حماسه سرایی در شعر فردوسی
قسمتی از متن:
فردوسی حس میهن دوستی و ملت‌پروری را که پس از چندین قرن یعنی میانه‌های قرن ۱۸ در مغرب زمین مفهوم راستینش را یافت، در هزار سال پیش عنوان کرد و اصولاً انگیزة او در سرودن شاهنامه جو[1]شش همین احساس و عاطفه بوده است و بس. او خواسته است واژة «ایران» را که پس از سیصد و چهل سال از یادها رفته و کلمة «عجم» به قول عربها – یعنی «گنگ» - جای آن را گرفته بود، زنده کند، حدود جغرافیایی آن را باز نماید، دین و آیین قدیمش را ذکر کند و در عین این که هر استانی، با استانداری به قدرت یک شهریار کوچک، اداره می‌شود همه را فرمانبردار پایتخت یا «ایرانشهر» شناسانده، وحدت ملی ایرانیان را به این شیوه عنوان نماید و بگوید این مجموعه، میهن است که باید به آن عشق ورزید و در راهش جانفشانی کرد.
در شاهنامه از کلمة «ایرانشهر» یعنی پایتخت گاهی همان ایران منظور است چنان که در «جنگ رستم و اسفندیار» سپاهیان «سیستان» - یعنی جایی که در حوزه فرمانروایی خاندان «زال» است – در برابر لشکریان اسفندیار که به نیروی لشکری ایران نام برده می‌شود قرار دارند، در حالی که سیستان و زابلستان جزو استان‌های ایران است و به شیوة خودگردانی اداره می‌گردد.
اهمیت دین و اخلاق نزد فردوسی
برای فردوسی باز نمودن این حقیقت که آیین‌داری و دین پژوهشی پیش از اسلام هم مورد اعتنای ایرانیان بوده، جایگاه ویژه و پر اهمیتی داشته است، لذا او در ضمن اشعار حماسی خود و در نبردهای پهلوانی جابه‌جا از پناهندگی به درگاه خدا و یاری جستن از یزدان برای پیروزی بر هماورد، یاد می‌کند و به اندازه‌ای در این خداخوانی و یزدان پناهی پیش میرود که شاهنامه را از یک پدیدة زمینی به یک کتاب آسمانی نزدیک می‌کند و این از جهتی برای آن است که به عربها بفهماند که دین اسلام را برای کسانی نیاورده‌اند که به حکم یکتاپرستی و آیین زرتشتی از نماز و روزه و بهشت و دوزخ و روز رستاخیز و پل صراط و فرشتگان و اهریمنان (شیاطین) بی‌خبر بوده و در بی‌دینی و خداناشناسی به سر می‌برده‌اند.
مقاله سنایی غزنوی
قسمتی از متن:
سنایی از اولین شاعران تفکر مدار تاریخ شعر فارسی است که با تزریق اندیشه عرفانی به کالبد شعرش، زمینه تحولی وسیع را در نگرش و شیوه فکر شاعران پس از خود به وجود میآورد و سایه سنگینش بر شعر فارسی تا چند قرن پس از او گسترده می‌شود.
راهی که سنایی در پیش میگیرد، فقط منحصر به یک قالب نمیماند؛ بلکه قدرت شاعر در به کارگیری الفاظ و تسلط او بر زبان شعر، همراه با اندیشههای بدیعی که دارد، به او این امکان را میدهد تا هم در غزل و هم در مثنوی و قصیده طرحی نو درافکند در صورتی که تا پیش از او، موضوع قصیده محدود به مدح پادشاهان و وابستگان درباری و احیاناً توصیفات طبیعی همچون بهاریه و خزاینهها و... بود و نمایندگان مشخص این نوع قصاید، شاعرانی همچون عنصری، فرخی و منوچهری بودند.
غزل نیز در حوزه عشق مجاز و هوا و هوسهای زمینی محدود مانده بود و شاعران، وابستگان خاک بودند تا طایران افلاک. مثنوی حماسی با کار عظییم حکیم فردوسی تثبیت شده بود و به جز چند قصه منظوم عاشقانه، اثر سترگ دیگری در این قالب مجال ظهور نیافته و ظرفیت حقیقی آن هنوز ناشناخته بود.
