتوزن برداشته می شود.
Scab ( Head Blight ) ( بادزدگی سنبله )
|
عامل بیماری Fusarium Graminearum
علائم لکه های کوچک آبسوخته کمی قهوه ای رنگ در قاعده یا وسط پوسته یا محور سنبله ، علامت اولیه بیماری است . در امتداد لبه پوسته ها یا در قاعده سنبلکها رشد مسیلیومی صورتی تا قرمز رنگ تشکیل می شود. در هوای گرم و مرطوب ، سنبلکهای آلوده با ظهور پرتیس های آبی – سیاه رنگ ، خالدار می گردند .
کنترل : ستخم عمیق زیر بقایای گیاهی
تناوب زراعی حداقل یکساله با گیاهان غیر گندمیان
ضد عفونی بذر با قارچکش
Septoria Leaf Blotch : سپتوریوزبرگ
عامل بیماری Septoria Tritici
علائم : بصورت لکه های کوچک نامنظم و قهوه ای مایل به قرمز ظاهر می شوند که توسط رگبرگها محدود شده ، به صورت طولی گسترش می یابند. و خالهای سیاه ریز (بیکنیدها) بر روی لکه ها ایجاد می شود.
کنترل :
1- کاشت بذور گواهی شده و عاری از بیماری و ضد عفونی شده با قارچکش
2- شخم زیر بقایای گیاهی
3- کشت ارقام مقاوم
4- استعمال یک قارچکش برگی در شرایط مساعد برای گسترش بیماری
5- تناوب گندم با یک گیاه غیر میزبان هر سه تا چهار سال
Downy Mildew سفیدک سطحی
عامل بیماری Erysiphe Graminis
علائم : روی همه میزبان ها ، نخستین علائم قابل مشاهده این بیماری ، کلنی های سفید تا خاکستری کمرنگ ، پودری و پنبه مانند میسیلیوم ها و کنیدی ها روی سطح بالایی برگها و غلاف برگها و گاهی روی سنبله است. این مواد قارچی به آسانی با انگشت از روی برگ جدا می شوند.
کنترل : استفاده از ارقام مقاوم
استعمال قارچکش برگی ، در صورت صرفه اقتصادی
Yellow Rust رنگ زرد
عامل بیماری Puccinia Strii formis
علائم : جوشهای رنگ نواری که حاوی یورید یوسپورهای زرد تا زرد مایل ، نارنجی رنگ هستند ، معمولاً نوارهای باریکی را روی برگ می سازند . جوشها علاوه بر برگ ، روی غلاف برگ ها ، گردن سنبله و گلومها قابل مشاهده اند.
کنترل : 1- استفاده از ارقام مقاوم
2- استفاده از قارچکش های برگی
3- تقویت مناسب کود خاک به ویژه از نظر پتاسیم
4- هوای خنک در بهار ، مقاومت گیاهان بالغ حساس به دها را در برخی ارقام ، به تأخیر می اندازد.
5- ضد عفونی بذور با قارچکش
بیماری ها در مرکبات
آنتراکنوز مرکبات :
قارچ عامل Collectorichum Gloesporiodes
اسپورتک سلولی و شفاف و به شکل بیضی پهن و کشیده ، خسارت آن وقتی بیشتر می شود که درختان در اثر عواملی نظیر کم آبی ، کمبود عناصر غذایی سرمازدگی ، آفات و بیماری ها و نامساعد بودن شرایط فیزیکی خاک و عدم مراقبت ها ضعیف شده اند حمله می کنند.
مقاله آفات گیاهان زینتی
مقدمه :
در گذشتههای دور تا کنون حشرات به شکلهای مختلف با زندگی انسان ارتباط داشتهاند و براساس این ارتباط حشرات را به دو گروه تقسیم میکنیم:
1- حشرات مفید؛
2- حشرات مضر.
آیا تغذیه زنبورها از گلها باعث خسارت به آنها می شود؟
تحقیقات نشان داده است که زنبور عسل به ازای هر یک ریال عسلی که تولید می کند 4 برابر آن در افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی از طریق گرده افشانی نقش دارد؛ و لذا این نظریه به هیچ وجه درست نیست. گروه دیگر از حشرات مفید، حشرات حشرهخوار هستند و به دو گروه شکارگرها و پارازیتوئیدها تقسیم میشوند. حشرات شکارگر، حشراتی هستند که از طریق تغذیه حشرات آفت را مورد استفاده قرار میدهند و جمعیت آنها را در طبیعت کنترل میکنند مانند کفشدوزکهای خانواده ککسی نلیده ( Coccinellidea ) که حشرات کامل که لاروهای آنها از شته تغذیه میکنند یا بال توریهای خانوادهی کرایزوپیده ( Chrysopidae ) که آنها هم شکارگر شته هستند.
گروه دیگر از حشرات مفید پارازیتوئیدها هستند که تخم خود را بر روی بدن میزبان یا در داخل بدن میزبان قرار میدهند و بعد از اینکه لاروشان از داخل تخم خارج شد محتویات بدن میزبانشان را مورد تغذیه قرار میدهند و بعد از کامل شدن، و از بدن میزبان خارج میشوند و میزبان هم از بین خواهد رفت.
چه حشراتی در بعضی از شرایط مفید و در بعضی از شرایط دیگر مضر میباشند؟
از سال 1900 تا 1920 چندین گونه از کاکتوسها وارد استرالیا شدند. کاکتوسها فاقد دشمن طبیعی بودند و هیچ موجود زندهای از این گیاهان تغذیه نمی کرد. به همین دلیل به آفت بسیار مهمی تبدیل شدند و میلیونها هکتار از مزارع استرالیا را تحت پوشش قرار دادند. بعدها محققین استرالیایی پروانهایی بنام ( Cactoblastis cactorum ) را وارد استرالیا کردند و کاکتوسها را بطور کامل تحت کنترل در آوردند در حالیکه همین حشره ممکن است در شرایط دیگر بعنوان یک آفت مطرح شود.
گروه دیگر از حشرات مفید، حشرات پاکسازی کننده محیط هستند و به دو گروه اصلی تقسیم میشوند:
الف) حشرات مدفوعخوار؛ مانند سوسکهای خانواده اسکارابیده ( Scarabaeidae )که از مدفوع جانوران در اکوسیستمها تغذیه میکنند، و به این طریق محیط را هم از فضولات حیوانات پاک میکنند، و هم از افزایش جمعیت مگسهای مضر جلوگیری میکنند.
ب) حشرات لاشهخوار؛ مانند مگسهای خانواده کالیفوریده ( Calliphoridea ) و سوسکهای خانواده درمستیده ( Dermestidae ) ، که لاشه جاندارانی را که در طبیعت از بین میروند مورد تغذیه قرار میدهند و بدین ترتیب محیط را پاکسازی میکند.
گروه دیگر از حشرات مفید، حشرات خاکزی هستند بسیاری از حشرات یک بخش یا کل دوره زندگی خودشان را در داخل خاک سپری میکنند و از این طریق میتوانند در بهبود خصوصیات فیزیکی خاک نقش داشته باشند.
گروه بعدی از حشرات مفید، حشراتی هستند که بعنوان غذای سایر جانداران و یا حشرات با ارزش غذایی مطرح هستند. حشرات توسط گروههای مختلفی از موجودات مورد تغذیه قرار میگیرند، بعنوان مثال دوزیستان مانند قورباغهها، مارمولکها، بعضی از موشها و بعضی از گونههای پرندگان به ویژه بعضی از آنها که مختصراً از حشرات تغذیه میکنند. این پرندگان ارزش زیبایی شناختی دارند و چنانچه این حشرات در محیط نباشند این پرندگان هم که در واقع بصورت تخصصی از حشرات تغذیه می کنند از بین میروند.
گروه دیگر از حشرات مفید حشراتی هستند که ارزش هنری دارند مانند پروانهها، حتی در شعر بسیاری از شعرای ما از پروانه استفاده شده است.
انواع حشرات
|
1- حشرات مفید | 1- حشرات گرده افشان |
2- حشرات تولید کننده فرآوردههای تجاری و غذایی | ||
3- حشرات حشرهخوار الف- شکارگرها ب- پارازیتوئیدها |
پاورپوینت اهمیت و کاربردهای گیاهان تراریخته (Transgenic Plants) در کشاورزی مدرن
اسلاید چهارم
DNA
ساختار دورشتهای نردبان مانندی که مجموعهای از بازهای آلی و پلههای نردبان اتصالهای دوگانه و سهگانه بازهای آلی و حامل ژنهای موجود زنده است. قدرت همانندسازی داشته و از قابلیت جهت یا موتاسیون نیز برخوردار میباشد.
ژنوم
همه ماده ژنتیکی یک موجود زنده یک اندامک مانند میتوکندری یا یک ویروس است.
ژن
قطعهای از DNA که در تولید یک زنجیره پلی پپتیدی دخالت دارد. هر ژن لوکوس یا جایگاه معینی را در کروموزوم اشتغال میکند و به زادهها منتقل میشود. به عبارت دیگر، هرژن بخشی از مولکول بلندی است که آن را دزوکسیریبونوکلئیک اسید یا DNA مینامند.
اسلاید پنجم:
.1کاربرد علم و مهندسی در استفاده مستقیم یا غیرمستقیم از موجودات زنده و یا اجزا و تولیدات آنها در حالت طبیعی یا تغییر یافته آن موجودات. .2استفاده تلفیقی از علوم بیوشیمی، میکروبیولوژی و مهندسی به منظور نائل شدن به استفاده صنعتی از قابلیتهای میکروارگانیسمها، سلولهای بافت کشت شده و اجزای متلق به آنها (فدراسیون بیوتکنولوژی اروپا) .3استفاده کنترل شده از عوامل بیولوژیکی از قبیل میکروارگانیسمها یا اجزای سلولی برای استفاده مفید. (فرهنگستان علوم ایالت متحده)
اسلاید ششم:
مراحل اساسی یک آزمایش کلونینگ شامل:
1. تولید و آمادهسازی ناقل و DNA خارجی
2. اتصال ناقل و DNA خارجی به نحوی یک مولکول DNAنوترکیب ساخته شود.
3. تراریختی سلولهای میزبان مناسب.
4. گزینش سلولهایی که مولکول DNA ترکیب را دریافت نمودهاند.
تحقیق انواع بافت در گیاهان
بافت شناسی گیاهی تاریخی دیرینه دارد و با کوشش دانشمندان مثل مالپیگی و گرو ، ابتدا در اواسط قرن هفدهم بنیانگذاری شد. گرو توانست تصاویر دقیقی ار بافتهای گیاهی را کشف کند که هم اکنون نیز استفاده میشود.
بافتهای گیاهی بسیار متنوعند و اصولا تنوع آنها در نتیجه تکامل بوجود آمده است. بدین صورت که گروههای گیاهی تکامل یافتهتر ، دارای تنوع بافتی بیشتری میباشند. بیشتری تنوع بافتی در گیاهان گلدار (تک لپهای و دو لپهای) دیده میشود. چون در این گروه ، بافتها و سلولها به حد والایی از تکامل خود رسیده اند و کاملا اختصاصی شدهاند.
در گروههای پستتر ، بافتها تنوع کمتری دارند مثلا در خزهها ، اگر چه تا حد زیادی تقسیم کار صورت گرفته اما هنوز بافتها تمایز کامل نیافته و کاملا اختصاصی نشدهاند. بنابراین بافتها ، عمدتا پارانشیمی میباشند و در نهانزادان آوندی ، بعضی از بافتها نظیر بافت هدایت کننده برای
بافتهای محافظ گیاه وظیفه گیاه محافظت از گیاه در برابر ورود عوامل بیرونی و بیماریزا و ویروسها و میکربها را بر عهده دارند و به دو دسته اپیدرم و پویدرم تقسیم میشوند.
بافتهایی که در گیاهان دیده میشوند عبارتاند از:
بافتهای: مریستم، پارانشیم، اپیدرم، پریدرم، کلانشیم، اسکلرانشیم و همچنین بافتهای چوبی، آبکشی و ترشحی. بافت پارانشیم را «بافت زمینهای» بافتهای اپیدرم و پریدرم را «دستگاههای محافظ یا پوششی»، بافتهای کلانشیم و اسکلرانشیم را «دستگاههای نگاهدارنده یا استحکامی» و بافتهای چوبی و آبکشی را «دستگاههای هادی» گویند.
اپیدرم لایه بیرونی در همه اندامها از ریشه تا دانه میباشد. از لحاظ عملکررد و مورفولوژی بافت متنوعی است به عبارت دیگر بافت مرکب است. که سلولهای آن وظایف متعددی دارند. سلولهای اپیدرمی سلولهای پارانشیمی تخصص یافته هستند که زندهاند ولی دارای واکوئل و فاقد کلروپلاست و دارای لوکوپلاست. واکوئل ممکن است رنگدانه آنتوسیانین داشته باشد(مثلا در فلس پیاز). اپیدر گیاهان آبزی و سایه دوست کلروپلاست دارند و فتوسنتز انجام مید
اصطلاح بشره برای بیرونیترین لایه یاختههای همه بخشهای پیکر نخستین گیاه، اعم از ساقه، ریشه، برگ گل، میوه، و دانه، به کار میرود. بشره در کلاهک ریشه و مریستمهای انتهایی وجود ندارد. گفتنیاست که بشره ریشه با بشره ساقه از نظر منشأ، نقش و ساختار تفاوت دارد.
نقشهای طبیعی بشره بخشهای هوایی گیاه عبارتاند از: به حداقل رساندن میزان تعرق، حفاظت مکانیکی، انتقال گازها از روزنههاو ذخیره آب و فراوردههای متابولیسمی. بشره،علاوه بر نقشهای فوق، برخی از نقشهای کمکی مانند: فتوسنتز ترشح و جذب را ایفا میکند.
1. یاختههایمعمولی بشرهای این یاختهها از نظر شکل، اندازه و آرایش متفاوتاند، اما طوری پهلوی هم قرار گرفتهاند که فضای بین یاختهای در آنها دیده نمیشود.
2. یاختههای بشرهای با ساختار یا محتویات ویژه یاختههای فیبرماننده بشرهای در بعضی سرخسها ، بازدانگان، بسیاری از گونههای گندمیان، و دولپهایهای ویژهای دیده شدهاند.
3. استوماتها برای برقراری ارتباط بین گیاه و محیط خارج، منافذ ریزی در بشره به وجود میآیند. هریک از این منافذ به وسیله دو یاخته تخصص یافته به نام یاختههای محافظ یا روزنهای پوشیده میشود.
4. کرکهای بشرهای همة زایدههای یک یاختهای و یا چند یاختهای بشره را کرک گویند. این زایدهها از یاختههای بشره یا بخشهای زیر بشره منشأ گرفته و در اثر دراز شدن یا تقسیمات متعدد به صورت کرک درآمدهاند.
تقسیمبندی استوماتها بر اساس نحوه تشکیل آنها و ارتباطشان با یاختههای بشرهای مجاور
1ـ نوع انوموسیتیک (نوع آلالهای ) ـ در این نوع، یاختههای روزنهای به وسیلة یاختههایی احاطه میشوند که با یاختههای معمولی بشرهای تفاوتی ندارند .
2ـ نوع پاراسیتیک (نوع روناسی) ـ در این نوع یاختههای روزنهای توسط یاختههای همراه که بهطور موازی با آنها قرار گرفتهاند احاطه میشوند.
3ـ نوع دیاسیتیک (نوع میخکی ) ـ در این نوع، یاختههای روزنهای به وسیله دو یاخته همراه احاطه شدهاند و دیواره مشترک یاختههای همراه عمود بر محور بزرگ یاختههای روزنهای است.
4ـ نوع انیزوسیتیک (نوع چلیپایی ) ـ در این نوع، یاختههای روزنهای به وسیله سه یاخته همراه با اندازههای متفاوت احاطه شدهاند. یکی از یاختهها از دو یاخته دیگر کوچکتر است.
5ـ نوع اکتینوسیتیک ـ در این نوع یاختههای روزنهای به وسیله حلقهای از یاختههای شعاعی احاطه شدهاند.
استوماتها را بر اساس نقش آنها به دو گروه هوایی و آبی تقسیم میکنند:
1ـ استوماتهایهوایی ـ که نقش آنهاتبادلات گازی بین گیاه و محیط است.
2ـ استوماتهای آبی ـ که نقش آنها دفع آب اضافی از گیاه است.
انواع استوماتها هوایی بر اساس نحوه استقرار آنها در سطح بشره
-استوماتهای سطحی ـ این استوماتها با یاختههای بشره مجاور در خود در یک سطح قرار میگیرند.
-استوماتهای برجسته ـ در این نوع، استوماتها بر روی یاختههایهمراه و بالاتر از یاختههای بشرهای مجاور خود قرار میگیرند.
-استوماتهای فرو رفته یا عمقی ـ این نوع استوماتها در زیریاختههای همراه و در نتیجه پایینتر از سطح بشره قرار میگیرند. گاهی فرورفتگیهایی به نام غار (کریپت ) در بشره بعضی از گیاهان مشاهده میشود که استوماتها در داخل آنها قرار میگیرند. این نوع استوماتها را، که در واقع نوعی استومات فرو رفته محسوب میشوند، استوماتهایمخفی یا نهفته گویند.
1ـ ضخامت دیواره یاختههای روزنهای در استوماتهای آبی کم و یکنواخت است.
2ـ یاختههای روزنهای آبی فاقد کلروپلاستاند.
3ـ تعداد استوماتهای آبی در مقایسه بااستوماتهای هوایی ناچیز است.
4ـ استوماتهای هوایی را در تمام قسمتهای برگ میتوان یافت، در حالی که استوماتهای آبی فقط در نوک و کنارههای برگ مشاهده میشوند.
5ـ استوماتهای هوایی را منحصراً در بخشهای هوایی گیاهان میتوان یافت، در حالی که استوماتهای آبی هم در بخشهای هوایی و هم در اندامهای غوطهور وجود دارند.
6ـ در استوماتهای آبی، اتاق زیرروزنهای وجود ندارد و در عوض اپیتم در آنها دیده میشود (نوعی پامچال).
7ـ در اتاقهای زیرروزنهای استوماتهای هوایی به هیچ وجه آوند وجود ندارد در حالی که در استوماتهای آبی آوندها بین یاختههای کروی وارد شده و به آنجا ختم میشوند.
8ـ بر خلاف روزنههای هوایی که باز و بسته میشوند، روزنههای آبی همیشه بازند.هند.
سلولهای اپیدرم در برش عرضی مسطح و مستطیلی شکلاند. ولی اپیدر دمبرگ و برخی دیگر از اندامها ممکن است کشیده و طویل باشد. اپیدرم مکن است در سراسر زندگی گیاه باقی بماند حتی در گیاهانی که رشد ثانویه دارند ولی در بیشتر گیاهان اپیدرم با پریدرم جایگزین میشود. اپیدرم معمولا از یک لایه سلول تشکیل یافته ولی گاها دیده میشود که چند لایه میشود. این اپیدرم چند لایه بر اثر تقسیمات پریکلینال (تقسیمات موازی با سطح) بوجود میآید که در این صورت لایه بیرونی ماند اپیدرم یک لایه عمل کرده و لایههای درونی وظیفه ذخیره بر عهده داشت.
فهرست مطالب
تاریخچه. 2
مفاهیم پایه. 2
اپیدرم. 3
تفاوتهای استوماتهای آبی و استوماتهای هوایی.. 5
مشخصات دیواره سلولهای اپیدرمی.. 6
کلانشیم: 9
ویژگیهای یاخته های کلانشیمی.. 10
اسکلرانشیم: 13
بافت ترشحی.. 13
انواع ساختارهای ترشحی.. 14
ساختارهای ترشحی بیرونی.. 15
کرکهای ترشحی.. 16
هیداتودها 16
غدههایترشح کننده موسیلاژ. 17
غدههای ترشح کننده ترپنها 17
انواع ترشحات گیاهی.. 19
بافت هادی... 21
بافت آوند چوبی.. 21
ساختار و شکل دیواره پسین عناصر تراکئیدی... 23
یاختههای پارانشیمی.. 24
بافت مقاوم در گیاه. 27
انواع بافت مریستمی.. 28
بافتهای بالغ.. 29
بافتهای مرکب.... 30
خصوصیات مورفولوژیک کروموزوم. 33
منابع و مراجع: 33
تحقیق انتخاب گونه ها وارقام گیاهان دارویی
مقدمه وتاریخچه کشت
استفاده از گیاهان دارویی به منظور درمان با تاریخ زندگی انسان هم زمان بوده است. انسان در تمام دوران تاریخی چاره ای جز توسل به گیاهان نداشت. اگر چه در نیم قرن گذشته استفاده از داروهای شیمیایی و سنتزی به شدت رواج یافت ولی به سرعت آثار زیان بار آنها بر زندگی آنها سبب گرایش مجدد به گیاهان دارویی گردید، و این نکته که توسل به گیاهان دارویی همواره در طول تاریخ یکی از روشهای موثر درمان بوده است، به خوبی روشن است. تاریخ طب در کشور ما مربوط به دوره آریایی می باشد و اوستا (۶۵۰۰ ق.م) اولین کتابی است که از گیاهان دارویی سخن گفته است. به نقل از اوستا اولین پزشک ایرانی تریته پدر گرشاسب پهلوان بوده است که از کاربرد گیاهان دارویی و عصاره آنها اطلاع داشته است. قدیمی ترین گیاه دارویی در طول تاریخ ” هوم” گیاه مقدس آیین زرتشت بوده است. در کتابهای پهلوی هوم را سرور همه گیاهان و استفاده از آن را باعث عمر جاویدان می داند. تاریخ استفاده دارویی به ۴۵۰۰ ق.م و به نقل از هردوت به ۵۲۰۰ ق.م می رسد. قدیمی ترین کتاب چینی منسوب به شینون (۲۸۰۰ ق.م) ۱۰۰۰ گونه دارویی را شرح داده، ماردوکاپالیدین (۷۱۰ ق.م) ۶۴ گونه دارویی را کشت نموده است، در الواح سومری چگونگی کشت گیاهان را شرح داده، بقراط (۳۷۷ ق.م) کاربرد دارویی ۴۰۰ گونه دارویی را شرح داده است. ظهور دانشمندانی نظیر سقراط، دیوسکورید، رازی، هروی، ابن سینا، ابوریحان بیرونی، جرجانی، سبب گسترش این علم در جهان گردیدند
آشنایی باارزش واهمیت گیاهان دارویی
گیاهان دارویی رستنیهایی با تاریخچه جالب توجه و ممتاز هستند. علاوه بر قدمت، گستره نفوذ این گیاهان در تاریخ ادیان و ملتها بسیار شایان توجه است بطوریکه در جای جای حوادث مهم تاریخی، سیاسی، اجتماعی و دینی، این گیاهان قرین توجه بوده و یا منجر به بروز حوادث مهمی شده اند زعفران و نسترن از آن جمله اند. در زبان عربی یکی از نامهای درخت اقاقیا، قریظه است. بنی قریظه نام طایفه ای از یهود بوده که در ابتدا به شغل دباغی اشتغال داشته اند و از این گیاه در فرآوری پوست استفاده می کرده اند. امروزه می دانیم که تاننها گروهی از مواد موثره هستند که در رسوب پروتیین نقش دارند و این اثر باعث خاصیت میکروب کشی، ضد خونریزی و انقباض بافتهای مختلف می شود. بنا براین برای رسوب دادن پروتیین پوست، در دباغی مورد استفاده قرار می گرفته است.