سخنی کوتاه در مورد حافظ و اشعار او …………………………1
شعر حافظ و سبک انتزاعی …………………………………………2
کاربرد واژه های دو یا چند معنایی ( ایهام ) …………………….5
اکسپرسیونیسم انتزاعی …………………………………………12
قسمتهایی از متن:
پیشگفتار
در مورد حافظ و اشعار او و همچنین در مورد اندیشه ها و سلوک زندگی اش بسیاری از اساتید بزرگ زبان و ادبیات فارسی و حافظ شناسان بنام کتب و مقالاتی را ارائه داده اند و اشعاری را از جهات مختلف مورد بررسی و تحلیل قرار داده اند ، اینک در هر کتابخانه ای می توان کتابی در مورد این خواجه بلند آوازه شیرازی پیدا کرد.
اما من به عنوان یک هنر جو در زمینه های تجسمی و بصری و علاقه مند به اشعار حافظ به دنبال پیوندی بین اشعار او و سبک های هنری موجود که معمولاً به نقاشی اطلاق می شوند بودم ، چرا که بارها در کتب مختلف با این نکته که اشعار حافظ مجموعه ای از شعر و نقاشی و موسیقی است ، روبرو شدم. ...
...
شعر حافظ و سبک انتزاعی :
برای برقرار کردن پیوند صحیح بین اشعار حافظ و سبک انتزاعی د رهنر باید نکات مهم و اساسی هر دو مقوله را مورد توجه قرار داد .
مهمترین ویژگی که ما در اشعار حافظ با آن روبرو هستیم تمرکز معانی است ، بدان معنی که شاعر چند مضمون را د ریک عبارت یا در یک جمله جمع می کند . و برای نیل به این مقصود از صنایع گوناگونی چون ایهام ، اضافه های چند بعدی ، یا حذف مضاف الیه ، استفاده از معنی حقیقی و مجازی د رآن واحد بهره می جوید یا به علت خاص خود کلام و گاهی با توجه به نمود سعی واژه ها مفاهیم گوناگونی را در شعر جمع کند .
کاربرد واژه های دو یا چند معنایی ( ایهام ):
« به کاربرد چنین واژه هایی در زیبا شناسی شعر قدمایی « ایهام » گفته اند . معمولاً ایهام را در کتابهای جدید عبارت از آن می دانند که شاعر در شعر لفظی بیاورد با دو معنی یکی نزدیک « قریب » و دیگری دور « بعید » . ذهن شنونده به معنی نزدیک متوجه می شود د رحالیکه مراد گوینده معنی دور است .
قسمتهایی از متن مقاله:
مقدمه
از زندگی حافظ سخن گفتن سخت است . بسیار سخت تر از سخن گفتن از شعرهای او. زیرا یکی از شگفتیهای تاریخ این زندگی بزرگانی چون حافظ در پرده ابهام باقی مانده است . اما از حافظ با خود حافظ سخن گفتن از هر کاری سخت تر است . آن هم او که پیداست از داشتن شناسنامه خوشش نمی آمده است و گر نه جه بسیار از شاعران که زندگینامه خود را در نوشته ها و شعرهایشان گنجاندهاند شاعری همجون سعدی و حتی مولانا .
برای نوشتن از زندگی حافظ آن هم به شکل روائی به ناچار باید به سراغ تاریخ رفت . اما حافظ را در قالب خشک تاریخ قرار دادن باز از هر کار دیگری سخت تر است .
از همه بدتر اینکه او نه تنها کاری به کار تاریخ نداشته است که تاریخ نیز کاری با او نداشته است . آنچنان که نامش در جهان در هیچ کدام از وقایع تاریخی دوران زندگی اش نیامده است آنچنان که گوئی در جهان افسانه ها زندگی کرده است ....
...