تاریچه کشت وکار گیاهان دارویی
1- قدیم الایام : در این دوره انسان دریافته بود در زمان بیماری ها و ناراحتی های جسمی ، جهت درمان آن ها به دنبال گیاهان مخصوصی برود . در همین زمان انواع مختلفی از گیاهان به شکل سمی ، خوراکی و دارویی کشف شد که بعضی از آن ها عبارتند از : چای ، قهوه ، کاکائو و
2- سده ی اخیر : در این دوره با توجه به اینکه کشورها رو به صنعتی شدن می رفتند ، داروهای شیمیایی تولید شدند . در این زمان بود که مراکز دارویی و داروخانه های بزرگ جهان بوجود آمدند و طب سنتی و گیاهان دارویی ارزش خود را بتدریج از دست داده و به شکل مرکز فروش ادویه در آمدند . اولین ماده شیمیایی که توسط انسان ساخته شد در سال 1854 . م. به نام اسید استیک بود
3- دهه های اخیر : با توجه به اینکه داروهای شیمیایی عوارض زیادی داشتند ، انسان کم کم دوباره به طرف گیاهان دارویی رفته و از آن ها استفاده کرد.
25 درصد داروهای مدرن کنونی از گیاهان دارویی ساخته شده اند . در سال 2000 حدود 60 میلیارد دلار ، درآمد کشورها از فروش گیاهان دارویی بوده است . در ایران آمار این گونه بیان نمود که در سال76 در آمد حاصل از گیاهان دارویی 7 میلیارد ریال بوده که در سال 1380 این رقم به 37 میلیارد ریال رسیده است در کتاب های قدیمی در رابطه با ارزش گیاهان دارویی به خط میخی مطالبی نوشته شده است . در بین کشورها و اقوام ، مصریان ، رتبه اول را در استفاده از گیاهان دارویی داشتند . مصریان قدیم از قرن 16 قبل از میلاد ، آثار و نوشته هایی دارند که در رابطه با مزایای گیاهان دارویی ، مطالبی در آن قید شده است . در کتاب تورات ، به بعضی از محاسن و فواید گیاهان دارویی اشاره شده است . در کتاب «کاراکارا » در هند در مورد حدود 500 گونه گیاه دارویی ، مطالبی جمع آوری گردیده است . از پایه گذاران طب دارویی ، بقراط و ارسطو را می توان نام برد و پس از آن اطبای ایرانی مثل زکریای رازی و ابوعلی سینا ، نقش موثری در پیشرفت علم گیاهان دارویی داشته اند . در قرن 19 . م . انسان به این نکته پی برد که مواد موثره را از گیاهان خارج کند که ساده ترین شکل آن گلابگیری است . در کل سطح زمین حدود 600000 گونه گیاهان دارویی وجود دارد که 1000-7500 گونه از این گیاهان مربوط به فلور ایران است .
تفاوت داروهای شیمیایی با داروهای گیاهی
1-داروهای شیمیایی دارای عوارض هستند ؛ بسته به اینکه دارو از چه حساسیتی برخوردار است ، دارای اثرات جانبی مختلفی است . یک سری داروهای شیمیایی در کشورهای غربی تحت عنوان میدها و تالیدها ساخته شدند که مدتی در این کشورها استفاده می شد . پس از چندین سال اثرات جانبی این داروها که مهمترین آنها« به دنیا آمدن نوزادان ناقص و معلول بود باعث شد که شرکت های سازنده تا هم اکنون نیز به قربانیان این داروها غرامت پرداخت کنند . از آن به بعد مصرف آن ها نیز رو به کاهش گذاشت.
2-بعضی از بیماری ها مثل سرطان و ایدز وجود دارد که داروهای شیمیایی برای آن کشف نشده و یا اثرات داروهای کشف شده کم می باشند ولی در چند سال گذشته داروهایی با پایه ی گیاهی ساخته شده که اثر قابل توجهی بر درمان این نوع بیماری ها دارد
3-گیاهان دارویی بدلیل اینکه ترکیبات مختلف دارویی را در خود دارند کاربردهای مختلفی دارند البته با تمام تحقیقات به عمل آمده ، هنوز قابلیت حدود 90% گیاهان دارویی مشخص نیست.
وضعیت گیاهان دارویی ایران
ایران دارای 11اقلیم از13 اقلیم جهان است که باعث شده که پتانسیل تولید گیاهان دارویی در ایران بسیار بالا باشددرفلورایران حدود 1000-7500 گونه گیاه دارویی وجود دارد.
تعریف گیاهان دارویی
هر نوع گیاهی که دارای ترکیباتی ( مواد تشکیل دهنده فعال و موثر) که بعد از یک سری عملیات مثل فشردن ، استخراج ، تقطیر و ... بر روی گیاه بدست آمد و دارای اثرات درمانی و یا به عنوان جزئی از یک فرآورده ی دارویی باشد گیاه دارویی نام دارد. .
حصولات فرعی شامل ریشه ، ساقه ، برگ ، گل ، میوه ، دانه ، گال ، پوسته و شیرابه که خاصیت دارویی ، صنعتی و غذایی دارند.
مراحل کشت گیاهان دارویی
کشت گیاهان دارویی طی دو مرحله انجام می گیرد
الف ) مرحله ی تحقیقاتی : در این مرحله هیچ شناختی از نیازهای اکولوژیکی گیاه در اختیار نیست ، لذا گیاه را به روش های مختلفی از طرق جنسی و غیر جنسی به کرت های آزمایشی انتقال می دهند و تمامی فاکتور ها را حتی الامکان در اختیار گیاه قرار می دهند ( مثل نوع خاک ، عمق کاشت ، فاصله آبیاری ، فاصله هر پایه ، شیب زمین و حاصلخیزی خاک ) . در این روش تمامی فاکتورهایی که اثر آن بر روی نحوه رشد و تکثیر گیاهان لازم است را یک جا تاثیر نمی دهند بلکه کار ها را اولویت بندی می کنند . ابتدا مواردی که مهمترند در اولویت قرار می دهند ؛ برای مثال اگر گیاهی در زادگاه طبیعی خود در جایی واقع شده که منطقه سردسیر است ، اولویت اول را بر روی اثر سرما بر بذر گیاه قرار می دهند . پس از انجام کارهای تحقیقاتی ، بهترین روش کاشت با بالاترین بازدهی (کمی و کیفی بدست می آید . وقتی به این اطلاعات پایه می رسیم ، اصطلاحا گفته می شود که گیاه مورد نظر حدودا اهلی شده است . در این زمان است که به بخش اجرا توصیه می شود که گیاه مورد نظر قابلیت کشت وکاررا در زمینهای زراعی دارا می باشد.
دلایل محدود بودن استفاده گیاهان دارویی به شکل بسته بندی
1-فاصله محل تولید گیاه دارویی ( به شکل وحشی یا اهلی ) هر چقدر طولانی تر باشد دسترسی به آن گیاه دارویی مشکل تر است .
2-امکان پرورش گیاهان دارویی در هر ناحیه ای امکان پذیر نیست .
3-اعضاء خشک شده گیاهان دارویی حتی اگر دور از نور و رطوبت و در ظرف های در بسته نگهداری شوند بعد از مدتی ، خاصیت دارویی خود را از دست می دهند
4-در پرورش گیاهان دارویی و اهلی کردن این گیاهان هر چقدر دقت لازم در برآورده کردن نیازهای اولیه گیاه به عمل آید میزان ماده مؤثره بدست آمده از لحاظ کیفی و کمی نسبت به شرایط طبیعی گیاه ( وحشی ) کمتر است
میوه : اندامی از گیاه که بذور در داخل آن قراردارند یامجموعه بذر یک گیاه را میوه می گویند
مصرف گیاهانی که به عنوان ماده دارویی می شناسیم به اندازه کم ،دارویی وبه میزان متوسط غذایی و به میزان زیاد از حد، سمی خواهد بود در رابطه با استفاده از محصولات فرعی باید به 5 اصل توجه کنیم
1-استفاده مستمر باشد
2- بهره برداری ثابت باشد
3-حفظ ، احیا و توسعه عرصه های مرتعی که به دو شکل است : الف ) از نظر فیزیولوژیکی تاثیر سوئی بر روی گیاهان محل نداشته باشد ب) بهره برداری از نظر اقتصادی – اجتماعی و حقوقی به حفاظت مناطق یا مراتع کمک کند
4-بهره برداری در غالب طرح باشد
مجاز : در این دسته گیاهان دارویی قرار می گیرند که محدودیتی جهت برداشت آن ها وجود ندارد.
مجاز مشروط : در این قسمت گیاهانی قرار می گیرند که بهره برداری از آن ها باید در غالب طرح باشد . طرح برداشت محصولات فرعی به این صورت تنظیم می شود که کارشناس مربوطه وارد آن سطح یا مرتع می شود و مطالعه کاملی در رابطه با مقدار تولید ، وضعیت پایه ها ، وضعیت آب و هوای منطقه ، ضعیف یا قوی بودن گیاهی که در محل وجود دارد و ... انجام می دهد . سپس محدوده ای جهت بهره برداری از آن محصول زیر نظر کارشناس مربوطه انجام می گیرد . مانندگیاه باریجه ا و گیاه گون
غیر مجاز : آن دسته از گیاهان دارویی اند که بدلیل از بین بردن گیاه ، استفاده از آن ها ممنوع است
پایان نامه اکولوژی گیاهان زراعی
مقدمه
به نام خداوند لوح و قلم حقیقت نگار وجود عدم
خدایی که داننده رازهاست نخستین سرآغاز آغازهاست
ثبات تولید در کشاورزی یکی از جنبههای مهم کشاورزی پایدار Agriculture Sustainable میباشد. گرچه مفاهیم پایداری تولید در کشاورزی دیدگاههای همهجانبهای را دربر دارد و جنبههای مختلفی را شامل میشود. اقلیم و خاک از مهمترین عوامل تولید میباشند و بهرهبرداری از زمین عمدتاً بر اساس کیفیت این دو عامل استوار است.
پراکنش و توزیع گیاهان طبیعی در عرضهای جغرافیایی مختلف و همچنین در ارتفاعات متفاوت متفاوت در رابطه با عوامل محیطی و بخصوص بارندگی و درجه حرارت و در مرحله بعد شرائط فیزیکی و شمیایی خاک میباشد. این موضوع در ارتباط با گیاهان زراعی نیز صادق است و بدینترتیب شناخت عوامل مختلف محیطی و انتخاب گیاهان مناسب برای شرایط متفاوت از مهمترین عوامل موثر در تولید است. حفظ ثبات با آگاهی از نیازهای محیطی و تامین شرایط مناسب برای هرمحصول امکانپذیری است و به همین دلیل در شرایط دیم به علت نوسانات شرایط اقلیمی و عدم امکان تامین همه نیازهای گیاه تولید از ثبات کمتری برخوردار است.
امروز روابط عوامل محیطی و تولید با کمک مدلهای ریاضی برای اکوسیستمهای مختلف زراعی بیان میشود و این روابط به صورت کمی درآورده شده است.
بدین ترتیب امکان پیشبینی تولید با توجه به شرایط مختلف اقلیمی در هر منطقه بیشتر شده است. این اکوسیستمها چون ساختهی دست بشر هستند و بر اساس نیازهای انسان بوجود آمدهاند، قاقد تنوع لازم بوده و از نظر اکولوژیکی حساسیت بیشتری به نوسانات محیطی دارند و به همین دلیل برای حفظ ثبات تولید، شناخت عوامل محیطی در رابطه با نیازهای این اکوسیستمها از اهمیت خاصی برخوردار است. در همین رابطه آگاهی از اثرات تنشهای محیطی بر رشد و تولید این اکوسیستمها نیز جهت حفظ ثبات محصول ضروری میباشد. بدین ترتیب به منظور بهرهگیری هرچه بیشتر از منابع محیطی و کاهش خسارت وارده به محیط از طریق به کارگیری اصول صحیح اکولوژیکی در اکوسیستمهای زراعی و نیز کاربرد روشهای منطقی تولید بحث اکولوژی گیاهان زراعی مطرح میشود. (منبع شماره1)
فصل اول
گیاهان زراعی
تعداد گیاهان و حیواناتی که مورد استفاده انسان قرار میگیرد، در مقایسه با آن چه که در دسترس اوست، ناچیز است. برای مثال تنها در حدود 3000 گونه از 350000 گونه گیاهان گلدار، دارای ارزش اقتصادی هستند. علاوه بر آن انتقال از مرحلهی شکارچیگری به مرحلهی دامداری یا کشاورزی ساکن و از کشاورزی معیشتی به تجاری، مقدار گونهها کاهش قابل ملاحظهای یافته است. غذای انسانهای اولیه خیلی متنوعتر از امروزه بوده است. هارلن (1976) معتقد است که در دوران گذشته هزاران گیاه و صدها حیوان برای استفاده غذایی مورد استفاده قرار میگرفته است. در آزمایشی با آنالیز محتویات معده انسان عصر فلز (انسان تولوند) (هل بک، 1950) ملاحظه شد که آخرین غذای او شامل هفده گیاه مختلف بود که فقط دو عدد از آنها، یولاف و جو کشت میشدند و بقیه علفهای هرز گیاهانی بودند که کشت شده بودند.