حافظ نکته سنج دریافت که انسان به غنچه های نا گشوده می ماند . معما ورازی رندانه که به یاری عقل می توان آنرا گشود گل رازی که تنها پروانه دل می تواند آنرا بگشاید . نه عنکبوت عقل که روح انسان را در تارو پود خود پیچیده است . تاروپود عقاید و خرافات و بایها و نبایدها . پس درد و دریغ حافظ همه از این بود که چرا انسان جهان باشکوه و راز آلود را برای خود اینچنین سرد و بی روح کرده است . چرا آدمی چنان به تباهی کشیده شده که به بهانه و پنداری خونها به زمین می ریزد به خاطر قرصی نان دروغ می گوید و برای رسیدن به قدرت از هیچ کاری روی گردان نیست . در نگاه حافظ جهان و کار جهان به شکل سازی سفره ای بیش نبود . جهانی که در آن مردی مانند شاه شیخ تنها به خاطر بد گوئی بی پایه ای و زیر کار دانش را می کشت یا آنچنان شهر یزد را به محاصره می کشید که مردم آن از گرسنگی به خوردن گوشت سگها وگربه ها روی می آوردند . ...
...
مقاله زندگی نامه حافظ شیرازی
قسمتهایی از متن:
خواجه شمس الدین محمد بن محمد حافظ شیرازی (حدود 727-792 هجری قمری)، شاعر و غزلسرای بزرگ قرن هشتم ایران و یکی از سخنوران نامی جهان است. در خصوص سال دقیق ولادت او بین مورخین و حافظ شناسان اختلاف نظر است. دکتر ذبیح الله صفا ولادت او را در 727 (تاریخ ادبیات ایران) و دکتر قاسم غنی آن را در 717 (تاریخ عصر حافظ) می دانند. برخی دیگر از محققین همانند علامه دهخدا بر اساس قطعه ای از حافظ ولادت او را قبل از این سال ها و حدود 710 هجری قمری تخمین می زند(لغتنامه دهخدا، مدخل حافظ). آنچه مسلم است ولادت او در اوایل قرن هشتم هجری قمری و بعد از 710 واقع شده و به گمان غالب بین 720 تا 729 روی داده است. ...
...
یکی دیگر از ارکان سخنوری حافظ که منتقدان به آن کمتر توجه داشته اند « سلامت نحوی» سخن اوست که فی المثل کمتری محفضات را به کار می برد یا اجزاء جمله را بیهوده و از سر ناچاری ناشی از قید قافیه و سلطه ی وزن جا به جا نمی کند. به طوری که جملاتش غالباً در یک مصراع یا یک بیت ادا می شود و از نظر نحوی فرصتی با نثر ندارد.
| سالها پیروزی مذهب رندان کردم | تا به فتوای خرد حرمی به زندان کردم |
اگر این ابیات را به نثر در آورید به حداقل جا به جایی الفاظ و فعل و فاعل و مفعول نیاز دارید.
یکی دیگر از ویژگیهای سخنورانه ی حافظ در این است که به اهمیت ردیف ( کلمه تکرای و پایانی قافیه و قافیه های چند کلمه ای ) توجه یافته است و به مضانها بودن تأثیر و زنی و عروضی و موسیقایی آن. و بسیار هوشمندانه دریافته بوده است که ردیفهای اسمی ( مانند چشمه وابرد که اتفاقاً با اینها هم غزل دارد ) دارساز نیست بلکه ردیفهای فعلی کارساز است چون جای سازمانی و طبیعی فعل در جمله ی فارسی در آخر جمله است.
مقاله زندگی و تحولات فکری جلال آل احمد
بخشهایی از متن:
جلال آل احمد اسمی که در تاریخ معاصر ایران در جای جای عرصه های ادبیات، سیاست و فرهنگ و مبارزه و انقلاب دیده می شود.
جلال آل احمد متولد سال 1302 تهران است. پدر او سید احمد آل احمد از علمای طراز اول معاصر شهید مدرس بوده است.
او خود می گوید:
در خانواده ای روحانی (مسلمان-شیعه) بر آمده ام و برادر بزرگ و یکی از شوهر خواهر هام در مسند روحانیت مردند. و حالا برادر زاده ای و یک شوهر خواهر دیگر روحانیند و این تازه اول عشق است .