امروزه دوازده گیاه زراعی و سه تیپ دام اهلی عمدهی کشورهای جهان را تامین میکنند. توسعهی کشاورزی واقعهای جدید در تاریخ تکاملی انسان محسوب میشود. این واقعه بستگی به انتخاب و تکثیر و به عبارت دیگر، اهلیکردن گونههای گیاهای و حیوانات با مشخصات دلخواه و مطلوب برای انسان دارد. این موضوع نه فقط ترکیب نسبی جمعیت گیاهان و حیوانات را تغییر داد، بلکه حدود ده درصد از زمینهایی که پوشش گیاهی طبیعی داشتهاند، به وسیله گیاهان زراعی جایگزین شدهاند و بخش عمدهای از زمینهای باقیمانده نیز به سبب چرای دامها تغییرات زیادی حاصل کردهاند. اکوسیستم کشاورزی ساختمان و ترکیب سادهتری نسبت به اکوسیستم طبیعی داراست. در این اکوسیستم کم و بیش سه تیپ موجودات غلبه دارند:
حیوانات و گیاهان اهلی شامل آنهایی هستند که تکثیر و اصلاح آنها کم و بیش توسط انسان کنترل میشود. انتخاب و بهنژادی که اساساً روی اعاب وحشی صورت گرفته است، از یک طرف باعث حذف ویژگیهای نامطلوب برای انسان شده است که این ویژگیها برای بقای آنها مفید بوده است و از طرفی دیگر ویژگیهایی که دارای ارزش زراعی بودهاند، توسعه داده شده است. (جدول 1-1) در مورد گیاهانی که اهلی شدهاند، رابطهی همزیستی آنها با انسان طوری است که فقط تعداد معدودی از آنها بدون محافظت انسان میتواند به صورت وحشی بقاء داشته باشند.
جدول 1-1: بیست گیاه زراعی مهم بر حسب سطح زیر کشت
نام عمومی | اندام اقتصادی | موارد استفاده عمده |
گندم برنج ذرت جو ارزن سورگوم سویا پنبه یولاف لوبیا سیبزمینی بادام زمینی چاودار سیبزمین شیرین نیشکر کاساوا نخود نخودچی انگور کلم روغنی (منداب) | غله غله غله غه غله غله حبوبات دانه غله حبوبات غده حبوبات غله ریشه ساقه غده حبوبات حبوبات میوه بذر | غذایی، علوفه غذایی علوفه علوفه، غذایی و مالت غذایی، علوفه غذایی، علوفه غذایی، علوفه و روغن الیاف، علوفه و روغن غذایی، علوفه غذایی، علوفه غذایی غذایی، علوفه و روغن غذایی، علوفه غذایی غذایی، علوفه غذایی غذایی، علوفه غذایی، علوفه غذایی، نوشابه روغن، علوفه |
گیاهان مهم زراعی
ارزش گیاهان زراعی بسته به توانایی آنها در تولید هرچه بیشتر تولیدات مفید، نسبت به اجداد وحشی آنهاست. یکی از تفاوتهای مشخصی که بین گیاهان زراعی و اجداد وحشی آنها وجود دارد، رشد زیادتر آنهاست (شوانیتز، 1960) که این تغییر در اندامهایی که به عنوان محصول برداشت میشوند و نسبت آنها در کل گیاه مشخص است.
برای مثال در غلات بخش بیشتری از مواد ساخته شده در طول دوره فتوسنتز، به دانه میرود و مقدار کمتری از آن به برگها اختصاص داده میشود. برعکس در سیبزمینی منبع اصلی ذخیره مواد غده است. ویژگی مهم دیگری که در تفاوت گیاهان زراعی و اجداد وحشی آنها وجود دارد، کاهش انتشار طبیعی بذر به وسیله انتخاب ساقههای محکم و غیرشکننده در غلات و بستهبودن نیام و میوه در نخود، لوبیا، فلفل و غیره است. همزمان با کاهش انتشار بذر بعضی از صفتهای مطلوب مثلاً اندازه بذر افزایش یافته است. به طور مثال بذر لوبیا (Phaseolus Vulgaris) 5 تا 8 برابر بزرگتر از اجداد وحشی آن است.
اندامهایی که برای برداشت انتخاب میشود، ترکیب و فرم آنها نسبت به گذشته تغییر کرده است. مواد سمی یا تلخ در یام و لوپن کاهش و یا حذف شده است و نسبت موادی که برای انسان باارزش و مفید هستند، مانند پروتئین، روغن، شیرینی، دارویی یا معطر به طور قابلملاحظهای افزایش یافته است.
گیاهان زراعی اغلب بر حسب استفاده ویژهای که دارند، طبقهبندی میشوند که البته این موضوع از تغییرات زیادی برخوردار است. طبقه بندی جامعتر و عمومیتر براساس اندامهایی که برداشت میشوند، صورت گرفته است که در جدول 2-1 نشان داده شده است:
غلات (دانه) بذر
حبوبات بذر
گیاهان ریشهای و غدهای ریشه و ساقه متورم
سبزیجات (محصول سبز) برگها و ساقهها
میوهها بذرهای دارای پوشش یا کپسول
دانهی غلات و حبوبات یکی از منابع اولیه تامین کربوهیدراتها، چربی، پروتئین، ویتامینها، مواد معدنی ضروری برای تغذیه انسانها و دامهاست. (جدول 2-1)
جدول 2-1: ترکیبات 100 گرم از مهمترین غلات در مقایسه با گیاهان غدهای حبوبات و سبزیجات
| انرژی (کیلوکالری) | پروتئین (گرم) | چربی (گرم) |
گندم برنج ذرت سورگوم یولاف چاودار سیبزمینی نخود (سبز و خشک) کاهو | 340 310 352 348 317 338 83 70 15 | 12 8 10 10 10 11 2 9/4 12 | 2 2 4 5 5 2 1/0 4/0 2/0 |
دانه غلات به سبب داشتن آب نسبتاً کم و دورهی خواب طولانی، علاوه بر اینکه به آسانی حمل و انبار میشوند، منبع غذایی فشرده نیز میباشند.
ریشه و غدهها اندامهای حجیمی هستند که به سبب داشتن (بیشتر از 75 درصد) سایر اندامها متمایز گشته است و این موضوع عامل محدودکننده برای انبارشدن بوده است، ولی عامل افزایش عملکرد در واحد سطح است. گیاهان غدهای (به جز سیبزمینی) بیشتر دو ساله هستند و در اواخر فصل اول رشد که اندامهای ذخیره شونده به حداکثر اندازه خود رسیدند، برداشت میشوند.
سبزیجات شامل آندسته از گیاهانی میشوند که ارزش آنها در برگها و ساقههای تازه و جوان است. مقدار زیاد سلولز و فیبر در آنها سبب محدودیت در مصرف غذایی آنهاست. این گیاهان منبع اصلی ویتامینها، مواد معدنی، مواد دارویی مانند نیکوتین، تانن و کافئین هستند. به سبب حجم زیاد و درصد آب بالا ذخیرهسازی آنها بستگی به خشککردن، سیلوکردن یا یخزدن سریع دارد.
میوه از نظر زراعی به مواد گوشتی و آبدار که بذر را دربر میگیرد (میوههای انگوری، سیب و گلابی) یا میوههای بذری (نارگیل، گیلاس و گوجه) اطلاق میگردد. برخی مانند موز، ممکن است حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات باشند. در اکثر میوهها ارزش اقتصادی آنها به سبب خوشمزه بودن و داشتن مقدار زیادی ویتامین c میباشد. همانند سبزیجات به سبب داشتن مقدار زیادی آب نگهداری آنها نیاز به نوعی ذخیرهسازی دارد.
سهولت در کشت و کار، بستگی به فرم رشد و یا عادت رشد و سیکل زندگی هر گیاه زراعی دارد. در گیاهانی که از طریق بذر تکثیر میشوند، مساله عمده در موفقیت گیاهان زراعی، تولید بذرهایی با قدرت جوانهزنی بالا میباشد. البته پیشرفتهایی که در زمینه تولید بذرهای هیبرید بخصوص در غلات شده است، باعث شده است که تکثیر بذر مستلزم کشت گیاهان خاصی باشد. تولید و تکثیر غیرجنسی در اکثر گیاهانی که دارای ریشه و یا غده هستند، مانند سیبزمینی، سیبزمینی شیرین، کاساوا و یام که غذای عمدهی مناطق حارهای مرطوب را تشکیل میدهند، صورت میگیرد، چون شرایط محیطی برای کشت غلات مناسب نیست و کشت این قبیل گیاهان در مناطق حارهای رایج است و همچنین برای بعضی از گیاهانی که میوه تولید میکنند، مانند موز، توتفرنگی، آناناس و نیشکر تکثیر غیرجنسی لازم است.
اکثر گیاهان زراعی و بویژه آنهایی که دانه تولید میکنند، یک ساله و بقیه دوساله هستند. مانند گیاهان ریشهای که اغلب به عنوان یکساله کشت شده است و فقط برای تولید بذر، به آنها اجازه داده میشود به گل بروند.
بسیاری از گیاهان چندساله برای دورههای کوتاه کشت میشوند و یا مانند پنبه حتی به عنوان یک ساله کشت میشوند. تیپ رشد محدود، استحکام و مستقیمبودن ساقه و غیرشکننده بودن آنها و عدم پراکندگی بذر سبب تسهیل در برداشت میشود.
بنابراین تعجبآور نیست که در غلات که عمدهترین گیاهان اهلی را تشکیل میدهند، دارای بیشترین ویژگیهای لازم برای یک گیاه زراعی بوده است و بیشترین توجه از نظر برداشت مکانیزه را به خود معطوف کردهاند. بزرگترین مشکل در مورد گیاهان ریشهای، میوهها و سبزیجات است که در آنها برداشت مکانیزه به سادگی باعث خسارت به آنها شده، رشد نامحدود در آنها امکان پراکنش بذر نیز مشکلآفرین است.
غلات
طبق نظریه هارلن (1976) مهمترین گیاهان زراعی (جدول 3-1) از نظر ارزش، تولید و سطح زیر کشت گیاهانی هستند که مصرف غذایی دارند و دارای بازده زیادی از نظر مواد ذخیرهای به ازاء هر واحد کار دارند و از نظر نمود بیولوژیکی (نسبتاً با ثبات هستند) بیخطر هستند و نیازهای غذایی عمده انسان و دامها را تامین میکند.
در میان اینها غلات از لغت سرس یا الهه غذایی گرفته شده است و دارای ارزش بالایی هستند (شکل 1-1). این گیاهان شامل غلات دانهریز (گندم، جو، برنج، چاودار، یولاف) و یا غلات دانه درشت (ذرت، سورگوم، ارزن) میشوند و جمعاً 50 درصد انرژی و پروتئین مورد نیاز جهان را تامین میکنند (بیش از هفتاد و پنج درصد زمانی که غذایی که برای تغذیه دامها استفاده میشوند نیز محسوب شود) و دو سوم زمینهای زیر کشت را شامل میشوند. غلات اولین گیاهان اهلی شده بودند که از دیرباز منبع غذایی انسان بودهاند.