نزول اجلالم به باغ وحش این عالم در سال 1302 . بی اغراق سر هفت تا خواهر آمده ام. که البته هیچ کدامشان کور نبودند. اما جز چهار تاشان زنده نماندند .کودکیم در نوعی رفاه اشرافی روحانیت گذشت. تا وقتیکه وزارت عدلیه (( داور)) دست گذاشت روی محضر ها و پدرم زیر بار انگ و تمبر و نظارت دولت نرفت و در دکانش را بست و قناعت کرد به اینکه فقط آقای محل باشد. (1) ...
....
او در پی جبران گذشته خود بوده و از طرفی تلاش برای اصلاح جریان روشنفکری در ایران بر می آید. و به مبارزه علیه رژیم پهلوی و انقلاب به اصطلاح سفید شاه اما با گرایشی اصیل و جدی تر از گذشته می پردازد.
و پیش از آن نیز قصه نون والقلم را سال1340- که به سنت قصه گویی شرقی است و در آن چون و چرای شکست نهضتهای چپ معاصر را برای فرار از مزاحمت سانسور در یک دوره تاریخی گذاشته ام و وارسیده. آخرین کارهایی که کرده ام یکی ترجمه« کرگدن» اوژن یونسکو است –سال 45- و انتشار متن کامل ترجمه «عبور از خط» ارنست یونگرکه به تقریر دکتر محمود هومن برای «کیهان ماه» تهیه شده بود و دو فصلش همانجا در آمده بود. و همین روزها از چاپ « نفرین زمین» فارغ شده ام که سرگذشت معلم دهی است در طول نه ماه از یک سال و آنچه بر او و اهل ده می گذرد. به قصد گفتن آخرین حرفها در باره آب و کشت و زمین و لمسی که وابستگی اقتصادی به کمپانی از آنها کرده و اغتشاشی که ناچار رخ داده . و نیز به قصد ارزیابی دیگری خلاف اعتقاد عوام سیاستمداران و حکومت از قضیه فروش املاک که به اسم اصلاحات ارضی جاش زده اند ....
...
مقاله توماس رابرت مالتوس جمعیت شناس انگلیسی
قسمتهایی از متن:
مقدمه:
موضوع تحقیق در خصوص توماس رابرت مالتوس جمعیت شناس برجسته انگلیسی می باشد. در ابتدا ذکر این نکته که ازدیاد جمعیت اساسی ترین مشکل جهان امروزی است و جمعیت جهان همکنون در حال افزایش است و در سالهای بعد این افزایش به مرز نگران کننده ای خواهد رسید و ممکن است در طی چند سال آینده افزایش جمعیت فراتر از وضعیت کنونی خود برسد. با توجه به این موضوع تامین غذا، رفاه اجتماعی و کار برای چنین جمعیتی بدون تردید یکی از عظیمترین و حاد ترین معضلات جهان بشمار میرود و از همه مهمتر نا متناسب بودن توزیع افزایش جمعیت بین کشورهای در حال توسعه و ممالک توسعه یافته است و در حال حاضر نیز مسائل اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی در تمام سطوح با موضوع جمعیت پیوند و ارتباط مستقیم حاصل کرده است. ....
...
مکتب نومالتوسی ها( نئومالتوزیانیسم):
مالتوسی های جدید به گروهی از صاحب نظران جمعیتی اطلاق می شود که تقریبا" از دهه سوم قرن نوزدهم به بعد با الهام از نظریات مالتوس به حمایت از کنترل جمعیت و جلوگیری از افزایش آن برخاستند اگر چه نظرات مالتوسی های جدید با خود مالتوس تفاوت داشت و حتی آنها قاعده (( الزام اخلاقی)) مالتوس را نفی کرده و آن را منافی و مخالف با اخلاق می دانستند و بنا به استدلال آنها قاعده مذکور اولا" بر خلاف فطرت بوده و آمیخته با زهر و رهبانیت مسیحیت است و به نظر آنها ((محرومیت از عشق بدتر از محرومیت از نان است)) دوما" توصیه های مالتوسی در مورد مجرد ماندن و به تعویق انداختن ازدواج موجب تزویج فحشاء و جنایات ضد عفت و عادات خلاف طبیعت خواهد گردید با این حال باز هم مالتوسیان خود را پیرو مالتوس معرفی می کنند و نام او را همچنان برای خود حفظ کرده اند. ...