غلات از نظر حجمی و ارزش عمدهترین مواد غذایی، در تجارت جهانی است و امروزه ذخیره غذایی جهان (غذای ذخیره شده) بر حسب مقدار دانههای غذایی که سالانه پس از تجارت باقی میمانند، سنجیده میشود.مسلماً اهمیت غلات در ارتباط با ارزش غذایی آنها (شامل
12-10درصد پروتئین)، سهولت کشت، حمل و نقل و انبارکردن، دامنه وسیع سازگاری به شرایط محیطی و زودرسی آنها میباشد. سه غله عمده و قدیمی: برنج، گندم و ذرت که هر یک شامل واریتهها و نژادهای زیادی هستند، با سابقهای طولانی توسط انسان انتخاب و بهنژادی شدهاند.
جدول 3-1: گیاهان زارعی عمده
گیاه زراعی | تولید جهانی (تن *10-6) | درصد سهم در تولید جهانی |
گندم برنج ذرت سیبزمینی جو سیبزمینی شیرین کاساوا سویا سورگوم حبوبات ارزن یولاف گوجهفرنگی چاودار | 417 345 334 228 190 136 105 62 52 52 52 49 41 28 | 7/15 13 5/12 8/10 1/7 1/5 9/3 3/2 2 9/1 9/1 8/1 5/1 1 |
گندم و چاودار از غلاتی هستند که برای تهیه نان استفاده میشوند و هر دو دارای مقدار بیشتری پروتئین نسبت به سایر غلات هستند. گندم دارای مقدار زیادی پرتئین گلوتن است که باعث ورآمدن خمیر میشود و در نتیجه آرد آن سبکتر و متخلخلتری که دارای ارزش انرژی بیشتری از چاودار است، تولید میکند و بیشتر از چاودار مورد استفاده است.
البته آرد چاودار به سبب دارابودن پروتئین از نوع لیسین، دارای ارزش غذایی بیشتری است، ولی ارزش انرژیزایی آن کمتر از گندم است. نان سیاه چاودار هنوز در اروپای شرقی غذای فقراست، ولی به وسیله مهاجرین به عنوان غذای ویژه برای رژیم غذایی آمریکای شمالی معرفی شده است. چاودار در مقایسه با سایر غلات مقاومت بیشتری به یخبندان دارد و از نظر نوع خاک نیز کمتوقعتر است.
با وجود کاهش سطح زیر کشت غلات، هنوز این گیاه در اروپای شمالی به مقدار زیادی جهت تهیه غذای دام و الکل کشت میشود. هیبرید تریتیکاله اخیراً از تلاقی بین گندم و چاودار است. البته این گیاه کمبود گلوتن دارد و فقط تعداد کمی لاین اصلاح شده آن آرد مناسبی برای نان تولید میکنند. بنابراین امید میرود که رقمهایی اصلاح شوند که نسبت به چاودار از نظر تولید و از نظر مقاومت از گندم بهتر باشند.
گندم و برنج از مهمترین دانههای غذایی هستند. گندم دارای مقدار پروتئین بالایی است، ولی نسبت آن به واریته و شرایط محیطی که در آن رشد میکند، بستگی دارد. با دارابودن دامنهی وسیع سازگاری به آب و هوا و شرایط خاک سطح زیر کشت آنها، از هر گیاه دانهدار دیگری بیشتر است.
به سبب دارابودن ریشه عمیق در خاکهای سنگین که مواد غذایی بالایی دارند، بخوبی رشد میکنند. حدود 80-70 درصد واریتههای گندم جهان، آنهایی هستند که دارای عملکرد بالا بوده و زمستانه میباشند که در پاییز کشت میشود و بلافاصله رشد میکند و در طول تابستان بعد میرسند. واریتههای بهاره احتیاج به دورهی رشد کمتری دارند و به سبب عملکرد بالقوه کمتر، دامنهی وسعت آنها محدود است. در مناطقی که باران کم و تابستان گرم دارند، افزایش گلوتن، کاهش محصول را در گندمهای سخت جبران میکند. آرد این گندمها برای تولید نان مناسب است. در مقابل گندمهای نرم که سازگاری بهتری با آب و هوا و سرد و مرطوب دارند، آردهایی چندمنظوره دارند که در شیرینی، بیسکویت، مواد مخصوص صبحانه و غذای دام استفاده میشود.
در مناطقی که آب و هوای مرطوب و گرم دارند، کشت گندم به ارتفاعات محدود میشود. حساسیت به حمله قارچها و مشکلات برداشت و انبارنمودن باعث شده است که این گیاه، در مناطقی که درجهی حرارت زیاد و رطوبت نسبی هوا نیز بالاست، کشت شود.
اگرچه سطح زیر کشت برنج، به اندازهی گندم نیست، با این وجود نصف غذای جمعیت، دنیا را تشکیل میدهد. حدود 95% آن در مناطق گرم و مرطوب و سواحل پست نیمه گرمسیری خاور دور به کشت برنج که تنها غذای آنهاست، اختصاص دارد. برنج مانند گندم، سابقه تاریخی طولانی کشت دارد.
امروزه دارای 14000 واریته محلی سازگار به شرایط محیطی مختلف و سیستمهای سنتی تولید است. دو گروه ایندیکا (بومی جنوب آسیا) و ژاپونیکا (بومی ژاپن، شمال چین و کره) از برنج وجود دارد که ارقام آنها به روزهای بلند با فصل کوتاه این مناطق سازگار شدهاند.
برنج در میان غلات، از این نظر قادر است در آب جوانه زده و رشد کند، منحصر به فرد است. این گیاه درجهی حرارتهای زیاد (حداقل
12-10 درجه سانتیگراد) برای جوانهزدن نیاز دارد. البته واریتههای زودرس، باعث میشود که بتوان تا مناطق هوکایدو (ژاپن) آنرا کشت کرد و آبیاری باعث شده است در مناطق خشک دنیا توسعه یابد.
جو و یولاف دو غله دیگر مناطق معتدله عمدتاً به عنوان غذای دام مورد استفاده قرار میگیرند. جو زودتر از سایر غلات میرسد. ضمن اینکه نیاز آب و هوایی آن، نظیر گندم است. ولی میتوان در عرضهای جغرافیایی بالاتر و خشکتر نسبت به گندم کشت کرد.
پروتئین جو در رابطه با واکنش این گیاه به آب و هوا نظیر گندم است و این فاکتور در رابطه با استفاده از جو به عنوان غذای دام یا در صنایع تخمیری موثر است. بالابودن نسبت نشاسته به پروتئین در جو، در شرایط مرطوب برای تهیه مالت مناسبتر از دانههای سخت که دارای پروتئین بالا هستند، میباشد. اگرچه نیاز غذایی جو مانند گندم نیست، اما عدم زهکشی و بالابودن اسیدیته را کمتر تحمل و در برابر غلظت نسبتاً زیاد نمکهای قلیایی مقاومتر است.
یولاف (هر دو قسمت کاه و دانه) به عنوان غذایی دام استفاده میشود. اگرچه ارزش غذایی آن از نظر چربی (8درصد) و پروتئین (16درصد) بالاست، ولی پتانسیل تولید آن کم است. پوست دانه، فیبری و نرمتر از سایر غلات است. یولاف از گیاهان شاخص نواحی معتدله سرد و مرطوب است، اما مقاومت آن کم و از نظر خاک قانعتر از گندم و جو است.
ذرت، سورگوم و ارزن سه غلهی عمده مناطق گرم میباشند. ذرت که به عنوان یک گیاه غذایی در آمریکای مرکزی، منشاء گرفته است، با گندم و جو اولین گیاهان زراعی بودن که اهلی شدند. این گیاه دارای تنوع ژنتیکی و دامنه وسیع از نظر سازگاری به شرایط محیطی است و از پرمحصولترین غلات است. مهمترین گروههای تجارتی آن عبارتند از:
فهرست مطالب
مقدمه
فصل اول
گیاهان زراعی
گیاهان مهم زراعی
غلات
بقولات
گیاهان ریشهای و غدهای
فصل دوم
اقلیم زراعی و عوامل موثر بر رشد و نمو گیاهان زراعی
شدت نور
آب
نقش آب به عنوان کنترلکننده سیر انرژی در گیاهان
مشخصات باران
بارانهای کنوکتیو
بارانهای کوهستانی
خصوصیات بارندگی
بازگردش مواد در اکوسیستمهای طبیعی
فصل سوم
اهمیت بعضی از عوامل خاکی
فقر خاک و انبوهی پوشش گیاهی جنگلهای حاره مرطوب
تناقظی که در «ساوان» مستتر است
تاثیر بافت خاک بر روی گیاهان
ارزش گیاهان به عنوان معرف خاکهای شور و قلیایی
بعضی از گیاهان معرف خاکهای شور و قلیایی
فصل چهارم
اکولوژی جمعیت گیاهی در کشاورزی
تولیدات کشاورزی به عنوان یک فرایند جمعیتی
مرحله بذری
جوانهزنی
مرحله نونهالی
تولید مثل
تفاوتهای موجود در جمعیت گیاهان زراعی
رقابت علفهای هرز
تحقیقات کشاورزی و بیولوژی جمعیت گیاهی
کشاورزی از دیدگاه مدیریت جمعیت گیاهی
افزایش شاخص برداشت از طریق تغییر استراتژی زراعی
اصلاح محصولات زراعی از نظر اکولوژیکی
فصل پنجم
مناطق اکولوژیکی زراعی ایران
منطقه خوزستان
منطقه ساحلی جنوب
منطقه فلات مرکزی (نمکزار)
منطقه فلات مرکزی بدون نمکزار
منطقه کوهستانی مدیترانهای بری
منطقه کوهستانی معتدله سرد
منطقه ساحلی دریای خزر
پیشنهادات
منابع و ماخذ
اکسینها اولین هورمونها ی گیاهی کشف شده بودند. چارلز داروین از جمله ازاولین دانشمندان در تحقیق هورمون گیاهی بود. این کتاب «نیروی حرکت در گیاهان»در سال ۱۸۸۰ اماده شد.
او اول اثراتی از نور درحرکت کولئوپتیلهای زرد روشن شرح داد.
کولئوپتیل یک برگ تخصص یافتهاست که ناشی میشود از اولین گرهی که اپی کوتیل را میپوشاند در مرحله حفاظت جوانه گیاهان که از زمین بیرون میایند.
زمانی که نور یکسوی به کولئوپتیل میتابد ان در جهت نور خم میشود.اگر راس کولئوپتیل با الومینیوم فویل پوشیده شود بسوی نور یک سوی خم نمیشود.
به هر حال اگر راس کولئوپتیل در چپ غیر پوشیده اما فقط در قسمت زیر راس پوشیده، نوردهی یک سوی سبب خمیدگی به سوی نور میشود.
ازمایش داروین پیشنهاد داد که راس کولئوپتیل بافت مسئول دیدن نوروتولید سیگنالهای انتقالی به قسمت پایینتر کولئوپتیل است جایی که پاسخ فیزیولوژیکی خمیدگی رخ میدهد. او سپس راس کولئوپتیل و باقیمانده کولئوپتیل بدون پوشش را قطع کرد که نور یک سوی دیده میشود اگر انحنا رخ دهد.مطابق نتایج اولیه ازمایشش خمیدگی رخ نمیدهد[1]
در سال ۱۸۸۵ salkowski ایندول۳-استیک اسیدIAA))را در واسطههای تخمیرکشف کرد. جداسازی محصول یکسان از بافتهای گیاهی پیدا نشد در بافتهای گیاهی برای تقریبا ۵۰ سال.IAA اکسین اصلی دربرگرفته در تعداد زیادی از فرایندهای فیزیولوژیکی در گیاهان است. در سال ۱۹۰۷ fitting اثر ساختمان بریدگی در گیاهان در نور یا تاریکی را مطالعه کرد. نتایجش در جهت فهم این بود که اگر جابجایی سیگنال در یک جهت ویژه گیاه رخ دهداما نتایجش ناتمام بودزیرا سیگنال قابل عبور یا اطراف بریدگی بود.
در سال ۱۹۱۳ Boysen-Jensen ازمایش fitting را اصلاح کردندبوسیله جاسازی قطعاتی از میکا به عنوان مانع انتقال سیگنال و نشان داد که انتقال اکسین به پایه رخ میدهد در جهت تاریکی گیاه در مقابل جهت در معرض نور یک سوی.
در سال ۱۹۱۸ paalنتایج Boysen-Jensenرا تایید کرد بوسیله بریدن راسهای کولئوپتیل در تاریگی، د رمعرض نور قرار دادن فقط راسها، جابجایی راسهای کولئوپتیل در گیاه بسوی مرکز. نتایج نشان داد که قسمت بدون پوشش کولئوپتیل به جهت دیگر خمیدگی رخ میدهد. Soding دانشمند بعدی بود که تحقیق درباره اکسین رابوسیله توسعه عقیده paal گسترش داد. او نشان داد که اگر راسها را قطع کنند رشد کاهش مییابد اما اگر انها بریده میشدند و سپس جابجا میشدند رشد پیوسته رخ میداد. [1]
در سال ۱۹۲۶ یک دانشجوی فارغ التحصیل از هلند که نامش Fritz Went بودیک شرح گزارش را چاپ کرد که او چگونه یک ماده رشد گیاهی را جدا بوسیله قرار دادن در قطعات اگار زیر راس کولئوپتیل برای یک دوره از زمان کرد سپس انها را جابجا کردوانها را در ساقههای سربریده جو قرار داد. بعد اگار را جاداد، ساقهها دوباره رشد پیدا کردند. در سال ۱۹۲۸ Went یک روش بری تعیین کمیت ماده رشد این گیاه گسترش داد. نتایجش پیشنهاد کرد که خمیدگی ساقهها متناسب با مقدار ماده رشد در اگار است. این تست، تست خمیدگی جو نامیده شد.
بیشتر دانش اخیر ما از کاربرد اکسین بدست میاید. کار Went یک اثر بزرگی در تحقیق درباره ماده محرک رشد گیاه داشت. او اغلب با عمل پیراستن به دوره اکسین مهلت داداما ان بود واقعا Kogl وHaagen-Smit که ترکیب auxentriolic acid را از ادرار انسان در سال ۱۹۳۱ تصفیه کردند.بعدا Kogl دیگر ترکیبات را را از ادرار جدا کرد که در ساختمان و وظیفه شبیه اکسین A بودند، یکی ایندول ۳- استیک اسید در اابتدا بوسیله Salkowski در سال ۱۹۸۵ کشف شد.در سال ۱۹۵۴ یک انجمن از فیزیولوژیستهای گیاهی در مشخص کردن گروه اکسینها دائر شد.
Term (دوره) از اکسین یونانی میاید که معنی رشد کردن را میدهد. ترکیبات معمولااکسینها را مطرح میکنند. اگر انها بوسیله گیاه ساخته شوند و مادههایی که فعالیت مشابه به IAA دارند. [1]
IAAاز نظر شیمیایی به امینو اسید تریپتوفان شبیهاست که معمولاً مولکول را از IAA که اشتقاقی است میپذیرد. ۳ مکانیسم پیشنهاد شده با توضیح این تبدیل: تریپتوفان به ایندول پیروویک اسید با یک واکنش ترانس امیناسیون تبدیل میشود. ایندول پیروویک اسید سپس به ایندول استالدهید بوسیله یک واکنش دکربوکسیلاسیون تبدیل میشود. [1]
مرحله نهایی شامل اکسیداسیون ایندول استالدهید سبب ایجاد ایندول استیک اسید میشود. تریپتوفان دکربوکسیلاسیون را که سبب ایجاد تریپتامین میشود تحمل میکند. تریپتامین سپس اکسیده میشودو ایندول استالدهید تولید میکند این مولکول اکسیده ایندول استیک اسید تولید میکند. اخیرا در سال ۱۹۹۱ سومین مکانیسم را باز کردند.
IAA میتواند از راه یک مکانیسم مستقل تریپتوفان تولید شود. این مکانیسم بطور ناچیز فهمیده شدهاست اما استفاده از موتانتهای trp- ازمایش شدهاست. ازمایشات دیکپگر نشان دادند که در تعدادی گیاهان این مکانیسم واقعا مکانیسم مقدم بیوسنتز IAA است. انزیم مسئول بیوسنتز IAA بیشتر در بافتهای جوان مثل مرستمهای راس جوانه و برگهای در حال رشد و میوهها فعالند.
فهرست مطالب
تاریخچه اکسین و ازمایشات اولیه. 2
بیوسنتز و متابولیسم اکسین.. 4
تخریب اکسین روش نهایی کنترل سطح اکسین است. 5
وظیفه اکسین.. 6
هورمون اکسین.. 7
اطلاعات اولیه. 7
سیر تحولی.. 8
بیوسنتز اکسین.. 8
انتقال اکسین در گیاه 9
اثرات فیزیولوژیکی اکسین.. 9
تجزیه اکسین.. 10
کاربرد هورمون اکسین در باغبانی.. 11
ماهیت اکسین.. 11
بیوسنتز اکسین.. 12
نقش اکسینها در گیاه 13
اثرات سمی اکسین.. 13
نحوه انتقال اکسین.. 14
نقش اکسین در باغبانی.. 14
تولید بافت پینهای... 14
کاهش ترک خوردگی میوه گیلاس.... 15
ریشهدار کردن قلمهها 15
جلوگیری از رشد نوکها و پا جوشها 15
رشد طولی شاخه. 15
نقش و تاثیر اکسین در گیاهان.. 16
موارد استفاده اکسینها در کشاورزى... 19
منابع: 20
پروژه کارآفرینی زراعت گیاهان علوفه ای(به مساحت 400 هکتار) در38 صفحه ورد قابل ویرایش
- 1 مقدمه :
امروزه تولید غذا به عنوان اصلی ترین مسئله در جهان مطرح بوده و در این میان تولید علوفه و دامپروری جایگاه ویژه ای می یابد. یونجه یا طلای سبز با نام علمی Medicago sativa و نام انگلیسی Alfalfa مهمترین گیاه علوفه ای دنیا و اولین گیاه علوفه ای اهلی شده است که بشر اولیه آنرا به عنوان تغذیه دام تشخیص داده است. مبدا اصلی یونجه خاور نزدیک و آسیای مرگزی بوده و ناحه مرکزی ایران منشا جغرافیایی یونجه است. یونجه در بین گیاهان علوفه ای به علت کیفیت خوب، خوشخوراکی و دارا بودن ذخائر غذایی، از جمله مواد معدنی مانند کلسیم و مواد پروتئینی اهمیت خاصی پیدا کرده است به طوری که یونجه بیش از ۲ تن پروتئین در هکتار در سال را تولید می نماید. یونجه با تثبیت ازت خاک بر حاصلخیزی خاک می افزاید و عمری بین ۴ تا ۲۰ سال دارد که معمولا عمر مفید آن ۷ سال است. در مقابل تغییرات محیط حساس بوده و قادر است ۵۰ تا ۶۰ درجه زیر صفر و ۵۰ درجه بالای صفر را تحمل نماید.
یونجه هایی که امروزه کشت می شوند به ۴ گروه تعلق دارند:
۱ - گروه یونجه های معمولی جنس Medicago sativa دارای گل های بنفش رنگ هستند و بطور زیادی کشت می شوند.
۲ - گروه یونجه های ترکستان که همان یونجه های معمولی هستند ولی مرکز پیدایش آنها آسیای مرکزی هستند. در این گروه رشد مجدد خیلی کم است.
۳ - گروه یونجه های الوان جنس Medicago media هستند. این گروه بر خلاف گروه اول دارای گلهای الوان هستند. کاشت این گروه اگر به منظور تولید بذر باشد عملکرد بذری پائینی دارند.
۴ - گروه نان هاردی که این گروه دارای رشد عمودی زیادی هستند. خواب زمستانی در آنها خیلی کوتاه است و یا می توان گفت اصلا خواب زمستانی ندارد.
1 – 2 نام کامل طرح و محل اجرای آن :
زراعت گیاهان علوفه ای
محل اجرا :
1 – 3 – مشخصات متقاضیان :
نام | نام خانوادگی | مدرک تحصیلی | تلفن |
|
|
|
|
1 – 4 – دلایل انتخاب طرح :
توجه به خودکفایی این صنعت و همجنین نیاز بازار داخلی به تولید این محصول با توجه به این که زراعت گیاهان علوفه ای می تواند به رشد و شکوفایی اقتصادی کشور کمکی هر چند کوچک نماید و با در نظر گرفتن علاقه خود به فعالیت های کشاورزی این طرح را برای اجرا انتخاب کرده ام.
1 – 5 میزان مفید بودن طرح برای جامعه :
این طرح از جهات گوناگون برای جامعه مفید است ، شکوفایی اقتصادی و خودکفایی در تولید یکی از محصولات ، سوددهی و بهبود وضعیت اقتصادی ، اشتغالزایی ، استفاده از نیروی انسانی متخصص در پرورش کالای داخلی و بهره گیری از سرمایه ها و داشته های انسانی در بالندگی کشور .
1 – 6 - وضعیت و میزان اشتغالزایی :
تعداد اشتغالزایی این طرح 27 نفر میباشد .
تاریخچه و سابقه مختصر طرح :
یونجه گیاهی است علفی و چند ساله که ارتفاع آن تا یک متر میرسد برگهای آن دارای سه برگچه می باشد برگچه های نوک تیز، سبز رنگ و بیضی شکل است . گلهای یونجه بشکل سبز و برنگ بنفش تیره یا آبی روشن است میوه یونجه مانند صدف بوده و دانه داخل میوه مانند لوبیا ولی کوچکتر از آنزمی باشد .
یونجه ریشه ای بسیار عمیق درد و ریشه آن تا سه متر بداخل زمین نفوذ می کند و بنابراین منبع ویتامین ها و مواد معدنی است که از خاک می گیرد .
گزارش مختصر بازدید از واحد ها تولیدی با خدماتی مرتبط با موضوع پروژه :
بازدید از محل زراعت گیاهان علوفه ای
بر اساس هماهنگی های بعمل آمده در بازدید از مرکز زراعت گیاهان علوفه ای به بررسی سیستم ها و دستگاهها و ماشین آلات موجود در محل پرداختیم و سیستم مدیریت و روش های تامین مواد اولیه را در کارخانه مورد ارزیابی قرار دادیم ،
جنبه های ابتکاری بودن و خلاقیت به کار رفته شده :
ابتکار و نوآوری در کلیه رشته ها می تواند عامل پیشرفت و توسعه قرار گیرد در بخش زراعت نیز که بازار رقابتی بسیار شدیدی دارد استفاده از ایده های نو و نوآوری و خلاقیت می تواند به عامل موفقیت تبدیل شود ، طراحی های گرافیکی تبلیغاتی و استفاده از شیوه های نوین کشاورزی از عوامل پیشرفت و توسعه اقتصادی در کشور های صاحب سبک در صنعت میباشد ، الگوبرداری از این روشها برای معرفی کالا و محصولات می تواند به عنوان یک ایده نو مورد استقیال قرار گیرد .
مقاله گیاهان شور
برخی از گیاهان بوته ای متحمل شوری ، قادرند تحت شرایط خاکهای بسیار شور نیز رشد کنند . به عنوان مثال رشد گونه های ،A.cuneata , Atriplex canes cens به ترتیب در شوری 2400 و 3000 (ms/MECE) فقط حدود 2/1 کاهش یافت .
(دریچاردسون و مک کل ، 1980) دور نمای بهره برداری از گیاهان علوفه ای بوته ای خاصی که تحمل شوری بسیار بالایی دارند ، به منظور کشت آن ها در خاکهای شور و به عنوان ابزاری ، برای اصلاح این خاکها به شمار می روند .