...
مقاله توفیق حکیم نمایش نامه نویس (توفیق و نمایشنامه نویسی)
عنوان مطالب اصلی:
توفیق و نمایشنامه نویسی
به طور کلی نمایشنامه های حکیم را می توان به چهار گروه تقسیم کرد:
برخی از مهمترین ویژگی های نمایشنامه های توفیق حکیم عبارتند از :
منابع و ماخذ:
==========================
«حسین توفیق الحکیم» پدر نمایشنامه نویسی عرب به سال 1898م در اسکندریه زاده شد[i]. پدرش، اسماعیل از قاضیان مشهور و اهل ادب بود. توفیق بسیاری از خوی های پدرش در متانت ، صبر و تأمل را به ارث برد.مادرش نیز زنی ترک نژاد و بسیار جسور بود . او تسلط زیادی بر همسر و فرزندش داشت و مانع ارتباط فرزند با دنیای خارج و بازی با همسن و سالهایش می گشت و همین عامل ، زمینه ی گوشه گیری توفیق حکیم را فراهم ساخت.
توفیق ، از همان کودکی به قران ، کتابهای ادبی ، داستانهای هزارو یک شب و کلیله و دمنه که مادرش برایش تعریف می کرد و نیز نمایشهایی که در شهرشان توسط گروه نمایشی «شیخ سلامه حجازی»[ii] اجرا می شد بسیار علاقمند بود و همین امور بعدها در رویکرد وی به ادبیات نمایشی و نمایشنامه نویسی ـ بنا به گفته ی خودش ـ بسیار تأثیر گذار بود.[iii] توفیق از دبیرستان شروع به تألیف نمایشنامه و اجرای آن توسط دوستانش کرد.
1 - معجم الروائیین العرب ، سمر روحی الفیصل ، ص87 ، ناشر : جروّس پرس ، لبنان ، الطبعة الاولی 1995 م/1415 هـ . ق
2 - شیخ سلامه حجازی:(1852-1917) از بزرگترین ترانه خوانان مصر است که گروه نمایشی تأسیس کرد و تکیه ی آنها در نمایش بر اساس ترانه و موسیقی بود. (المنجد فی الاعلام)
3- ر.ک حیاتی،توفیق الحکیم، صص 82-79-77 ،دار الکتاب اللبنانی، ،الطبعة الاولی1984م
....
مقاله تحلیل شعر فروغ فرخزاد
قسمتهایی از متن:
احمد شاملو از فروغ فرخزاد و شعر فروغ می گوید
تحلیل احمد شاملو از شعر فروغ فرخزاد
شعر فروغ همیشه برای من یک چیز زیبا بوده است، اگر این صفت برای بیان کیفیت شعر فروغ کافی باشد.
فروغ، تا آن حدی که من می شناسم و به من اجازه می دهد که قضاوت کنم، در شعرش- همچنانکه در زندگی- یک جستجوگر بود. من هرگز در شعر فروغ نرسیدم به آنجایی که ببینم فروغ به یک چیز خاصی رسیده باشد. همچنان که ظاهراً زندگیش هم همینطور بود. یعنی فروغ چیز معینی را جستجو نمی کرد. در شعر او حتا خوشبختی یا عشق هم به مثابه چیزی که دنبالش برویم و پیدایش کنیم مطرح نمی شود. او در زندگی اش هم هرگز دنبال یک چیز خاص نرفت، خواه به وسیله&#۶۵۲۶۳; شعر، خواه به وسیله&#۶۵۲۶۳; فیلم و خواه به وسیله&#۶۵۲۶۳; هر عامل دیگر. من او را همیشه به این صورت شناختم که رسالت خودش را در حد جستجو کردن پایان داد. ...
...