تحت شرایط طبیعی ، خاکهای شور دارای پوشش گیاهی از نوع بوته های متحمل شوری هستند .اراضی شوری که برای تولید گیاهان علوفه ای بوته ای مناسب هستند . عبارتند از : مناطق تخریب شده گیاهان نمک دوست طبیعی ، اراضی شور شده در اثر پروژه های آبیاری و مناطقی که به دلیل تغییراتی هیدرولوژیکی دچار شوری ثانویه شده اند. مولفین و محققین بسیاری ، استفاده از گیاهان نمک دوست را ، در تولید غذا ( سامرز ، 1976) و سایر فرآورده ها ( سنگ ، 1970 : مودی ،1974) ،مورد توجه قرار داده اند .دیگر فواید رشد گیاهان مقاوم به شوری، در خاکهای شور شامل : کاهش خطر فرسایش خاک ( جونز ، a 1966) ، کنترل آلودگی (هی ونول هارد ، 1973 ) ، تثبیت شنهای روان ( لی روکس ، 1974) توسعه و بهبود زیستکاه حیات وحش (شام ساوت دینوف ، 1966) و افزایش تنوع اکولوژیکی ، در مناطق لم یزرع میشود . علاوه بر این کشت گیاهان علوفه ای در مناطق کشور ، بدون نیاز به انرژی ورودی اضافی ، مقداری غذا و علوفه تولید خواهد شد که می تواند در سیستمهای کشاورزی و دامداری مورد استفاده قرار بگیرند .
گیاهان علوفه ای بوته ای مقاوم به شوری :
در میان گیاهان علوفه ای بوته ای ، متحملترین گروه نسبت به شوری و غرقابی علف شور ها هستند . که در حواشی دریاچه های شور و با تلاق رشد می کند . این گیاهان ممکن است در معرض مقدار بسیار زیاد شوری ،یا آب ایستادگی قرار گیرند .
علف های شور که شامل جنسهای Halimione ,Rhagodia ,Chenopium , Atripex هستند ، در مناطقی که تحت شرایط غرقاب کمی هستند ، بهتر از خاکهای قلیایی رشد می کنند و توانایی رشد در خاکهای بسیار شور را نیز دارند . بسیاری از گونه های چوبی و چند ساله Atriplex . spp دارای مسیر متابولسیم C4 هستند . علف شور ها از نظر درجه خوشخوراکی متفاوت هستند ، ولی هنگامی که علوفه کمیاب باشد . اکثر آن ها توسط حیوانات چرا کننده مصرف می شوند . یکی از خصوصیات علف شورها رنگ خاکستری برگها به علت تشکیل غذه های نمک ، روی سطح برگ است .
عوامل موثر در استقرار گونه ها :
معمولاَ با حفاظت پوشش گیاهی خاکهای شور در برابر چرا ، رشد مجدد گیاهان بطور طبیعی انجام می گیرد .
کوششهای زیادی برای دست یابی به پوشش گیاهی مناسب ، از طریق کشت بذرهای گیاهان علوفه ای بوته ای مقاوم به شوری انجام شده است . در ینوساوت ولیز غربی ، برای استقرار A.vesicaria .Atriplex nummularia وسایر گونه ها بیش از 30 سال تحقیق و مطالعه و تلاش صورت گرفته است . ( جونز ، a1966 ، بسیاری از محققین دیگر ). در طی انجام آزمایشات عوامل متعددی که استقرار بوته ها را تحت تاثیر قرار می دهند ، شناخته شده و برای بهبود نتایج ، روشهای مختلف بذر کاری ابداع شده است . بطور کلی گیاهانی باید مورد استفاده قرار بگیرند که به خوبی با منطقه سازگار هستند ( گوم ، 1974) مرگ قبل از بلوغ در بوته های استقرار یافته و یا از بین رفتن بعضی گونه ها به مرور زمان ، نشان دهنده سازگاری ضعیف است .
خشکی ،چرا ، وحمله حشرات علل از بین رفتن گیاه Atriplex , nummularia در بخش کولا به نیوساوت ولیز شناخته شده اند ، در حالی که گونه A. vesicaria در همین محل به خوبی باقی مانده است . ( کانینگ هام ، 1974) در استرالیایی غربی ، بازرسی مناطق تحت آزمایش در خاکهای شور ، برای مدت 12 سال تغییر برتریهای گونه ها را در طول زمان نشان داد . گونه های Atriplex halimus ،A.canescens ،A.lentiformis در سالهای اول بخوبی رشد کردند ، ولی در سال نهم بمراتب ضعیفتر از گونهA.ammicola بودند .
آب مهمترین عامل استقرار گیاهان علوفه ای بوته ای مقاوم به شوری است . مقدار پراکنش فصلی برف و باران و سرنوشت آب هنگامی که به زمین می رسد ، همه عواملی هستند که استقرار و بقای این گیاهان را به طریق مختلف ، تحت تاثیر قرار می دهند .
به بذر گونه های Atriplex براکته هایی چسبیده اند که حاوی مواد ممانعت کننده از جوانه زنی هستند ، این مواد که در آ.ب قابل حل هستند ، عمدتاَ کلرو سدیم و مواد صابونی هستند . در این گونه ها ، به بذر و پوسته های همراه آن ، میوه اطلاق می شود. در بذرهایی که مراحل نمو آن ها بطور کامل طی نشده است ، برکته ها کامل نمیشوند .دامنه تغییرات میزان پر شدن دانه ها بسیار وسیع است و به عنوان مثال در گونه های Atriplex nummalaria ، بین 10 تا 84 درصد ( جونز ،1968) ، در گونه A.canescens بین 49 تا 93 درصد ( اسپر لینگ فیلد ،1974) و در A.halimus بین 5/43 تا 5/91 درصد ( کولر و همکاران ، 1958)تغییر می کند . همچنین جوانه زدن بذرهایی که دارای باله هستند نیز ،ممکن است تا حد زیادی تغییر کند مثلاَ میزان جوانه زنی در گونه A.canescens بین 34 تا 80 درصد ( اسپرینگ فیلر ، 1964) و در بذرهای A.nummularia از 2 تا 62 درصد متغیر است ( جونز ، 1968) میوه های A.tripLex spp حاوی مواد ممانعت کننده محلول در آب هستند . مقدار این ترکیبات در حدی است که می تواند بر فرآیند جوانه زنی تاثیر بگذارد . یا حتی آن را متوقف کند .
درصد جوانه زنی در گونه های آتریپلکس ، در درجه حرارتهای پایین کم بود و در دامنه در درجه حرارتهای بالاتر بطور چشمگیری افزایش داشت . همچنین بین گونه های مختلف Atriplex نیز اختلافات معنی داری ملاحظه گردید . بطوریکه درصد جوانه زنی دو گونه ، A.glauca , A.nmmularia در درجه حرارتهای بالاتر از 8-15 درجه سانتی گراد کاملاّ افزایش داشت ، ولی در گونه های A.amnicola , A.Lentiformis مقدار افزایش کمتر بود این دو گونه هنگام که دما از 4 به 8 افزایش یافت ، عکس العمل خوبی داشتند و درصد جوانه زنی آن ها افزایش چشمگیری داشته است.
سیستماتیک گیاه آتریپلکس :
Subkingdom : tracheobionta
Superdivision : spermatophyta (seed plant)
Division : magnoliophyta (flowering plant)
Class : magnoliopsida (dicotyledons)
Subclass: caryophyllidae
Order : caryophyllaes
Family : chenopodiaceas
Genus : atriplex (salt bush)
آتریپلکس یا اسفناج وحشی گیاهای است از تیره اسفناجیان و از جنس آتریپلکس و دارای حدود 200 گونه متعدد و مختلف .
در چند سال اخیر چند گونه از گیاه به ایران وارد شده که از خود سازگاری چشمگیری نشان داده اند . از آنجمله اند گونه های زیر 1 :
At. Halimus
At. Lentiformis
آتریپلکس گیاه بوته ای چوبی است که به عنوان طرح کلی به شکل راست و مدور است ، با ساقه های سفت و شکننده . پوست نازک دارند و به صورت فشرده قرار گرفته اند و شاخسار زیادی دارند .
در بعضی گونه ها ممکن است شاخه های جانبی دارای اسپاین باشند . اگر چه آتریپلکس در شکل فیزیولوژی و دیگر ویژگی های دارای تغییر زیادی است ( گوناگونی زیادی دارد )
اکوتیپ های این گیاه در سرعت رشد ، برگ ریزی زمستانه ، مقاومت نسبت به خشکسالی و سرما و خوشخوراکی متفاوت هستند.
کمترین رنج ارتفاع این گیاه یک فوت (3/0 متر ) و بیشترین مربوط به گیاهانی نیمه چوبی در جنوب dakota است که بیشتر از 10 فوت ( 3 متر) ارتفاع دارند .
آزمایشات عادی باغبانی اختلافات زیادی را در ارتفاع و دیگر ویژگی های گیاهی درون جمعیت این گیاه نشان داد که اساساّ تحت تاثیر ژنتیک بودند .
رنج طول برگ ها 8/0 تا 2 اینچ (5-2 سانتیمتر ) است .
برگهای جوان با فلس پوشیده شده اند تا در مقابل از دست دادن آب محافظت شوند. برگ های بالغ دارای کرک های بیرونی هستند که نمک را متمرکز و ترشح می کنند و در مناطق شور برگها پوشیده از یک پوسته نمکین یا شوره می شوند .
این گیاه در آب و هوای گرم همیشه سبز است ولی در آب و هوای سرد زمستان برگ ریزی دارد . ( خزان می کند)
گل های نر دارای سنبله هایی به عرض 3-2 میلی متر هستند و پانیکول گل های ماده از 2 تا 16 اینچ ( 40-5 سانتی متر ) طول دارند .
میوه ها دارای اتربکولی به طول 3/0 تا 4/0 اینچ (1-8/0 سانتی متر ) و دارای براکته هایی به طول 4/0 تا 1 اینچ ( 9 تا 25 میلی متر مربع ) هستند .
Fourwing Saltbush تنها گونه ای است که میوه هایش به صورت ژنتیکی دارای 4 بال بزرگ هستند .
دانه ها درون اتریکول قرار دارد و در زمان پراکندگی هم از اتریکول جدا نمی شوند .
اندازه دانه تقریباّ 2×1 میلی متر است و 17 تا 20 دانه بر روی هر میوه قرار دارد .
سیستم ریشه ای شامل ریحه اصلی و ریشه های کوچک جانبی غذا دهنده است که لایه های بالای خاک را اشتغال کرده اند و اگر خاک اجازه بدهد ریشه اصلی اغلب بیشتر از 20 فوت ( 6 متر ) توسعه پیدا می کند .
در بیابان های جنوبی کالیفرنیا ریشه های گیاه Fourwing Saltbush در فاصله 40 فوت ( 12 متر ) دورتر از بوته در زیر سطح خاک دیده شد .
گلهای این گیاه به وسیله باد گرده افشانی می کنند .
آتریپلکس زندگی طولانی دارد . کرت های دائمی درون آزمایشگاه بیابانی نزدیک Arizona و Tucson نشان داد که بقاء و ماندکاری بوته ها تقریباَ 29 سال است و مجموعه های عکس درون پرونده های Grand Canyon نشان داد که آتریپلکس برای بیشتر از 100 سال زنده می ماند .
معمولاَ آماس شدن جوانه ها از بهار آغاز می شود و با افزایش طول ساقه ها در اواسط تا اواخر بهار ادامه پیدا می کند و جوانه زنی دانه ها هم در همان هنگام رخ می دهد .
پایان نامه تنش سرما در گیاهان
مقدمه
رشد و عملکرد گیاهان زراعی تابعی از کلیه عوامل محیطی و اثرات متقابل آنها می باشد، این عوامل شامل عوامل آب و هوایی (بارندگی، دما، رطوبت، نور و باد)، رطوبت خاک، مواد غذایی و گازهای می باشند که بسته به مقدار آنها در محیط، رشد و نمو گیاه را افزایش یا کاهش می دهند. علاوه بر این کلیه عوامل بر هم زنندة تعادل آبی در سلول نظیر انجماد، خشکی و شوری نقش مهمی در توزیع جغرافیایی گیاهان دارند. در موجودات زنده، تنش به معنی انحراف معنی دار از شرایط اتپیم برای زندگی تعریف می شود. از نظر لویت، هر عامل محیطی که باعث ایجاد صدمه یا خسارت در موجود زنده شود تنش بیولوژیکی نام دارد.
وی معتقد بود در موجودات زنده، تنش در ابتدا ممکن است قابل برگشت (الاستیک) باشد ولی با گذشت زمان طولی نمی کشد که به صورت دائمی درمی آید. اگر یک تغییر قابل برگشت در مدت زمان کافی در یک گیاه ادامه یابد ممکن است باعث تغییر و اختلال در فرآیندهای فیزیولوژیک و متابولیک و در نتیجه موجب آسیب گیاه و ایجاد تغییرات غیر قابل برگشت شود (پلاستیک). در هر صورت واکنش گیاه بسته به مقدار یا غلظت نامناسب و مدت زمان قرار گرفتن در معرض تنش متفاوت است. لویت تنش های محیطی را به دو دسته تنش های زیستی و تنش های غیر زیستی تقسیم نمود. تنش های زیستی شامل حملة آفات و بیماری ها به گیاهان و رقابت با علف های هرز می شود. تنش های غیر زیستی مشتمل بر تنش های مربوط به آسیب های مکانیکی، ناهنجاری، اختلالات ناشی از کمی و زیادی حضور تنظیم کننده های رشد در گیاه و کاربرد علف کش ها، مشکلات ناشی از امواج الکترومغناطیسی و تنش های مرتبط با آب، خاک و دما می باشد. اثرات منفی دما بر گیاهان به عنوان مشکلی جدی مطرح است «که موضوع بحث مورد نظر ما می باشد».
تنش های محیطی و نیاز به افزایش تولیدات گیاهی
طبق آمار، تنها حدود 10% کل زمین های قابل کشت دنیا ممکن است بدون تنش باشند. خسارت سرما و یخ زدگی در ایالات متحده آمریکا سالانه حدود 3 تا 4% و در برخی مناطق نظیر برزیل و نیمکره جنوبی حدود 5% می باشد. در طی سال های 1950 تا 1980 تولید سرانة غذایی جهان بیش از نرخ رشد جمعیت بوده است. اما این آمار طی 20 سال گذشته افزایش قبلی را نشان نمی دهد. پیشگویی ها در مورد سرنوشت تولد غذا نگران کننده است. شواهد، دال بر آن است که متخصصین در آینده در این مورد بیشتر تحت فشار خواهند بود و نیاز به افزایش تولید غیر قابل انکار است. بنابراین ضرورت دارد برای 20 تا 30 سال آینده، پروژه هایی تدوین کردند که بدون زیر کشت بردن زمین های جدید بتوان به افزایش رشد قابل قبول در تولید مواد غذایی جهان دست یافت.
گسترش تنش سرمایی
در اکثر مناطق مخصوصاً در نواحی مدیترانهای دماهای پایین زمستان، میزان رشد گیاهان زراعی را محدود ساخته، توسعه پوشش گیاهی در روی زمین را کند می کند، در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری تنش سرما به عنوان مهمترین عامل محدود کنندة گیاهان معرفی شده است. در ایران بیشر از 5/2 میلیون هکتار از مزارع در مناطق سرد در معرض آسیب سرمای زمستانه قرار دارد.
محدودة دمای بهینه و وقوع تنش سرما
دمای داخل بافت های گیاهی دمای ثابتی نیست و متأثر از دمای محیط می باشد. تنش های دمایی قابل وقوع در گیاهان شامل تنش دمای پایین یا سرما، تنش یخ زدگی و تنش دمایی بالا می باشد.
گیاهان معمولاً در درجات بیش از 35 تا 45 درجه سانتی گراد دچار تنش دمایی و در دماهای بالاتر از صفر درجه سانتی گراد در محدودة دماهای بین 0 تا 15 درجه سانتی گراد دچار تنش سرما می شوند. تنش سرما با تنش یخ زدگی کاملاً متفاوت است. تنش یخ زدگی موقعی اتفاق می افتد که دمای محیط خارج از گیاه پایین تر از نقطه انجماد باشد، تنش یخ زدگی بیشتر در گیاهان چند ساله مشاهده می شود و در گیاهان یک ساله با تغیر تاریخ کشت می توان از این رویداد پرهیز نمود. در دمای کمی بالاتر از نقطه انجماد اکثر گیاهان گرمسیری آسیب دیده، به سلول بافت ها و اندام های گیاهی آنان خسارت وارد می شود. به همین دلیل این تنش روی حالت آبی گیاه تأثیر نمی گذارد. در سطح گیاه اثرات اولیه حرارت بسیار پیچیده است. اثرات ثانویه حرارت روی فرآیندهای فیزیولوژیکی، سبز شدن برگ و شکستن خواب بذر بسیار مهم است. فعالیت های متابولیکی، رشد و قابلیت زیست گیاهان به شدت تحت تأثیر سرما قرار دارد.
طبقه بندی گیاهان بر اساس واکنش آنها به دماهای پایین
در جدول ذیل فهرستی از چند گیاه و دمای حداقل کشدنه (تقریبی) ارائه شده است. واکنش گیاهان در برابر سرما بسیار پیچیده است و مقاومت واقعی گیاه تحت تأثیر متغیرهای زیادی از جمله مرحلة رشد، اقلیم منطقه و وضعیت سلامت عمومی گیاه قرار می گیرد. طول مدت زمان سرما هم عامل مهمی در این رابطه است. شروع خسارت ها در دماهای بالاتر از مقادیر کشنده صورت می گیرد.
دمای حداقل کشنده(درجه سانتیگراد) | گیاه |
0 تا 3- | خیار و گوجه فرنگی (حساسترین مرحله گلدهی و پس از آن است) |
0 | لوبیا، سیب زمینی |
1- | ذرت(شیرین)، مارچوبه |
2- | گندم، در زمان خوشه دهی و پر شدن دانه |
6- | گندم، در زمان رشد رویشی |
9- | جو، در زمان رشد رویشی |
اثرات سوء تنش سرما
به طور کلی تنش سرما به دو طریق بر گیاه اثر سوء می گذارد:
1- خسارت مستقیم
آثار مستقیم خسارت تنش سرما معمولاً در نتیجه قرار گرفتن بافت یا گیاه به مدت چندین ساعت در معرض سرما و یا چند دقیقه در سرمای ناگهانی ایجاد می شود. ایجاد بافت های نکروزه، تجزیه بافت کم شدن رشد و عدم قدرت جوانه زنی بذر نیز برخی از موارد اثرات مستقیم خسارت تنش سرماست. گیاهان برحسب سرعت واکنش آنها به سرما به دو دسته تقسیم می شوند. گروه اول گیاهانی هستند که علایم خسارت را ظرف چند ساعت یا حداکثر یک روز بروز می دهند. از این گیاهان می توان به گلوکسینیا و آشیمز اشاره نمود.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل 1: تنش سرما
مقدمه......................................................................................................................... 2
تنش های محیطی و نیاز به افزایش تولیدات گیاهی........................................................... 3
گسترش تنش سرمایی................................................................................................... 4
محدودة دمای بهینه و وقوع تنش سرما............................................................................. 4
طبقه بندی گیاهان بر اساس واکنش آنها به دماهای پایین................................................... 5
اثرات سوء تنش سرما................................................................................................... 6
1- خسارت مستقیم...................................................................................................... 6
2- خسارت غیر مستقیم................................................................................................. 7
اثرات سرما بر فرآیندهای مختلف گیاهی........................................................................ 8
الف) اثرات تنش سرما در سطح سلولی........................................................................... 8
ب) اثر تنش سرما روی فعالیت های فیزیولوژیک گیاه...................................................... 9
ب.آ) اختلال در فتوسنتز............................................................................................. 10
ب.2) اختلال در تنفس............................................................................................... 10
ب.3) خسارت های بیوشیمیایی.................................................................................... 11
ب.3-1) اختلال در فعالیت آنزیم ها............................................................................. 11
ب-3-2) اختلال در سنتز ATP ................................................................................. 12
ب-3-3) خسارت های بیوشیمیایی ناشی از تشکیل سموم در فرآیندهای فیزولوژیک گیاه .. 12
ب-3-4) خسارت های ناشی از شکسته شدن پروتئین ها................................................. 13
ج) تنش سرما و فرآیندهای مختلف رشد....................................................................... 13
ج-1) جوانه زنی ....................................................................................................... 13
ج-2) اثر بر فرآیندهای مرحلة رویشی گیاه.................................................................... 15
ج-3) اثر بر فرآیندهای مرحلة زایشی گیاه..................................................................... 16
ج-4) عملکرد و تنش سرما......................................................................................... 17
فصل2: فیزیولوژی مقاومت به تنش سرما
مقاومت در سطح سلول و فرآیندهای فیزیولوژیک آن..................................................... 20
سازوکار مقاومت گیاهان مختلف به سرما در مراحل مختلف رشد ................................... 21
فصل 3: تنش یخ زدگی
مقدمه....................................................................................................................... 24
پدیده یخ زدن............................................................................................................ 25
منابع تشکیل هسته های یخ........................................................................................... 26
یخ زدگی برون سلولی................................................................................................ 27
یخ زدگی درون سلولی .............................................................................................. 28
اثرات یخ زدگی بر بافت های گیاهی............................................................................ 29
الف- آب کشیدگی یا خشکیدگی............................................................................... 31
ب- خفگی ناشی از یخ.............................................................................................. 32
ج- یخ زدگی خاک.................................................................................................. 32
د- تخریب فیزیکی..................................................................................................... 33
ه- توسعه بیماری ها.................................................................................................... 34
و- کمبود مواد غذایی................................................................................................. 35
عوامل مؤثر در آسیب های ناشی از یخ زدگی................................................................ 35
فصل 4: مقاومت به یخ زدگی
مقدمه ...................................................................................................................... 37
مواد درون سلولی و فرآیند یخ زدگی سلول................................................................... 37
عوامل مؤثر در مقاومت به یخ زدگی گیاهان.................................................................. 39
سازوکارهای مقاومت به یخ زدگی .............................................................................. 40
سازوکار اجتناب از تنش............................................................................................. 41
فصل 5: بهنژادی گیاهان برای مقاومت به سرما
اساس ژنتیکی تحمل به سرما....................................................................................... 45
تنوع قابل توارث ....................................................................................................... 47
روش های اصلاحی ................................................................................................... 51
فصل 6: اصلاح برای تحمل به یخ زدگی
اصلاح برای مقاومت به یخ زدگی از طریق غربال کردن در خارج از محدوده ی فنوتیپ های مشاهده شده در داخل ژنوم های موجود در گیاهان زراعی....................................................................................................... 56
فصل7: روش های نو در اصلاح برای مقاومت به دماهای پایین
چشم انداز ایجاد گیاهان مقاوم به تنش سرما و یخ زدگی با استفاده از روش های نو.......... 58
کشت آزمایشگاهی و کاربرد آن در انتخاب مقاوم به سرما ............................................. 59
القاء موتاسیون........................................................................................................... 61
استفاده از ژن های مسؤول پاسخ به سرما برای اصلاح گیاهان متحمل به یخ زدگی ............. 62
مهندسی تحمل به یخ زدگی به کمک روش های DNA نوترکیب.................................. 63
چشم اندازهای آینده.................................................................................................. 65
فصل 8: مقابله با سرما و یخ زدگی گیاهان
مقدمه....................................................................................................................... 69
الف- روش های کوتاه مدت....................................................................................... 70
الف-1) روش های افزایش گرما.................................................................................. 71
الف-1-1) بخاری ها.................................................................................................. 71
الف-1-2) روش غرقاب کردن خاک.......................................................................... 71
الف-1-3) آبیاری بارانی............................................................................................. 72
الف-1-4) انواع سیستم های آب فشان.......................................................................... 73
الف-1-5) ماشین های مولد باد.................................................................................... 74
الف-1-6) دستگاه های مولد مه................................................................................... 75
الف-1-7) بال گردها................................................................................................. 76
روش های بلند مدت (غیر فعال) حفاظت گیاهان در برابر تنش سرما و یخ زدگی................ 76
انتخاب مکان مناسب.................................................................................................. 76
انتخاب محصول......................................................................................................... 78
میزان رطوبت خاک................................................................................................... 78
پوشش زمین.............................................................................................................. 78
انتخاب خاک مناسب................................................................................................. 79
شاخص های بقای مزرعه ای پاییزه بر اساس برآورد انجام شده از ارقام و نژادهای تطابق یافته به حداقل دما برای بقاء. 81
برخی از وسایل: سنجش صدمه دماهای پایین در گیاهان................................................. 82