از نظر وایگل زنانی که در محوریت متن قرار می‌گیرند، اصولاً به عنوان قربانی به ایفای نقش می‌پردازند و تنها در نوع قربانی کردن خود از یکدیگر متمایزند. زنان قربانی در ادبیات در دو نقش ظاهر می‌شوند: نخست چهره‌های زنانه‌ای که واجد عظمتند یا کارهای عظیمی انجام می‌دهند و بهای آن را با مرگ خود می‌پردازند و دیگر زنانی که فداکارانه و به عنوان قربانی به زندگی ادامه می‌دهند. دربارة فروغ فرخزاد با هردو شق چهرة زن قربانی مواجهیم در واقع برای توجیه دورة حیات فرخزاد از مکانیزم دوم و برای توصیف واقعة مرگش از مکانیزم اولی استفاده می‌شود.
در بخش قبل به تعدادی از وجوه چهرة باز نمایانده شدة فرخزاد به عنوان زن هیستریک و مادر فداکار اشاره شد. از نظر فمنیستها نقش زن هیستریک دو گانه است «چرا که او هم قهرمان است و هم قربانی . او یک روح آسمانی است که در لبة فرهنگ هم چون یک ساخت زنانة نظم نیافتنی عمل می‌کند»زیرا دراشکال متفاوت « جنس ضعیف» مانند زن هیستریک و زن شکننده، وجه نمادین گذشت نهفته است. ...
...
فهرست مطالب
پروین اعتصامی. 1
تولد. 1
پدر پروین. 1
مادر پروین. 2
کودکی و نوجوانی پروین. 3
خاطرات کودکی پروین. 4
جوانی. 5
افکار پروین. 5
دیوان پروین. 6
عشق گمشده؟. 6
تنهایی پروین. 8
ازدواج. 9
زمان پروین. 10
مرگ پدر. 10
پایان زندگی پروین. 13
منابع. 16
:::::::::::::::::::::::::::::::::::
« پروین اعتصامی در 25 اسفند 1285 شمسی در تبریز از مادری آذربایجانی وپدری در اصل آشتیانی به دنیا آمد »[1]
« گفته اند از روزی که به زندگی چشم گشود دنیا را شناخت طفلی که یک شبه رهی صد ساله پیمود »[2]
« خانم رخشنده اعتصامی مشهور به پروین اعتصامی از شاعران بسیار نامی معاصر است. وی در روز 25 اسفند 1285 خورشیدی در تبریز بدنیا آمد.[3]»
« یکی از نویسندگان و دانشمندان ایران میرزا یوسف خان اعتصام الملک است . پدر بزرگ پروین میرزا ابراهیم خان آشتیانی به عنوان پیشکاری مالیه آذربایجان زادگاه خود را ترک گفت : و سالها در تبریز سکونت گزید . در سال 1253 شمسی در شهر مذکور یوسف اعتصامی به وجود آمد و تحصیلاتش را در مکاتب و مدارس آن شهر پایان داد . در زبان ترکی ( آذربایجان و اسلامبولی ) دبیری بی حرف شده است .
[1] نمین ـ حسین ـ مجموعه جاودانه اشعار پروین اعتصامی ـ سال 1362 صفحه 103
[2] نمین ـ حسین ـ همان ـ صفحه 105
سایت اینترنتی[3]
...
« در تیرماه 1313 با پسر عموی خود ازدواج کرد . پس از دو ماه به خانه پدری نزد مادر و پدر بازگشت و قبای عروسی را از بالای خود برگرفت و از ماجرای این جدای با کسی حرف نزد . دنباله کار ادبی خود را گرفت و دیوانش را که پدر تا آن تاریخ اجازه طبع و نشر نداده بود ، در 1314 برای اولین بار به طبع رسانید پروین هم عصر بهار ، ایرج میرزا / شهریار ، ادیب فراهانی و رشید یاسمی است و از این گروه هم عصر از همه جوانتر »[1]
« زمان پروین زمان دلهره و بهت است عصریست که خودکامگی دروغزنی و جهل جای همه چیز را در ایران گرفته است پروین نگران مردمی هیچ ندان و بدون پشتیبان است ـ چشمان دور بینش ورطه ها و مخاک های هولناک زندگی را می یابد به فکر فرو می رود و راهی بر این گمگشگتان وادی درد و غم می جوید»[2] ...
...
نمین ـ حسین ـ همان ـ صفحه 107[1]
نمین ـ حسین ـ همان ـ صفحه 107[2]